Министерство образования Республики Саха (Якутия)
МОУ «Кюереляхская средняя общеобразовательная школа им.С.Г.Коврова»
Проект: «Мындыр» алын кылаас оҕолоругар аналлаах интеллектуально – чэбдигирдэр лааҕыр.
Выполнили: Коврова В.Е.,
Потапова Р.С.,
Жиркова Н.Н.,
Колесова С.В.–МО нач.кл.
2009г.
«Мындыр» алын кылаас оҕолоругар аналлаах интеллектуально –
чэбдигирдэр лааҕыр проега.
Сыала:
-
Оҕо толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы, эт-хаан өттүнэн чэбдигирдии.
Задачалара:
-
Оҕолору таhымнарынан наардаан сорудахтары, суоттары оҥотторуу, оонньуу көмөтүнэн интэриэhи тардыы
-
Хамсаныылаах оонньуулары, күрэхтэhиилэри ыытан о5олору эт-хаан өттүнэн чэбдигирдии. Уунан закаливаниены тэрийии
-
Айылҕаҕа сылдьан сиэри-туому тутуhуу, чугас эргин сири-уоту билсиhии, гербарий хомуйуу, ойууру-сыhыыны ырааhырдыы
-
Оҕо айар дьоҕурун сайыннарыы
Күүтүллэр түмүктэр:
-
Оҕо лааҕыртан дуоhуйууну ылыыта
-
Бириэмэтин көдьүүстээхтик атаарыыта
-
Араас саастаах оҕолордуун алтыhа үөрэниитэ
-
Эhиилги улууска, республика5а ыытыллыахтаах олимпиадаларга ситиhиилээхтик кыттарга бэлэмнээhин
Лааҕыр састааба: 1-4 кылаас оҕолоро
Үлэлиир кэмэ: бэс ыйын 2-23 күннэрэ 2009 сыл
Үлэлиир сирэ: С.Г. Ковров аатынан Күөрэлээх орто оскуолата
Үлэһиттэрэ: Коврова В.Е., Потапова Р.С., Жиркова Н.Н.,
Колесова С.В.
Лааҕыр күннээҕи үлэтин торума:
9.00 – 10.00 мустуу
10.00 – 11.00 өйү сайыннарар дьарыктар
11.00 – 12.00 динамическай тохтобул (хамсаныылаах оонньуулар, эстафеталар)
12.00 – 13.00 интеллектуальнай оонньуулар, КВН, олимпиада, аук-цион, «Сулустаах чаас», «Дьиктилээх хонуу», «Шоколаднай лихорадка» уо.д.а.
13.00 – 14.00 эбиэт
14.00 – 17.00 айылҕаҕа экскурсиялар, хамсаныылаах оонньуулар,
сөтүөлээhин, бырааhынньыктар, күрэхтэhиилэр,
конкурстар, походтар уо.д.а.
17.00 тарҕаhыы
Лааҕырга ыытыллыахтаах үлэ былаана:
1 күн – Лааҕыр арыллыыта.
2 күн – Норуот тылынан уус-уран айымньыта сал. Потапова Р.С.
Саха норуотун тылынан уус-уран айымньыта.
«Дьоллоох түгэн» тыл оонньуута. Саха норуотун
оонньуулара
3 күн – Бэйэбит айабыт. «Дьиктилээх хонуу». Өбүгэлэрбит
оонньуулара.
4 күн – Саха норуотун таабырыннара. «Тииҥ мэйии».
Сүүрүүлээх-көтүүлээх оонньуулар
5 күн – Өс хоһоонноро. «Тыл хонуута». Күрэхтэһиилээх
оонньуулар
6 күн – Бэйэбит айабыт. Көҥүл тема. Төрөөбүт тыл оонньуута.
Өбүгэлэр оонньууларыгар мини-спартакиада.
7 күн – Саха тыла – Жиркова Н. Н. Саха тылын олимпиадата кылаастарынан. «Кµ³гµ´µттэр»
интеллектуальнай оонньуу (кыраларга) улахаттарга ребус
таайыыта. Хамсаныылаах, маассабай оонньуулар. 8 кµн - Саха тылын олимпиадата кылаастарынан.
«Кµ³гµ´µттэр» интеллектуальнай оонньуу
(улахаттарга) кыраларга ребус таайыыты
Уолаттарга «¥рµ² Уолан» кµрэ±э.
9 кµн - Саха тылын олимпиадата кылаастарынан.
« Дьиктилээх хонуу» интеллектуальнай оонньуу
(кыраларга) улахаттарга ³с хо´ооннорунан сценка.
Кыргыттарга «Кэрэчээнэ Куо» кµрэх
10 кµн - Саха тылын олимпиадата кылаастарынан.
