3-6 і-тарау. «Білімге құндылық қатынас» туралы түсінік

2.2. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының маңызын көре білу- мұғалімнің маңызды кәсіби сапасы

Еліміздің тәуелсіздік аясындағы алғашқы беталыстары, тың жаңарулар мен өзгерістерге толы серпінді дамуы басталған қазіргі шақта ой-сана қозғалысынң саяси-әлеуметтік, экономикалық емірге тигізетін әсері зор.

Күн тәртібіне қойылып отырған күрделі мәселелердің ішінде ұлттық маман кадрларды даярлау мен қалыптастыру үлкен орын алады. Әлеуметтік-саяси реформалардың әлемдік тәжірибесі көрсетіп отырғандай, қоғамдық өзгерістер кезіндегі мемлекеттің білім беру саясатында мұғалімдердің кәсіби-педагогикалық даярлығын жетілдіру проблемасы бірінші кезектегі бағытқа ие болады. Атап айтқанда, мектеп бітіруші, оның білімі мен біліктіктерінің дәрежесі қандай болатынын мұғалімнің қызметі айқындайды, сайып келгенде, мемлекеттің ертеңгі күні де соған байланысты. Соңғы кездері мұғалімнің кәсіби даярлығы мәселесі төңірегінде жүргізілген, жүргізіліп жатқан ғылыми-зерттеу жұмыстарына талдау жасайтын болсақ, қазіргі кездегі қоғамның саяси-әлуметтік экономикалық дамуына сай, маман мұғалімдер даярлау ісіне қойылып отырған талаптардың жоғары екендігін көруге болады. Маман мұғалімдер даярлау мәселесі қай кезеңде болмасын педагогика ғылымы мен практикасында алдыңғы орында болып келген. Кеңес Одағының көптеген ғалым-педагогтары болашақ мұғалімдер даярлау мәселесіне өздерінің зертгеу жұмыстарын арнаған.

З.И. Васильева мұғалім қызметіндегі көрегендік, яғни «көре білу» мен мақсаттылықтың ролін ерекше бағалайды.

Автордың пікірінше, «көре білу» мақсаттылықпен салыстырғанда жалпы түсінік, бірақ бұл түсінік сол мақсатты іске асырудың қажеттілігінен туындап отыр. Мұғалім саналы түрде өз ойымен нақты жағдайда мүмкін болатын нәтижені «ойластырып, құрастырады». Міне, осының өзі әлі іс жүзіне аспаған істің нәтижесін көрсететін үлгі болып табылады.

Н.В. Кузьминаның еңбектерінде педагогикалық қызметтің құрылымы, болашақ ұстаздардың маңызды-кәсіби қасиеттерінің механизмдері мен бірізділігі қарастырылады.

И.Я. Лернердің мұғалімнің шығармашылық іс-әрекетіндегі «көре білудің» ролі туралы айтқан пікірі назар аударарлық. Ол шығармашылық іс-әрекеттің түрлерін бөліп көрсетеді, атап айтқанда, объектінің құрылымын «көре білу», объектінің атқаратын қызметін «көре білу», алда тұрған міңдеттерді «көре білу» т.с.с.

«Көре білу» — ақыл-ойдың белгілі бір қасиеті. «Байқағыштық» немесе «көре білу» туралы ұлы адамдардың артына қалдырған даналық сөздері, қызықты пікірлері бар.

Мысалы, Резерфорд былай деген екен: «егер оның қарамағында жас ғалым жұмыс істесе және ол екі жылдан кейін бұдан әрі не істеймін деп сұраса, ұстазы оған ғылыми жұмысыңды таста деп кеңес береді екен».

Шығармашылық ақыл — ой әрекеті қарапайым нәрседен кереметті, өзгелер байқамаған мәселені, істі көре білу болып табылады.

