Мазмұны кіріспе 3 1 тарау қазақстан Республикасында кеден баждарын төлеуді

Мазмұны

КІРІСПЕ 3

1 ТАРАУ Қазақстан Республикасында кеден баждарын төлеуді

кедендік бақылаудың теориялық, құқықтық және

ұйымдастырушылық негіздері

1.1 Кедендік бақылаудың болмысы, принциптері,

мақсаттары мен міндеттері 5

1.2 ДСҰ кіру жағдайындағы кедендік бақылаудың қалыптасуы 16
2 ТАРАУ Кеден баждарын төлеуді бақылау тәжірибесі

2.1 Кеден баждарын төлеуді бақылау механизмі 34

2.2 Жылдар бойынша және жеке баждар бойынша кеден төлемдерін

бақылау нәтижелері 55
3 ТАРАУ ДСҰ кіруін есепке ала отырып, ҚР кеден баждарын төлеуді

бақылау тиімділігін арттыру ресурстары

3.1 Кеден баждарын төлемеу қаупін төмендетуді есепке ала отырып

кеден тарифтерін қалыптастыру 58

3.2 Халықаралық стандарттар негізінде кеден баждарын төлеуді

кедендік бақылау жүйесінің механизмін қалыптастыру 75
ҚОРЫТЫНДЫ 89
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 92
ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ
^{Қазақстанда қайта құру кезеңінің басында жарияланған ашық экономиканы құру курсы, ең алдымен, Батыспен сауда-экономикалық қатынастарды дамытуды қарастырған болатын, себебі одан экономиканы жетілдіруге қажетті технологиялар, несиелер, инвестицияларды экспорттық тауарларға – дәстүрлі отын-шикізаттық ресурстарға ғана емес, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдеріне, өңдеу өнеркәсібінің, оның ішінде ғылыми сыйымды өнімдерге айырбастау болжанған еді. Бұл Қазақстаннның сыртқы экономикалық қызметі стратегиясын қалыптастыру процесіндегі ең басты міндет болып табылды. Сонымен қатар, тарифтер мен сауда бойынша Бас Келісімінің (ТСБК) “уругвайлық” раунд нәтижесінде біршама жаңартылған көпқырлы халықаралық сауда жүйесіне негізделген әлемдік шаруашылық қатынастарының жаңа глобальды құрылымының қалыптасу процесі ары қарай дамуда және жеделдетілуде. Бұл процеске Қазақстанның қатысуын абстракциялау оның онсыз да күрделі жағдайын шиеленістіріп жібереді. Сондықтан да елде жүзеге асырылып жатқан экономикалық реформа аясында ең басты міндеттердің бірі болып Қазақстанның ДСҰ-на кіруі саналады.}

^{ҚР бұл жолда қандай болашақ күтіп тұр, қандай мәселелер мен теріс үрдістерді қабылдау немесе алдын алу қажет, сондай-ақ бұның бәрі республиканың ауыл шаруашылығына қалайша әсер етеді? Осы және басқа да сұрақтарға жауап беру мақсатында осы жұмыс жазылып отыр.}

^{Дипломдық жұмыстың көкейкестігі Қазақстан Республикасындағы кедендік бақылауды ұйымдастырудың ДСҰ мүше-елдеріндегі кедендік бақылаумен салыстырғанда әлі де дамымағандығында және жетілмегендігінде болып отыр. ҚР кедендік жүйесі даму сатысында: бұл кедендік бақылау логистикасының жетілдірілуі әрі бақылаудың жаңа технологияларының енгізілуі, кадрлық саясат, құқық қорғау органдарымен өзара әрекеттестік және т.б.}

^{Жұмыстың тәжірибелік құндылығы: дипломдық жоба экономикалық факультет студенттері үшін негізгі әрі қосымша материал бола алады.}

^{Дипломдық зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасындағы кедендік бақылау жүйесін зерттеу болып табылады. Қойылған мақсат келесі міндеттерді шешуге негізделген дипломдық жұмыстың мазмұнын анықтайды:}