«Дьиктилээх хонуу» интеллектуальнай оонньуу
(улахаттарга), кыраларга таабырын таайыыта
Ойуурга экскурсия. Хамаанда±а арахсан
баран «Айыл±ам мааны к³стµµтэ» диэн тема±а
авангарднай муода айыытыгар күрэх.
11 кµн - Саха тылын олимпиадата кылаастарынан.
«Дьиктилээх хонуу» интеллектуальнай оонньуу
Дуомакка кµрэхтэ´ии.
12 күн - Математика Коврова В.Е. Логическай оонньуулар. КВН
«Зарница» военно – спортивнай оонньуу
13 күн - Интеллектуальнай оонньуулар Балыксыт күнэ.
14 күн - Математическай бойдар. Туризм.
15 күн - Математический аукцион. Лаа±ыр олимпийскай
оонньуулара.
16 күн – Айар дьарык.
«Көрдөөх стартар»
17 күн - Русский язык Колесова С.В. Логическай оонньуулар. Концерт «Алло, биhиги талан-нары көрдүүбүт».
Гербарий хомуйуу.
18 күн - Нуучча тылын олимпиадата.
Экологический поход.
19 күн - Кроссвордтар, ребустар, шарадалар.
Кырдьаҕастарга көмө.
20 күн - Хонуктаах поход.
21 күн - Лааҕыр сабыллыыта.
Ороскуоттанар материал:
-
Кумааҕы А4 – 1 пачка х 170 руб = 170 руб
-
Грамота – 100 шт. х 15 руб = 1500 руб
-
Медаль – 48 шт х 100 руб = 4800 руб
-
Приз – 120 шт, онтон: 40 шт х 50 = 2000 руб
40 шт х 30 = 1200 руб
40 шт х 20 =800 руб
5. Воздушка ботуруона 2 пачка х 50 руб = 100 руб
6. Хонуктаах походка продукта – 1000 руб
Бары ороскуот: 11570 руб
Харчы киириитэ: взнос 300 руб х 20 оҕо = 6000 руб
спонсорство – 6000 руб.
Норуот тылынан уус-уран айымньыта – сал. Потапова Р.С.
1 чааһа (10ч -11ч).
Сыала: Норуот уус-уран айымньыта баайын, фантазията киэҥин, образтара күүстээҕин, идеята дириҥин билиһиннэрии.
Соруктара:
- оҕолор норуот айымньытыгар интэриэстэрин көбүтүү.
- айар дьоҕурдарын сайыннарыы.
- оскуолаҕа ылбыт билиилэрин салгыы сайыннарыы.
1 дьарык. Тема: Саха норуотун тылынан уус-уран айымньыта.
Сыала: Саха фольклорун билиһиннэрии.
1. Дьарык тематын, сыалын билиһиннэрии.
2. Бэсиэдэ. Саха фольклора.
3. Остуоруйа истии.
4. Ыйытыыларга эппиэттээһин.
5. Кэпсээһин.
6. Оруолларынан оонньооһун.
7. Уруһуйдааһын.
8. Түмүк.
2 дьарык. Тема: Бэйэбит айабыт.
Сыала: Айар дьоҕуру сайыннарыы.
1. Дьарык тематын, сыалын билиһиннэрии.
2. Бэсиэдэ. Остуоруйа.
Үс бөлөххө арахсар:
- хамсыыр-харамай туһунан.
- дьикти алыптаах остуоруйалар.
- олох-дьаһах туһунан.
3. Аахпыт остуоруйаларын санатыһыы.
4. Остуоруйа айан суруйуу.
5. Табыллыбыт остуоруйалары ааҕыы.
6. Түмүк.
3 дьарык. Тема: Саха норуотун таабырыннара.
Сыала: Таабырыны таайыы булугас өйү эрэйэрин,өй гимнастиката буоларын билии.
-
Бэсиэдэ. Саха норуотун таабырыннара.
-
Таабырыннары таайтарыы.
-
Оҕолор билэр таабырыннарын таайсыылара.
-
Таабырыннары наардааһын.
-
«Таабырыннар» диэн кинигэ оҥоруу.
-
Түмүк.
4 дьарык. Тема: Өс хоһоонноро.
Сыала: Өс хоһоонноро саҥарар саҥаны байытар,киэргэтэр суолталаахтарын быһаарыы.
1 .Бэсиэдэ.
2. Өс хоһооннорун ырытыы.
3. Билэр өс хоһооннорун этитии.
4. Өс хоһооннорунан сыанкалааһын.
5. Түмүк.
5 дьарык. Тема: Бэйэбит айабыт. Көҥүл тема.
Сыала: Оҕо айар дьоҕурун сайыннарыы.
-
Сайын кэрэтин туһунан кэпсэтиһии.
-
Сайыҥҥы хартыыналары көрүү.
-
Хоһоон айан суруйуу.
-
Үчүгэй хоһооннору ааҕыы.
-
Түмүк.
1 дьарык иккис чааһа (12ч -11ч).
