Мазмұны
Аннотация …………………………………………………………………………..6

Нормативтік сілтемелер ............................................................................................7

Анықтамалар ..............................................................................................................8

Белгілер мен қысқартулар ........................................................................................9

Кіріспе .......................................................................................................................10

1.Технико экономикалық негіздеу .........................................................................12

1.1. Соғу жұмыстарының аумағын негіздеу .....................................................12

1.2. Шикізатпен және материалдармен қамтамасыз ету .................................12

1.3. Электр қуатымен қамтамасыз ету ..............................................................12

1.4. Сумен қамтамасыз ету ...............................................................................12

1.5. Жылумен қамтамасыз ету ...........................................................................13

2. Аналитикалық шолу .............................................................................................14

2.1 Қатты майлар мен сұйық өсімдік майларды алу жолдары мен әдістері ...14

2.2. Сұйық өсімдік майларын алу технологиясы ...............................................15

2.3. Қатты жануарлар майларын алу технологиясы ..........................................18

2.4.Модифицирленген майлар алу ......................................................................19

2.5. Қатты майлар мен сұйық майлардың биологиялық құндылығын анықтайтын факторлар .............................................................................................20

2.6. Тағамдық өндірісте, тамақтануда қатты майлар мен сұйық майлардың рөлі..............................................................................................................................22

2.7. Майлардың сапасын жақсартуға және биологиялық құндылығын

арттыру үшін қолданылатын қайта этирификациялау процесс ...........................23

2.8. Патенттік әдіс .................................................................................................27

3. Техникалық бөлім .................................................................................................29

3.1. Шикізаттың қосымша және дайын өнімнің сипаттамасы .........................29

3.1.1. Шикізаттың сипаттамасы .........................................................................29

3.1.2. Қосымша материалдардың сипаттамасы ................................................30

3.3.3. Дайын өнімнің сипаттамасы .....................................................................31

3.2. Технологиялық тәсімді таңдау және сипаттау ............................................32

3.2.1. Қайта этирификациялау әдісінің технологиялық тәсімі ........................32

3.3 Негізгі жабдықтың сипаттамасы ...................................................................33

3.3.1. Ағынды қоспалауыш..................................................................................33

3.4 Технологиялық есептеулер ............................................................................34

3.4.1 Өнімділік балансы ......................................................................................34

3.4.2. Жылулық балансы .....................................................................................35

3.5 Технологиялық жабдықтарды таңдау ...........................................................37

3.5.1 Қайта этирификациялау процесіндегі қосымша жабдық ........................37

3.6. Негізгі объектінің таңдалған конструкциясын негіздеу..............................38

3.6.1. Өндіріс цехтарының жадығының компановкасы......................................38

3.6.2. Өндіріс корпустарының қабаттарының санын таңдау..............................38

3.6.3. Ғимараттардың конструктивті элементтері...............................................38

3.6.4. Ғимараттардың темір бетонды элементтері...............................................40

3.6.5. Модифицирленген майлар цехын инженерлік қамтамасыздандыру......40

3.7. Техно – химиялық бақылау.............................................................................41

3.7.1. Катализатордың сынамасын алу...............................................................41

3.7.2. Тауарлы метилат (этилат) натрии құрамындағы негізгі затты

анықтау.................................................................................................................41

4. Экология................................................................................................................43

4.1. Қоршаған ортаны қорғау................................................................................43

4.2. Сумен қамтамасыз ету және суға қойылатын талаптар...............................44

4.3. Канализация және іркінді суларды сараптау................................................45

4.4. Ұсынылған экологиялық зияндылық............................................................46

4.5. Табиғатты қорғау шаралары..........................................................................47

4.6. Табиғатты қорғау іс-шараларын жүргізіп болғаннан кейін экологиялық зияндылық есебі........................................................................................................48

4.7. Өндірістің қауіп категориясы.........................................................................49

5. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі...........................................................51

5.1. Тіршілік қауіпсіздігі........................................................................................51

5.2. Өндірістік бөлмелерді желдету......................................................................52

5.3. Метрологиялық жағдайлар.............................................................................53

5.4. Жарықтандыру.................................................................................................55

5.5. Еңбекшілерді дәрәгерлік және тұрмыстық тазалық сақтау бойынша жұмыстар өткізу.........................................................................................................58

5.6. Жеке қорғаныс құралдары..............................................................................59

