Учаскелік сайлау комиссиясыныњ м‰шелеріне жаднама учаскелік сайлау комиссияларыныњ µкілеттіктері

Учаскелік сайлау комиссиясыныњ м‰шелеріне

ЖАДНАМА
Учаскелік сайлау комиссияларыныњ

µкілеттіктері
Учаскeлік сайлау кoмиссиясы:

сайлау учаскeсіндe Прeзидeнтті, Парламeнт Мәжілісінің, мәслихаттардың дeпутаттарын жәнe жeргілікті өзін-өзі басқару oргандарының мүшeлeрін сайлау жөніндeгі сайлау шараларын жүргізeді;

учаскeлік кoмиссияның oрналасқан жeрі туралы сайлаушыларды хабарландырады;

тиісті сайлау учаскeсіндe сайлаушылардың тізімін жасайды;

азаматтарды сайлаушылардың тізімімeн таныстырады, тізімдeрдeгі қатeліктeр мeн жаңсақтықтар туралы арыздарды қарайды жәнe oған тиісті өзгeрістeр eнгізу туралы мәсeлeлeрді шeшeді;

сайлаушыларды дауыс бeру күні, уақыты жәнe oрны туралы хабарландырады;

дауыс бeругe арналған үй-жай дайындайды, кабиналар мeн жәшіктeрдің жасалуын қамтамасыз eтeді;

сайлау күні сайлау учаскeсіндe дауыс бeрілуін ұйымдастырады;

дауыс санауды жүргізeді жәнe учаскeдeгі дауыс бeрунәтижeлeрін анықтайды;

дауыс бeруді әзірлeу мeн ұйымдастыру мәсeлeлeрі жөніндeгі арыздар мeн шағымдарды қарайды жәнe сoлар бoйынша шeшімдeр қабылдайды;

Рeспублика заңдарына сәйкeс басқа да өкілeттіктeрді жүзeгe асырады.

Егер комиссия м‰шелерi жалпы саныныњ кемiнде ‰штен екiсi ќатысќан болса, сайлау комиссияларыныњ отырыстары ќ±ќыќты болады.

Кoмиссиялардың шeшімдeрі, oсы Кoнституциялық заң бeлгілeгeн µзге жағдайлардан басқа кeздe oлардың мүшeлeрінің жалпы санының көпшілік дауысымeн ашық дауыс бeру арқылы қабылданады.

Комиссияның оның шешімімен келіспейтін мүшелері ерекше пікірін айтуға құқылы, ол жазбаша түрде комиссия отырысының хаттамасына тіркеледі.

Сайлау кoмиссияларының шeшімдeрі мeн іс-әрeкeттерінe (әрекетсіздігіне) жoғары тұрған сайлау кoмиссиясына нeмeсe сoтқа шағым бeрілуі мүмкін. Жoғары тұрған сайлау кoмиссияларына алдын ала жүгіну сoтқа жүгінудің міндeтті шарты бoлып табылмайды.

Президенттiкке, Парламенттіњ, мєслихаттардыњ депутаттыѓына, жергілікті µзін-µзi басќару opгандарыныњ м‰шелiгiне кандидаттар, кандидаттардыњ сенiм бiлдiрген адамдары сайлау комиссияларыныњ м‰шелерi бола алмайды. Кандидаттардыњ ж±байы (зайыбы) мен жаќын туыстары, сондай-аќ кандидаттарѓа тiкелей баѓынышты адамдар осы кандидат ќатысатын сайлау округінде сайлауды тікелей ±йымдастыру мен µткiзудi ќамтамасыз ететiн сайлау комиссияларыныњ ќ±рамында бола алмайды.

Аталѓан адамдар тиістi кандидат тiркелген к‰ннен бастап сайлау комиссиясыныњ м‰шесі міндетiнен босатылады.
Сайлау учаскесінде дауыс беруге арналѓан ‰й-жайларды

жараќтандыру
Ќазаќстан Республикасы Прeзидeнтін, Парламeнттің, мәслихаттардың дeпутаттарын, жeргілікті өзін-өзі басқару oргандарының мүшeлeрін сайлауға дауыс бeру арнайы бөлінгeн бөлмeлeрдe өткізілугe тиіс, oларда жасырын дауыс бeругe арналған кабиналар жeткілікті мөлшeрдe жабдықталуға, сайлау бюллeтeньдeрін бeрeтін oрындар бeлгілeніп, дауыс бeругe арналған жәшіктeрдің қoйылуы міндетті т‰рде дауыс бeрeтін адамдар oларға жасырын дауыс бeругe арналған кабиналар нeмeсe бөлмeлeр арқылы өтіп кeлeтіндeй бoлуға тиіс.

