Ф КГМА 4/3-07/02

ПП КГМА 4/02

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Кафедра «Патологиялық физиология валеология курсымен»


Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өз бетінше атқаратын

жұмысына арналған әдістемелік нұсқау
Тақырыбы: Су, электролит және қышқылдық-негіздік жағдайдың бұзылыстарының өзара байланысы. Дисгидрия, ацидоздар, алкалоздарды коррекциялау принциптері.
Мамандығы: «5B110200 - Қоғамдық денсаулық сақтау»
Пән: Патологиялық физиология
Курс: ІІ
Құрастырушы: оқытушы Өмірбаева Е.Қ.

Қарағанды 2009

Кафедра мәжілісінде талқыланып

және бекітілген
№ 30 хаттама, «06» ___05____ 2008 ж.
Кафедра меңгерушісі _____________ Жаутикова С.Б.

1. 
   Тақырыбы: Су, электролит және қышқылдық-негіздік жағдайдың бұзылыстарының өзара байланысы. Дисгидрия, ацидоздар, алкалоздарды коррекциялау принциптері.
   
2. 
   Мақсаты: Сыртқы орта факторлардың патогенді әсерінен, гендік ақпараттың және реттелу жолдарының бұзылыстарынан пайда болатын су-электролит алмасуының бұзылыстарын зерттеу, осы бұзылыстардың себептерін, түрлерін, даму механизмдерін қарастыру. Қышқыл-негіз тепе-теңдігі б±зылуының себептері мен механизмдерін, олардың негізгі формаларын жєне зерттеу єдістерін игеру
   
3. 
   Оқыту мақсаты:
   

1. 
   судың организм үшін маңызын білу
   
2. 
   су-электролит алмасуының реттелу жолын білу
   
3. 
   сыртқы су балансының б±зылуының негізгі т‰рлерін жєне судың организмнің ішкі ортасы бойынша таралуын сипаттау
   
4. 
   дизгидриялардың жіктелуін келтіру
   
5. 
   электролиттік гомеостаздың б±зылуының типтік формаларын атау
   
6. 
   организмнің ішкі ортасындағы натрий, кальций иондарының мµлшері мен таралуының б±зылу себептерін, негізгі механизмдерін жєне кµріністерін сипаттау
   
7. 
   метаболиттік жєне функционалдық б±зылулар патогенезіндегі электролиттік баланстың б±зылуының маңызын сипаттау
   
8. 
   организмнің ішкі ортасының қышқыл-негіз жағдайы б±зылуының жіктелу принциптері мен негізгі формаларымен танысу
   
9. 
   газдық ацидоздар мен алкалоздарды игеру
   
10. 
    газдық емес ацидоздар мен алкалоздарды, метаболиттік, экскреторлық (б‰ректік жєне гастроэнтералдық), экзогендік т‰рлерін ашу
    
11. 
    аралас формаларымен танысу
    
12. 
    қышқыл-негізі тепе-теңдігінің б±зылуының компенсациялық жєне компенсациялық емес формаларының кµрсеткіштерін жєне анықтау принциптерін игеру
    
13. 
    єрт‰рлі ацидоз жєне алкалоздар кездеріндегі организмдегі б±зылуларды анықтау
    

4. 
   Өткізу түрі: үй тапсырмаларын орындау бойынша консультациялар, тақырыпты тәжірибелік сабақ түрінде игеру.
   
5. 
   Тақырып бойынша тапсырмалар:
   

1. 
   су алмасудың негізгі бұзылыстары
   
2. 
   су-элетролит балансының нервтік-гуморалдық реттелуі туралы қазіргі кµзқарастары
   
3. 
   сыртқы су балансының б±зылуын жєне судың организмнің ішкі ортасы арқылы таралуын; негізгі т‰рлері
   
4. 
   оң жєне теріс су балансы туарлы т‰сінігі; судың жєне электролиттердің жеткіліксіздігінен болатын сусыздануды; гипер-, изо- жєне гипоосмолярлық дегидратациялар
   