^{- кедендік ресімдеуге дейінгі, ресімдеу кезіндегі және одан кейінгі кедендік бақылаудың теориялық мәні мен болмысын қарастыру;}

^{- ДСҰ кіру жағдайындағы кедендік бақылаудың қалыптастырылуын қарастыру;}

^{- кедендік органдар алдында тұрған кедендік бақылаудың тиімді жүйесін қалыптастыру жөніндегі міндеттерді игеру.}

^{Дипломдық жұмысты жазу кезінде монографиялар, оқу құралдары, мерзімдік баспасөздер, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитетінің (бұдан былай – ҚР ҚМ КБК) тоқсандық және жылдық есептері пайдаланылды.}

^{Зерттеу пәні – Қазақстан Республикасындағы кедендік бақылау жүйесі.}

^{Зерттеу нысанасы болып ҚР ҚМ КБК табылады.}

^{Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, негізгі бөлімнен (3 тараудан және 6 бөлімшеден тұратын), қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.}

^{1 ТАРАУ Қазақстан Республикасында кеден баждарын төлеуді кедендік бақылаудың теориялық, құқықтық және ұйымдастырушылық негіздері}
^{1.1 Кедендік бақылау болмысы, принциптері, мақсаттары мен міндеттері}

^{Кедендік бақылау – орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының кедендік органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының кедендік іс және халықаралық шарттар жөніндегі заңдарының орындалуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының кедендік органдарының жүзеге асыратын іс-шараларының жиынтығы.}

^{Кедендік бақылау кедендік істі тәжірибеде іске асырудың басты құралы ретінде, сондай-ақ мемлекеттік кедендік саясатын жүзеге асыру құралы ретінде қарастырылады.}

^{Кедендік бақылаудың негізгі мақсаты – түрлі тексерулер көмегімен өткізілген операциялар мен әрекеттердің кедендік заңдарға сай болуын, кедендік қызметке қатысушы жеке және заңды тұлғалардың белгіленген кедендік ережелер мен процедураларды орындауын анықтау.}

^{Кедендік бақылауға кедендік режимге сәйкес, Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілген барлық тауарлар мен көлік құралдары жатқызылады.}

^{Кедендік бақылау әкелуде – тауармен (көлік құралымен) Қазақстан Республикасының шекарасынан өту сәтінен; әкетуде – кедендік декларацияны қабылдау сәтінен басталады.}

^{Кедендік бақылау әкелуде – тауарлар мен көлік құралдарын шығару сәтінде; әкетуде – Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан өту сәтінде аяқталады.}

^{Кедендік органдардың көлік құралдарын мәжбүрлі түрде тоқтатуға, шетелдік кемелер мен басқа мемлекеттер аумағында орналасқан кемелерден басқа, кедендік органдардың рұқсатынсыз Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан өткен теңіз, өзен және әуе кемелерін қайтаруға құқығы бар.}

^{Кедендік бақылауды Қазақстан Республикасының кедендік органдарының лауазымдық тұлғалары жүргізеді және былайша жіктеледі:}

^{тауарларды (импорттық, экспорттық, транзиттік) кедендік бақылау;}

^{көлік құралдарын (теңіз, өзен және әуе кемелерін, темір жол құрамдарын, автокөлік құралдарын) кедендік бақылау.}

^{Тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан өткізетін тұлғалар кедендік органдарға кедендік бақылауға қажетті құжаттар мен мәліметтер беруі қажет, ал кедендік органның лауазымдық тұлғасы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары туралы қосымша мәліметтерді талап етуге құқылы.}

^{Тауарлар мен көлік құралдары құжаттарын тексеру олардың қолданыстағы кедендік іс ережелеріне сай болуында және олардың толығымен қалыптасуын белгілеуде болып отыр. Кедендік мақсаттарға арналған құжаттар өздерінің тағайындалуына байланысты келесі топтарға: көлік, сауда, кедендік және т.б.топтарға енгізілуі мүмкін.}