Сайлау комиссияларыныњ ‰й-жайлары ж±мыс ‰шін ќалыпты жаѓдайларды ќамтамасыз етуге жєне жинаќы орында орналасуѓа тиіс.

Б±л ретте байќаушылардыњ, сенім білдірілген адамдардыњ, б±ќаралыќ аќпарат ќ±ралдарыныњ µкілдері мен сайлау комиссиясы м‰шелерініњ сайлау жєшіктерін, жасырын дауыс беруге арналѓан кабиналарѓа кіруді жєне шыѓуды баќылау м‰мкіндігін ќамтамасыз етуге тиіс.

Сайлау комиссиясыныњ ‰й-жайы мен дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда кандидаттыњ фотосуретiмен жєне Орталыќ сайлау комиссиясы белгiлеген мєліметтердіњ стандартты жиынтыѓымен, бiр нысанда кандидаттар туралы аќпарат орналастырылады.

Сайлау комиссияларыныњ ‰й-жайларында сайлау ќ±жаттамасын саќтауѓа ќажетті жаѓдайлар ќамтамасыз етіледі. Сайлау комиссияларыныњ ‰лгілерін Орталыќ сайлау комиссиясы белгілейтін мµрі, сайлау ќ±жаттарыныњ бланкілері болады.

Дауыс беруге арналѓан жєшіктер дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда учаскелік сайлау комиссиясыныњ м‰шелері, ќатысушы µкілдер мен байќаушылар дауыс беруге арналѓан бюллетеньдердіњ жєшікке ќалай салынатынын кµре алатындай дєрежеде орналасуѓа тиіс.

Дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдаѓы дауыстарды санау ж‰ргiзiлетiн столдар учаскелiк сайлау комиссиялары м‰шелерiнiњ iс-єрекетiн ‰й-жайдаѓы ќатысушы барлыќ адамдардыњ кµрiп отыруы ќамтамасыз етiлетіндей етiп орналастырылады.

Сайлау учаскесіндегі дауыс беруге арналѓан орында міндетті т‰рде орнатылатын жабдыќтар:

жазу столдары;
орындыќтар;
телефон аппараты;
жазу машинкасы;
стол ‰стіне ќойылатын лампа, саѓат;

6) сейф немесе металл шкаф;

7) радиотрансляция желісіне арналѓан радиоќабылдаѓыш;

8) калькулятор;

9) толтырылѓан бюллетеньдердің ‰лгілерін және партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар мен сайлау блоктары, осы саяси округ бойынша дауысќа т‰скен кандидаттар туралы аќпараттыќ материалдарды ќамтыѓан стенд;

10) учаскелік сайлау комиссиясыныњ дауыстарды санау нєтижелері туралы хаттамасыныњ кµшірмесі ілінетін стенд;

11) жоѓары т±рѓан сайлау комиссияларыныњ, соттар мен прокуратура органдарыныњ телефондары мен мекен-жайларыныњ тізбелері жєне Сайлау учаскесіндегі мінез-ќ±лыќ ережелері жазылѓан стенд.

Ереже ірі шрифтімен басылады жєне ќатысушылардыњ дауыс беруге арналѓан ‰й-жайѓа кіреберісте онымен танысуларына м‰мкіндік беретін орында орналасады. Мінез-ќ±лыќ ережелерінде:

учаскеде дауыс беру к‰ні тек сайлау комиссиясыныњ м‰шелері, сенім білдірілген адамдар, тіркелген байќаушылар, ќызметтік куєлігі мен редакцияныњ тапсырмасы болѓан кезде БАЌ µкілдері жєне дауыс беру немесе к‰ту барысындаѓы сайлаушылар;

ешкім сайлаушыны нандырып немесе оѓан ќысым кµрсетуге тиіс емес;

сайлаушы сайлау бюллетеньдерін жеке куєлігін немесе тµлќ±жатын кµрсеткен кезде ѓана алуѓа тиіс екенін ерекше атап кµрсету ќажет. Бюллетеньдерді басќа адамдардыњ атынан алуѓа тыйым салынады;
дауыс беруге арналѓан кабинада Конституциялық зањда кµзделген жаѓдайларды ќоспаѓанда, тек сайлаушы ѓана орналасуѓа тиіс;
дауыс бергеннен кейін сайлаушы ‰й-жайдан кетуге тиіс;
ІІБ ќызметкерлері дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда тек комиссия тµраѓасыныњ шаќыруы бойынша орналасуѓа тиіс;
Ережеде дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдаѓы ќатысушылар сайлау комиссиясыныњ тµраѓасына немесе хатшысына сайлау процесініњ б±зылуына ќатысты ескертулерімен ж‰гінуге ќ±ќылы.

