І. бастауыш мектеп оқушыларының ОҚУ Үлгермеушілігін болдырмаудың педагогикалық негіздері

1. Сабақ үстінде:

а) үлгерімі төмен оқушылардан жиі-жиі сұрау, сабақ үстінде оларға барынша

мүмкіндік тудыру. Ол үшін: берілетін білімді түсіндіріп айту, ойландыру,
сүраққа толық жауап алу, жазуға үйрету, жазбаша салыстыру.

ә) жолдастарының берген дүрыс жауаптарын жиі қайталатып өз қателерін түзеттіру.

б) сол пәнді өте жақсы білетін жолдастарының көмегін үйымдастыру.

Сабақтан тыс уақыттарда:

а) өзіндік жүмыстың пайдасы көп. Оқушыларға жеңілдетілген үлестірмелер, қызықты тапсырмалар беріп, көбірек сөзге, іске тартып белсенділігін арттыру. Мысалы: Әліппе кезеңі - сауат ашудың негізгі кезеңі. Бүл кезеңде оқушы оқу мен жазуды жүзеге асырады. Осыған орай үлгерім дәрежесі төмен оқушыларға тапсырманы жеңілден бастап біртіндеп күрделендіру көзделеді.
Ұлы педагог К.Д.Ушинский: “Егер сіз бір сөз айтудың өзі қиын соғатын сыныпқа кірсеңіз, жұмысыңызды сурет көрсетуден бастаңыз, сонда сынып сөйлей жөнеледі”, - дейді.

Балаларға, әсіресе үндемейтін, тұйық оқушыға суреттің, суретті үлестірмелердің әсері зор. Суретті бала көзімен көріп, көңіліне тоқиды, сол заттардың түсін, бейнесін есіне сақтайды.

С.Н.Лысенкованың іс-тәжірибесін тірек схемасын пайдалана отырып, сөйлем құрату. Бұл оқушыны “қателесіп қаламын ба”, не “артык сөз айттым ба?” деген сезіктенуден сақтайды, балаларды дәл ойлауға бағыттайды.

1.Үлестірме бойынша суретке қарап үш сөзден түратын сөйлем қүрайды.

2.Әр заттың бастапқы дыбысын астындағы тор көзге жазып, шыққан сөзді
оқып дауысты дыбысты атау.

3.Әуелі суреттегі затты атайды. Бірінші қандай дыбыс екенін біліп, орын

ауысқан дыбыстарды реттеп дүрыс күрап шығуы керек.

3. Ата-аналарымен байланыс.

Мұғалім мектептің жүрегі деген болсақ, ата-ана мүғалімнің жүрегі десек артық емес сияқты. Ата-ана біздер үшін сарқылмас күш, олармен жиі байланыс жасап, көмекке шақыру, үлгерімі төмен окушылардың алға басуына көмегі зор. Ата-аналардың үйлеріне барып, мектепке шақырып әңгімелесеміз.

Сыныпта ата-аналар жиналысын өткізіп, балалары жөнінде оның үлгерімі, тәртібі, оның оқуына үйде қалай көмектесу керектігін түсіндіреміз.

Осы сияқты жұмыстарды үзбей жүргізіп отыру, үлгерімі төмен оқушыларды қатарға қосуға және олардың тиянақты білім алуына жәрдемдеседі.Біз осы тұрғыдан үлгерімі төмен оқушылармен арнайы жүмыстар жүргізіп келеміз. Жұмыстың жоспары мен оны жүргізудің әдіс-тәсілдерін оқу жылы басталмай түрып, бірлестік отырысында кеңінен талқылап, белгілеп алады.

Үлгерімі төмен оқушылармен жүмыс жүргізу үшін алдымен олар арнайы зерттеледі. Оқушыны зерттеуде мына мәселелерге баса назар аударылады:

-ұжыммен, ортамен қарым-катынасы.

-оқу-тәрбие процесіне жанұяның ықпалы.

-қоғамдық және үй жұмыстарына араласуы.

-үйде күн тәртібі жоспарлануы және оның орындалу барысы.

-денсаулығы туралы медициналық анықтамалар мен үсыныстар.

-сабаққа қатысуы мен бірыңғай талапты орындауы.

-дара ерекшеліктері.

-ойлау қабілетінің деңгейі.

-зейіні мен есте сақтауы.

-ерік-жігері.

-табандылығы.

-қызығу шыл ығы.

-жеке пәндер бойынша үлгерімінің көрсеткіштері.

-үлгермеу себептері.

Осы мәселелер анықталғаннан кейін, баланың жеке пәндер бойынша білімі мен дағдыларын есепке ала отырып, ондағы негізгі олқылықтар анықталады. Жеке жүмыстар сол кемшіліктерді жоюға бағытталып, оңайдан қиынға қарай сатылап жүргізіледі. Зерттеу жүмыстарының қорытындыларына сәйкес алдағы уақытта жүргізілетін педагогикалык жұмыстар белгіленеді.

Мысалы, Жұлдызай деген оқушыға зерттеу нәтижелеріне орай мынадай педагогикалық жұмыстар жүргізу керек деп ұйғардық.

1. Ата-анасымен тығыз байланыс жасау. Үйдегі күн тәртібін белгілеп, оны орындаудың қажеттілігін ата-анаға түсіндіру. Оқушының ұжыммен байланысын нығайту мақсатында арнайы

әңгімелер, тәрбие сағаттарын өткізу, мінез-құлқының жақсы жақтарын
жетілдіру мақсатында сабақта жұмыстар жүргізу, белсенділігін жандандыру,
оқуға ынталы, алғыр балалардың жолдастық көмегін үйымдастыру.

Баланың қабілетін, зейінін, қызығушылығын арттыру мақсатында ойын элементтерін пайдалану, оқушының оған белсенділігін арттыру.

Сабақта дидактикалық материалдарды, техникалық қүралдарды молынан пайдаланып жүргізу. Жеке жұмыстарда да көрнекіліктер пайдалану.

3. Есте сақтауын дамыту мақсатында шағын да тілге жеңіл көркем

текстерді, мақал-мәтелдер мен жұмбақ, жаңылтпаштарды жаттауға ұсынып
отыру.

Барлық жеке жұмыстарда “оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге” принципін басшылыққа алып, қайталауға көбірек мән беру.

4. Оқушының еңбектерінін жақсы жақтарын дер кезінде байқап,
тиісінше мадақтап, өз күшіне сенімін ояту, т.б.

Жұмыс барысында үлгерімі төмен оқушылардың жеке пәндер бойынша біліміндегі олқылықтар анықталып, жүргізілетін жұмыстар соларға орай нақты белгіленеді, олардың нәтижелерін жазып отырамыз.

Оқудың белгілі бір кезеңінде үлгерімі төмен болған оқушылардың жоғарыдай жұмыстар барысында едәуір жақсы нәтижелерге бастауы осы бағыттың дұрыстығын көрсетеміз.

Талапқа сай білім беру, сабақтың тиімді, қьізықты өтуі мұғалімнің жеке оқушыны тани білуіне де байланысты.

Мектепке жаңа келген шәкірттің жан дүниесіне, физиологиялык, логикалық және психологиялық дамуына, ұғу, сезу, түсіну қабілетіне үнемі зер салу - үстаз парызы.

Әсіресе, жеке жұмыс жүргізуді бастарда оқушының сөз коры, сөйлеу дағдысы, ойын баяндай білуі, сөйлемді толық аяқтай білуі, сүраққа жауап беруі, өзін қоршаған дүниені тануы таразыдан өткізілуі керек. Бастауыш мектепті бітірген оқушы 4-5 сыныптың пән мұғалімдерімен сынып жетекшісіне жатырқай қарайды.