^{Көлік құжаттарына тауарларды темір жол, автомобиль, су, әуе көліктері арқылы кедендік шекарадан өткізетін жөнелтпе құжаттары, коносаменттер, вагон парақтары, жүк түбертектері, тапсыру тізімдемелері және басқалар жатады.}

^{Сауда құжаттарына: тауар жабдықтаушыларының жасаған келісім-шарттары, шот-фактуралары, спецификациялары, инвойстары, буып-түю құжаттары және басқалар жатады.}

^{Кедендік құжаттарды кедендік органдардың лауазымды тұлғалары береді және куәландырады – бұлар кедендік декларациялар, жеткізуді бақылау құжаттары, кедендік мөрі мен поломбасы басылған тауарларды тасымалдау үшін көлік құралдарын (контейнерлерді) жіберу туралы куәліктер, әр түрлі лицензиялар және біліктілік аттестаттары және басқалар.}

^{Кедендік бақылауға қажетті басқа құжаттар: сапа сертификаттары, тауардың шығу тегі, әскери рұқсаттамалар, сыртқы экономикалық қызметтпен айналысуға құқық беретін құрылтайшы құжаттар және басқалар.}

^{Кедендік бақылау кедендік органдар орналасқан жерлерде құрылған кедендік бақылау аймақтарында жүзеге асырылады. Тауарлар мен көлік құралдарына кедендік бақылау күндіз және түнгі уақытта, Қазақстан Республикасы аумағындағы сүрлеу және айналым жолдарына тірелген шекаралық кедендік постылар мен рұқсаттама пунктілерінің дисклокация межесі бойынша кедендік шекараны бойлай жүргізіледі.}

^{Егер орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының кекдендік органдарға жүктелген заңдар бұзылатын болса, онда тауарлар мен көлік құралдарының шығарылуына байланысты оларға кедендік бақылау кез келген уақытта жүргізіледі.}

^{Кедендік бақылау – бұл тәжірибеде қолдануда бір-бірімен өзара байланысты және ұқыпты зерделеуді қажет ететін белгіленген ережелер, әдістер мен формалар бойынша жүзеге асырылатын процедура.}

^{Темір жол тасымалдарын кедендік бақылау.}

^{Халықаралық теміржол жүгі хабарламасы туралы келісімінің 11 бабына сәйкес, тауарларды кедендік бақылауға алып, теміржол көлігімен тасымалдауда темір жол жөнелтпе құжатына жүктің жол бойғы кедендік ережелердің орындалуына қажетті ілеспе құжаттары қосымша берілуі тиіс. Кедендік жөнелту органдары кедендік бақылау мақсатындағы тасымалданатын тауарларды идентификациялауға мүмкіндік беретін көліктік және тауарға ілеспе құжаттарды міндетті түрде талап етеді.}

^{Қажетті құжаттарды ұсынбаған жағдайда кедендік жөнелту органдары жекелеген жағдайларда шекаралық теміржол станцияларында тасымалдаушы құралдарды кідіртуге немесе оларды ҚР кедендік шекара шегіне қайтаруға құқылы.}

^{Жүкті теміржол көлігімен жеткізуде ресімделетін негізгі тауар көліктік құжаты болып теміржол жөнелтпе құжаты саналады.}

^{Темір жол жөнелтпе құжаттары мынадай мәліметтерден тұрады:}

^{жүк алушы мен жүк жөнелтушінің атауы мен мекен-жайы;}

^{тасымалдаушының реквизиттері;}

^{жүкті тиеу және түсіру орны мен уақыты;}

^{жүк атауы, орын саны; буып-түю түрі, таңбалау, көлемі, жалпы салмағы;}

^{қосымша құжаттар;}

^{жеткізу шарты;}

^{жүктің құны;}

^{жөнелтпе құжатының ресімделу уақыты және орны.}

^{Тауарларды теміржол көлігімен жеткізуде, акциздік тауарлардың жекелеген түрлеріне қатысты ҚР ҚМ КБК белгілеген жағдайларды есептемегенде, кедендік баждар мен салықтар талап етілмейді.}