Учаскелік сайлау кoмиссиясының төрағасы тәртіпкe жауапты бoлады жәнe oсы заңды бұзып, дауыс бeруді өткізугe кeдeргі кeлтіргeн кeз кeлгeн адамның oл жeрдeн кeтуін талап eтугe хақылы. Тєртіпсіздік туындаѓан жаѓдайда, тµраѓа ішкі істер органдарыныњ ќызметкерлеріне кµмекке ж‰гінеді, олар тєртіп орнаѓаннан кейін сайлау учаскесініњ ‰й-жайынан дереу кетуге тиіс;

12) жасырын дауыс беру ‰шін столмен немесе т±ѓырмен, орындыќпен, шарикті ќаламсаптармен жабдыќталѓан кабиналар;

13) сайлау жєшіктері - т±раќты, тасымалданатын (екіден аспайтын);

14) сайлау жєшіктеріне, сайлау ќ±жаттамасына мµр басуѓа немесе пломба салуѓа арналѓан ќ±ралдар.

Дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда сондай-аќ:

1) кењсе жабдыќтары (‰лкен конверттер, кењсе желімі, ќайшы, орауыш ќаѓаз, жазатын ќаѓаз, сызѓыштар, ќара не ќаракµк сиялы шарикті ќаламсаптар, ќарындаштар, µшіргіштер, шпагат, кењсе тескіші, сайлау ќ±жаттамасына мµр басуѓа арналѓан ќ±ралдар);

2) µртке ќарсы ќ±ралдар, апатты жарыќтандыру (аккумуляторлар, шыраѓдандар, сіріњке, ќалта фонарі);

3) "Учаскелік сайлау комиссиясыныњ тµраѓасы", "Учаскелік сайлау комиссиясыныњ хатшысы" деген жазулары, кµшелер мен ‰йлердіњ нµмірлері жазылѓан кµрсеткіштер. Учаскелік сайлау комиссиялары м‰шелерініњ µздерініњ тегі, аты, єкесініњ аты жєне сайлау комиссиясындаѓы атќаратын лауазымы кµрсетілген омырауѓа таѓатын белгісі болуѓа тиіс;

Дауыс беруге арналѓан ‰й-жайлардыњ ѓимаратында дауыс беру орнын кµрсеткіштер ілінуге тиіс. Егер бір ѓимаратта бірнеше сайлау учаскелері орналасќан болса, онда сайлау учаскелерініњ жєне т±рѓындары осы сайлау учаскесінде дауыс беретін ‰йлердіњ нµмірлерін кµрсете отырып, хабарландырулар ілінеді.

Дауыс беру µтетін ѓимаратта сайлау учаскесініњ нµмірі кµрсетілген мањдайша орналасады. Сайлау учаскесініњ аумаѓында дауыс беруге арналѓан ‰й-жайлардыњ кµрсеткіштері орналасады.

Сайлаушылардыњ тізімдері
Єрбiр сайлау учаскесi бойынша сайлаушылардыњ тiзiмiне тиiстi єкiм ќол ќояды жєне ол дауыс беру басталардан жиырма к‰н б±рын тиiстi сайлау комиссиясына акт бойынша тапсырылады.

Наќтылы сайлау учаскесiнде азаматты сайлаушылар тiзiмiне енгiзу ‰шiн оныњ осы сайлау учаскесiнiњ аумаѓында т±рѓылыќты жерi бойынша тiркелу фактiсi негiз болады.

Азамат сайлаушылардыњ тек бір тізіміне ѓана енгізіле алады.

Сайлау учаскелерiндегi сайлаушылар тiзiмдерi дауыс беретiн к‰нге он бес к‰н ќалѓанда жалпы ж±рттыњ танысуы ‰шiн беріледi.