Өйткені бірнеше жыл бойы бір немесе екі мүғалімнің ғана шәкірті болып оның мінезінде жүмыс істеу мәнеріне үйренеді. Олар үшін оқу мен тәрбиенің жоғары кластағы түрі - жаңа кезең. Сондықтан пән мүғалімдері мен сынып жетекшісінің жылы жүзділігі, мейірбандылығы қажет. 4-5 сыныпта оқушылардың жеке ерекшеліктерімен таныс емес мүғалімдер сабақ береді. Оқушылар пән мүғалімдерімен түсініскенше уақыт керек болады. Міне, сондықтан да жоғары сынып мүғалімдері бастауыш сыныпта оқып жүрген кезінде-ақ оқушылармен тынысып, біле бергені жөн. Бастауыш сынып мүғалімі өз тарапынан жоғары сынып жетекшісімен тығыз байланыс жасап, психологиялық зерттеу табелін тапсырып, жеке оқушылар туралы пікірлесу өткізгені дұрыс. Сынып жетекші ғана емес, пән мүғалімдері де оқушы қабілетін, мінезін түсінуге үмтылуы керек. Бастауыш сынып мүғалімі оқушыларды таным қабілетіне қарай бірнеше топқа бөліп, қысқаша мінездеме жазып, зерттеу табеліне түсіреді. Олардың сипаттама шамасы төмендегідей:

- Танымы жақсы жетілгендер, зейінділер

- Тез қабылдайтын, бірақ зейіні түрақсыз, бұл 7-9 жастағылар арасында жиі
кездеседі.

- Қабылдауы баяу, зейіні ықтиярсыздар.

- Зейінсіз, қабылдауы төмендер.

Мұғалім сабақ жоспарын жасаған кезде жеке оқушылармен жүргізілетін жүмыс түрлерін қоса белгілейді немесе арнаулы табель ашады. Қойылатын сұрақтарды, үлестірмелермен жазбаша тапсырмаларды алдын-ала іріктеп алу дара жұмыс жүргізу жоспарының орындалуын тексеруге мүмкіндік береді. Бүл жұмыс оқушыларды жеңілден бірте-бірте күрделіге жетелеу арқылы жүзеге асады. Оларды топқа бөліп, жеке дара жүмыс істеу мұғалімнің шеберлігіне де байланысты.Қазір мектептерде сабақты оптималдандырудың әдістері қолданылуда.

Оптималдандыру заңдылықтары мен принциптерін қолдану, яғни оқыту мен тәрбиенің озық формалары мен әдіс-тәсілдерін жүзеге асыру, әр сыныптың немесе жекелеген оқушылардың ерекшеліктерін жан-жақты ескеріп, тиімді жұмыс істеу, уақытты ұтымды пайдалану оқушылардың білімді өз еркімен қабылдауын көздейді. Мұғалім күнделікті жеке жұмыстың нәтижесін мұқият зерттеп, оны күрделендіріп, бағдарламалық білім деңгейіне жетуді мақсат етеді. Сонда ғана жұмыс нәтижелі болады.

Үлгерімі жақсы оқушылармен жүргізілетін жұмыс. Осы оқушылар барлық пәннен бірдей жақсы оқи ма? Соны мұқият зерттеп алған жөн.

Мәселен бір оқушы жекелеген пәндерден озық. Сүйте тұра ауызша пайымдауға онша емес. Екінші бір оқушы керісінше ауызша мазмұндауға шебер. Енді осындай оқушылардың осалдау жерін дәл тауып жүмыс жүргізу - пән мұғалімінің міндеті. Ал өзі жақсы көретін, сүйіп оқитын пәннен үлгерімі нашар оқушыға көмектесуді тапсырып, оның қабілетін арттыруға болады. Барлық пәннен бірдей жақсы оқитын оқушылар сынып жоғарылаған сайын азая береді.

Мәселен, бастауыш сыныптарда жақсы және өте жақсы оқитындар саны жоғары сыныптармен салыстырғанда көп болады. Осындай алшақтыктың негізі кайда жатыр? Әрине пән мүғалімі сабақ бере алмайды, оқу-тәрбие жүмысына жүрдім-бардым қарайды деуге болмайды. Әйткенмен де жеке оқушылармен жұмыс жүргізуде олардың ерекшеліктерін зертеу жетіспей жатады. Сондықтан әр сабақты шығармашылықпен оптималды жүргізсе, іс нәтижелі болар еді. Өкінішке орай кейбір мұғалімдеріміз оқу мен тәрбиедегі олқылықты тек бастауыш сыныптан кеткен кемшілік деп санайды. Бұл жаңсақ пікір.

7-9 жастағы оқушылардың көбісінің зейіні тұрақсыз болғанымен тез қабылдағыш келеді. Бірақ ұққанын тез ұмытып қалады. Біраз күннен кейін сұрасаң жауап бере алмайды. Бүл зейіннің тұрақсыздығынан. Мұндай оқушымен жүргізілетін жеке жүмыс ерекше есте қалардай қызықты болуы керек. Қабылдауы баяу немесе мінезі түйық, көп сөйлемейтін, тыныш отыратын, сабаққа ынтасыз оқушыға берілетін тапсырма оны ширату, сабақта сөзге тарту, көңілдендіру, өзге оқушының берген жауабын қайталату немесе сөздар балалармен кабаттастыра сөйлету мақсатын көздеуі тиіс. Берген жауабын нақтылап, анықтап, өзінің өзгелерден қалмай жауап беріп түрғанына көзін жеткізіп, белсенділік туғызу шарт.

Қабылдауы нашар оқушының жауапкершілігі де төмен болады. Олар қанша қыбыр етпей тыңдап отырғанымен қабылдауы төмен болса, мұғалімнің 10-15 минут баяндаған әңгімесінен сөйлем қүрап айта алмайды.

Сондықтан үй тапсырмасын оқушылардың зейін - қабылдау мүмкіндігіне қарай жеке берген жөн.

Жеке оқушылармен мінез-құлыққа байланысты жұмыс жүргізу үшін сабақтың күнделікті қызықты ұйымдастырылуына да көп көңіл болу керек. Керекті көрнекіліктер күні бұрын әзірленіп, оқушыларға берілетін жеке тапсырмалар алдын ала ойластырылса сабақтың сапалы өтуіне тиімді әсер етеді.

Баланың мінез-құлқын, жүріс-түрысын білу, білімін іждағатты есепке алу - үлгермеушіліктен сақтандырудың басты шарттары. Шәкірттің психологиялық ерекшеліктерін зерттеу мұғалімге жалпы тәрбие жұмысын, оның ішінде әрбір оқушымен жеке жұмысты қандай бағытта құру қажеттегіне жөн сілтейді.

Оқушы Сәкен 1 сыныпқа басқа мектептен келді. Оның оқуға ынтасыздығы бірінші күннен-ақ байқалды. Ақылға көнбейді. Көңілі соқпаса, сабаққа келмей қалатынды шығарды. Ата-анасының “тілімізді алмайды” деп, бала тәрбиесіне жауапсыз қарайтынын білдім. Сабаққа үй жұмысын орындамай келіп жүрді. Егер қатаң талап қойып, кітабынан тапсырманы жеке көрсетіп берсең, сол бетті жыртып тастайтын болды. Сабақта әдейі бір жағымсыз мінез көрсетіп, мұғалім назарын еріксіз өзіне аударып, “ескерту айтсын” дегендей әрекеттер жасайтынды шығарды.

