ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

КЕАҚ «АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ»

ЖЫЛУЭНЕРГЕТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

«ИНЖЕНЕРЛІК КИБЕРНЕТИКА» КАФЕДРАСЫ

БЕКІТЕМІН

ЖЭФ деканы

__________ Зияханов М.У.

«___»___________2012 ж.

«Автоматтандыру жүйелерін жобалау»

пәнінің

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

5В070200 мамандығының – Автоматтандыру және басқару

Курс 4

Семестр 8

Барлығы 3 кредит

Барлық сағаттар саны - 135 сағ.

Лекциялар - 2 кредит

Зертханалық сабақтар – 1 кредит

ОСӨЖ - 30 сағ.

СӨЖ - 75 сағ.

Курстық жұмыс - 8 семестр

Емтихан - 8 семестр

Алматы, 2012 ж

Жұмыс программасын құрастырған доцент, т,ғ,к. Джумагалиев Б.С.

22 маусым 2006жылғы жоғарғы және жоғарғы білім алғанан кейінгі оқу- әдістемелік жүйесінің Республикалық шешімімен бекітілген протоколының типтік пәндік программасының негізінде.

№10 хаттама 20 маусым 2012жылғы «Инженерлік кибернетика» кафедрасының отырысында талқылауында қаралған және қабылданған жұмыс программасы

Кафедра меңгерушісі________________Хисаров Б.Д.

Жылуэнергетика факультетінің оқу-әдістемелік комисиясының отырысында жұмыс программасы талқыланды және қабылданды (протокол №7 от 03.07.2012ж)

1. Кіріспе

Бұл пәннің мақсаты және міндеті – қолданыстағы нормативтік-техникалық құжаттар (НТҚ), құрылыс нормалары және ережелері (ҚНжЕ) мемлекеттік, халықаралық стандарттар саласында, тағы басқа өндірістермен нормативтік-техникалық процестер салаларындағы талаптарға сәйкес өндірістермен техникалық процестермен автоматтандыру жүйесін құру бойынша жобалау-конструкторлық жұмыстарды орындау үшін білім мен біліктер қалыптастыру.

Осы пәнді оқытуда «Сызба геометрия және инженерлік графика», «Автоматты басқару теориясы», «Метрология және техникалық өлшеулер», «Микроэлектроника және схематехника», «Автоматтандыру бөлшектері және құралдары», «Типтік технологиялық процестерді автоматтандыру» пәндерінде студенттерге берілетін оқу материалы ұсынылады.

Бағдарлама 3603–өндірістер мен технологиялық процестерді автоматтандыру мамандығы бойынша мемлекеттік негізгі білім стандарттарына сай келеді.

2 Пән мазмұны 30 сағ.

2.1. Автоматтандыру жүйесін жобалау және енгізу туралы жалпы мәліметтер (2 сағ.)

Салаларда технологиялық процестер мен өндірістерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерін әзірлеу, енгізу бойынша жобалаушылар алдына қойылатын міндеттер. Жобалау ісін жетілдіру және оны ЖК және ЭЕМ қолдану әдістеріне ауыстыру.

Жобалаудың мақсаты және міндеті, сапа өлшемдері.

Жобалау кезеңдерінде шешім қабылдау әдістері.

ҒЗЖ және ОКР жобалаулары және олардың жобалау кезеңдері мен өзара байланысы, ҚР жобасын ұйымдастыру, жобалау кезеңдері бойынша жобалау және конструкторлық құжаттама түрлері, олардың құрамы, қолданыстағы мемлекеттік және мемлекетаралық стандарттар, СМ және П басшы материалдары, ОРМ және НТД саласы бойынша мазмұны. Жасалатын және жобаланатын жүйелердің экологиялық қауіпсіздігі бойынша талаптары есебі, қабылданатын шешімдердің қоршаған орта талаптарына сәйкестігі.

Автоматтандыру жүйесін пайдалануға қабылдау, баптау және құрастыруды реттейтін нормативтік құжаттар туралы жалпы мәліметтер.

2.2. Автоматтандыру жүйелерін жобалаудың жалпы принциптері (2 сағ.)

Автоматтандыру жүйелерін жобалау процесі. Жобалау кезеңі бойынша жоба құжаттарының үлгі тізбесі. Жобалау, шешім қабылдау процесінің жалпы алгоритмі. Автоматтандыру жүйелерін жобалауға жүйелік келіс, оның мәні, техникалық шешімдерді типтендіру.

2.3. Жобалауды ұйымдастыру және жобалау құжаттамасының сипаттамасы (4 сағ.)

Автоматтандыру жүйелерін жобалау міндеті, автоматтандырудың басқа кешенді автоматтандыру нысандарымен байланысы.