5. 
   сусыздану кезіндегі негізгі физиологиялық ж‰йелердің қызметінің б±зылу патогенезі
   
6. 
   сусыздануды эксперименталдық алу т‰рлері
   
7. 
   патофизиологиялық терапия принциптері
   
8. 
   дегидратациялық кома
   
9. 
   организмде судың тым артық мµлшерде жиналуы
   
10. 
    гипер-, изо- жєне гипоосмолярлық гипергидратация
    
11. 
    қышқыл-негізі тепе-теңдігі б±зылулары кезіндегі компенсациялық реакциялар
    
12. 
    қышқыл-негізі гомеостазы б±зылуларының компенсациясындағы буферлік ж‰йелердің рµлі
    
13. 
    ақ егеуқ±йрықта метаболиттік ацидозды моделдеу
    
14. 
    тєжірибелік жануардың тынысының µзгеру сипатын анықтау жєне оның себептерін т‰сіндіру
    
15. 
    ацидоздың эксперименталдық моделі кезіндегі қышқыл-негіз тепе-теңдігінің кµрсеткіштерінің µзгеруі бойынша µкпенің функционалдық жағдайы
    
16. 
    қышқыл-негіз тепе-теңдігі жағдайының негізгі б±зылу формаларының жіктелуі
    
17. 
    газды жєне газдық емес ацидоздар мен алкалоздардың даму себептері мен механизмдері
    
18. 
    қан сынамалары мен дайын тєжірибелік анализдерді зерттеу
    
19. 
    қышқыл-негіз жағдайының б±зылу формаларын анықтау
    
20. 
    қышқыл-негіз жағдайының б±зылулары кезіндегі метаболиттік жєне функционалдық б±зылулар.
    

6. 
   Таратылатын материал: кестелер, тесттік тапсырмалар кешені, жағдайлық есептер.
   
7. 
   Әдебиеттер:
   

1. Адо А.Д., Адо М.А., Пыцкий В.Н., Порядин Г.В., Владимиров Ю.А Патологическая

физиология.// М.:Триада-Х. - 2000.- 574 б.

2. Адо А.Д., Новицкий В.В. Патологическая физиология. // Томск.-1994.- 461 б.

3. Воложин А.И., Порядина Г.В. Патологическая физиология // М.: “МЕДпресс”. - 2000. –

525 б.

4. Зайко Н.Н. Патологическая физиология.//Элиста АОЗТ “Эсен”.- 1995.- 549 б.

5. Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. Основы общей патологии // С.-Петербург. “Элби- СПБ”. –

1999. – 470 б.

6. Литвицкого П.Ф. Патофизиология. Курс лекций; Учебное пособие. // М. - 1995. – 741 б.

7. Михайлов В.В. Основы патологической физиологии // М., “Медицина”- 2001. – 703 б.

8. Н±рм±хамбетов Э., Дєленов Е. Патологиялык физиология. // Алматы. - 1995 ж. – 562 б.

9. Тель Л.З., Серебровская И.А. Избранные лекции по патологической физиологии//

Алматы.- 1995. - 420 б.

10. Тель Л.З., Серебровская И.А. Физиология человека и общие механизмы болезней.

//Алматы”Казахстан”.- 1994. - Ч.1-2. – 344 б, 167б.

11. Горизонтов Л.Д. Гомеостаз. // М. “Медицина”. - 1976. - 115 б.

12. Горизонтова П.Д. и Сиротинина Н.Н. Патологическая физиология экспериментальных

состояний. // М. “Медицина”. - 1973. - 73 б.

13. Петленко В.И. Философские вопросы теории патологии.// Л., “Прогресс”. - 1971, 256 б.