^{Мемлекеттік теміржол кедендік тасымалдаушы құқығына ие. Тауарлар темір жолдар арқылы вагондарда (контейнерлерде) Жүктерді тасымалдау ережелері және Халықаралық теміржол жүгі хабарламасы туралы келісімге сәйкес кедендік бақылау жүргізу арқылы тасымалданады.}

^{КЖД құрам бір ғана алушының мекен-жайына бағытталған жағдайда, оның жөнелтпе құжаттарының санына қарамастан, көлік құралдарының құрамына толтырыла алады.}

^{Жөнелту теміржол станциясы міндетті түрде КЖД немесе транзиттік декларацияда станцияның жауапты жұмыскерінің қолымен куәландырылған станцияның мөртабаны болуы қажет.}

^{Теміржол көлігімен тасымалданатын тауарларды жеткізу орындары межелі станциялар болып табылады. Межелі станцияларға жеткізілген тауарларды кедендік ресімдеу олардың уақытша сақтау тұрақтарында немесе ондай қоймаларға тұрағы болмаған жағдайда, кедендік органның рұқсатымен кәсіпорынның кірме жолдарында жүргізіледі.}

^{Кедендік органдар ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына таңдаулы түрде кедендік тексеру жүргізеді. Тауарларды жүк иелеріне теміржол қызметкерлері тек кедендік органның импорттық-экспорттық операциялар бөлімінің лауазымдық тұлғасының рұқсатымен ғана қайтара алады.}

^{Теміржол көлігімен тасымалданатын тауарларды әкетуде межелі теміржол станциясы болып ҚР аумағынан тауарларды шығарудағы шекаралық теміржол станциясы саналады. Теміржол көлігімен тасымалданатын тауарларды транзиттеуде жөнелту теміржол станциясы болып ҚР аумағынан тауарларды шығарудағы шекаралық теміржол станциясы саналады, ал межелі теміржол станциясы - ҚР аумағынан тауарларды шығарудағы шекаралық теміржол станциясы саналады.}

^{Теміржол көлігімен тасымалданатын транзиттік тауарларды ҚР кедендік аумағынан әкетуде “Қазақстан теміржолы” АМК құрылымдары транзиттік тауарларды кедендік ресімдеу үшін бір тауар партиясына 14 доллар көлемінде алым салады.}

^{Теміржол көлігімен тасымалданатын тауарлардың акциздік тобына кедендік бақылауды күшейту мақсатында ҚР кедендік аумағына рұқсаттама кедендік орган депозитіне кедендік төлемдер мен салықтарды төлегенннен кейін ғана беріледі.}

^{Автотасымалды кедендік бақылау}

^{ҚР әкелінетін тауарлар мен көлік құралдары еркін айналымға жіреле алады, әкелу орнындағы кедендік режим бойынша орналастырылады немесе межелі кеденге кедендік бақылау арқылы жеткізу талаптарына сай кедендік ресімдеуге жіберіледі.}

^{ҚР әкетілетін тауарлар мен көлік құралдарын жеткізу кедендік бақылау арқылы жеткізу талаптарына сай жүзеге асырылады.}

^{Жеткізу кезінде кез-келген жағдайда жүргізушінің өзінде тауардың ілеспе құжаттары болуы керек:}

^{тауар партиясына шот-фактура (инвойс);}

^{тауардың ілеспе құжаты.}

^{Жүкті автомобиль көлігімен жеткізуде толтырылған тауардың ілеспе құжаттарының ең негізгісі болып, мына мәлеметтерден тұратын автомобиль жөнелтпе құжаты (СМR) табылады:}

^{жүк алушы мен жүк жөнелтушінің атауы мен мекен-жайы;}

^{тасымалдаушының реквизиттері;}

^{жүкті тиеу және түсіру орны мен уақыты;}

^{жүк атауы, орын саны; буып-түю түрі, таңбалау, көлемі, жалпы салмағы;}

^{қосымша құжаттар;}

^{жеткізу шарты;}

^{жүктің құны;}

^{көлік құралының тіркеу нөмірі мен маркасы;}

^{халықаралық жөнелтпе құжатының ресімделу уақыты және орны.}

^{СМR алты данада толтырылады және жүк жөнелтуші мен тасымалдаушының мөрімен куәландырылады.}