Жоба алды жұмыстардың көлемі, мазмұны. Автоматтандырудың дербес жүйелерін жобалаудың техникалық шарттары, АСУТП жасауға техникалық тапсырма, оның мазмұны, келісу және бекіту тәртібі. Жобалау, келісу және бекітудің кезеңдері мен этаптары, өзгеріс енгізу тәртібі. Автоматтандырылған техникалық кешендердің жекелеген агрегаттарының автоматика жүйесін құрудағы жобалау ерекшеліктері.

Жобалау құжаттамасының жалпы сипаттамасы. АСУТП автоматтандырудың дербес жүйелеріне жұмысшы құжаттамасының және кескіндемелік мәтіндік бөлігінің құрамы, мазмұны, жоба-жүйелеу және пайдалану құжаттамасын технологиялық қамтамасыз ету бойынша құжаттама. Қолданыстағы және жаңадан құрылған нысандар үшін АСУТП жобалау ерекшеліктері.

2.4. Жобаланатын жүйенің құрылымы (3 сағ.)

Автоматтандыруға жататын міндеттердің тізімін және ұйымдастыру құрылымын ескере отырып, технологиялық құралдардың кешендерін таңдау, негіздеу және құру. Басқару посттарының санын таңдау, жинау, түрлендіру, линияаризациялау және масштабтау типтік техникалық құралдарын таңдау, олардың метрологиялық сипаттамалары, жергілікті жерлерді, микроконтроллерлерді және басқару ЭЕМ таңдау ерекшеліктері. КТС сенімділігін алдын-ала бағалау. КТС жұмыс құжаттамасы. Бөлінген АСУТП жобалау ерекшеліктері.

2.5. Принципті сұлбаларды және автоматтандыру сұлбаларын жобалау

Автоматтандыру сұлбасы. Басқару, сигналдау, бақылау нүктклерінің тізбесі. Колданыстағы ГОСТ ЭРМ стандарттарының МЭГ, ИСА талаптарын ескеріп, сұлбалар орындау.

Принципті электрлік және пневматикалық сұлбалар.

Өлшеу, реттеу, басқару, көріктендіру, сигналдау және блоктау сұлбалары. Электр көзі сұлбалары, көріктендіретін және бөлетін желілерді жобалау, қорғаныс және басқару аппараттарын таңдау. Қолданыстағы НТД және РМ ескере отырып, сұлбалар мен есептеулерді орындау.

2.6. Байланыс жолдарын және басқару пунктерін жобалау (6 сағ.)

Басқарудың қалқансыз пунктері, ақпаратты бейнелеудің жүйелері мен модульдерін таңдау және аппаратураны орналастыру. Пультке, щитке басқару пунктеріне жұмыс құжаттамасын жасау. Щиттер мен пульттер типтерін таңдау. Щиттер мен пульттер ішіне эргономикалық талаптарын ескере отырып, аппаратураны үйлестіру. Қосылыстар мен қосылулар кестелері. Басқару пунктеріне щиттер мен пульттерді орналастыру. Зауыттар тапсырмаларына щиттер мен пультерді құрастыру. Труба сымдарының және ішкі электр сымдарының сұлбалары, кабельдерді, трубаларды таңдау, оларды төсеу тәсілдері. Сыртқы сымдарды қосу, жалғастыру сұлбалары. Жоспарлар мен қималарда сымдармен жабдықты орналастырудың сұлбалары. Сұлбаларды орындаудың әдістемесі мен ережелері.

2.7. Жобалау жұмыстарын автоматтандыру

Автоматты жобалау жүйелері туралы, олардың функциялары және құрылымы. Жобалауды автоматтандырудың және тәсілдеуінің техникалық құралдары. Қолданбалы бағдарлама пакеттері. Деректер базасы және оны құрудың принциптері. Автоматты жобалау жүйелерінің жұмыс режімдері, қатынау құралдары. Диалог жүйелері. Мәтіндерді, кестелерді редакциялау жүйелері.

2.8. Автоматтандыру жүйесін құрастыру және баптау (13 сағ.)

Са приборларын, щиттерін, пульттарын технологиялық процестерді электр және труба сымдарын басқарудың автоматты жүйелерінің микропроцессорлік және есептеу кешендерінің құрастыру бойынша жұмыстарды қабылдау және өндірісті ұйымдастыруға қойылатын талаптар, сондай-ақ автоматтандыруды баптау. Құрастыру жұмыстарының өндірісі тәсілдері, орындау кезеңдері. Түтіктер және электр сымдары. Автоматтандыру құралдарын құрастыру. Жекелеген сынаулар.

Электр және труба сымдарын автоматтандыру жүйелерерін қосу және баптау жұмыстарының өндірісі. Баптау жұмыстары өндірісінің кезеңдері.

Баптау және құрастырудағы ндірістік құжаттама құрамы. Автоматтандырудың құрастыру және баптау өндірісіне қажетті техникалық жабдықтау.