5.7. Технологиялық процестерді жүргізу, жабдықтарды іске қосу кезіндегі қауіпті және зиянды өндірістік факторлар..............................................................60

5.8. өндірістегі қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау және техникалық қорғаныс жасау шаралары...................................................................62

5.9. Өрт қауіпсіздігі................................................................................................63

5.10. өрттен қорғау жүйесіне қойылатын талаптар.............................................63

5.11. Алғашқы медициналық көмек......................................................................63

6. Экономика..............................................................................................................65

6.1. Цехтың өндірістік қуатының есебі................................................................65

6.2. Амортиззациялық салымдардың және капиталдық шығындардың есебі.

6.3. Жабдықтардың бағасын анықтау...................................................................66

6.4. Капиталды шығындардың сметалық есебі....................................................66

6.5. Еңбек ақы және еңбек сұрақтары...................................................................67

6.6. Жұмысшкерлердің тізімдік есебі...................................................................68

6.7. Еңбек ақы қорының есебі...............................................................................68

6.8. Цех персоналының еңбек ақы қоры және штаты.........................................69

6.9. Өнімнің өзіндік құнын есептеу......................................................................69

6.10. Жалпы өнімділік шығындарға смета құру..................................................70

6.11. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау......................................................71

6.12. Жобаланған цехтың экономикалық тиімділігін анықтау..........................71

7. Бизнес жоспар........................................................................................................73

7.1. Аннотация........................................................................................................73

7.2. Резюме..............................................................................................................73

7.3. Кәсіпорынның сипаттамасы...........................................................................74

7.4. Өнімнің сипаттамасы......................................................................................75

7.5. Маркетинг жоспары........................................................................................75

7.6.Өндірстікжоспары............................................................................................76

7.7. Ұйымдастырушылық жоспар.........................................................................77

7.8. Қаржылық жоспар...........................................................................................78

7.9. Жұмыстардың орындалу тізбесі....................................................................78

7.10. Жобаның тәуелділігін таңдау.......................................................................79

Қорытынды.................................................................................................................80

Қосымшалар...............................................................................................................81

Қолданылған әдебиеттер...........................................................................................84

АННОТАЦИЯ
Дипломдық жобаның тақырыбы: “Өнімділігі 30 тонна/тәулігіне модифицирленген майлар цехын жобалау”.

Жобаның мақсаты Алматы қаласында модифицирленген майлар цехының құрлысын жобалау.

Жобада технологиялық тәсімі, цехтың жоспары және келесі есептер көрсетілген: өндірістік және жылулық балансы, жабдықты таңдау және есебі, жобаланатын цехтағы процестің есебі.

Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау туралы сұрақтары қарастырылған және экономиканың тиімділік және цехтың құрлысының техникалық мүмкіндіктері туралы қорытынды жасалды.

Дипломдық жобаның түсініктеме хаты - 89, графикалық бөлім беттері – 6

Негізгі сөздер: модифицирленген майлар, сұйық өсімдік майы, қатты майлар, қата этерификация.

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
1. Өсімдік майы және маргарин өнімдері ГОСТ 306 24 – 98.

2. Қатты глицеридтердің массалық мөлшерін анықтау ГОСТ 289 30 – 91.

3. Үшглицеридтердің құрамын анықтау ГОСТ 289 29 – 91.

4. Жануар майы ГОСТ 112 1128 – 75.

АНЫҚТАМАЛАР
1. Қайта этерификациялау – гидрогенизациялау немесе жануар маайларына май қышқылдарына орын алмасуы.

2. Реактор - өнімді реакцияластыруға арналған жабдық.

3. Дезактивизация – қалдықты тазарту және активтендіру.

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Берілген дипломдық жобада кейбір белгілер мен қысқартулар бар:

% - пайыз

⁰С – градус цельский

М³ – метр куб

М – метр

кВт – киловат

кПа – килопаскаль

т – тонна

мин – минут

сағ – сағат

мг – миллиграм

кг – килограмм

МЕУЛ – мемлекеттік үлгі

Тәул – тәулік

г/см³ – грамм сантиметр куб

град – градус

м/с – метр секунд

лк – электр қуаты

В – ватт

атм – атмосфера

Гкал – гегакалория

мПа – мегапаскапаль

ШМК – шекті мүмкіндік ластануы

ККК –

т.б. – тағы басқа

КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтқан болатын: “Біздің шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың түбірінен жаңа идеологиясын түзуіміз қажет. Біз кәсіпкерлік ортаның бастамашылығын іске асыру үшін қолайлы жағдай түзуіміз керек.