^{ТМД көлемінде тауарларды жеткізуде СМR-дің орнына тауардың ілеспе құжаттары пайдаланылады.}

^{ҚР кедендік аумағына автомобиль көлігі арқылы жеткізілген тауарлар үшін қосымша жеткізу шарттарына кедендік органда тіркелген ұсынысы және осы органның лауазымды тұлғасы куаландырған ҚР басқа мемлекеттік органдары рұқсаттамалары (лицензиялары) қажет.}

^{Тауарлар кедендік тасымалдаушымен немесе кедендік алып жүру арқылы тасымалданатын болса, жөнелтуші кедендік органға көрсетілген рұқсаттамалар (лицензиялар) талап етілмейді.}

^{МДП кітапшасын қолдана отырып жүктерді халықаралық тасымалдау туралы кеден келісімшартына (МДП келісімшарты, 1975 жыл) сәйкес автомобиль көлігімен тасымалданатын тауарларды жеткізу ережелері ҚР қабылданған.}

^{Автомобиль көлігімен тасымалданатын тауарларды жеткізу мерзімін жөнелтуші кедендік орган айына екі мың километр есебінен белгілеуге құқылы.}

^{Автомобиль көлігімен тасымалданатын тауарларды алдын ала декларациялау}

^{Кеден баждары мен салықтары салынған автомобиль көлігімен тасымалданатын тауарларды жеткізу (тауарларды әкелуде) көлік құралдарының тиісті жабдықтары болған жағдайда және мына шарттар орындалған жағдайда жүзеге асырыла алады:}

^{кедендік орган депозитіне кедендік төлемдерді ақша қаражатын салу түрінде қамтамасыз ету;}

^{банк кепілдемесін беру;}

^{тауарларды кедендік тасымалдаушымен немесе кедендік алып жүру арқылы тасымалдау.}

^{Бұл тауар категорияларын кедендік ресімдеуді қызмет аймағында тауар алушы орналасқан кедендік орган жүргізеді.}

^{Кедендік орган депозитіне кедендік төлемдерді ақша қаражатын салу түрінде қамтамасыз еткен жағдайда алдын ала декларациялау жүргізіледі.}

^{Алдын ала декларациялау тауарлардың межелі жерге жетуіне қалған 30 күннен кейінгі мерзімде декларанттың ҚР кедендік органына барған кезінде жүзеге асырылады.}

^{Жөнелтуші кедендік органда тауарларды жеткізу туралы рұқсаттама болмаған жағдайда, қамтамасыз ету сомасы депозитке нақты салынған ақша қаражатының сомасынан асып кетсе, белгіленген сомалар арасындағы айырмашылық валюта бағамының өзгеруіне байланысты болған кейбір жағдайларды санамағанда, әкелінген тауарлар жеткіліксіз соманы бермейінше ішкі кедендік органға жіберілмейді.}

^{Су көлігі арқылы тасымалдауды кедендік бақылау}

^{Теңіз және өзен көлігі.}

^{Жүкті теңіз көлігімен жеткізуде тауарға ілеспе құжаттарының ролін коносамент атқарады.}

^{Коносамент заңды тұрғыда үш қызметті атқарады:}

^{Тасымалдау туралы шарттың болуын растау.}

^{Коносамент тауарға ілеспе құжаты болып табылады. Коносамент ұстаушы жүктік заңды иесі болып табылады. Ол жүкпен түрлі мәмілелер жасай алады: басқа тұлғаға беруге, сақтандыруға, банкке салуға, несие алуға.}

^{Жөнелтуге жүкті қабылдау дәлелдемесі.}

^{Коносамент келесі мәліметтерден тұрады:}

^{кеменің атауы;}

^{тасымалдаушының атауы;}

^{жүк тиеу порты мен елі;}

^{баратын порты мен елі;}

^{жөнелтушінің атауы;}

^{алушының атауы;}

^{тасымал үшін төлем мөлшері,}

^{жүк атауы, таңбалау, орын саны мен жүк саны;}

^{коносаменттің берілу уақыты мен орны.}

^{Теңіз және су жолдары арқылы тасымалдаудың әкелу/әкету орны дегенде тауарларды тиеу фактісі осы порттың кедендік органымен расталғанда, бірінші/соңғы тиеу порты немесе ҚР аумағындағы асу порттары түсініледі.}