Денсаулығында ақаулық бар ма деген оймен алғашқы кезде дәрігерлермен де кеңестім. Бірақ дені сау екен, ал жағымсыз қылыктарды қасақана істейтіні анықталды. Сабақтан тыс уақытта не істейтінін бақылап, оның ойнайтын, бірге жүретін жолдастары кімдер екенін білдім. Өзінен үлкен, басқа мектепте оқитын нашар мінезді балалармен бірге жүретінін анықтадым. Ата-аналары балаға бірыңғай талап қоймай, әкесі үрысса, шешесі болысып дегендей, тәрбиені әлсіретіп алғандығы байқалды.

Сәкеннің оқуға ынтасын қалыптастыру үшін сабақ тыңдамай отырған кезінде қосымша сұраулар беріп, үғымын бақылап, ескертулер жасадым. Материалды баяндау кезінде мұқият тыңдау сабақ түсінудің қажетті шарты екенін айтып, ақыл-кеңес бердім.

Кейде:

- Сен тыңдап отыр, түсіндіріп болған соң, сұраймын, - деп қатаң талап қойсам, кейде сенім білдіріп, көтерме баға да қойып жүрдім. Оның балаға үлкен әсері болды. Ойламаған жерден “4” алуы баланың психологиялық түйсігіне әсер еткендігі, соншалық, баланың бет бейнесі бірден өзгеріп, көзінен қуаныш табы байқалады. Сол күнгі басқа сабақтардың барлығында тәртіп бүзбай тыныш отырды. Бүл алғашқы нәтиже еді.

Окушыны жеке алып қалып, түсінбеген тақырыптарын анықтап білгеннен кейін, күнделікті сабак үстінде, сабақтан кейін де қосымша түсініктерді беруді әдетке айналдырдым. Баланың білмейтін материалдарын күнделікті дәптеріме жазып жүрдім. Оқушының сынып ұжымына қалай карайтынын, берілген жазаны және мадақтауды қалай қабылдайтынын сабақ үстінде, тәрбие сағаттарында анықтадым.

Баланың ата-анасымен әңгімелесіп, өмірден көптеген мысалдар келтіріп, бірлесіп, кеңесіп істеген тәрбиемен ғана баланы түзете алатынымызды айттым.

Ата-ананың бала тәрбиесіне жауапты екенін де ескерттім.

Жеке ерекшеліктерін байқап, білгеннен кейін алып қалып, білмейтін тақырыбы бойынша түсінік бердім, ана тілінен күнделікті өтетін тақырыпты екі ай бойы буын жігіне бөліп оқыттым. Өздігінен қосымша оқуға, жазу үлгісін көшіріп жазуға тапсырмалар бердім. Ертегі суреттер бойынша әңгіме қүрастыруға үйреттім. Математикадан да жеке тапсырмалар бердім. Берілген тапсырмаларды ұмытпай күнде сұрадым. Дұрыс орындамаған жағдайда сабақтан кейін алып қалып, түсіндіре отырып орындаттым. Сабаққа келмей қалса, үйіне барып себебін анықтап, дәлелсіз болса, өзін де, ата-анасына да үғындырып айту әдісін қолдандым.Ата-анасымен бірлесіп, баланың күн тәртібін жасадық. “Күн тәртібі - менің досым” тақырыбына тәрбие сағатын өткізудің де әсері болды. Ата-аналармен “Баланы мектепке қалай даярлау керек” тақырыбына пікірталас тәрізді әңгіме-кеңес өткіздім. Оған Сәкеннің де анасын шақырдым. Баланың күн тәртібінде белгіленген уақытта сабаққа дайындалуында қадағалап жүрдім, 2-3 рет ойыннан шақырып альш, сабақ дайындатқан кездерім де болды. Үйіне барып бақылау баланың да, оның ата-анасының да жауапкершілігін арттырып, кейіннен барлық сабақтан да үлгеретін болды. Балалардың мінез-құлқын, жүріс-тұрысын зерттеу, мұғалімге оқыту және тәрбиелеу процесінде оқушылардың әрқайсысына қай қырынан келу жолдарын табуға жәрдемдеседі.

Оқушылардың жас ерекшелігінен басқа да жеке ерекшеліктері болады. Түрлерінің ұқсамайтыны сияқты балалардың мінез-қүлқында да көп айырмашылықтар бар. Осы жағдайдың өзі мұғалім мен тәрбиешіге әр оқушыға жеке қатынас жасауды міндеттейді.

Кейбір өрескел мінезі үшін оқушыға бірден ұрсып, зекуге болмайды. Мұндай тәрбие еш уақытта да жақсы нәтижеге жеткізген емес. Қайта баланы жөнсіз қайсарлыққа үйретеді. Сол себепті баланың мінезіндегі сабақ оқудағы бір жағымды ісіне сүйсінумен қатар жағымсыз қылықтарына ашу шақырмай, жөнсіздігін ақылмен иландыра түсіндірген жөн.

Мен сабақ үлгермейтін баланы сабақ үстінде де, сабақтан тыс уақытта да бақыладым. Окушылардың жеке ерекшеліктерін бақылағанда белгілі бір мақсатты көздедім. Мәселен, оқушының өтілген материалды қалай меңгергенін байқаймын. Мұндай бақылау оқушының берген жауабын талдаумен, оның сөйлеген сөздерін, логикалық ойлауын, елестетуі мен ұғымының нақтылығын тексерумен байланысты болады. Оқушылардан сабақ сұрағанда оның білім дәрежесінің тереңдігін анықтап қана қоймай, сонымен бірге бала сабаққа үнемі дайындалып келе ме, бала үшін қандай мәселелер қиын немесе жеңіл екендігіне де назар аудардым.

Сыныптағы барлық балаларға дәптер арнап, әрқайсысының әрекеттерін белгілейтін күнделік жүргіздім. Бұл күнделікке баланың іс-әрекеттерін тіркеп қана қоймай, олардың себептерін ашып, оку-тәрбие жұмысын соған сәйкес жүргіздім.

Жеке оқушылармен жұмыс істеуде мына төмендегі мәселелерге үнемі көңіл бөлдім.

Оқушылардың жаңа материалды сабақ үстінде қабылдауы.
Үй жүмысын күнделікті орындауына мүқият есеп жүргізу.
Оқушының сабақ оқуға ынтасын қалыптастыру.
Әр оқушының оқу материалын меңгеру ерекшелігін байқау.
Оқушының денсаулығы, жасында қандай аурумен ауырғандығы.
Оқу күралдарын үстауы.
Оқушының сынып үжымына, жазаға, мадақтауға калай қарайтыны.
Баланың әр сабаққа бейімділігін байқау.

Сол бейімді ілгері дамыту мақсатында қосымша тапсырма беру. Мұнда тек үлгермеушілерге ғана емес, 5-ке оқитын окушыларға да білімін дамыту мақсатында жеке тапсырма беріледі. Енді сабақ үлгермеуші қатарына қосылуға таяған 1-сынып оқушысы Сәкенді мысалға алайық.

Сәкен басында орыс сыныбында 3 ай оқып, сабақ үлгере алмаған соң, қазақ сыныбына ауысқан.