Учаскелік сайлау комиссиясы ќандай да бір себептермен негізгі тізімге ілікпей ќалѓан жєне осы сайлау учаскесініњ аумаѓында т±рѓылыќты жері бойынша тіркелгені туралы ќ±жаттарды ±сынѓан, сондай-аќ дауыс беру ќ±ќыѓын беретiн есептен шыѓару куєліктері бойынша дауыс беретін адамдарды ѓана сайлаушылар тiзiміне енгізедi. Есептен шыѓару куєліктері сайлаушылардыњ тізіміне ќоса беріледі.

Дауыстарды санау басталѓаннан кейін сайлаушылардыњ тізімдеріне µзгерістер енгізуге тыйым салынады.

Сайлау алдындаѓы ‰гіт
Сайлау алдындаѓы ‰гiт кандидаттарды тiркеу мерзімі аяќталѓан кезден басталып, сайлау болатын к‰нніњ алдындаѓы к‰нгi жергілiктi уаќыт бойынша нµл саѓатта аяќталады.

Сайлау комиссияларыныњ м‰шелерiне сайлау алдындаѓы ‰гiттi ж‰ргiзуге, кез келген сайлау алдындаѓы ‰гiт материалдарын таратуѓа тыйым салынады.

‡гiт материалдарын сайлау комиссиясыныњ ‰й-жайы мен дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда iліп ќоюѓа тыйым салынады.

Сайлау болатын к‰нi жєне оныњ ќарсањындаѓы к‰нi кез келген ‰гiтке тыйым салынады.
Учаскелік сайлау комиссиясыныњ

дауыс беру к‰нгі іс-әрекеттері дєйектілігініњ

НОБАЙЫ
1. Сайлау учаскесін ашу.

Ашу кезінде кандидаттардыњ сенім білдірген адамдары, байќаушылар мен БАЌ µкілдері ќатысуѓа ќ±ќылы.

Комиссия тµраѓасы байќаушыларды жєне кандидаттардыњ сенім білдірген адамдарын тіркеу журналында тіркейді.

2. Т±раќты жєне тасымалданатын жєшіктерге пломба салу немесе мµр басу.

Комиссияныњ барлыќ м‰шелері мен ќатысушы µкілдерге жєне байќаушыларѓа бос сайлау жєшіктері беріледі.

Жєшіктерге мµр басу кезінде байќаушылар мен кандидаттардыњ сенім білдірген адамдары оларѓа µздерініњ ќолдарын ќоюѓа ќ±ќылы.

3. Сайлау бюллетеньдерін беру ‰шін жауапты комиссия м‰шелерін айќындау.

Комиссия м‰шелеріне бюллетеньдер берілгенше, оларѓа (алдын ала) ќол ќоюларына тыйым салынады.

4. Сайлау учаскесіне келіп т‰скен сайлау бюллетеньдерін санау.

Бюллетеньдерді санау нєтижелері учаскелік сайлау комиссиясыныњ дауыс беру хаттамасына енгізіледі.

5. Электрондыќ дауыс берудi ±йымдастыру

1. Сайлау комиссиясыныњ тµраѓасы дауыс беру басталардан отыз минут б±рын комиссия м‰шелерініњ ќатысуымен:

электрондыќ сайлау ж‰йесініњ д±рыс ж±мыс iстеп т±рѓандыѓын тексередi;
ќатысушыларѓа парольдіњ саќталу шараларыныњ б‰тiндiгiне алдын ала кµз жеткiзу м‰мкiндiгiн береді;

электрондыќ сайлау ж‰йесін ќосудыњ мµр басылып жабылѓан паролiн ашады жєне электрондыќ сайлау ж‰йесiн оны енгізу жолымен iске ќосады.

6. Учаскеніњ дауыс беруге дайын екендігі туралы хабарлау.

7. Сайлау учаскесін ашу туралы хаттамаѓа ќол ќою.

8. Сайлаушыларды дауыс беруге кірісуге шаќыру.

9. Дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдаѓы сайлаушылардыњ санын бiр мезгiлде реттеп отыру

Сайлаушылардыњ саны кµп болѓан жаѓдайда, кезек ќалыптасады, ол сайлаушылардыњ дауыс беруді ж‰зеге асыруына кедергі жасамауѓа тиіс.

10. Сайлау учаскесінде дауыс беру

Сайлаушы сайлаушылардыњ тізіміне сєйкес жеке басын куєландыратын ќ±жатты кµрсетуі бойынша комиссия м‰шесінен сайлау бюллететенін алады.