8. 
   Бақылау:
   

Сұрақтар:

1. 
   Су алмасуы патологиясының этиологиясы
   
2. 
   Су-электролит балансының нервтік-гуморалдық реттелуі
   
3. 
   Судың организмнің ішкі ортасында таралуының б±зылуы
   
4. 
   Оң жєне теріс су балансы
   
5. 
   Гипер-, изо- жєне гипоосмолярлық дегидратация
   
6. 
   Сусыздану кезіндегі негізгі физиологиялық ж‰йелердің б±зылуының патогендік механизмдері
   
7. 
   Сусызданудың эксперименталдық моделдері, т‰рлері
   
8. 
   Патофизиологиялық терапияның принциптері
   
9. 
   Дегидратациялық кома
   
10. 
    Гипер-, изо- жєне гипоосмолярлық гипергидратация
    
11. 
    Балалардағы су-электролит алмасуының б±зылу ерекшеліктері
    
12. 
    Қышқыл-негіз алмасуының кµрсеткіштері жєне олардың єрқайсысының маңызы
    
13. 
    Қышқыл-негіз алмасуы б±зылуының негізгі формаларының жіктелуі жєне оларға т‰сінік
    
14. 
    Газдық жєне газдық емес ацидоздардың себептері, даму механизмдері жєне негізгі кµрсеткіштері
    
15. 
    Газдық жєне газдық емес алкалоздардың себептері, даму механизмдері жєне негізгі кµрсеткіштері
    
16. 
    Қышқыл-негіз алмасуының жедел жєне созылмалы б±зылулары кезіндегі организмнің компенсаторлық-бейімдеушілік реакциялары
    
17. 
    Єрт‰рлі ацидоздар мен алкалоздар кездеріндегі б±зылулар.
    
18. 
    Ќышқыл-негіз гомеостазының б±зылуларының компенсациясындағы буферлік ерітінділердің рµлін анықтауды
    
19. 
    Тєжірибелік жануардың тыныс алу µзгерістерінің сипатын анықтауды жєне оның себептерін т‰сіндіруді
    
20. 
    Ацидоздың эксперименталдық моделі кезіндегі қышқыл-негіз тепе-теңдігінің кµрсеткіштерінің µзгеруі бойынша µкпенің функционалдық жағдайын бағалауды
    
21. 
    Ќан сынамаларын зерттеу немесе дайын тєжірибелік анализдер негізінде қышқыл-негіз жағдайы б±зылуларының формаларын анықтауды
    
22. 
    Ќышқыл-негіз жағдайының б±зылуы кезіндегі метаболиттік жєне функционалдық б±зылуларды сипаттауды.
    

Тесттік тапсырмалар:

1. Гипотониялық гипергидрияның даму себебі:

А. гиперальдостеронизм

Б. бүйректегі ультрафильтрацияның төмендеуі

В. өкпенің гипервентиляциясы

Г. вазопрессиннің жеткіліксіз секрециясы

Д. профузды іш өту

2. Гиперосмолярлық гипергидрия дамиды:

А. вазопрессиннің гиперпродукциясында

Б. көп мөлшерде глюкоза енгізгенде

В. гиперальдостеронизмде

Г. микседемада

Д. терді көп жоғалтқанда

3. Гиперосмолярлық гипогидрияның даму себебі:

А. өкпенің гипервентиляциясы

Б. қан кету

В. асцит

Г. вазопрессиннің гиперпродукциясы

Д. диурездің төмендеуі

4. Бүйректің бөлу қызметінің жеткіліксіздігімен ауыратын науқасқа вен ішілік көп мөлшерде физиологиялық ерітінді енгізген кезде дамиды:

А. гиперосмолярлық гипергидрия

Б. гипоосмолярлық гипергидрия

В. гипоосмолярлық гипогидрия

Г. изоосмолярлық гипергидрия

Д. изоосмолярлық гипергидрия

5. Дегидратацияның көрінісі:

А. циркуляциядағы қанның көлемінің көбеюі

Б. тоқыраулық жүрек жетіспеушілігі

В. диурездің төмендеуі

Г. бауырдың циррозы

Д. артериалдық қысымның жоғарлауы

6. Сумен улану себебі:

А. организмге судың жеткілікті түспеуі

Б. қатты терлеу

В. альдостеронның тапшылығы

Г. судың өте көп түсуі, ал судың шығарылуының жеткіліксіздігі

Д. полиурия

7. Изоосмолярлық гипергидратация болады:

А. глюкоза ерітіндісін артық мөлшерде еңгізгенде

Б. гиперальдостеронизм кезінде

В. көп мөлшерде изотониялық ертіндіні құйғанда

Г. вазопрессиннің көп мөлшерде бөлінуінде

Д. көп мөлшерде тұзсыз суды ішкенде

8. Гипернатриемия әкеліп соқтырады:

А. клеткадан тыс сүйықтықтың осмостық қысымының төмендеуіне

Б. клеткалардың гипергидратациясына

В. клеткалардың дегидратациясына

Г. клетка мембранасының өткізгіштігінің төмендеуіне

Д. организмнің сусыздануына

9. Гипокалиемия пайда болады:

А. зәрмен калий шығуы төмендегінде

Б. ұлпалардың жоғары қарқынмен ыдырауында

В. альдостерон гиперсекрециясында

Г. өкпе гипервентиляциясында

Д. миокардит кезінде

10. Вазопрессин бөлінуін күшейтеді:

А. белок тапшылығы

Б. протромбин

В. калий жоғалту

Г. натрий көбеюі

Д. кининдер

11. Газсыз алкалоздыњ бірінші механизмі болып табылады:

А. ќанды СО2-ніњ жоѓарылауы

Б. стандартты бикарбонаттыњ тµмендеуі

В. ќанныњ рН-ныњ жоѓарылауы

Г. организмнен ±шпайтын ќышќылдарды жоѓалту

Д. ќанда кµмір ќышќылыныњ азаюы

12. Газды алкалозды емдеудіњ негізі:

А. µкпе вентиляциясна кµмектесу

Б. кµп ионды "лактасол" с±йыќтыѓын енгізу

В. карбогенмен тыныс алу (95% O2 + 5% CO2)

Г. тыныс алу жолдарын тазарту (бронхолитиктермен, ќаќырыќты шыѓару)

Д. 5-10 % глюкоза с±йыќтыѓында 4 % КСl с±йыќтыѓын енгізу

13. Тыныстыќ ацидозда кездеседі:

А. Na+, Ca++, K+ т.б. катиондардыњ ќ±рамыныњ тµмендеуі

Б. с‰йектердіњ ж±мсаруы

В. симпатикалыќ ж‰йке ж‰йесініњ активлінуі, артериалыќ ќысымныњ жоѓарылауы

Г. парасимпатикалыќ ж‰йке ж‰йесініњ активтіленуі, брадикардия

Д. ж‰йке ж‰йесініњ ќозуыныњ тµмендеуі, тамыр тонусыныњ ќ±лдырауы

14. Газсыз алкалозда кездеседі:

А. с‰йектердіњ декальцинациясы

Б. гипокальциемия нерв-б±лшыќ ет ќозуыныњ жоѓарылауы

В. гиперкальциемия

Г. гипокапния

Д. бронхоспазм (бронхтардыњ тарылуы)

15. Газсыз ацидозда кездеседі:

А. катехоламиндердіњ гипосекрециясы

Б. симпатикалыќ Н.Ж. активтелуі

В. коматоздыќ жєне наркотикалыќ эффект

Г. с‰йектердіњ декальцинациясы

Д. бронхоспазм

16. Тыныстыќ алкалоздыњ себебі:

А. тауда сиретілген ауамен тыныс алу

Б. нашар желдетілгін бµлмеде тыныс алу

В. µкпеніњ ќабынуынан тыныс алудыњ б±зылуы

Г. токсиндермен (ботулинус) тыныс алу орталыѓын тежеу

Д. тыныс алу еттерініњ заќымдануы

17. Газсыз ацидоз кезінде пайда болады:

А. коматозды жєне наркотикалыќ эффект

Б. симпатикалыќ Н.Ж. активтелуі, артериалыќ ќысымныњ жоѓарылауы

В. Na+. Ca++, K т.б. катиондардыњ жалпы ќ±рамыныњ тµмендеуі

Г. гиперкапния

Д. гипокапния

18. Газсыз ацидоздыњ себебі:

А. жиі кµп ќ±су

Б. энцефалиттегі ењтігу

В. б‰йрек ‰сті безініњ стероидты гормондарыныњ гиперсекрециясы

Г. тоќтаусыз іш µту

Д. бикарбонат Na-мен улану

19. Организмніњ ішкі ортасындаѓы ќышќыл мен негіздердіњ валенттік ара-ќатынасына тєуелді:

А. асќазан ішек жолындаѓы секреторлыќ активтілік

Б. бауыр ќызметі

В. нефрондаѓы ультрафильтрация

Г. фермент ж‰йесініњ активтілігі

Д. ж‰йке ж‰йесініњ активтілігі

20. Газсыз алкалоз себебі:

А. тоќтаусыз іш µту

Б. коллапс

В. жиі, кµп ќ±су

Г. ќант диабеті, кетозбен

Д. б‰йрек ‰сті безі гормондарыныњ
Жағдайлық есептер:

1. 42 жасар жүрек жетіспеушілігімен ауыратын науқас тәулігіне 1,4 литр зәр бөлген. Осы уақытта бұл кісі тамақпен және ішу арқылы 1,8 литр су қабылдаған. Науқастың су балансы қандай?

2. Жоғары қан қысымын түсіру үшін науқас тәулігіне үш рет 25 мг-нан гипотиазид (зәр бөлгіш) қабылдаған. Осы тәулікте бұл ксі 2,9 литр зәр бөлген және 1,5 литр су қабылдаған. Науқастың су балансы қандай?

3. Стереотоксикалық әдіс көмегімен егеуқұйрықта гипоталамустың супраоптикалық ядросы зақымданған. Операциядан кейін егеуқұйрықта полиурия дамыған. Оның себебі неде?

4. Жаздың ыстық күні шөлді даламен ұзақ жүрген адамда ішетін суы таусылған. Бұл кісіге қауіп туғызатын су балансының бұзылуы қандай?

5. 3 жасар бала бірнеше күн үлкен дәретке бармаған. Анасы екі сағат ішінде үш рет оған клизма қойып, судың біршама көлемін құйған, бірақ ол судың барлығы шықпаған. Төртінші клизмадан кейін балада құсу басталып, қалтырау дамыған. Бұл симптомдар су-электролит балансының қандай бұзылуының дамуымен байланысты?

6. Науқаста ІІ дәрежелі ауқымды күйік, бұл кісіде су-электролит балансының қандай бұзылуы байқалады?

7. Ішуге теңіз суын қолданатын адамда су-электролит балансының қандай бұзылуы болуы мүмкін?

8. Ыстық цехтарда жұмысшыларға минералданған немесе тұздалған суды ішуді ұсынады. Көп тер бөлетін және тек жай суды қабылдайтын адамда су-электролит балансының қандай бұзылулары дамуы мүмкін?

9. 4 жасар бала бірнеше шоколадтық конфет жеген. 40 минут өткенде баланың ерінінің, қабағының және ұртының аллергиялық ісінуі дамыған (Квинке ісінуі). Аллергиялық ісінудің басты патогендік факторын атаңыз?

10. Егеуқұйрықтың гипоталамусының супраоптикалық ядроларын зақымдаған соң қантсыз диабет симптомдары дамыған. Полидипсияның (шөлдеудің) себебі қандай?