Бақылау “Әліппе Сәкенді қызықтырмайды. Балалар сабақта “Әліппеден оқып, кеспе әріптен сөз құрап, суреттерден әңгімелер айтып жатқанда, ол кітапты сырғытып қойып, қабырғаға қарайды, жұмыс істемей жайымен отырады. Сабақ айтуға қолын сирек көтереді. Жауап беруге шақырғанда орнынан баяу тұрып, аузын ашпай тұрып алады. Кейде “естіген жоқпын”деп ернін ғана қимылдатады. Мен Сәкенге төмендегідей жұмыс істеттім. Балалар өз беттерінше оқып “Әліппемен” жұмыс істеп жатқан кезде Сәкеннің жанына отырып, көмектестім. Онымен бірге “Әліппедегі” суреттердің біразын қарап шығып, мазмұнын айтып бердім. Өзімен бірге бірнеше сөз оқыдым.

Әрбір сөзді қағазбен жауып қойып, есінде сақтаған сөздері бойынша сөз қүрауға, содан кейін оны “Әліппеден” тексеруін талап еттім. Ж. бүл жұмысқа көңіл қойып, қызыға бастады. Бірнеше күннен кейін, “Әліппеден” суреттер бойынша үйде әңгіме әзірлеп, есте сақтағаны бойынша бірнеше сөздер қүрастырып жазып келді. Сәкен картина бойынша әңгіме құрастыруды ерекше ұнатады. Бұл жұмысты бүкіл сыныппен жүргізгенде белсене қатысады. Әйткенмен, “Әліппеден” оқуға әлі ынтасы жоқ.

Оны жұмысқа қатыстыру үшін суреттермен безендірілген сынып плакаттарындағы әңгіме текстін оқуға жиі шақыратын болдым. Суретті картинаның бірінші буынын алдырып, екінші буынын толықтырып үйреттім. Үйде дидактикалық үлестірмелер бойынша сөз құрастырып келуді тапсырдым. Ол суретті үлестірмелерге заттың атын жазып, сурет бойынша әңгімелеп айтып берді. Үш ай бойы үнемі осылай жұмыс істеу нәтижесінде бір буынды, екі буынды сөздерді тұтас оқуға, одан көп буынды сөздерді ежіктеп оқуға үйренеді. Әңгімені оқып болғаннан кейін картина бойынша айтып беруді жақсы көреді. Оның оқуға ынтасын қолдап тапсырманы күнделікті орындауына катты талап қойдым. Осындай жұмыстардың нәтижесінде Сәкен окуға ынтасы артып, сабақ үлгерімі бірте-бірте едәуір жақсарды. Оқушының сабақ үлгермеу себебі кейде оның көңіл-күйімен де байланысты.

Бұл айтылғандардан балаларды сыныпта ғана емес, сабақтан тыс уақыттарда да үзіліс кездерінде де, сыныптан және мектептен тыс уақыттарда да, саяхат барысында да, қоғамдық жұмыстарды орындау кездерінде де, жанұяда да, жолдастарының ортасында болған уақыттарда да бақылау қажет екенін байқадық.

Ана тілін (1-сынып) оқыту процесінде үлгермеуші оқушылармен жүргізілетін іс-әрекеттер

Қазіргі кездегі мектептің қойып отырған талабы - жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік қаруландыру, ал меңгерген ілімдерді күнделікті өмірде өз деңгейіндегі іскерлік - шеберліктермен қолдана білу. Мұндай күрделі мәселені мектеп тек қана ата-ананың бірігіп жұмыс істеуі нәтижесінде шеше алады.

Мектепке барған бала еңбектің жаңа түрі - оқумен шұғылдана бастайды. Бірінші сынып оқушыларының көбінің оқуға деген талабы болады. Бұл - бірақ алғашқы мектепке, оқуға деген сыртқы еліктеу. Сондықтан оқушының осы бастауыш сыныптан бастап оқуға деген қызығушылығын қалыптастырмаса, оқу жылының соңында бірінші сынып оқушысының оқуға, тіптен мектепке бару талабы жойылады. Сол себепті ата-ана баласының оқып жүргеніне немқұрайды қарамауы тиіс. Амал жоқтықтан оқып жүрген оқушы өзіне де, жанұяға да, мектепке де көптеген реніш әкеледі.

Ата-ана осыған байланысты баласьшың мектепке барған күннен бастап оның оқуына, тәртібіне көңіл бөліп, тиісті дәрежеде қадағалап көмектесуі керек. Бірінші сынып балаларында оқуға және алғашқы мүғаліміне деген сүйіспеншілік пайда болады. Ата-ана мұны әрқашан қолдауы тиісті. Мұғалім туралы айтқан дөрекі сөздер ол мұғалімнің абыройын төмендетіп, баласының мұғалімге, ол жүргізетін пәнге деген қызығушылығын жойып жібереді.

Ата-ана баласының кейбір мәселені білмей, шеше алмай жатқан кезінде оны кекетпеуі керек, себебі ол баланың алғашкы қадамдары.

Егер бала ата-анасының сабақ дайындау барысында қиын мәселелерді шешуге көмектесетінін білсе, оларды сыйлаушылығы артады. Төмен баға алса, олардан ұялып, қысылады. Сөйтіп келесі жолы жақсы баға алып, ата-анасын қуантуға тырысады.

Ата-ананың көп қателесетін мәселесі, ол мұғалімнің бірінші сынып оқушыларына қоятын бағасы жөнінде. Кейбір ата-ана баласын тек қана “4” пен “5” алуы тиісті деп те айтады. Мұны естіген бала ата-анасының жазалауынан қорқып, “2” немесе “3” бағасы тұрған күнделіктің бетін жыртуға, бағаны түзетуге немесе басқаша жолдар арқылы оларды алдауға барады. Сол себепті ата-ана баға баланың оқуындағы маңызды, бірак басты мәселе емес екендігін білулері керек. Тек жақсы баға үшін оқыған балада танымдық қызмет пен қызығушылықтың жақсы дамуы екіталай. Сонымен қатар бала өтірік айтуға, тек өзіне пайдалы жаққа ғана әдістенуге, жағымсыз қьшықтарға үйренеді.

Ата-ана баласының сабақ дайындау барысында қиын мәселелерді шеше алмай жалғыз қалуына жол бермеуі керек. Егер баласы “2” алса, оның себебін біліп, оны тез арада жою шараларын қолдануы керек. Үштік бағамен де қанағаттаған дүрыс емес. Бүл баға ла баланың біліміндегі олқылықты көрсетеді. Сол себепті “2” мен “3” деген баға оқушыға көмек керек екендігі жөніндегі хабарлама болып табылады.

Ата-ана баланың үйде жасайтын өзіндік жұмысына қажетті жағдай жасауы керек. Бала өз оқуының туған-туыстары үшін аса маңызды екенін түсінуі тиіс. Ата-ана баланың бойына лайықты үстел, кітап қоятын сөре, оқу кұралы, қалам, қара және түсті қарындаш, сызғыш, өшіргіш т.б. құрал-жабдықтары бар оқушы бұрышын жасауы керек.

Оқуға барған күннен бастап бала үйге белгілі бір уақытта сабақ дайындауы үшін күн тәртібі болуы керек. Бала сабақ дайындағанда бөлмеде тыныштық болғаны жөн. Осыдан-ақ бала әке-шешесінің оның оқуына үлкен мән беретінін байқайды. Үйде сабағын тамақ ішетін үстелде дайындайтын балалар бар. Мұндай жағдайда ата-ана, “сабағыңды үстелдің үстінен алып кет басқа жерге, не қоя тұр” деп ұрсады. Тамақ ішіп болған соң ата-ана телевизор көреді, сабақ дайындауға қолайлы жағдайы болмаған бала да солармен телевизор көріп үйықтайды. Ертеңгі күні, әрине сабақ дайындамаған бала “2” деген баға алып келеді. Сөйтіп сабақ оқуына жағдай

жасалмаған, мән берілмеген баланың сабақ оқуға қызығуы бірте-бірте азаяды.