Венгер ғалымы А. Сент-Дьердьи былай деп жазды: «Жаңалық ашу - демек, бәріміз көріп жүргенді көре білу, бірақ осыған дейін ешкімнің ойына келмегенді ойлай білу». Ал Д.Бернал былай деп түсіндіреді: «Проблеманың шешімін тапқаннан көрі, оны көре білу әлдеқайда қиын. Оның алғашқысына іскерлік, ал екіншісіне — қиял қажет». Сол сияқты педагогикалық әдебиеттерде, шетел, орыс, қазақ классиктерінің шығармаларында (Я.А. Коменский, Дистерверг, К.Д. Ушинский, Л.Н. Толстой, Ы.Алтынсарын, А.Құнанбаев т.б.) мұғалімдік қызмет пен ұстаздық іс-әрекеттегі болжамның ролі туралы көптеген қызықты пікірлер бар.

А.Я. Коменский ұстаздық қызметтегі болжамдық іс-әрекеттің маңыздылығын атап көрсеткен.

Педагогикалық процесті «көре білуді» қажеттілігі туралы А. Дистервег өз пікірін айтқан. Ол өзінің әйгілі «Неміс мұғалімдерінің білім алуына басшылық» деген еңбегінде: «Өзіңнің тәрбиеленушіңнің болашағын көре біл, болашағымен санаса біл» деген қағидасын ұсынады.

Мұғалімнің болжамдық әрекеті туралы мәселеге кеңестік

педагогика ғылымының алғашқы құрылу жылдарында көп
көңіл бөлінді.

В.А. Сухомлинскийдің барлык мақалалары бір ойды: адамның гармониялық тәрбиесі мен дамуына қажетті іс-әрекетке талдау жасауда, ізденістің және өз еңбегінің нәтижесін «көре білуінің» қажеттілігін білдіреді.

Қазіргі кездегі психология ғылымы адамның санасы мен, мінез-құлқының дамуындағы іс-әрекеттің маңыздылығына «баса назар аударуда жеке тұлғаның қалыптасуындағы іс-әрекеттің міндеті жеке тұлғаның мүддесіне орай белгіленген:

«көре білу» негізгі әрі қажетті компоненттер қатарына жататын іс-әрекетті ұйымдастыру;
педагогикалық процесті «көре білу» ұғымының қалыптасуы «педагогикалық процесс» ұғымын қалыптастыру процесімен бір деңгейде жүргізу;
педагогикалық процесс жүйесінің негізгі ұғымдарын меңгеруге қажетті практикалық іс-әрекеттер мен педагогикалық құбылыстарды қатаң бақылауға алу, міне, бұл мұғалімнің кәсіби маңызды сапасы ретінде тұтас педагогикалық процесті «көре білудің» негізгі шарты болып табылады.

Мұғалім іс-әрекетіндегі педагогикалық процесті «көре білуінің» маңызы тұтас педагогикалық процестің психологиялық — педагогикалық диагностикасы мен негізінде.

Оқытушылар мен студенттердің шеберлік кәсіби білім деңгейлерінің әртүрлілігі педагогикалық процесті «көре білудің» көрсеткіштері мен өлшемдерінің деңгейі педагогикалық процестің маңыздылығымен әлеументтердің жүйесіне талдау жасау арқылы анықталады. Мұндай көрсеткіштерге: педагогикалық процесті «көре білудің» әлеументтері, педагогикалық процестің заддылықтарының пайда болуы мен қайшылықтары жатады.

Мектептегі оқу, құнделікті тіршілік, қоғамдық жұмыс осының барлығы педагогикалық процесті «көре білудің» қажетті компоненттерін қалыптастырады. Педагогикалық білім мен педагогикалық тәжірибенің молая түсуі педагогикалық процесті «көре білудің» деңгейінің өсуіне ықпалын тигізеді.

Оқытушылар мен студенттердің «көре білу» деқгейін анықтау үшін теориялық білім негіздеріне сүйене отырып, оқу-тәрбие іс-шараларына үнемі талдау жасап, бақылап отыру қажет. Көптеген жағдайда мұғалімдердің «көре білуінің» деңгейі орташа деңгейден аспайтынын тәжірибе жүзінде көз жеткізуге болады.