Бюллетеньді беру кезінде комиссия м‰шелері оларѓа µздерініњ ќолдарын ќояды, сондай-аќ дауыс беруге арналѓан бюллетеньді алѓан сайлаушыныњ сайлаушылар тізіміндегі тегініњ т±сына ќолын ќояды.

Басќа сайлаушылардыњ атынан дауыс беру ‰шін бюллетеньдерді беруге тыйым салынады.

Сайлаушылар дауыс беруге арналѓан бюллетеньді алѓаны туралы сайлаушылар тізіміне ќолын ќояды.

¤зініњ болу орнын ауыстырѓан сайлаушылар дауыс беру ќ±ќыѓын беретiн есептен шыѓару куєлігін кµрсетуі бойынша сайлаушылар тiзiміне енгізіледi жєне барлыѓымен бірге дауыс береді.

Сайлау комиссиясыныњ тµраѓасы мен хатшысыныњ бюллетеньдерге ќол ќоюѓа жєне бepуге ќ±ќыѓы жоќ.

Егер сайлаушыныњ дауыс беруге арналѓан бюллетеньдi µз бетiнше толтыруѓа м‰мкiндiгi болмаса, онда ол µзi сенетiн адамныњ кµмегiн пайдалануѓа хаќылы, оныњ аты-жµнi дауыс бергеннен кейiн сайлаушылардыњ тiзiмiне тiркелiп, т±сына сайлаушыныњ бюллетень алѓандыѓы жµнiнде ќолы ќойылады. Мыналар ондай адам болуѓа тиiс емес:

сайлау комиссиясыныњ м‰шесi;
жергiлiктi µкiлдi немесе атќарушы органныњ лауазымды адамы;
кандидаттыњ сенiм бiлдiрген адамы;
б±ќаралыќ аќпарат ќ±ралдарыныњ µкiлi-журналист;
тиiстi сайлау комиссиясында тiркелген байќаушы.

11. Дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдан тыс жерде (тасымалданатын жєшіктердіњ кµмегімен) дауыс беру

Тасымалданатын жєшіктердіњ кµмегімен дауыс беру сайлаушыныњ жазбаша µтініші бойынша ж‰ргізіледі.

Сайлаушылардыњ дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдан тыс жерде дауыс беруі кезінде, егер µкілдер мен байќаушылар учаскеде болса жєне тасымалданатын жєшіктерді баќылап ж‰руге ниет білдірсе, баќылап ж‰реді.

12. Сайлау учаскесіндегі дауыстарды санауды бастау

Дауыс беруді аяќтау уаќыты келгеннен кейін учаскелік сайлау комиссиясыныњ тµраѓасы ‰й-жайды жауып, дауыс беруге арналѓан ‰й-жайда орналасќан сайлаушылар ѓана дауыс бере алатыны туралы хабарлайды.

Сайлау учаскесіндегі сайлаушылардыњ дауыстарын санау жергiлiктi уаќытпен саѓат жиырмада басталады. Дауыс беру уаќыты µзгерген жаѓдайда дауыстарды санау дауыс беру аяќталѓаннан кейiн басталады.

Дауыстарды санау ж‰ргiзiлетiн столдар учаскелiк сайлау комиссиялары м‰шелерiнiњ iс-єрекетiн ‰й-жайдаѓы ќатысушы барлыќ адамдардыњ кµрiп отыруы ќамтамасыз етiлетіндей етiп орналастырылады. Дауыстарды санау кезiнде ќатысатын сенiм бiлдiрiлген адамдар мен байќаушылар дауыстарды санауды бюллетеньдердегi белгілердiњ кµрiнiп т±руы ќамтамасыз етiлетiндей ќашыќтыќ пен жаѓдайда байќап т±рады.

Дауыстарды санау дауыс беру ќорытындысы аныќталѓанѓа дейiн ‰зіліссiз ж‰ргiзіледi. Сайлау учаскесiнде дауыстарды санау уаќыты санау басталѓан кезден бастап он екi саѓаттан аспауѓа тиiс.

Осы мерзімде сенiм бiлдiрілген адамныњ талабы бойынша дауыстарды ќайта санау бiр рет ќана ж‰ргiзіледi.

Бюллетеньдер салынѓан жєшiктердi ашардыњ алдында сайлаушылардыњ тізімдері бойынша дауыс берген сайлаушылардыњ есебін ж‰ргізеді жєне олардыњ жалпы санын аныќтайды. Сайлау комиссиясы сайлаушылардыњ тiзiмдерi бойынша:

учаскедегi (дауыс беру пунктiндегi) сайлаушылардыњ (тањдаушылардыњ) жалпы санын;
бюллетеньдер алѓан сайлаушылар (тањдаушылар) санын;
комиссияныњ єрбiр м‰шесi берген бюллетеньдер санын аныќтайды.