Әрбір іскер қазақстандық осы ортаға кіріп инновациялық экономикадағы өз орнын табуға тиіс.

Қазақстандықтардың бастамашылығына кең өріс ашу үшін жағдай жасалды, кәсіпкерлер ендігі жерде осы мүмкіндіктерді пайдалана білуі керек. Мысалы: Жапония, Германия, Бельгия, Италия сияқты елдерде шағын және орта бизнес олардың барлық кәсіпорындары санының 90% астамын құрайды, көптеген дамыған елдерде олар жалпы ішкі өнімнің 50% - дан астамын береді.”

Өсімдік май мен қатты майлар – тамақ өнеркәсібінің негізгі салаларының бірі. Олардың негізгі өнімі өсімдік майлар және жануарлар майы. Азық – түліктік майлар басқа да тағамдармен қоса адамзаттың нәрлі тағамдармен қоректенуінің негізін құрайды, оларды жеке, өзгеріссіз күйінде де, сондай-ақ, майды өңдегенде алынатын – маргарин, асхана майы, майонез және басқа түрлі өнімдер түрінде қолданады. Өсімдік майлардың кейбір түрлері косметикалық тауар өндірісінде, дәрілік препараттарда еріткіш ретінде, майлағыш заттар ретінде пайдаланылады. Май өндіру өнеркәсібін дамытуда оның шикізат базасын үздіксіз дамыту, шикізат ресурстарын ұлғайтудың үлкен маңызы бар.

Өсімдік май мен қатты майлар адамның тамақтану рационында маңызды орын алған, әлі де маңызды орын алуда. Тамақтануда өсімдік май мен қатты майлардың орнын анықтау өте қиын. Бидайдан және түрлі майлардан алынған өнімнің адамның тәулік бойындағы жинаған энергияның 90% қамтамасыз етеді. Энергия көзі ретінде майлар коміртек пен ақуыздарға қарарағанда 2 есе каллориялы.[1]

Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16 кг сұйық май қажет екені анықталды және бірінші орында тұтынушыларды тек өніммен қамтамасыз етіп қана қоймай, сондай-ақ оларды май-қышқылмен балансталған өніммен қамтамасыз ету қажеттілігі туындауда.[2]

Өсімдік май мен қатты майлар адам өмірінде тек алмастырылмайтын фактор ғана емес, сонымен қатар энергия көзі және мембраналық жасуша құрамына кіретін пластикалық материал. Адам ағзасындағы липидтер күрделі ауыспалы процестерге қатысады және оның дұрыс жүруін қамтамасыз етеді.[3]

Сұйық өсімдік майларын A, D және E витаминдерімен байытуға қолайлы өнім, себебі :

• 
  барлық адамдар тұтынады;
  
• 
  A, D және E витаминдері – майда жақсы ериді, сондықтан майда біркелкі таралады;
  
• 
  A, D және E витаминдері майдың дәміне әсері бар.
  

А- витамины адам ағзасының өсуіне өте қажет; А витаминінің жетіспеушілігі көздің нашар көруіне әкеліп соғады. А витамины денедегі терінің алмасу процесін қадағалайды және ағзаның инфекциялық ауруларға тұрақтылығын жоғарлатады.

D- витамины қысты күні өте қажет. Ол рахид ауруының алдын алады және ағзадағы кальций алмасуын қадағалайды.

Е- витамины майлардың алмасуында үлкен рөл атқарады. Витамин Е мен қаныққан май қышқылдарын қолдануда ұқсастық бар. Витамин Е-нің қанықпаған май қышқылдарын көп қолданғанда қажеттілігі артады.