Мәселен, “Ана тілінен балалар бірініші сыныпты бітірер кезде әрбір сөзді дүрыс, мәнерлеп оқи білулері керек. Тез оқу дағдысы түрлі жаттығулардың нәтижесінде калыптасады. Әрине, бүл жөнінде де ата-ана тарапынан бақылау болуы керек. Бірақ, “осыны оқымай, орныңнан тұрмайсың” деуге болмайды. Кітапты оқып көп отыра беру баланы

жалықтырып жібереді. Баланың одан гөрі берілген тапсырманы дауыстап бірнеше минуттай оқығаны жөн. Осылайша күнде оқуы керек. Ата-ана баланың оқуын қадағалауға уақыт бөліп дұрыс бағалап отырса, баланың өзіне деген сенімділігі күшейе түседі. Тез оқуға дағдыландыру үшін мыналарды басшылыққа алған жөн.

Оқу жылдамдығы: 1-сынып 1 минутта - 20-40,

2 - сынып 1 минутта - 60-70 сөз
3-сынып 1 минутта - 80-90 сөз

1.Тез оқуға жаттығуды жаңа тақырыптармен жүргізу керек.

Оқудан бұрын тез дем алып, ақырын дем шығаратын жаттығу жасату
керек.
Оқығанда жеке әріптерді емес, буындап сөздерді тұтас оқып-үйренуі
керек.

1-сыныпта берілетін үй тапсырмаларын оқығанды ауызша айтып беру, әңгімедегі негізгі мәселелерді ажырата білу және сүраққа жауап бере білу бағытында болғандықтан, тез оқып үйренудің мәні зор. Жазбаша үй тапсырмаларын дайындау барысында оқушы!

1. Жаңадан берілген жазбаша жұмыс түрлерін орындауда бұрынғы

жазғандарында жіберілген қателерімен жұмыс істеуден бастауы керек.

Егер жазбаша жұмысы белгілі бір ережеге сай орындалуы шарт болса, ол
ережені оқулықтан окып, жаттап алуы керек.
Жазбаша жұмыста баланың жазғанын, оның әр бөлігін жіті тексеріп
отырған жөн.
Байқалған қателерді тиянақты түрде түзету керек.

Әр ата-ана жазбаша жүмыстарды бақылауы үшін баланың сөз жазу жылдамдығын білуге тиісті.

Егер бала баяу жазатын болса, кез келген қысқа әңгімені белгілі бір уақыт ішінде жаздыртып, жатқа білетін өлең шумағын жаздырып үйретуі керек. Көбірек ермексаздан жүмыс жасатқан жөн. Ол баланың саусақтарының бүлшық еттерін дамытып, жазуға икемділігін арттырады.

Үйде баланың сабаққа даярлығын жүйелі бақылап, тексеріп отыру

нәтижесінде баланың өзіндік жүмыс орындауға жауапкершілігі, дағдысы

қалыптасады.

Оқушыларды өздігінен жүмыс істей білуге үйрету - олардың сабақ үстіндегі

белсенділігін арттырады.

Бұл орайда Н.К.Крупская техниканың, ғылымньщ алға басып өркендеуі үшін жас өспірім ұрпағымызды өздігінен жұмыс істей білуге үйретудін маңызын атап көрсеткен.

Өз бетінше жүмыс істеуге дағдыланған бала кездескен қиындықтарды жеңе алатын, өз ісіне тыңғылықты, алға қойған мақсатына жетпей тынбайтын азамат болып өседі. Бастауыш сыныптарда оқушылардың өз бетінше атқаратын жүмысын барлық сабақтарда іске асыруға болады. Бұл орайда оқушылардың жас ерекшелігі мен білім қабілеті ескерілуі шарт.

Қабілетті оқушылар тапсырманың мақсатын түсініп, оны қандай жолдармен орындауды бірден біледі. Кейде оқушылардан берілген тапсырманы тезірек орындау талап етіледі. Мұндайда қабілеті төмен балалармен жеке жұмыс жүргізіледі. Өздігінен жұмыс істеуге оқушылар бірте-бірте дағдылануы керек. Олардың өздігінен істейтін жүмыстарын ана тілі сабағында түрлендіре іске асыруға болады.

Себебі ана тілі сабағында оқушылар жүйелі оқуға, ойды талдауға, ережені саналы түсінуге дағдыланады. Бүл жұмыстар түсіндіру, бекіту, білім тексеру мақсатында жүзеге асады.

Ана тілі сабағында өз бетінше жұмыс кезінде викторина ұйымдастырамын. Өлеңнен не әңгімеден үзінді оқып, оның қай өлең немесе әңгімеден екенін, авторын сүраймын. Кейде автордың суретін көрсетемін де, “Бұл кім? Оның қандай әңгімесін оқыдың?” деп балалардың ойлануына жағдай жасаймын. Ал оқыған өлеңдегі немесе әңгімедегі кейіпкердің суретін салып, оның қайдан екенін, тақырыбын табу, мазмүнын еске түсіру де - өз бетінше жүмыс істеудің бір түрі. Осы орайда оқыған әңгімелері, ертегілері бойынша инсценировка даярлаудың маңызы зор.

Мәселен, “Түлкі, қойшы, аю” ертегі бойынша даярлаған инсценировкадан балалар рухани ләззат алды. Олар әр кейіпкердің ролін қызыға, тартымды орындады.

САБАҚ ҮСТІНДЕГІ ЖҰМЫС

КЕСПЕ БОЙЫНША ЖҰМЫС
СУРЕТ БОЙЫНША ЖҰМЫС

_{САБАҚТАН ТЫС ЖҰМЫС}

І.ҮЙ ТАПСЫРМАСЫН ОРЫНДАУҒА КӨМЕКТЕСУ 2.ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ТАПСЫРМАЛАР

ТӘРБИЕ ЖҮМЫСЫ

1. СЫНЫП САҒАТТАРЫН ӨТКІЗУ

АТА-АНАЛАРМЕН ЖҮМЫС

1.АТА-АНАЛАРҒА ТАЛАПТАРДЫ ТҮСІНДІРУ

ҚОРЫТЫНДЫ

Білім негізі - бастауыш сыныпта қаланатыны жұртшылыққа белгілі жағдай. Оқушының бүл сыныптарда алған білімінің тиянақты да саналы болуы - жоғары сыныпка барғанда жақсы оқуының кепілі болатындығын ешкім жасыра алмайды.

Жаңа бағдарламаға көшкен оқушылар ізденгіш, өз бетінше жұмыс істеуге икемді, ішкі сезімге бай, ақыл-ойы өткір болып тәрбиеленуде.

Әрине, бұл - мұғалімдер жұртшылығының еңбегі. Мектеп жұмысының алға басуы, оқушылардың алған білімінің тиянақты, сапалы болуы, қорыта келгенде, мүғалімдердің күнделікті дайындығы мен оның педагогикалық шеберлігіне, ізденгіштігіне, жеке басының білімі мен ерекшелігіне байланысты.