Пайдаланылмаѓан сайлау бюллетеньдерiн санау жєне жою.
Дауыс беруге арналѓан т±раќты жєне тасымалданатын жєшіктердегі пломбалардыњ немесе мµрлердіњ б‰тіндігін тексеру.

13. Бiрiншi болып тасымалданатын сайлау жєшiктерiн ашу

Бiрiншi болып тасымалданатын сайлау жєшiктерi кезегiмен ашылады.

Тасымалданатын сайлау жєшiгіндегі бюллетеньдердіњ саны дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдан тыс жерде дауыс беру м‰мкiндiгiн жасау туралы жазбаша µтiніштердiњ санына сєйкес келуге тиіс. Егер тасымалданатын сайлау жєшiгiнде белгiленген ‰лгідегі сайлау бюллетеньдерiніњ саны жазбаша µтініштердіњ тиісті санынан артыќ болып шыќса, онда б±л жєшіктегі барлыќ сайлау бюллетеньдерi жарамсыз деп танылады. Б±л жаѓдайда тасымалданатын сайлау жєшігінен алынѓан барлыќ сайлау бюллетеньдерiнiњ жарамсыз деп танылѓаны туралы акт жасалады, онда сонымен бiрге осы тасымалданатын жєшiктiњ кµмегiмен дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдан тыс жерде дауыс берудi µткiзген комиссия м‰шелерiнiњ тегi, аты, єкесiнiњ аты кµрсетiледi. Дауыс беруге арналѓан тасымалданатын жєшiктер ашылѓаннан кейiн т±раќты жєшiктер ашылады.

14. Т±раќты жєшіктерді ашу

Белгіленбеген ‰лгідегі, сондай-аќ учаскелік сайлау комиссиясы тµраѓасыныњ ќолы ќойылмаѓан сайлау бюллетеньдері жеке алынады. Белгіленбеген ‰лгідегі бюллетеньдер ќайта саналады, жекелеген бумаѓа оралып, сыртына жазу жазылады. Тек белгіленген ‰лгідегі сайлау бюллетеньдері саналады.

Жєшіктерді ашќаннан кейін сайлау комиссиясы бюллетеньдердіњ саны бойынша:
1) дауыс беруге ќатысќан сайлаушылардыњ (тањдаушылардыњ) жалпы санын;

2) єрбiр кандидат ‰шiн, єрбiр саяси партия ‰шiн берілген дауыстар санын;

3) жарамсыз ден танылѓан бюллетеньдер санын;

4) учаскелiк сайлау комиссиясы алѓан бюллетеньдер санын;

5) жойылѓан бюллетеньдер санын аныќтайды.

Дауыс беруге арналѓан жєшiктерден алынѓан бюллетеньдердiњ саны сайлаушылар тiзiмдерiніњ жєне дауыс беруге арналѓан ‰й-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы µтiнiштердiњ негiзiнде берiлген бюллетеньдер санынан асып кеткен жаѓдайда, сайлау комиссиясыныњ єрбiр м‰шесi берген бюллетеньдер саны аныќталады.

Сайлаушы µзi дауыс беретiн кандидат тегiнiњ оњ жаѓындаѓы бос шаршыныњ iшiне кез келген белгі (ќосу белгісі, галочка, "иє" деген сµз, таяќша, шењбер, крестик жєне т.б.) соќќан бюллетеньдер жарамды деп танылады.

Мынадай бюллетеньдер:

белгiленбеген ‰лгiдегi;
тиiстi сайлау комиссиясы м‰шесiнiњ ќолы ќойылмаѓан;

3) жергiлiктi µзiн-µзi басќару органдарыныњ м‰шелерiн сайлау кезiндегі дауыс берудi ќоспаѓанда, бiр кандидаттан артыќ, бiр саяси партиядан артыќ белгiленген;

4) белгi ќарындашпен ќойылѓан, т‰зету немесе µзге де б±рмалау iздерi бар, сондай-аќ сайлаушылардыњ ерiк бiлдiруiн аныќтау м‰мкiн емес бюллетеньдер жарамсыз деп танылады.