«Көре білу» деңгейі жоғары мұғалімдердің іс-әрекетіне бақылау жасай отырып, оқушылардың сабақ үстіндегі белсенділігінің жоғары екендігін, мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынастарының педагогикалық талапқа сай, өзара түсінушілік, сыйластық дәрежеде екендігін, оқу жұмысын ұйымдастырудағы мұғалімнің шапшаң, ширақ қимылын, мұғалім мен оқушылардың бірлескен іс-әрекеттерінің белгілі бір мақсатқа бағытталғандығын аңғаруға болады.

Көптеген мұғалімдердің кәсіби қызметіндегі әрекетіне тән нәрсе - сабақты, сол сабақтың мақсаты мен міндеттерін айқындап, белгілеп, оқушыларды хабардар етіп, сабақтың соңында қорытынды жасап, нәтижесіне талдау жасау. Жеке және топтастырылған жұмыстарды ұйымдастыра отырып, кейбір мұғалімдер тәрбиелік маңызы зор ұжымды қалыптастыруға ықпал етеді.

2.3. Оқушылардың құндылық бағдарын қалыптастырудың

себеп-салдары

Мотив адамның мінез-құлқына қозғау салатын, жағымды әрекеттерге бағыттайтын күш. Тиісті мотивтер болмайынша мінез-құлықтың қажетті нормалары бекілмейді, адамгершілік қасиеттер қалыптаспайды. Сол себептен педагогикалық тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылған оқу - тәрбие процесі әдет пен дағдыны, адамгершілік қасиет пен құндылықтарды қалыптастырудың тиімді жолы болып табылады.

Әдет - әрекет жасауды қажетсіну, ал әдет дағдымен тығыз байланыста болады.

Жеке тұлғаның құндылық бағдарының қалыптасуы, егер оқушы мен студент үшін оқу, оқу еңбегі шын мәніндегі іштей күйзеліс тудырып, білім деңгейлерін көтеру үшін талпынатын болса, белгілі бір қажеттілікке айналса, онда оқу еңбегі олар үшін құндылық болып табылады. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының мотивация саласының негізін құндылықтар қалайды.

Соңғы кездердегі жеке тұлғаның мотивациялық - құндылық аспектілеріне жасалған зерттеу жұмыстары кең ауқымдылығымен ерекшеленеді.

Мотивтердің мәні мен маңызы, құрылымы, қажеттілігі мен қайнар көзі, міне, бұл мәселелер психолог ғылымдар арасында қызу, пікірталас туғызуда. Екі бағыттағы ағым пайда болады, оның біріншісі; мотивтердің серпінділік жағын, ал екінші бағытты жақтаушылар мотивтердің энергетикалық және мазмұндылық жақтарының диалектикалық бірлігін мақұлдайды.

Жеке адам, оның мұқтаждықтары туралы теориялар өте ерте кезде, Грецияда пайда болған. Әдепкі кезде пайда болған, жазылған теорияның бірі - материалистік теория, Бұл теорияны жақтаушылардың бірі, Греция философы Аристарх Эпикур. Бұл теория бойынша, адамның әрекеттері, қылықтары, оның жағымды сезімдерге ұмтылып, оларды қайтарып тастауымен байланысты. Олардың айтуы бойынша, адам өзінің тұрмысында, тіршілігінде әрқашанда жағымды сезімді туғызып, сол сезімдерді жоюға талпынады.

Француз психологтары мұқтаждық туралы физиологиялық теорияның негізін салады. Бұл биологиялық, теория, олар ешуақытта адамның мұқтаждығын биологиялық, физиологиялық ағымдарға теңеуге болмайтындығын ескертеді.

Адам қоғамның тыс, қоғамға тәуелсіз өмір сүре алмайды, өйткені оның тәні де, жаны да айналасындағылармен қарым-қатынас жасайды. Әулеметтік жағдай әсер откенде ғана адам «кісілік» мән-мағынаға ие болады. Ер жетіп, ес білетін кісінің өмір жолына, ұстаған бағытына әсер ететін мотивтер (түрткі, себеп) көп.