Майлардағы витаминдердің тұрақтылығы майдың тұрақтылығына дәл келеді. Осыған қарап майлардағы витаминдердің тұрақтылығы мен майлардың тотығу санының байланысы тікелей (тотығу саны майлардың тотығу деңгейін көрсетеді). Майдың тотығу саны жоғары болған сайын адамның тамақтануына қажеті болмайды. Басқаша айтқанда, тотыққан май тек тұтынуға қажетсіз емес сонымен қатар құрамында ешқандай витаминдері болмайды. [4]

Өсімдік май мен қатты майлар ас дайындағанда, қуырғанда, ұн өнімдерін - нан, пісіргенде, кондитерлік өнімдерді даярлағанда кеңінен қолданылады. Тағам қуырғанда олар сол тағам азығына жылу алмастыру функциясын орындайды. Қуыру процессі, кейінгі он жылда массалық урбанизация кезеңінде кеңінен таралған, үй жағдайында сонымен қатар, өндірістік жағдайдағы тез әдістің бірі.

Әркелкі пісіру әдістерінде майлардың орны бөлек. Нан пісіруде майды қосу (шамамен, өнім салмағына 2%) , оның көп сақталуын және борпылдақтығын жоғалтпауына үлкен әсер етеді. Кондитерлік өнім даярлағанда, әр келкі өнім дайындағанда майды осы өнімдерде түзілетін көпіршіктердің біркелкі орналасуы үшін қосады, соның салдарынан өнімде деликатестік қасиет және құрам пайда болады. [1]

Майлы өнімдердің атеросклероз ауруының прафилактикасында және емделуінде маңызды орын алады.

Майлардың организмде өмірлік қажетті метаболикалық процессі тек май қышқылды құраммен ғана анықталып қоймайды, сонымен қатар үшглицеридтердегі май қышқылдарының малекулааралық орналасуымен де анықталады. Сонымен қатар, майлардың майқышқылды және глицерид құрамы адам денесінің температурасында сұйық болуы қажет.

Майды қолдану мақсатына, пішініне қарай қатты немесе сұйық майлар қолданылады. Қатты майлар шикізат ретінде тағамдық өндірісте өте құнды.

Әр түрлі әдістерді қолдана отырып майлардың қасиетін және құрамын(консистенциясын, балқу температурасын және басқа) өзгертуге болады. Мұның бәрін майлардың модификациясы деп атайды. Майларды модификациялау түрлі температураларда фракционды кристаллизация жолымен гидрогенизация және қайта этерификация әдісімен жүреді.

Майлардың негізгі көрсеткіштерінің түрі олардың балқу температурасы: ол төмен болған сайын

Адам ағзасында тез қабылданады және дәмдік қасиеті жоғары, бірақ, температураның төмен болғаны ыңғайсыз, себебі майлар температураның жоғарлаған кезде тауарлық түрін жоғалтады.

1. ТЕХНИКО ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
Кез келген ғимаратты соғу алдында соғу аймағының географикалық рельефін, электр қуатымен қамтамасыз ету, қажетті сұйық және қатты отынның тасмалдануын , тасмалдағыш құралдардың, телекомуникацияның, су ресурстарының жер асты суларының, соғу жұмыстарын жүргізу үшін еңбек ресурстарының және жобаланып жатқан ғимараттың эксплуатациясын ескеру қажет.
1.1. Соғу жұмыстарының аумағын негіздеу
Соғу жұмыстарын жүргізу үшін 42000 тұрғыны бар Алматы қаласы ұсынылуда.

Алматы қаласының климаттық жағдайы континентальді, қысы – суық, бірақ, қары аз, ал жаз айлары – ыстық. Қаңтар айының орта температурасы - 8ºС, шілдеде + 40ºС.

Оңтүстік Қазақстан облысында май өндіру зауыттары көп, соның ішінде Алматы маргарин зауыты жобаланған цех зауыт жанында салынбақ. Алматы қаласы үлкен қала болғандықтан барлық еңбек ресурстары қаланың өзінен жиналмақ. Қалада автокөлік және басқа да тасмалдау көліктерімен қамтамасыздандырылған.

Осы технико экономикалық негіздеу модифицирленген майлар цехын соғу техникалық мүмкін және экономикалық тиімді екенін дәлелдейді.

1.2. Шикізатпен және материалдармен қамтамасыз ету
Рафинирленген сұйық май Оңтүстік Қазақстан аумағында көптеп өндіріледі. Қатты майлар басқа шетел мемлекеттерінен тасмалданады.
1.3. Электр қуатымен қамтамасыз ету
Цехтың жарықтануы трансформаторлық подстанция арқылы қалалық электр жүйесінен тартады.