«Дьоллоох түгэн» тыл оонньуута.
4 хамаанда. Аат булуналлар.
1 түһүмэх.
Сахаларга оҕолорго аналлаах сурунаал (Чуораанчык).
Сир аннынааҕы тимир суол (Метро).
Олунньу 31 күнүгэр туох буолбутай? (Маннык күн суох).
Бадараантан хостонор оттук (Торф).
Дьиэ иһинээҕи тымныы оҕонньор (Холодильник).
2 түһүмэх.
Таллаҕар кулгаахтаах ырыа геройа (Чебурашка).
Отчут хотуурун таптайар тимирэ (Кыстык).
Дюймовочка уһуна. (2,5см).
Хобота суох слон хана баарый? (Шахмат фигурата).
Саамай кыра чыычаах (Колибри).
3 түһүмэх.
Мас уол аҕата (Карло).
Уу газовай туруга (Паар).
Суоттанар сурук (Ахсаан).
Космонавт көстүүмэ (Скафандр).
Боксалаһар миэстэ (Ринг).
4 түһүмэх. Командирдарга. Бэйэ-бэйэлэригэр 5-тии боппуруос бэрсии.
2 дьарык иккис чааһа (12ч – 13ч)
Дьиктилээх хонуу «Таабырыннары таайыы».
1түһүмэх. Ким элбэх таабырыннары таайтарбыт оонньууга кыттар.
2 түһүмэх. Муус иһигэр хамсыыр баар үһү (Сиэркилэ).
3 түһүмэх. Уп-уһун кутуруктаах көмүс ат баар үһү (Иннэ).
4 түһүмэх. Тойон киһи түөрт дулҕалаах үһү (Балаҕан).
5 түһүмэх. Көрөөччүлэри кытта оонньуу.
Икки хотой тумус тумустарынан тобулута тоҥсуйсаллар үһү (Кыптыый.)
6 түһүмэх. Атахтаах илиитэ суох, өттүктээх ойоҕоһо суох,олорордоох иһэ суох, саннылаах төбөтө суох. (Олоппос).
7 түһүмэх. Супер оонньуу.
Ууга соҕотоҕун киирэн баран, тахсарыгар таһыччы элбиир баар үһү (Муҥха.)
3 дьарык иккис чааһа (12ч – 13ч).
Конкурс «Тииҥ мэйии»
Сыала:
- Төрөөбүт тылы билиини сайыннарыы.
- Саҥарар саҥаны сайыннарыы.
- Уус-уран айымньыны билиилэрин чиҥэтии.
Тэрилэ: өс хоһоонноро, блиц-таабырыннар, тыл таблицата, бириистэр, сахалыы билгэлэр.
Сорудахтар:
1 түһүмэх: саамай элбэх очколаах конкурска киирэр.
Блиц-таабырыннар:
- Сарсыарда көрбүт хараҕын киэьэ биирдэ симэр баар үһү.(Күн)
- Уп-уһун кутуруктаах көмүс ат баар үһү (иннэ).
- Туохтааҕар да түргэн баар үһү (Киһи санаата).
- Оройугар ойууру олордуна сылдьар баар үһү (Тайах).
- Айыы уола көмүс курунан далбаатанар үһү (Чаҕылҕан).
- Ууттан кураанах тахсар баар үһү (Кус).
- Тугунан да сууйдахха сууйуллубат баар үһү(Аат).
2 түһүмэх: өс хоһооннорун ситэр.
- Көтөр өҥүнэн, (киһи өйүнэн).
- Элбэх бырааттыыттан (эһэ да куттанар).
- Тыала суохха (мас хамсаабат)
- Алдьатар дөбөҥ, (оҥорор уустук).
- Сыыла сылдьан, (сыарҕа быатын быһар).
- Биир бэйэҥ (бэрт буолуоҥ суоҕа).
3 түһүмэх: ««Моҕотойдообуттарынааҕар» диэн тылтан ким элбэх
тылы толкуйдууруй?
4 түһүмэх: сахалыы билгэлэри ааттаталаа.
Түмүк: саамай элбэх балы ылбыт « Тииҥ мэйии» анал ааты ылар.
4 дьарык иккис чааһа.
«Тыл хонуута».
Сыала: Тылы билиини тургутуу. Тылы-өһү сытыылааһын, имитии.
Тэрилэ: сорудахтаах карточкалар.
2 командаҕа арахсыы.
Хаамыыта:
-
Командаҕа аат булуу.
-
Өс хоһоону элбэҕи буларга куоталаһыы.
-
Тыл суолтатын быһаарыы.
-
Айар сорудах. Талан толоруу. (карточка түҥэтиллэр-хоһоон,
ырыа, таабырын, пародия, көрдөөх кэпсээн)
-
Саха сирин историята. (Биллэр даталарынан.)
-
Саха сирин туһунан ырыалар. ( Ким элбэҕи билэринэн.)