2.9. Автоматтандыру жүйесін енгізу және пайдалану

Пайдалануда автоматтандыру жүйелерін ұйымдастыру. Құрастыру жұмысындағы сараптама.

Автоматтандыру жүйесін пайдалану қызметі, құрамы, құрылымы. Автоматтандыру құралдарыналдын-ала тексеру және баптау үшін техникалық құралдар. Пайдалануға автоматтандыру жүйесін тапсыруға қойылатын талаптар. Авторлық қадағалау жүргізу.

Мамандануға тәуелді пайдаланылатын техникалық құралдардың ерекшелігін ескере отырып, АСУТП жобалау өзгешеліктері қарастырылады.

Зертханалық сабақтар тізбесі (30 сағ.).

Техникалық құралдар кешенінің нақты сұлбалары құрылымдарын игеру және салыстырмалы талдау.

Сигналдау, басқару, көректендіру сұлбалары, өлшеу және автоматтандыру типтік құралдарын құрастыру және баптау әдістерін меңгеру.

Курс жобалар тақырыптар тізбесі

АСУТП техникалық құралдары кешенінің техникалық тапсырмасын әзірлеу.

Нақты нысанның АСУТП техникалық құралдары, кешені жобасын әзірлеу.

Нақты нысанды автоматтандыру жүйесінің жұмыс құжаттамасын әзірлеу.

Нақты технологиялық процеске АСУ техникалық қамтамасыз етудің жұмыс құжаттамасын әзірлеу.

Типтік есептеулер бойынша тақырыптар тізбесі

Көп байланысты, көп контурлы каскадты жүйелерін реттеудің статикалық және динамикалық сипаттамаларының есептеулері.

Газ тәрізді құралдардың және сұйықтардың қысым, температура түрленулерін өлшеуін таңдау бойынша есептеулер.

Бөлу ыдыстарын таңдау есептеулері.

Реттеудің көп байланысты, көп контурлы каскадтық жүйелерін баптаудың есептеулері.

Негізгі әдебиет

1. Емельянов А.И., Капник А.Б. Проектирование систем автоматизации технологических процессов. Справочное пособие- М.: Энергоатомиздат, 1983.-400с.,ил.

2. Чистяков С.Ф. Проектирование, монтаж и эксплуатация систем управления технологическими объектами. Учебник для ВУЗов- М.:Энергия, 1984г.-280с.,ил.

3. Наладка средств автоматизации и автоматических систем регулирования. Справочное пособие. Под.ред. А.С. Клюева.- М.: Энергоатомиздат,1989.

4. Клюев А.С., Глазов В.В., МиндинМ.Б.Техника чтения схем автоматического управления и технологического контроля. – М.: Энергоатомиздат , 1983.

5. Клюев А.С., Глазов В.В., Дубровский А.Х. Проектирование систем автоматизации технологических процессов. Справочное пособие. – М.:Энергия, 1980.-512с., ил.0

6. 
   Проектирование систем контроля и автоматического регулирования металлургических процессов. Учебное пособие для ВУЗов/ Глинков Г.М., Моковский В.А., Шапировский М.Р. и др. / 2-ое изд. доп. и перераб.-М.: Металлургия,1986 – 352с.,ил.
   
7. 
   СПДС. Автоматизация технологических процессов. Обозначения условные приборов и средств автоматизации в схемах. ГОСТ 21.404-85- М.: Издательство стандартов, 1985г.
   
8. 
   ЕСКД. Правила выпалнения элкетрических схем. ГОСТ 2.702-75-М.: Издательство стандартов,1985г.
   
9. 
   ЕСКД. Обозначения буквенное- цифровые электрических схемах. ГОСТ 2.710-81-М.: Издательство стандартов,1981г.
   
10. 
    Аристанова Н.И., Корнеева А.И. Промышленные программно-аппаратные средства на отечественном рынке АСУТП. М.: ООО Издательство «Научтехлитиздат»,2001. 402с.
    
11. 
    Контроллер для распределенных открытых систем КРОСС: Руководство по эксплуатации ЯЛБИ.421457.018 РЭ. ОАО «ЗЭиМ».
    
12. 
    РАМ 4.6-91 ч 1,2,3.
    

Қосымша әдибиет

1. Мамиконов А.Г. и др. Проектирование подсистем автоматизации в металлургии. Справочник.- М: Металлургия, 1983.

2. 
   Терещенко Н.Н. Введение и проектирование систем управления. – М.: Энергавтомоидат, 1986
   
3. 
   Общеотраслевые руководящие методические материалы по созданию АСУТП.- М.: Финансы и статистика,1982.
   
4. 
   Хилл П. Наука и искусство проектирования. Справочник.- М:Мир,1973.