Дауыстарды тiкелей санау кезiнде жарамсыз сайлау бюллетеньдерi дауыс беруге ќатысќан сайлаушылардыњ (тањдаушылардыњ) бюллетеньдерi ќатарынан алып тасталады.

Келiспеушiлiк пайда болѓан жаѓдайда мєселенi учаскелiк комиссия дауыс беру жолымен шешедi. Б±л ретте шешiм комиссия м‰шелерiнiњ жалпы саныныњ жартысынан астамы даусымен ќабылданады.

15. Дауыстарды санау нєтижелерін хаттамаѓа енгізу

Дауыс беру нєтижелерi туралы хаттамаларды ќарындашпен жєне єр т‰стi сиялармен толтыруѓа, сондай-аќ оларѓа ќандай да бiр т‰зетулер енгiзуге жол берiлмейдi.

Б±л ретте дауыс беру нєтижелерiнiњ сандыќ мєнi сµзбен жазылып ќайталануы тиiс.

Хаттама бір параќтыњ екі бетіне де басылады, хаттаманыњ бет жаѓы учаскелік сайлау комиссиясы тµраѓасыныњ ќолымен расталады.

16. Жалпыж±рттыњ танысуы ‰шін хаттама кµшірмесін ілу

Хаттаманыњ кµшiрмесi жалпыж±рттыњ танысуы ‰шiн сайлау учаскесiнiњ ‰й-жайындаѓы арнайы белгiленген орынѓа дереу iлiнедi жєне ‰й-жайда екi к‰н бойы т±рады.

Дауыстарды санау кезiнде ќатысќан адамныњ тiлегi бойынша оѓан комиссия тµраѓасы мен хатшысыныњ ќолдары ќойылып, сайлау комиссиясыныњ мµрiмен куєландырылѓан хаттаманыњ кµшiрмесi беріледi.

17. Барлыќ сайлау бюллетеньдері тиісті жазулары бар пакеттерге салынып, байланады, мµр басылады жєне сайлау комиссиясы м‰шелерініњ (кемінде екі) ќолдарымен расталады.

18. Тиісті округтік (аумаќтыќ) сайлау комиссиясына хаттамаларды жеткізу

¤кілдер мен байќаушылар хаттамаларды алып ж‰ре алады жєне оларды жоѓары т±рѓан сайлау комиссиясына беру кезінде ќатыса алады.

Сайлау комиссиялары м‰шелерініњ жауапкершілігі
Сайлау ќ±жаттарын ќолдан жасаѓан, дауыстарды кµрiнеу ќате санаѓан, дауыс беру ќ±пиясын б±зѓан немесе осы Конституциялыќ Зањды µзге де б±зушылыќтарѓа жол берген сайлау комиссияларыныњ м‰шелері жауапќа тартылады. Ќазаќстан Республикасы Ќылмыстыќ кодексініњ 147-бабына сай:

сайлау ќ±жаттарын немесе референдум ќ±жаттарын б±рмалау, бюллетеньге жалѓан жазбалар немесе ќол ќойылѓан параќтар енгізу, дауыстарды кµпе-кµрінеу ќате есептеу не сайлаудыњ нєтижелерін немесе референдум ќорытындыларын кµпе-кµрінеу д±рыс айќындамау, не дауыс беру ќ±пиясын б±зу, егер осы єрекеттерді Ќазаќстан Республикасы Президенттігіне кандидаттыњ сенімді µкілі немесе депутаттыќќа кандидаттыњ сенімді µкілі жасаса, сол сияќты сайлау комиссиясыныњ немесе референдум ж‰ргізу жµніндегі комиссияныњ м‰шесі жасаса, -

екі ж‰зден бес ж‰з айлыќ есептік кµрсеткішке дейінгі мµлшерде немесе сотталѓан адамныњ екі айдан бес айѓа дейінгі кезењдегі жалаќысыныњ немесе µзге табысыныњ мµлшерінде айыпп±л салуѓа не екі жылѓа дейінгі мерзімге т‰зеу ж±мыстарына, не ‰ш жылѓа дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымдарды атќару немесе белгілі бір ќызметпен айналысу ќ±ќыѓынан айырып немесе онсыз тµрт жылѓа дейінгі мерзімге бас бостандыѓынан айыруѓа жазаланады.
Сайлау комиссиясы м‰шесініњ мєртебесі
Сайлау комиссиясыныњ м‰шесi:

1) тиiстi сайлау комиссиясыныњ отырыстары туралы, жедел шешiм ќабылдауды ќажет ететiн жаѓдайларды ќоспаѓанда, ќырыќ сегiз саѓат б±рын хабардар етiледi;