-
Түмүк.
5 дьарык иккис чааһа
Төрөөбүт тыл оонньуута
Темата: Төрөөбүт тыл
Сыала: Төрөөбүт тылга тапталы, интириэһи көбүтүү, тыл кэрэтин, тыл эгэлгэтин өйдүүргэ уһуйуу, айар, саҥарар дьоҕуру сайыннарыы.
Бэлэмнэнии үлэ:
I түһүмэх
Бары кылаастарга «Төрөөбүт тыл» темаҕа өйтөн суруйуу.
Кылаас иһигэр тылы билиигэ күрэхтэһии тэрийэн, хамаанда састаабын талы.
II түһүмэх
Тыл оонньуута.
III түһүмэх
«Аман өс» конкурс.
Сорудахтара:
1. Хамаандалар уус-уран тылынан бэйэлэрин
билиһиннэриилэрэ.
-
Анаграмма оҥоруу. «Дьаралык» диэн тыл букваларын
эргитэн тыллары таһаарыы (суругунан).
-
Тыл диэн тыллаах өс хоһооннорун булуу.
-
Тылынан ойуулааһын
Темалар: дьиэ ис көстүүтэ, төрөөбүт алааһым, кыһыҥҥы тыа,
мин ийэм, литература геройа, мин доҕорум, сааскы сарсыарда, эдэр саас, төрөөбүт тыл, үөрэх кыһата. (Темалары билиэтинэн талыллар.)
-
Сытыы тыллаах көрдөөх сценкалары оҥорон, оонньоон
көрдөрүү (тыл сытыыта, артистизм сыаналанар.)
6. Утары хамаанда киһитин тута хоһуйуу, хоһуйуута таайтарбыт киһи туран көрдөрүөхтээх.
7. Хамаандалар музыкальнай эҕэрдэлэрэ. 5 иһигэр киирбит хамаандалартан 2-лии бастыҥ оҕо «Аман өс» конкурска киирэллэр.
Эбиэт кэннэ (14ч – 17ч)
1 күн
I. Саха норуотун оонньуулара
-
Иэс баайыы
Сыала: Оҕолору түргэнник сүүрэргэ, кытыгырас, болҕомтолоох уонна чиэһинэй буоларга иитэр-үөрэтэр.
Оонньууга 20-25 оҕо кыттыан сөп.
Оонньууга биир оҕо эккирэтээччи талыллар. Кини көхсүнэн туран баран үксэ диэри ааҕар уонна оҕолору сырсар. Сипит оҕотун таарыйаат: «Иэс», - диэт куотар. Таарыйыллыбыт оҕо эккирэтэр.
Бу оонньууга эккирэтээччи оҕо элбэхтик уларыйар. Онон оҕолор куота сылдьан ким эккирэтэрин түргэнник өйдөөн көрүөхтээхтэр.
-
Орой охсуһуу
Оҕолор бары кэккэлэһэ олороллор. Утары, 8-10 метр тэйиччи, олоппос ууруллар. Оонньууну саҕалааччы оҕо былаатынан олорор оҕолортон биирдэстэрин таарыйар уонна түргэнник сүүрэн тиийэн былаатын олоппоско уурар. Таарыйтарбыт оҕо былааттаах оҕону эккирэтэр. Ситтэҕинэ былаатынан таарыйар уонна төттөрү илдьэн олоппоско уурар. Сиппэтэх түбэлтэтигэр атын оҕону охсон, оонньууну салгыыр. Икки төгүл таарыйыллыбытын оҕо ыстараабы толорор.
-
Биһилэх кутуһуу
Сыала: Бу оонньууну чиэһинэй, болҕомтолоох уонна сылбырҕа-сыыдам буоларга үөрэтэр.
Биһилэх кутааччы: «Ким биһилэхтээх куот!» - диир. Илиитигэр биһилэхтээх оҕо аттыгар олорооччу кинини тутан ылыахтаах эбэтэр куоттаҕына, ситиэхтээх. Туппут оҕо кутааччынан ананар. Туттарбын ыстараабы толорор.
2 күн
II. Өбүгэлэрбит оонньуулара
1. Хаамыска
Сыала: Бу оонньууну болҕомтолоох, сымса, бэргэн буоларга, хараҕынан холуурга үөрэтэр, илии, тарбах бытархай былчыҥнарын сайыннарарга көмөлөһөр.
Оонньууга 5-6 оҕо кыттыан сөп.
Оҕо ытыһыгар батар маһынан эбэтэр улахан балык тоноҕоһунан 5 устуука хаамыска оҥоһуллар, олортон биирдэстэрэ – барыларыттан обургулара – «бөтүүк».