^{Теңіз көлігімен тасымалданатын тауарларды кедендік ресімдеу еркін айналым үшін шығарылған режимге сәйкес (таңбалауға жататын алкоголь және темекі өнімдерінен басқа) әкелу орындарында орналасқан кедендерде жүргізіледі.}

^{Басқа режимдерге сәйкес, теңіз көлігімен тасымалданатын тауарларды кедендік ресімдеу жалпы ережелерге сай жүргізіледі.}

^{ҚР кедендік шекарасы арқылы өтетін, теңіз және өзен көлігімен тасымалданатын тауарлар, егер теңіз және өзен кемелері ҚР порттарына бірнеше рет сапар жасаса, олар тауар транзитінің кедендік режиміне орналастырылады. Мұндайда жөнелтуші кедендік орган болып, алғашқы келіп жеткен орында орналасқан кедендік орган саналады, ал межелі кедендік орган – теңіз немесе өзен кемелерінің соңғы келіп жеткен орнында орналасқан кедендік орган саналады.}

^{ҚР кедендік аумағы арқылы өтетін тауарларды кедендік ресімдеу және кедендік бақылау КЖД ресімдеусіз және мына жағдайларда кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар алмай-ақ жүзеге асырылады:}

^{техникалық айналып соғу – кеменің жұмыс қабілеттілігін немесе дұрыстығын тексеру (бортқа жанар-жағармай және басқа материалдарды тиеу) бойынша операциялар жүргізу үшін, яғни жүкті, тауарларды тиеу немесе түсіру, олармен жүк операцияларын жүргізу (буып-түю, қайта орау және басқалары), сондай-ақ жолаушыларды отырғызу немесе түсіру мақсатында кеменің айналып соғуы.}

^{мәжбүрлі айналып соғу – кеменің белгіленген бағыт бойынша ары қарай қозғалуына мүмкіндік бермейтін, бірақ тауарлармен немесе жүктермен жүк операцияларын жүргізбестен ары қарай жылжуға мүмкіндігі бар себептерімен айналып соғуы.}

^{Халықаралық әуе тасымалдарын кедендік бақылау}

^{Тауарларды әуе жолымен жеткізуде ресімделетін тауарға ілеспе құжаттарына әуе жөнелтпе құжаты жатады.}

^{Әуе жөнелтпе құжаты мынадай мәліметтерден тұрады:}

^{жөнелту және келу аэропортының атауы;}

^{жүк алушы мен жүк жөнелтушінің атауы мен мекен-жайы;}

^{жүк атауы, орын саны; буып-түю түрі, таңбалау, көлемі, жалпы салмағы, кг;}

^{қосымша құжаттар;}

^{жарияланған құндылығы;}

^{тасымал үшін төлемдер;}

^{жөнелтпе құжатының толтырылу уақыты.}

^{Әуе тасымалдарының әкелу/әкету орындары дегенде тауар тасымалдаушы ұшақтың қонған (ұшқан) жері түсініледі, егер тиеу фактісі осы әуежайдағы кедендік органмен расталса, сол жерде тауарларды түсіру/тиеу жүргізіледі.}

^{Әуе көлігімен тасымалданатын тауарларды кедендік ресімдеу еркін айналым үшін шығарылған режимге сәйкес (таңбалауға жататын акциздік тауарлардан басқа) әкелу орындарында орналасқан кедендерде жүргізіледі.}

^{Басқа режимдерге сәйкес, әуе көлігімен тасымалданатын тауарларды кедендік ресімдеу жалпы ережелерге сай жүргізіледі.}