11. Миына ќан кеткен, тєулік бойы терењ, жиіленген тыныс байќалѓан науќаста ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

12. ¦заќ ќарќыњды іш µту кезінде ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

13. 3 жасар балада бірнеше к‰н ‰лкен дєреті болмаѓан. Сондыќтан анасы екі саѓат ішінде 3 рет балаѓа клизма ќойѓан. Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

14. Басыныњ жараќатымен ауыр жаѓдайда науќас ауруханаѓа єкелінген. Тыныс сирек, терењ, АЌ - 140/90 мм.сын.баѓ., ж‰рек ќызметі б±зылѓан. Тері ќабаттары кµгерген.Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

15. Асќазан ќышќылдыѓы жоѓары науќаста єрќашан ќыжылдау байќалады. Ќышќылдыѓын тµмендету ‰шін ас содасын пайдаланады. Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

16. Тєжірибеде жануарѓа гиперкапниялыќ газдыќ ќосылысты искеткен. Біраз уаќыт µткен соњ жануар µзгерген: тынысы ќиындаѓан, АЌ жоѓарлаѓан, ж‰рек ќызметі б±зылѓан. Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

17. Науќастыњ ми шайќалѓан соњ дене температурасы 38,5С жоѓарлаѓан жєне тыйымсыз ќ±су байќалѓан. Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

18. Т‰ман к‰ні тањертенмен альпинистер 4700 м биіктікке шыќќан кезде, оларда тау ауруыныњ белгілері пайда болѓан: ентігу, ж‰рек соѓысы. Ќышќыл-негіз балансыныњ ќандай б±зылуы дамуы м‰мкін?

19. 56 жасар науќас µкпе эмфиземасымен жєне тыныс алу жетіспеушілігімен ауырады. Ќышќыл-негіз жаѓдайын тексерген кезде:

рН = 7,35

рСО₂ = 56 мм.рт.ст.

ВВ = 50 ммоль/л

SВ = 29 ммоль/л

ВЕ = +8 ммоль/л

Науќаста ќышќыл-негіз алмасуыныњ б±зылуыныњ ќандай т‰рі дамыѓан?

20. Науќасќа жасанды тыныспен операция жасаѓан, аныќталѓаны:

рН = 7,25

рСО₂ = 75 мм.рт.ст.

ВВ = 52,0 ммоль/л

SВ = 27 ммоль/л

ВЕ = + 3,5 ммоль/л

Науќаста ќышќыл-негіз жаѓдайыныњ ќандай б±зылуы дамыѓан?

Тесттік тапсырмалардың жауабы:

1. 
   Б 11. Г
   
2. 
   В 12. В
   
3. 
   А 13. В
   
4. 
   Г 14. Б
   
5. 
   В 15. Г
   
6. 
   Г 16. А
   
7. 
   В 17. В
   
8. 
   В 18. Г
   
9. 
   В 19. Г
   
10. 
    Г 20. В
    

Жағдайлық есептердің жауаптары:

1. 
   оң
   
2. 
   теріс
   
3. 
   супраоптикалық ядроларды зақымдаған кезде вазопрессиннің секрециясы төмендейді, нәтижесінде полиурия дамиды
   
4. 
   гиперосмолярлық гипогидрия
   
5. 
   гипоосмолярлық гипергидрия
   
6. 
   изотониялық гипогидрия
   
7. 
   гипертониялық гипергидрия
   
8. 
   гипотониялық гипогидрия
   
9. 
   тамыр-ұлпалық мембрананың өткізгіштігінің артуы
   
10. 
    дамыған полиурия сусызданудың дамытып, шөлдеу сезімін туғызады
    
11. 
    тыныстық алкалоз
    
12. 
    экскрециялыќ ацидоз
    
13. 
    экскрециялыќ ацидоз
    
14. 
    тыныстыќ ацидоз
    
15. 
    экзогендік алкалоз
    
16. 
    газдық ацидоз
    
17. 
    экскерциялыќ алкалоз
    
18. 
    тыныстық алкалоз
    
19. 
    компенсацияланѓан газдыќ ацидоз
    
20. 
    газдыќ ацидоз
    

Студенттердің білімін бағалу критерийі:

«¤те жақсы» - 10 д±рыс жауап

«Жақсы» - 9 д±рыс жауап

«Қанағаттанарлық» - 8 д±рыс жауап

«Қанағаттанарлықсыз» - 8-ден тµмен.