Оонньооччу «бөтүүгүн» үөһэ быраҕан баран, атыттарын остуолга ыһар уонна «бөтүүгүн» хабан ылар. Ол кэнниттэн маҥнай биирдии-биирдии түөрт хаамысканы хабар, онтон – иккилиини тус-туспа, үсүһүгэр – биири туспа, үһү бииргэ, төрдүһүгэр – түөрдү бииргэ холбуу хомуйар. Маннык оонньуу туран, оҕо хаамыскатын сиргэ түһэрдэҕинэ эбэтэр кыайан барытын хаппатаҕына, атын оҕо оонньууну саҕалыыр.
Хаамысканы барытын хаппыт оҕо кыайар.
2. Хабылык
Сыала: Бу оонньуу имигэстик хамсанарга, Тарбах былчыҥнарын сайыннарарга, ахсаан ааҕа үөрэнэргэ көмөлөһөр.
Оонньууга 5-6 оҕо кыттыан сөп.
15-20 устуука 17 см. уһуннаах хабылык мастара оҥоһуллар. Кинилэртэн сорохторо иккилииттэн сэттэҕэ диэри кэрдиистэрдээхтэр. Оонньооччулар остуолу тула олорон, уочарат быһыытынан хабылык хабаллар. Бастакы оҕо хабылык мастарын ытыһыгар ууран туран, өрө быраҕан, илиитин көхсүгэр түһэрэр, онтон үөһэ быраҕан ытыһынан хабан ылар. Хас да маһы хаптаҕына, иккилии пааранан уурар. Ордубут соҕотох маһы бэйэтигэр ылар.
Кэрдиистээх хабылыгы хаптаҕына, кэрдииһин ахсаанынан боростуой хабылыгы бэйэтигэр уурунар.
Тэҥ ахсааннаах маһы эбэтэр биир да хабылыгы хаппатаҕына, оонньууну иккис оҕо саҕалыыр. Олох сыыспатах түбэлтэтигэр хабылык маһа бүтүөр диэри оонньуон сөп. Оччоҕуна кини кыайыылааҕынан тахсар. Оонньуу хабылык маһа бүтүөр диэри оонньонор. Элбэх маһы ылбыт оҕо кыайар.
3 күн
III. Сүүрүүлээх-көтүүлээх оонньуулар
-
Хабан ис, хабан ис
Сыала: Бу оонньууну таба быраҕарга, сатаан хабарга, түргэнник сүүрэргэ, сымсатык хамсанарга көмөлөһүөн сөп.
Оҕолор тэҥ ахсааннаах икки бөлөххө хайдан, утарыта субуруччу тураллар. Биир мээчик бэриллэр. 2-3 метр тэйиччилээх утарыта сурааһын тардыллар.
Команда быһыытынан бастакы турар оҕо мээчиги утары бөлөх бастакы оҕотугар быраҕар. Уонна ол бөлөх саамай кэннигэр баран турар. Утары турар оҕо мээчиги сиргэ түһэрбэккэ хабан ылаат, анараа бөлөх иккис оҕотугар быраҕар уонна эмиэ ол бөлөх саамай кэннигэр турар. Ити курдук хардары-таары бырахсан-хпсан оҕолор бары миэстэлэрин атастаһыахтаахтар.
-
Тутан ыл, хабан ис
Сыала: Оонньууга оҕолор сымсатык хамсанарга мээчиги сатаан быраҕарга хабарга эрчиллэллэр.
Оҕолор төгүрүччү тураллар. Ортоку мээчиги тутааччы-хабааччы биир оҕо турар. Оҕолоро кини үрдүнэн мээчигинэн уҥуор-маҥаар быраҕаллар. Тутааччы оҕо мээчигин хабан ылыахтаах эбэтэр илиитинэн таабыйа сатыахтаах. Таарыйбыт эбэтэр хаппыт түбэлтэтигэр кинини атын оҕо солбуйар.
3. Үһүс киһи ордон иһэр
Оҕолоро иккилии буолан төгүрүктүү тураллар. Маннайгы паараттан бастакы оҕо тутааччы, иккис оҕо куотааччы буолар. Куотааччы оҕолору эргийэ сүүрэр. Сүүрбэхтии түһэн баран пааранан турар оҕолор иннилэригэр үсүһүнэн турунар. Кэнники турар оҕо ордон хаалар, онон анны кини – куотааччы. Өскөтүн тутааччы оҕо куотааччыны ситэн илиитинэн таарыйдаҕына кинилэр оруолларын атастаһаллар. Оонньууга 15-20 оҕо кыттыан син.
4 күн
IV. Күрэхтэһиилээх оонньуулар
1. Капитан мээчигэ
Сыала: Оонньуу түргэнник, лоп-бааччы туттары, булугас өйү сайыннарар.