^{Әуе көлігімен тасымалданатын тауарларды жеткізу кедендік төлемдерді қамтамасыз ететін кедендік бақылау арқылы Тауарларды жеткізу ережелеріне сай жүзеге асырылады.}

^{Тауарларды әуе көлігімен тасымалдауда әуе кемелерінің техникалық немесе мәжбүрлі қону орныдарында орналасқан кедендік органдарында тауарларды жеткізуді ресімдеу жүргізілмейді.}

^{Әуе кемелері ҚР кедендік аумақтарына екі немесе одан көп рет қонса, әуе көлігімен ҚР кедендік шекарасы арқылы өтетін тауарлар тауарлардың кедендік транзит режиміне орналастырылады. Мұндайда жөнелтуші кедендік орган болып, алғашқы қонған орында орналасқан кедендік орган саналады, ал межелі кедендік орган – әуе кемелерінің соңғы қонған орнында орналасқан кедендік орган саналады.}

^{ҚР кедендік аумағы арқылы өтетін тауарларды кедендік ресімдеу және кедендік бақылау транзиттік декларацияны ресімдеусіз және мына жағдайларда кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар алмай-ақ жүзеге асырылады:}

^{техникалық қону – әуе кемесінің жұмыс қабілеттілігін немесе дұрыстығын тексеру (бортқа авиациялық жанар-жағармай және басқа материалдарды тиеу) бойынша операциялар жүргізу үшін, яғни жүкті, тауарларды тиеу немесе түсіру, олармен жүк операцияларын жүргізу (буып-түю, қайта орау және басқалары), сондай-ақ жолаушыларды отырғызу немесе түсіру мақсатында кеменің қонуы;}

^{мәжбүрлі қону – әуе кемесінің ұшу жоспары бойынша ары қарай ұшуына мүмкіндік бермейтін, бірақ тауарлармен немесе жүктермен жүк операцияларын жүргізбестен ары қарай жылжуға мүмкіндігі бар себептерімен айналып соғуы.}

^{Құбыр тасымалымен және электр беру желілері бойынша өткізілетін тауарларды кедендік бақылау}

^{ҚР кедендік шекарасы арқылы магистральды мұнай құбырларымен, газ құбырларымен немесе электр беру желілері бойынша өткізілетін тауарларды кедендік ресімдеуді жалпы басшылыққа алуды және бақылауды Энергетикалық кеден жүзеге асырады.}

^{Мұндай тауарларды кедендік бақылау және кедендік ресімдеу тәртібі ҚР ҚМ КБК “ҚР кедендік шекарасы арқылы құбыр тасымалымен және электр беру желілері бойынша өткізілетін тауарларды кедендік ресімдеу ережелері” Бұйрығымен белгіленген.}

^{Құбыр тасымалымен және электр беру желілері бойынша өткізілетін тауарларды кедендік ресімдеу олардың кедендік режимдеріне сәйкес тауарлардың орналасқан жері бойынша кедендік органдардың қызмет аймағында арнайы орындарда белгіленген тәртіп бойынша жүзеге асырылады.}

^{Тауарлардың ҚР кедендік шекарасы арқылы өтуіне негіз – егер декларант белгілі себептермен КЖД бере алмаса, тасымалдаушы үшін белгіленген тәртіппен ресімделген кедендік жүк декларациясы (КЖД) немесе уақытша кедендік жүк декларациясы (УКЖД) болып табылады.}

^{Бір кедендік режимге өтінім берілген, құбыр тасымалы көлігі шарты бойынша жеткізілетін тауарларды күнтізбелік бір ай көлемінде декларациялауға болады, ал электр беру желілері бойынша – жеткізу көлеміне қарамастан, бір тоқсан ішінде декларациялауға болады.}

^{УКЖД кедендік органға тауарды жеткізу жоспарланған айдың алдындағы мерзім ішінде, ал электр беру желілері бойынша жоспарланған тоқсан алдындағы мерзім ішінде беріледі.}

^{УКЖД беруге тауарларды түсіруге дейінгі жеткізу айында жол беріледі.}

^{1.2 ДСҰ кіру жағдайындағы кедендік бақылаудың қалыптасуы}