Дипломдық жұмысты орындау барысында алға қойған мақсатымыз Бастауыш мектеп оқушыларының оқуға себебін анықтау және оның себебін болдырмау жолдары қарастыру еді. Тақырыптқа байланысты ұлы оқымыстылар мен түрлі ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалынып, теориялық тұрғыдан мағлұматтар алынды. Міндеттерді жүзеге асыруда, 3 сыныптарда ана тілі пәнінде озық іс-тәжірибелерді пайдалана отырып, сабақтар өткізіліп, сабақ үлгілері жұмыс барысында көрсетілді.

Қазіргі кезеңде сабаққа қойылатын талаптарға байланысты сабақты тек оқытумен ғана шектеп қоймай, сонымен бірге тәрбиелеу, дүниетану, әрбір сабақ барысында оқушыны өздігінен еңбектеніп, қорытынды жасай білуге баулу арқылы бірте-бірте ғылым негізіне саналылықпен қарайтын азамат етіп тәрбиелеуге болады.

Болашақ ұрпақтың білікті азамат болып өсіп-өнуі мектептен, ең алдымен, бастауыш білім беруден бастау алатыны анық. Сондықтан да бастауыш мектепте оқу үлгермеуін болдырмау жолында оқулықтар мен білім беру бағдарламаларының сапасын артгыру біздерге жүктелер міндет.

Сонымен қатар, мектеп оқушыларының үлгермеушілігін болдырмау әр отбасындағы тәрбиеге, ата-ананың жауапкершілігіне де байланысты.

Әріптестерімізді, туған еліміз Қазақстанның болашағын, өзіміздің болашағымызды және балаларымыздың жарқын болашағын айқын көру үшін бүгінгі таңнан бірлесе отырып жүмыс істеуге шақырамыз!

Қорыта келгенде, мен өз жұмысымды жазу нәтижесінде төмендегідей ұсыныстарды ұсынып отырмын:

Ата-ана үнемі сынып жетекшісімен қарым-қатынаста болу керек.
Үлгермеуші оқушылармен жұмыс жүргізуге арналған түрлі жаңа инновациялық әдістер мен тәсілдерді ңөрсететін әдістемелік- құралдар көптеп басылып шықса.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңы.
Қазақстан Республикасы Тіл туралы Заңы.

3.Қазақстан Республикасы Елбасы Н.Ә.Назарбаев. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында. Ақпан 2005 ж.

4.Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика. А., 2002 ж.

5.Т.А.Ильина. Педагогика. “Мектеп” баспасы, А., 1977 ж.
6.С.Бержанов. Педагогика тарихы.
7.Ыбырай Алтынсарыин тағлымы. А., “Жазушы” баспасы, 1991 ж.
8.Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. А., “Рауан” баспасы. 1994 ж.
9.А.С.Макаренко. Работа воспитателей. Сочинения. V том.
10.Педагогикалық ізденіс. А., “Рауан” баспасы. 1990 ж.
11.Т.Жүндібаева. Оқушылармен жеке жұмыс жүргізу жолдары. Бастауыш
мектеп. №5, 2001 ж. (10-11 бет).
12.Бастауыш мектеп. №8, 2003 (21-22 бет). 12..Мұханбетова. Үлгермеушілікті болдырмау жолдары. Қазақстан мектебі.
13.№4, 2003 (37-40) Т.Қоқымбаева. Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру. №5, 2001
(14-15 бет). Н.Жұманова. Оқушылармен жеке жүмыс. Бастауыш мектеп №2, 1992 (37-38 бет).

15. Б.Шетенов. “Жеке оқушымен жұмыс”. Бастауыш мектеп. №12, 1988 (8-9 бет)

1985 ж. (16-19 бет). 19.К.Тілеубергенова, С.Нашарипова. Оқушының үй жұмысына ата-ана көмегі.
Бастауыш мектеп. №5, 1991 ж. (15-17 бет).
Ү.Жаздықбаева, Ж.Тажиева. "Жаңа адамды тек жаңашыл ұстаз тәрбиелейді". Әдістемелік құрал, Шымкент —2001.
Л.В.Занков. "Избранные труды" .Москва "Педагогика"-1990г.
Д.Б.Эльконин. "Избранные психологические труды" М:Педагогика- 1989г.
А.Кенжеғұлова. "Авторлық оқулықгардың ұстанымы, оку әрекеті". Бастауыш мектеп, 1-2002.
М.И.Мұқанов. "Жас және педагогикалық психология". Алматы, 1982.
В.В.Давыдов. "Проблемы развивающего обучения" Москва, Просвещение , 1986г.
И.Я.Лернер. "Процесс обучения и его закономерность". Москва, 1980г.
И.Г.Песталоцци. "Избранные педагогические произведения", том ІІ Москва, "Педагогика ", 1981г.
А.Дистервег Избранные педагогические сочинения "О дидактических законах и правилах" Учебно-педагогическое издательство, Москва ,1956г.
Я.А.Коменский. "Великая дидактика". Избранные педагогические сочинения, 1955.
Л.С.Выготский. "Воображение и творчество в детском возрасте". Москва, Просвещение, 1987г.
Қ.Ыбыраймжанов. Педагогикалық технология. Бастауыш мектеп №8, 2005ж 7бет
К.Бұзаубақова. Жаңа пед технологияны меңгеру – міндет Қазақстан мектебі №9-10. 2005ж 26 бет.

ҚОСЫМША

АНА ТІЛІ (1 сынып)

Сабақтың тақырыбы: Жыл мезгілі Сабақтың мақсаттары:

1. Білімділік: көктемдегі өзгерістерді қьіс мезгілімен салыстыра
әңгімелеу. Көктемгі табиғаттың ерекшелігін байқату.

2. Дамытушылық: оқушының таным белсенділігін арттыру,

ойын және тілін дамыту. Көктемде өлі табиғат пен тірі табиғатта болатын
өзгерістерге сәйкес бұрыннан білетіндерін толықтырып, дамыту.

3. Тәрбиелік: табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру және оны

қорғай білуге үйрету.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ, білім, дағдыны бекіту сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілі: мүғалімнің сөзі, сүрақ-жауап, көрнекілік, ойын.

Көрнекілік: қыс пен көктем мезгілін бейнелейтін суреттер, Жер-Ана, көктем

бейнесіндегі қьіз, үнтаспа, қүстардың суреті.

Қолданылатын педагогикалық технология: оқу мен жазу арқылы сын

түрғысынан ойлау технологиясы.

Пәнаралық байланыс: дүниетану, ана тілі, сурет.

Сабақтың барысы:

1. Дидактикалъщ кезец. Оқушының танымдық қызметінің мотивтенуі. Үнтаспадан көктем әнін тыңдау. Сыныпқа бір бала жүгіре кіреді:

Алақай! Алақай!

Көктем келді!

Біздің жаққа көктем келді! (сол әуенімен қасында көктем кейпіндегі

қызы бар Жер-Ана кіреді)

Жер-Ана:

- Армысыңдар, ұлдарым,
Бармысыңдар, қыздарым?!

Мен Жер-Анамын. Сендерге көктем қызыммен бірге келдім. Көктем-қыз:

- Балалар-ау, балалар!
Шақырады далалар
Көктем келді гүл алып
Құстар келді жыр алып
Қос білекті сыбанып
Жүгірейік куанып.
Жер-Ана: - Бәрекелді!

Бүгін неге сонша әдемі қуанышты күйде отырсыңдар?

Балалар: - Көктем келді.

Жер-Ана: - Иә, біздің жерге көптен күткен шуақты көктем мезгілі де келіп жетті. Табиғат атаулыға Аспан тәңірі Күн өзінің мол шуағын сеуіп, қуанышқа бөлеуде. “Көп сұраса көл болады” деген. Ендеше осы Аспан тәңірі Күннен жақсылық сұралық, Жайыңдар қолдарыңды (ілулі түрған күн сәулесіне қарап).