Оонньооччулар икки командаҕа арахсаллар. Оҕолор икки ардылара икки, үс хаамыы иннилэригэр сурааһын тардаллар. Команда аайыттан биирдии капитан талыллар. Кинилэр иккис сурааһын таһыгар мээчиктээх оҕолору утары тураллар. Сигнал быһыытынан капитааннар мээчиги бэйэлэрин хамаандаларыгар бастакы турар оҕоҕо быраҕаллар. Оҕо хабан ылар, капитааҥҥа төптөрү быраҕар уонна команда кэннигэр турар. Капитан иккис оҕоҕо быраҕар… , ити курдук бүтүөхтэригэр дылы баралллар. Урут тиксибит мээчиктээх капитан командата кыайар.
-
Былаах былдьаһыыта
Площадканы икки гына аҥардаан баран биирдии улахан төгүрүк оҥоһуллар уонна былаах анньыллар. Оҕолор икки командаҕа арахсаллар. Кинилэр бэйэ-бэйэлэрин кыраныыссаларыттан былааҕы былдьаһаллар. Ол түгэҥҥэ атын команда киһитэ былааҕы былдьаары төгүрүк иһигэр киирдэҕинэ, «өлөрүллүбэт» командалартан хайалара былааҕы былдьаабыт кыайар. Командаттан «өлбүт» киһилэрин өрүһүйэр сыаллаах кэлэн таарыйдахтарына, кини тиллэр. Бу түбэлтэҕэ, былааҕы уонна «өлбүт» киһини иккиэннэрин маныахха наада. Өскөтүн командалар иккиэннэрин былааҕа былдьамматах буоллаҕына, «өлбүт» киһитин ахсаана аҕыйах команда кыайыылааҕынан тахсар.
5 күн
Өбүгэлэр оонньууларыгар мини-спартакиада.
Сыала:
- Оҕолор өбүгэлэр оонньууларын билиилэрин кэҥэтии.
- Оҕо бэйэтин норуотун ааспытын, төрүт омукка тапталы иитии.
Тэрилэ:
- Мас тардыһыытыгар аналлаах тэрил.
- Туостар
- Тутум эргииргэ аналлаах мас.
Хаамыыта:
-
Тэрээһин чааһа
-
Бэсиэдэ
-
Сүрүн чааһа
-
Оонньуулар
-
Хомуур хапсаҕай
-
Мас тардыһыыта
-
Тутум эргиир
-
Хары баттаһыы
-
Хааһах хостоһуу
-
Атах оонньуулара
-
Түмүк
-
Наҕараадалары туттарыы
«Төрөөбүт төрүт тылым сүмэтин и²эрин». Жиркова Н.Н.
Саха тылыгар сорудахтар. 3- 4 кылаас
1 К³ппµт буквалары туруор:
Ки´..хэ хайа да эмт..±эр айыл±а абыра..аах.
2 Этииттэн тыл ситимнэрин бул:
Эдик дьулуурдаахтык уонна ыарыр±аппакка µ³рэнэр.
3 Этиитэ толкуйдаа:
Ким ? ханна ? ха´ан ? тугу гыммыт ?
4 Тыллары саа´ылаан этиитэ о²ор:
От-мас, эрэр, саас, к³±³р³н, буолан.
5 Билэр куораттары² аатын суруй:
6 Сомо±о тыллары бы´аар:
суола сойбут –
7 Ребуста таай:
у = о уо=уу
8 «Би´иги айыл±абыт» диэн тема±а ойуулаа´ын текст о²ор.
9 £с хо´оону ситэр:
К³т³р ³²µнэн, …
Охтоохтон …, саалаахтан …
10 Сы´ыарыы к³м³тµнэн атын тыллары µ³скэт:
Балык –
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара. 3- 4 кылаас
-
Этии тутаах чилиэннэрин бул
Эйэ±эс сµрэхтээх Саманта до±ордуу буоларга сир дьонун ы²ырбыта.
Кµ³гэйэ хамсыыр тыа±а чыычаах ыллыыр, кэ±э этэр, сибэкки тыллар.
Ыраах талахтар са±аларыгар, µ³рдэриттэн быстан, со±отох таба а´ыы
сылдьар.
2 £с хо´оон суолтатын бы´аар:
Атас ту´угар атах тостор, до±ор ту´угар тобук тостор.
3 Да±аа´ыннары булан т³гµрµт:
- µ³´ээ уос
- µ³´э та±ыс
- Аллараа Халыма
- аллара тµс
4 Бэриллибит тыллары састаабынан ырыты², тугу бэлиэтиир сы´ыарыылар
буолалларын дакаастаа²:
аа±ааччыларга, сылгы´ыттардаа±ар
5 Тэнийбэтэх этиилэри тэнитэн сэ´эргээ´ин – текстэ о²орун.
Дьокуускайга.
О±олорго кэллилэр. Дьокуускай – киин куорат. Дьиэлэр бааллар. Театрдар, музейдар элбэхтэр. О±олор бара сырыттылар. Кинилэр к³рдµлэр. Кинилэр умнуохтара суо±а.
6 Сурук бэлиэлэрин туруор.