Адамның бір мұқтаждығьшың қанағаттанып, оның орнына басқа мұқтаждығының пайда болуы оның өмір сүруіне, әрекет етуі өте қажетті шарт болып табылады. Егер адам өзінің мұқтаждықтарын қанағаттандырумен ғана тынатын болса, онда өмір сүрудің, тіршілік етудің айырықша керегі де болмас еді. Адамның қоғамға мұқтаждығы, ал қоғамның алға дамып отыруы да болмас еді. Сол себептен мұқтаждық, я қажеттілік адамның болсын, қоғамның болсын прогрессивтік түрде алға дамуына қажетті қозғаушы күш болып табылады.

Мұқтаждықтар негізінде адамдардың өз іс-әрекетінің мотивтері болады, яғни белгілі бір мұқтаждықты қанағаттандыруға байланысты бой ұру пайда болады.

Сонымен, мотив - іс-әрекетке жетелейін себеп, ал мақсат - адамның белгілі бір істі орындауға талпынуы. Мақсат мотивке үнемі сай келе бермейді. Бірақ, мақсаттың іс-әрекеттің мотиві болуы маңызды құбылыс. Мұнда адамның алдына қойылған міндетерді, мүмкін болғанша, орындауға талпынуы пайда болады, сөйтіп, ол оның мұқтажына айналады.

Іс-әрекет процесінде адамның алдына бір ғана максат тұрмайды, бір-біріне байланысты мақсаттардың бүтін бір жүйесі тұрады. Мысалы, мектеп оқушысының алдына тек үй тапсырмасын орындап қана қою оның соңғы мақсатын білдірмейді. Бұл міндетке қоса ұлы мақсат - білімді адам, өз ісінің шебері, мына қоғамның белсенді мүшесі болу мақсаты тұрады.

Бір жүйедегі мақсаттар ең таяу тұрған мақсаттар болады да, екінші бірі келешектегі, алда тұрған мақсаттар болады. Нақ сол сияқты іс-әрекет мотивтері де таяу, қысқа және алыс жатқан мотивтер болады. Егер адам қысқа, шолақ мотивтерді басшылыққа алса, оның іс-әрекетінің келешегі болмауы мүмкін. Бұл оның мүдделерінің тар өрістілігін немесе қажетті принциптілігі жоқ екендігін көрсетеді. Ең таяу мотивтерді басшылыққа алатын адамдар әдетте ең қарапайым ғана мақсаттар (өзінің материалдық мұқтаждықтарын қанағаттандыру, дүниені қызықтау) қояды. Бұл адамдар көбінесе еш нәрседен бас тартпайды,олар үлкен қиыншылықты жеңіп шығуға әдеттенбеген.

Алыс жатқан мотивтерді басшылыққа алатын адамдар ең таяу мақсаттарды өзінің әрекетіндегі ұлы мақсатқа жету жолындағы қажетті саты, қажетті кезең деп қарайды. Мұндай адамдарды кездескен қиыншылықтар жігерсіздендірмейді, жекеленген сәтсіздіктер оның жігерін әлсіретпейді, қайта өзінің бүкіл өмірінің мақсаты болып табылытын алдына қойылған міндетті шешуге жігерлендіре түседі.

Жеке адам әлеуметтік қатынастармен саналы іс-әрекетті жүзеге асырушы, нақты қоғамның мүшесі, өзін басқалардан ажырата білетін, өзінің кім екенін түсінетін есі кірген ересек кісі. Адамның өзіне тән белгілі бір көзқарас, қарым-қатынас, моральдық талаптары және тағы басқа да сапалы қасиеттері қалыптасқанда ғана ол басқаларға тәуелді болмайды. Біздің ойымызша, дамудың осы бір денгейін меңгерген адам барлык психикалық процестер мен функциялар, барлық қасиеттер мен саналар белгілі бір құрылымға ие болады. Бұл құрылымың негізі - жеке адам дамуының мотивация саласы.

Жеткіншектерде мотивтердің қалыптасуы ерікті түрде

жүреді. Бұл жастағы балалардың мотивациялық құрылымы тек баланың дамуы мен тәрбиесі негізінде белгілі бір адамгершілік құндылықтарды қабылдау процесі кезінде пайда болады.