0, Күн тәңірім, Жаратқаным! Жер бетіне жылылығыңды мол бергей.
Осы жыл - Ауыл жылы. Ауылды жерге жылылығын мен мейіріміңді аяма!
Халқымда тоқтық, байлық, денсаулық болсын! Аумин!

Мен сендерге құр келген жоқпын, балалар, өздеріңе арнап әкелген тапсырмаларым бар. Жақсылап тыңдап, жауап берген балаға сыйлықтарым да бар. (Ішінде тапсырмалар салынған сандықшаны мұғалімге ұсынады.)

Мұғалім: - Ал, балалар, Жер-Анамыздың тапсырмаларын мұқият орындап, риза қьілайық. Төрлетіңіз, Жер-Ана!

// дидактикальщ кезең.

Көктем. Ол қандай?

1. Ассоциация қүру.

Міндеті: оқушылардың көктем туралы білетіндерін жазғыза отырып, тілдік қорын тексеру.

Мұғалім: Балалар, Жер-Анамыздың 1 тапсырмасы көктем туралы екен. Сендердің көктем туралы білетіндеріңді тыңдағысы келеді. Көктем бізге күннің мол шуағымен келеді ғой. Ендеше осы күн сәулесінің тұсына көктем туралы білетінімізді жаза қояйық. (Күн сәулесінің ортасына “Көктем” деген сөзді жапсырып қоямыз.)

күн мен түн теңеледі

малдар,

жануарлар

төлдейді

қүстар қайтып оралады

қар ериді

күн жылынады

ағаштар бүршік атады

(балалардың жауаптарын тақтаға бормен жазып отырдық)

- Дүрыс, балалар, көктемнің ерекшеліктерін жақсы біледі екенсіңдер.

2. Венн диаграммасы бойынша жүмыс.

Міндеті: көктем жайлы білімін тереңдете отырып, байланыстырып сөйлеу тілін дамыту.

Тақтада табиғат көрінісін бейнелейтін екі сурет: бірінде - қыс, екіншісінде - көктем көрінісі.

Сүрак-жауап:

Балалар, бүл суреттерде жылдың қандай мезгілдері бейнеленген?

Қыс пен көктем мезгілдері бейнелеген.
Оны қайдан білдіңдер? (оқушылар сипаттама береді)

- Ал енді, балалар, Жер-Анамыздың бізге әкелген келесі тапсырмасы:
қыс пен көктемді салыстыру екен. Яғни, әр мезгілдің өзіне тән және ортақ
белгілерін атауымыз керек. Олар қандай?

(Екі суреттің ортаңғы төмен жағына Венн диаграммасын іліп қоямын. Балалардың жауаптары арқылы диаграмманы өзім маркермен толтырамыз)

қыс
ОРТАҚ КӨКТЕМ

суық,кар	/ жыл	жылы,
жауады,	/ мезгілі	жаңбыр
боран	/ 3 ай, күн,	жауады,
болады,	жер, ай,	ағаштар
ағаштар	Аспан	бүршік
жалаңаш	₁	атады,
	_\	құстар
		келеді

Дүрыс, балалар қыс пен көктемнің айырмашылығы мен ұқсастығын жақсы біледі екенсіңдер.

3. Ойын. «Құстарды қарсы алайықң.

Міндеті: құстарды қорғауға, табиғатты сүюге тәрбиелеу.

Балалар, «жыл қүстарың деп қандай күстарды айтамыз?
Күзде жылы жаққа үшып кетіп, көктемде қайта айналып үшып
келетін күстарды айтамыз.
Жер-Ана бізге жыл қүстарын ертіп келіпті. Енді осы жыл қүстарын
қарсы алайық. Олар кдйда екен? Мүмкін сандықшаның ішінде болар...
Ашып көрелік... Оқушы көмегімен сандықша ашылып төмендегі
тапсырмалар орындалып табиғат көрінісін бейнелейтін суретке
қондырылады.

Жыл мезгілдерін ата.
Көктем айларын ата.
Көктемде болатын қандай мерекелерді білесің?
Көктемдегі табиғат қүбылысына байланысты бір жүмбақ айт.
Көктем туралы қандай тақпақ білесің?
///. Дидактикальщ кезец.4. Өлең негізінде сурет салып әңгіме кұрау.
Міндеті: байланыстырып сөйлеу, тілін дамыту.

- Балалар, біз құстарды қарсы алдық. Енді Жер-Анамыздың келесі
тапсырмасын орындауға көшейік. Бүл тапсырмада сурет саламыз және әңгіме
құраймыз. Мен қазір бір өлең оқимын, сендер мұқият тыңдап отырыңдар.

- Мен осы өлеңді оқығанда, көз алдарыңа не елестеді?

(Оқушылар өз ойларын айтады. Өлеңді тағы 2 рет оқып шығамын,

сурет салуға 5 минут уақыт беремін. Ән-әуез ойнап тұрады. Салған суреті бойынша 1-2 оқушы тақтаға шығып әңгімелеп береді.)

5. Сергіту сәті. Оқушылар қимыл жасау арқылы бойларын жазады:
Қарлығашка ұқсайық.

Кәне, қанат жазайық Қарлығаш боп ұшайық, Үшып-ұшып алайық. ІV. Дидактикалъщ кезец. Білімді бекіту. (1)

Міндеті: алғашқы білім, білік дағдыларын тексеру. Оқушыларға сынау үлестіремін. 1, Сөздерді сызықпен байланыстыр:

Бұлбүл Щымшық-Қарға Қаз

қарқылдаиды қаңқылдайды сайрайды шықылықтайды

2. Қай сөйлем дүрыс жазылған:

а) Келді шуақты көктем.

ә) Шуақты көктем келді.

б) Көктем шуақты келді.

(Кодоскоп арқылы сынаудың кілтін ашу. Нышандық парақша арқылы бағаланады.) V. Дидактикальщ кезең.

Қорытынды. (2-бекіту) Шығарма жазу.

Міндеті: байланыстырьш жазуға үйрету.

Мұғалім: - Енді манадан көрген, білгенімізді қағаз бетіне түсіріп көрейікші. Біз не істедік? Ойланып дәптерімізге жазайық. (1-2 оқушы жазғандарын оқиды.)

Енді Жер-Анамызға сөз берейік.

Жер-Ана:

- Тамаша, балалар. Көңіл-күйлерің жақсы екен. Әр уақытта көктем гүліндей күлпырып жайнай беріңдер. Сендерге көктемнің алғашқы гүлі жауқазыңды сыйлаймын.

(Көктем-қыз балаларға жауқазын гүлін үлестіреді. Музыка ойнап түрады. Жер-Ана Көктем-кызымен бірге коштасып шығып кетеді.)

Мүғалім; - Балалар, сабағымнық соңын мен мына бір өлең шумағымен аяқтағым келеді:

Ауа қандай, дала қандай әдемі

Көктем, көктем, болармысың кәделі,

Сенің мынау үланғайыр сыйыңнан

Туған жердің жасаруда бедері.