Кы´ын
Би´иги Сахабыт сирин кы´ына олус у´ун уонна тымныы тµµн у´уур кµн кылгыыр халы² хаар сири дойдуну саба бµрµйэр сотору-сотору кµµстээх тыал буур±а тµ´эр ³рµстэр кµ³ллэр µрэхтэр муу´унан бµрµллэллэр хайдахтаах да тымныыга дьоннор µлэтэ суох олорботтор били²²и ки´и µлэ кэнниттэн сылаас дьиэ±э уокка олорон телевизор к³р³р радио истэр кинигэ ха´ыат сурунаал аа±ар оттон о±олор киэ² сырдык оскуола±а µ³рэнэбит.
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 3-4 кылаас
1 Мин солбуйар ааты паде´ынан уларытан суруй.
2 Хас биирдии ситим ис хо´оонун бы´ааран суруй. Са²арарга хайата ордук табыгастаа±ый?
Бу та²астан сонно тик.
Бу та²а´ынан сонно тик.
3 Этиини суруй уонна биирдии тыл ханнык са²а чаа´а буоларын
Булчут туут хайы´ардаах тыа±а та±ыста.
Кини тµргэнник сµµрэр.
4 Холобур аайы хас да синонимна суруй.
Быра±аттыыр –
Элбэх –
Мо±отой –
5 Сомо±о тыллар ис хо´ооннорун бы´аар. Этиитэ толкуйдаа.
Ата±а сири билбэт буолбут.
Уйатыгар уу киирбит.
6 Сурук бэлиэтин туруор. Ханнык оонньуунуй, таай.
…чаратынан хас да ки´и оонньуур оонньоо…у, бэйэтин ыты´ыгар кээмэйдээн, биэс кубиг… о²орор биирдэстэрэ аты…артан арыый улахан кинини б³тµµк дии…эр, наар µ³´э быраа±ыыга туту…ар.
7 Тыл оло±ун уонна сы´ыарыытын арааран к³рд³р.
А´аабыта
Барбата±ым
Кµ³лµнээ±эр
8 Бэйэ² тускунан уустаан – ураннаан суруй.
Саха тылыгар олимпиада. 3- 4 кылаас.
-
Мин солбуйар ааты паде´ынан уларытан суруй.
2 Этиини суруй уонна хас биирдии тыл ханнык са²а чаа´а буоларын ый
Би´иги Сахабыт кы´ына у´ун уонна тымныы.
3 Тылы састаабынан ырыты².
µ³рэнээччилэргэ, отчуттардаа±ар.
4 Маарынна´ар суолталаах тыллары суруй.
атас- т³б³ - хабдьы-
ойуур - сиэмэх - силлиэ-
5 Утарыта суолталаах тыллары суруй.
кыра – уба±ас- элбэх-
б³д³² - кырдьык - у´ун-
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 3- 4 кылаас.
1 Маарынна´ар суолталаах тыллары суруй
кырынаас- и²сэлээх- кыйахан-
т³б³ - оччугуй- куот-
тэлгэ´э - сиэмэх- куттан-
2 Утарыта суолталаах тыллары суруй
кураан - б³±³ - тимир-
хоту – то²- µр-
холбос - уба±ас - а±а-
3 Туос и´иттэр ааттарын булан т³гµрµт:
Чороон, тууйас, кытыйа, биэдэрэ, ыа±ас маатаарчах, чабычах, чааскы, хамыйах, тымтай.
4 Тыллары сы´ыарыы к³м³тµнэн ситимнээн этиилэрдэ о²ор.
(Хаты²…, тэти²…, чокуччу кырыарбыттар. Куру²… куобах оро±о элбээбит. От-мас хаар суор±ан… ) сууланна.
5 Бэриллибит туохтуурдары атын арахсыспат туохтуурдарынан солбуй.
кэ´эйбит- мэниктээбит –
куоппут- олус µ³рбµт –
6 С³пк³ суруллубут тыллар ситимнэрин аннынан тарт.
Элбэх ыйытыылар – элбэх ыйытыы а±ыйах ки´илэр-а±ыйах ки´и
µгµс сир-µгµс сирдэр араас кэм-араас кэмнэр
7 Улуу´ун суруйааччыларын, поэттарын булан бэлиэтээ:
Иван Гоголев, Семен Данилов, Иван Горнай, Александр Тарасов, Кµндэ, Тимофей Сметанин, Семен Руфов, £кс³кµлээх £л³кс³й, Василий Николаев, Степан Кустуктаанап, Савва Тарасов, Николай Якутскай, Николай Лугинов, Суорун Омоллоон, Иннокентий Эртюков, Софрон Данилов.
8 £с хо´ооннорун суолталарын бы´аар. Туохха µ³рэтэрий? Куолулаа.
Алдьатар д³б³², о²орор уустук. Ойуурдаах куобах охтубат, дьонноох ки´и быстыбат.