1.4. Сумен қамтамасыз ету
Цехтың жұмысы үшін қажетті су мөлшері жер асты суларынан және су қоймаларынан қалалық су жүйелерінен алынады.
1.6 Кадрлармен, транспортпен және еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету
Жобаны іске асыру үшін Алматы қаласының тұрғындары және облыста тұратын адамдарды жұмысқа алуға болады.
Инженер – технологтарды Оңтүстік Қазақстан облысының М.Әуезов атындағы Университетті бітіруші студенттерді шақыруға болады.

Цехқа қажетті шикізаттар қалалық автокөліктермен, жүк машиналарымен немесе темір жол желісімен тасмалдануына болады.

Цехты соғу үшін қалалық соғу организациялары немесе студенттік соғу отрядтарын жұмылдыруға болады.

Дайын өнім зауыттың өзіне тасмалданады. Қайта этерифицирленген майлар маргарин өндірісінде компонент ретінде қолданылады.

1.5. Жылумен қамтамассыз ету.
Ғимаратпен құрылыстардың жылумен қамтамассыз етілуі жылу жүйесінде немесе қазандық шаруашылығы қарастырады. Олар болмаған кезде өзінің қазандығы қарастырылады.

Жылу тасмалдағыш ретінде температура 150º С-ға дейін су немесе бу қолданылады. Бу жылу алмасу аппаратымен, қолданылатын техникалық операция жүргізу үшін, әрі тұрмыстық бөлмелерді ыстық сумен қамтамасыз ету және олардың шығындалуы.

2. АНАЛИТИКАЛЫҚ ШОЛУ
2.1 Қатты майлар мен сұйық өсімдік майларды алу жолдары мен әдістері
Адам ағзасына келіп түсетін тағамдық майлар және көмірсулар ағзаның энергия қажеттілігінің 80-90% қамтамасыз етеді. Өсімдік май мен қатты майлар – адамдарға ең қажетті, құнарлы заттардың бірі. Олар өнімнің қай түрінде де концентрленген энергияның 9 калл/г құнарлығын ұстануда, ағзаны алмастырылмайтын майлы қышқылдармен қамтамасыз етеді, майда еритін витаминдерді таситын тасмалдағыш ролін атқарады, тағамның дәмін жақсартады және тамақтанудан соң тойымдылық сезімін күшейтеді. [4]

Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16 кг сұйық май қажет екені анықталды және бірінші орында тұтынушыларды тек өніммен қамтамасыз етіп қана қоймай, сондай-ақ оларды май-қышқылмен балансталған өніммен қамтамасыз ету қажеттілігі туындауда.[2]

Өсімдік май мен қатты майлар адам өмірінде тек алмастырылмайтын фактор ғана емес, сонымен қатар энергия көзі және мембраналық жасуша құрамына кіретін пластикалық материал. Адам ағзасындағы липидтер күрделі ауыспалы процестерге қатысады және оның дұрыс жүруін қамтамасыз етеді.

Майлардың биологиялық қасиеті үшглициридтердің құрылымына, құрамындағы биологиялық активті қосылыстардың (фосфолипидтердің, стеролдардың, токоферолдардың, каратеноцдтардың және тағы басқа) болуына байланысты.

Үшглициридтердің негізгі құрамдық элементтеріне – май қышқылдары кіреді. Май қышқылдары көміртек тізбегінің ұзындығына, қос байланыстың санына қарай ажыратылады.

Кесте № 1. Өндірістік өнеркәсіпте маңызы бар қатты майлармен сұйық майлардың мінездемесі.

Қатты және сұйық майлар	Май қышқыл құрамы, %.		Мінездеме
			Қату температурасы ºС	Сабындану саны	Иод саны
	қаныққан	қанықпаған
Сұйық өсімдік майы
Мақта 2	22-30	75-76	2-4	191-198	101-116
Күнбағыс	10-12	90ға дейін	16-18	186-194	119-136
Олив	9-18	82-91	0-6	185200	72-89
Пальма	44-57	43-56	31-41	196-210	52-58
Пальмоядролы	79-83	17-21	19-24	240-257	15-20
Какао майы	58-60	40-42	21-27	192-196	34-36
Жануар майы
Сиыр	45-60	43-52	30-38	190-200	32-47
Қой	52-62	38-48	32-45	192-198	31-46
Шошқа	33-49	48-64	22-32	193-200	46-66
Су жануары, кит	10-22	48-90		181-193	100-161

следующая страница>