2) сайлау комиссиясыныњ отырысында сµз сµйлеуге, тиісті сайлау комиссиясыныњ ќ±зыретіне жататын мєселелер бойынша ±сыныстар енгiзуге жєне олар бойынша дауыс берiлуiн талап етуге ќ±ќылы;

3) к‰н тєртiбiне сєйкес отырыстыњ басќа ќатысушыларына с±раќтар ќоюѓа жєне оларѓа мєнi бойынша жауаптар алуѓа ќ±ќылы;

4) µзi ќ±рамында т±рѓан сайлау комиссиясыныњ ќ±жаттарымен жєне материалдарымен танысуѓа, олардыњ куєландырылѓан кµшiрмелерiн алуѓа;

5) µзi ќ±рамында т±рѓан сайлау комиссиясы м‰шелерініњ тµрттен ‰шiніњ даусымен расталѓан уєкiлеттігі бойынша тµменгi т±рѓан сайлау комиссиясыныњ ќызметiн тексерудi ж‰зеге асыруѓа ќ±ќылы;

6) Ќазаќстан Республикасы Конституциясыныњ, Конституциялыќ зањныњ жєне µзге де зањдардыњ талаптарын, жалпыж±рт таныѓан єдеп нормаларын саќтауѓа мiндеттi;

7) µзiне ж‰ктелген мiндеттердi, сайлау комиссиясыныњ жєне оныњ тµраѓасыныњ, жоѓары т±рѓан сайлау комиссиясыныњ шешiмдерi мен н±сќауларын орындауѓа мiндеттi;

8) азаматтардыњ сайлау ќ±ќыќтары мен зањды м‰дделерiніњ саќталуын жєне ќорѓалуын ќамтамасыз етуге, шешiмдер ќабылдау кезiнде єдiл жєне тєуелсiз болуѓа, сондай-аќ кандидаттар мен партиялыќ тiзiм ±сынѓан саяси партиялардыњ ќызметiне жария баѓа беруден аулаќ болуѓа мiндеттi;

9) µзi µкiлi болып табылатын саяси партияныњ не µзге де ќоѓамдыќ бiрлестiктiњ шешiмдерiмен байланысты болмайды жєне олардыњ м‰дделерiн ќорѓауѓа ќ±ќыѓы жоќ.

Сайлау комиссиясыныњ м‰шесi сайлау комиссиясыныњ белгiленген µкілеттiк мерзiмi аяќталѓанда, оныњ ќызметi тоќтатылѓан кезде, сондай-аќ:
1) мiндеттерiн атќарудан босату туралы µз еркiмен µтiнiш берген;

2) Ќазаќстан Республикасыныњ азаматтыѓынан айырылѓан;

3) тиiстi сайлау комиссиясы ќ±рылѓан єкiмшiлiк-аумаќтыќ бiрлiктiњ шегiнен тыс т±раќты т±рѓылыќты жерге кеткен;

4) соттыњ оѓан ќатысты айыптау ‰кiмi зањды к‰шiне енген;

5) оны iс-єрекетке ќабiлетсiз, iс-єрекетке ќабiлетi шектеулi, хабар-ошарсыз кеткен деп тануы немесе оны ќайтыс болѓан деп жариялаѓаны туралы сот шешімi зањды к‰шiне енген;

6) ќайтыс болѓан жаѓдайларда сайлау комиссиясын ќ±рѓан органныњ шешiмi бойынша µз мiндеттерiн атќарудан босатылады.

Аумаќтыќ, округтiк жєне учаскелiк сайлау комиссиясыныњ м‰шесі µзін ±сынѓан саяси партия ќызметін тоќтатќан жаѓдайда µз міндеттерінен босатылады.
7. Комиссия м‰шесi лауазымдыќ µкiлеттiгiн бiрнеше мєрте б±зѓан немесе мiндеттерiн тиiсiнше орындамаѓан жаѓдайда сайлау комиссиясын ќ±ратын орган оны лауазымын атќарудан босатады.
Жаднамада "Ќазаќстан Республикасындаѓы сайлау туралы" Ќазаќстан Республикасы Конституциялыќ зањыныњ, Ќазаќстан Республикасы Ќылмыстыќ кодексініњ жєне Ќазаќстан Республикасы Орталыќ сайлау комиссиясы ќаулыларыныњ ережелері пайдаланылды.