Адам қоғамның, белгілі бір топтың құндылықтарын ғана қабылдайды. Бұдан адамның ұжым мен топпен бірлікте екенін және оның ұжыммен тікелей қатысы бар екенін, ұжым мен топтағы орнының бар екендігін аңғаруға болады. Адам құндылықтарды қабылдап қана қоймай, өзінің құндылықтарды біліп, саналы түрде ұғынуы үшін әрекет жасайды, өзіне-өзі талап қояды.

Мотивтердің иерархиясы қарапайым ынтығу мен қызығушылықтан белгілі бір қажеттіліктің пайда болуына дейінгі аралықпен сипатталады. Мысалы, болжамдық іскерлікті қалыптастыруда оқушының болашақ туралы ойлауын, яғни болжай білуге, көре білуге мектепте жүрген кезінің өзінде-ақ үйрету қажет. Бұл баланың қызығушылығынан киялға, арманға айналуы мүмкін, ал өсе келе, жоғары кластарда болжам жасауға деген ынтасын туғызады,

Танымдық іс-әрекетте құндылық бағдар оқушының білімін өзінің қажеттілігі мен талап, тілегіне сай дәрежеге жеткізеді, ал шығармашылық іс-әрекеттің мотивациясы жеке тұлғаның өз мүмкіндіктерін пайдалана алуымен сипатталады.

Бірлескен іс-әрекетте маңызды нәрсе болып, адамның өзіне серіктесіне (партнер) назар аударуы, іскерлік қарым-катынас орнатуы және ортақ тіл табыса білуі болып саналады.

Жеке тұлғаның құндылық бағдары.болашаққа арналған, ол жоспарланған істің құнды үлгісі ретінде қолданылады.

Құндылық бағдардың негізгі атқаратын қызметі - адамның мақсаты мен іс-әрекетін дұрыс жолға қойып, оның орындалуын бақылау.

Жеке тұлғаның құндылық бағдарының мотивациялық-мақсаткерлік компоненттеріне келетін болсақ, болжам, мақсат, идеал секілді негізгі педагогикалық категорияларды терең зерттеуді, сол категориялардың өзара байланысын, олардың жеке тұлғалық қалыптасу категорияларынан айналуын зерттейді, көздейді.

Мақсат адамның саналы іс-әрекетінің белгілі бір заңдылығын, идеал мен нақтылықтың диалектикалық бірлігі, нақтылықты белгілейтін форма. Мақсатқа бсрілген бұл анықтамадан оның көп қырлы категорияға жататынын көруге болады.

Адамның саналы әрекеті мақсатсыз болмайды, себебі мақсат қою, бағдарлама жасау және осыларды іс жүзіне асырудағы маңызды нәрсе адамның іс-әрекеті болып табылады. Сондықтан мақсатты жеке тұлғаның «көре білуі», болжай білуі және бағдарлай алуын сипаттайтын процесс ретінде қарастыру кажет.

Көптеген философиялық зерттеу жұмыстары мақсаттың қалыптасуына арналған (Б.А. Боронович, В.М. Гришенко, В.А. Костин, А.Н. Костин, А.Н. Яценко, М.Л. Салаш және т.б.)

Мақсатты болжау белгілі бір рухани іс және мақсатгың қалыптасу процесі ретінде жүреді. Мақсатты болжаудың ішкі құрылымы екі компоненттен тұрады: мазмұндылығы мен серпінділігі. Мақсатты болжаудың сипаты жаңа істің дамуымен байланысты. Саналы түрде қойылған мақсат сананың қызметіне қажетгі тіректі қамтамасыз етеді, мақсатгы қоя білу, жоспарлау, көре білудің элементтерін қамтиды. Мақсатты болжаудың категориялары: «көре білу», болжау, бағдарлау және жоспарлау.

Жеке тұлғаның құндылық бағдар жүйесі сол тұлғаның танымдық іс-әрекетімен байланысты, ал құндылық бағдар дербес жеке тұлғалық қалыптасу ретінде дамудың танымдық, іс-әрекет және мотивация салаларымен анықталады. Сондықтан жеке тұлғаның құндылық бағдарының мотивтері қандай, болса мотивтердің қалыптасуы қажет пе деген басқа да сауалдарға шешім табу міндеті түр.