АНА ТІЛІ (1 сынып)

Сабақтың тақырыбы: Тасымалданбайтын сөздер. Біздің ту. Сабақтың мақсаты:

Білімділігі. Оқушыларға тасымалданбайтын сөздер туралы түсінік бере
отырьга, сөз, сөйлем ішінен тасымалданбайтын сөздерді таба білуді меңгерту,
өлеңді түсіндіріп сауатты оқуға, жазуға дағдыландыру.
Дамытушылығы: Ойын түрлері арқылы ізденімпаздық қабілеттерін, ой-
өрісін дамыту, түрлі тапсырмаларды орындау барысында іскерлік, танымдық,
есте сақтау қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелігі: Оқушылардың еліне, жеріне деген сүйіспеншіліктерін ояту,
білімділікке, Отан сүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгеру (ойын түрінде).

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: репродуктивті - ^сҮР^аК жауап,

проблемалық, ізденушілік, өзіндік жүмыс.

Стратегиялар: ой қозғау, ой толғаныс ой қорыту.

Сабақтың көрнекілігі: Ел рәміздері, бейнетаспа, графопроектор, ойын түріне

жазылған тапсырмалар, геометриялық фигуралар.

Пәнаралық байланыс: математика, дүниетану.

Сабактың барысы:

І. Үйымдастыру кезеңі.

1. Сабақтың мақсатымен таныстыру.

Бүгінгі сабақта зерттеуші болатындарын айтып, белсенді, жақсы қатысқан оқушыларға «зерттеушің белгісі сыйланатынын ескерту.

2. Психологиялық дайындық.

ІІ. Ой қозғау. «Ойлап тапң ойынын жүргізу. Берілген сандардың қүрамын
таба отырып, тақтаға ілу.

- Ел, ту, көк.

- О-тан, а-на, о-ю сөздері шығады. Осы сөздерді талдай отырып
буынға бөлу.

- Балалар, ел сөзінде неше дауысты дыбыс бар?

- Неше буын бар?

- Ту, көк сөздерінде ше?

- О-тан сөзінде неше дауысты дыбыс бар? Неше буын бар?

- А-на, о-ю сөздерінде ше?

- Осы сөздерді тасымалдауға бола ма?

- Олай болса тасымалданбайтын сөздер қандай сөздер екен?

(Оқушылар өздері тапты).
- Бір буынды сөздер.

- Бір дыбысты буыны бар екі буынды сөздер.

ІІІ. «Салыстыруң ойыны

Оқушылардың тасымалданбайтын сөздер туралы айтылғандары оқулықтағы анықтамамен салыстырылып, дүрыстығына көздері жетті.

ІV. 1) Балалардың назары қайтадан ел, Отан, ана, ту сөздеріне аударылды.
Бұл естілетін сөздер екен. Оқушыларға сұрақтар қойдым.

- Біздің еліміз қалай аталады?

- Қазақстан Республикасы.

- Отан сөзін қалай түсінесіңдер?

- Біздің Отанымыз қалай аталады?

- Біздің Отанымыз - Қазақстан Республикасы.

Оқушылардың Отан туралы үғымдарын кеңейту. Тәуелсіз ел болу үшін сол елдің өзіне тән белгілері, рәміздері болу қажет. Ондай рәміздер біздің елде де бар. Олар Қазақстан Республикасының Елтаңбасы, Әнүраны, Туы.

- Бір оқушы туды сыйпаттап айтып берді.

- Ту туралы түсініктерін толықтырдым.

- Т.Модағалиев ағамыздьщ «Біздің туң өлеңін оқып, танысамыз.

- Өлеңді мәнерлеп оқып беру, мазмүнын түсіндіру.

- Өз беттерінше оқыту.

- Жеке оқушылардан сүрау.

- Өлеңдегі тасымалданбайтын сөздерді тапқызу.

Сергіту сәті. Буын бойынша өлең күрастыру.

V. 76-жаттығу. «Менің мысығымң деп аталады. «Мысық қүрастыруң ойынын жүргізу.

1) Геометриялық фигуралардан мысық бейнесін күрастыру. Әр фигурада жазылған сөйлем ішінен тасымалданбайтын сөзді тауып, тақтаға жазу.

1. Мысық үй жануары. 2. Ол сүт қоректі. 3. Таза жануар. 4. Ет жейді. 5. Сүт ішеді.

2) Өлеңнің бірінші шумағын көшіріп жазу, тасымалданбайтын бір буынды сөздің астын бір рет, бір дыбысты буыны бар екі буынды сөздің астын екі рет сызу.

VІ. Ой толғаныс. Енді қатардағы оқушыларға орындату. “Кім тапқыр” ойыны.

1-қатар. а) көл, теңіз, өзен, бүта сөздеріндегі тасымалданбайтын сөздерді табу;

ә) сол сөздерге сөйлем қүрап жазу;

б) психологиялық тренинг. Осы сөздердің ішіндегі артық сөзді атау.

2-қатар.: а) түлкі, аю, қасқыр, елік сөздеріндегі тасымалданбайтын сөзді табу;

ә) сол сөздерге сөйлем қүрау;

б) психологиялық тренинг. Осы сөздерді бір сөзбен не деп атайтынын табу.

VІІ. Ой қорыту.

Тірек схемаға тасымалданатын сөздер тауып жазу.

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Халықтар Достығы Университеті

Диплом жұмысы
Бастауыш мектеп оқушыларының сабақ үлгерімінің нашарлау себептері, оны алдын алудың теориялық және практикалық жолдары

Орындаған:

Ғылыми жетекшісі:

п.ғ.к., Г.Аңламасова

Түркістан 2006

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 2

І. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ҮЛГЕРМЕУШІЛІГІН БОЛДЫРМАУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

1.1 Оқушылардың оқуға үлгермеуінің педагогикалық талдаулары мен себептері…………………………………………………………….…4

2.1. Бастауыш сыныпта ана тілі сабағынан үлгермейтін оқушыларды
оқытудың ерекшеліктері………………………………………………16.

ІІ. БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ АНА ТІЛІНЕН ҮЛГЕРМЕЙТІН ОҚУШЫЛАРДЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ.
2.1. Оқуға үлгерімі төмен оқушылармен жүргізілетін жұмыс түрлері
және оны ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері………………….22

2.2. Ана тілін (1-сынып) оқыту процесінде үлгермеуші оқушылармен

жүргізілетін іс-әрекеттер 45

ҚОРЫТЫНДЫ 54

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 56

ҚОСЫМША 58

Үлгермейтін оқушылардың оқуға қалыпты көзқарасын қалыптастыру жөніндегі жұмыс жүйесі

	Бірінші кезең	Екінші кезең	Үшінші кезең	Төртінші кезең
Оқу материалдарының мазмұнына көзқарас	Ең оңай қызықты материал (маңыздылығына қарамастан)	Маңызы бар материал	Маңызды, негізгі, бірақ қызықсыз материал
Оқу үрдісіне көзқарас	Мұғалім әрекет етуші, оқушы қабылдаушы	Мұғалім жетекшілік атқарады. Оқушы үрдістің жекеленген кезеңдерінде ғана қатысады.	Оқушы жетекшілік етеді, мұғалім үрдістің жекеленген кезеңдерінде ғана қатысады.	Оқушы өз бетімен әрекет етеді.
Өзіне, өз күшіне деген көзқарас	Көп күшті қажет теппейтін жұмыстар, қол жеткен табыстарын мадақтау	Азғантай күш қажет ететін жұмыстар , қол жеткен табыстарын мадақтау	Көп мөлшердегі күшті қажет ететін жұмыс, қол жеткен табыстарын мадақтау
Мұғалімге (ұжымға) көзқарас	Нейтралитет	Мейірбандылық, көңіл бөлу, көмек беру,жаны ашу	Көмек беру мен қатар өзіндік пікірінің болуы

<предыдущая страница