Құндылық бағдарға қызығу, ынталану, талпыну ұғымдарының студенттің болашақ іс-әрекетгерінің объектілері мен субъектілерімен біртұтас байланысы ғана емес, сонымен бірге сол жеке тұлғаның құндылық бағдарына дұрыс көзбен қарауы деп қарастыру қажет. Ол көптеген психикалық процестерді, қабілетті көтермелейді, оларға дем береді, адамның іс-әрекетін толыққанды, қуатты және жарқын болуына көмектеседі.

Құндылық бағдарының маңызды қасиеттерінің біріне оның серпінділігін, яғни жай ғана қызығушылықтан жеке бастың тұрақты қасиетіне дейін өзгеруін жатқызуға болады.

Білуге, үйренуге қызығушылық адамның ми қабатында оптимальды қозу ошағының пайда болуымен байланысты; адамның бір нәрсеге қызығуы кезіңде оны тез арада жақсы түсініп, тұрақты қабылдаудың физиологиялық тұрғыдан түсіндірілу себебі де осыдан.

Білуге, үйренуге қызығушылықтың адамның санасын оятатын зор күші бар, ол қызығуды қанағаттандыру үшін амалдар мен қажет заттарды іздестірудің пәрменділігін, нәтижелігін арттыруға мәжбүр етеді.

Жалпы алғанда, жеке тұлғаның құндылық бағдар жүйесіне қызығушылық мынадай факторлардан тұрады деп санаймыз:

Жеке тұлғаның құндылық бағдар проблемасына қызығу.
Жеке тұлғаның құндылық бағдар процесін меңгеруге талпыну, ықылас білдіру.
Жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасын меңгеруге ұмтылу, талпыну.

4. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми әдістемесін игеруге ықылас білдіру, қызығу.

Сонымен, жеке тұлғаның құндылық бағдар жүйесінің мотивация саласы: жеке тұлғаның құндылық бағдар процесі; жеке тұлғаның құндылық бағдары; жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасы және жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми әдістемесін меңгеруге, қалыптастыруға деген ынта-ықыластың пайда болуымен анықталады. Бұл басты өлшемдердің жекелеген көрсеткіштері;

1. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының маңыздылығын түсінуге, жеке тұлға проблемасына, жеке тұлғаның құндылық, бағдарының ерекшеліктерін білуге ынталану, талпыну.

2. Жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің маңыздылығын түсінуге, құндылық бағдар процесінің ерекшеліктері мен зандылықтарын білуге, жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің амалдарын үйренуге, құңдылық бағдар процесінің қайшылықтарын жеке білуге талпыну, қызығу, ынталану.

3. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасының маңыздылығын түсінуге, диагностиканың бағдарламасын жасай білуге, диагностиканың нәтижесін «көре білуге», диагностиканың нәтижесіне қарай тәрбие жұмыстарын жоспарлай білуге, жалпы тәрбиенің мақсаты мен міндеттерін анықтап, белгілеуге қызығу, ынта-ықылас білдіру, ұмтылу.

4. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми әдістемесінің маңыздылығын түсінуге, ғылыми әдістемені тиімді пайдалана білуге, оқу процесін тиімді ұйымдастыруға ұмтылу, қызығу, ынталану.

Қорытынды
Құндылық бағдары оқу танымдық әрекеттің сапалық мотивіне ыкпал ете отырып, білім беруді жандандырады; құндылық бағдары әрекеттің жиынтығымен байланысты және оның орындалуын анықтайды; құндылық бағдары оқушыларға өзінің әрекетін таңдауға мүмкіндік береді; құндылық бағдары жеке бастың дамуына ықпалын тигізеді; кұндылық бағдары оқушылардың оқу-танымдық әрекетінде белсенділік мөлшерін анықтайды; «құндылық» және «құндылық бағдары» категориялары - бұл жалпы ғылыми категория; жақсылық, ақиқат, әдемілік және әділеттілік ө мәнділігіне қарай адамзат үшін тұрақты мінезбен ерекшеленеді, тұрақтылыққа қатысты жоғарғы құндылықты категорияға кіруі мүмкін; педагогикалық құндылықтарға: білім, біліктілік және дағды; жеке бас қасиеттері; оқу қызметінде қарым-қатынас мақсатына жету құралы ретінде; көзқарас жәнс сенім жүйесі; жеке мінездердің жиынтығы жатады; құндылықтар бағдарының объектісі ретінде өзін-өзі бағалауға және жеке өміріндегі және қоғамдық өмірдегі жаңа құндылықтар мен қажеттіліктерді білуге адамды тұрақтандыруға бейімдейді; тұлға қалыптасуында адамның сенімі мен идеалдары, қызығушылығы, мақсаттары құндылық бағдарымен анықталып, басты рөл атқарады; құндылык бағдары жеке түлғаның максаттық, үміткерлік, адалдық сапаларын, анықтаушы принциптер мсн идеалдарды ерікті істергс қабілеттілікті арттырудың белгілі типінде қызығушылық қажеттілігіне карай бағыттайды; құндылық бағдары күшіне жеке тұлғаны басқару, мотивациялау саласы кірсді. Окытудың мотивациясына саналы адамзатты ішкі және сыртқы қайта жасақтаудың нәтижесі және ең бірінші адамның бағалы құндылығы жатады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Абдуллина О.А, Общепедагогическая подготовка учителей в системе высшего образования. М., Просвещение. 1990 г.
Абульханова-Славская К. Деятельность и психология личности. М., Наука. 1980 г.
Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. Мн. Университетская, 1990 г.
Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық шығармалары. А., 1991 ж.
Архангельский Л.М. Ценностные ориентации и нравственное развитие личности. М., 1978 г.
Бабанский Ю.К., Ильина Т.А., Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы. А., Мектеп. 1989 г.
Блонский Г.П. Избранные педагогические и психологические сочинения. М., 1979 г.
Виноградов В.Г. Научное предвидение. М., 1973 г.
Гершунский Б.С. Педагогичесая диагностика. Методология. Теория. Практика. Киев, 1986 г.
Гоноболин Ф.Н. Психология. А., Мектеп, 1976 г.
Гриценко В.М. Предвидение как процесс и результат познания. Л., 1968 г.
Гудечик Я. Психологические аспекты ценностной ориентации. 1979 г.
Данилов М.А. Педагогический процесс как объект педагогической теории. М., 1973 г.
Додонов И. Эмоция как ценность. М., 1978 г.
Донцов А.И. К вопросу об управлении ценностными ориентациями личности. М., МГУ. 1971 г.
Жарықбаев Қ. Қазақстандағы психологиялық-педагогикалық ғылымның даму тарихы. А.
Жарықбаев Қ. Психология. А., 1986 ж.
Жұмабаев М. Педагогика. А., 1992 ж.
Загвязинский В.И. Учитель как исследователь. М., 1980 г.
Зязин Б.П. Профессиональное самовоспитание педагога.
Кирякова А.В. Ориентация школьников на социально-значимые ценности. С.-П., 1991 г.
Қазақстан Республикасының Ата заңы. 1993 ж.
ҚР гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. 1994 ж.
ҚР білім беру туралы заңы. 1999 ж.
Құдайқұлов М.Ә. Важное звено педпрактики. А., 1971 г.
Ломов Б.Ф. К проблеме деятельности в психологии. М., 1981 г.
Методы педагогических исследований. //п/р В.И.Журавлева, М., Прос., 1972 г.
Методы педагогических исследований. // под. Ред. А.И.Пискунова, Г.В. Воробьева. М., 1979 г.
Мамандыққа кіріспе. Ред. Басқ . Л.И.Рувинский. А., 1991 ж.
Нургалиева Г.К. Ценностные ориентации личности методология, теория, практика, формирования. А., 1994 г.
Скаткин М.Н. Методология и методика педагогических исследований. М., 1986 г.
Ұстаздық шеберлікке жетудің жолдары. / методикалық нұсқау/ А., 1991 ж.

<предыдущая страница