9 Этии чилиэннэрин бул уонна хас биирдии тылга са²а чаа´ын ый.
Чыычаахтар хаты²нар намчы лабааларыгар хатана тµ´эллэр.
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 3- 4 кылаас.
1 Этиилэри сомо±о домохторунан ситэрэн биэр.
Булчут эмискэ э´э±э тµбэ´эн___________________________
Кэйиик о±у´у к³р³ммµн________________________________
-
Сурук бэлиэтин туруор. Ханнык оонньуунуй, таай.
…чаратынан хас да ки´и оонньуур оонньоо…у, бэйэтин ыты´ыгар кээмэйдээн, биэс кубиг… о²орор биирдэстэрэ аты…артан арыый улахан кинини б³тµµк дии…эр, наар µ³´э быраа±ыыга туту…ар.
-
Тыллар утары суолталарын бул.
сайылык – арах-
³´³с - дэлэй-
-
Ы´ыллыбыт этиини саа´ылаа:
Тыа, са²а, к³п, бµтµннµµ, хаарынан, нуктаан, бµрµллэн турар.
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 1- 2 кылаас.
1 Тыллары сµ´µ³ххэ араар.
Оскуола, кинигэ, тэтэрээт, паарта, µ³рэх, уруучука, харандаас
2 Схеманан этиитэ толкуйдаа.
__________ ____________ .
__________ __________ _________ .
__________ __________ _________ _________ .
__________ __________ _________ _________ ________.
__________ __________ _________ _________ ________ ____ .
3 Тыллары саа´ылаан этиитэ о²ор.
Мин, кылааска, иккис, µ³рэнэбин. Уруогун, саха, с³бµлµµбµн, тылын. Учууталбыт, µ³рэтэр, элбэххэ.
-
Дор±оон схематынан суруй.
Тии² мэйии. ¥тµ³ тыл – дьол. Ким элбэх до±ордоох ол дьоллоох.
5 Фишканан суруй.
Э´э, ту´ах, су´уох, лыах, ынах, тигээйи, сохсо, куобах, сылгы, ыт.
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 1- 2 кылаас.
1 Схеманан этиитэ суруй.
__________ _________ ________ .
__________ _________ ________ _________.
2 Тыллары дор±оонунан ырыт.
Куобахтаах, дьаа´ык, отонньут.
3 Этиилэри ситэр:
Саас кэлэн _________.
Кус кµ³лгэ _________.
4 Таабырыны таай.
Сайын сµтэр, кы´ын тиллэр баар µ´µ.
Хаара оттоох-мастаах дойду баар µ´µ.
5 Схеманан иккилии тыла суруй.
Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 1- 2 кылаас.
1 К³ппµт буукубаны суруй, утары суолтатын бул
Кирд..х – т.ргэн -
Хор..н - т.мныы –
2 Этииттэн предмет аатын уонна тугу гынарын бул уонна суруй.
Кµ³л кытыытыгар от быы´ыгар кус са´а сытар.
Бµгµн о±олор куоракка музей к³р³ автобу´унан киирдилэр.
3 Таабырыны таай:
Аан элбэх да, тахсыахха табыгастаах биир да суох µ´µ.
Атахтаах да, сµµрбэт, хаампат баар µ´µ.
Аахпат суруйбат да буоллар барыны бары билэр баар µ´µ.
4 Бу темалартан талан кылгастык ³йт³н айан суруй:
«Мин лыах эбитим буоллар»
«То±о µ³рэнэбит?»
«Мин чыычаах эбитим буоллар»
«Мин дойдум Саха сирэ»









5 Схема аайы икки тылы суруй.








Саха тылыгар олимпиада сорудахтара 1- 2 кылаас.
1 До±ор, µ³рэх ту´унан бэргэн этиилэри суруй.
2 Таабырыны таай:
- Уп у´ун кутуруктаах к³мµс ат баар µ´µ.
- Туохтан да кµµстээх баар µ´µ.
Айыл±а к³стµµтµгэр аналлаах µс таабырынна суруй.
3 Тыллары суолталарынан б³л³хт³³:
Куруолук, хаас, ынах, куобах, о±ус, сибиинньэ, кус, а²ыр, са´ыл, туруйа, бараан, тайах, б³р³, кырынаас, кыталык.
4 Бу тылларга биирдии буукубатын уларыттахха ханнык тыллар тахсалларый?
Таас, ньуоска.
Бу тыллары ту´анан этиитэ толкуйдаа². Этии чилиэннэринэн ырыты².
5 Бу тылларга утарыта суолталаах тыллары булу².
а±ыйах – б³±³ - баай -
аллараа - то² - билигин –
уба±ас - а±ас- хара²а –
сыты - чугас -
Оонньуу «Кµ³гµ´µттэр» 1-2 кылаастарга
Темата: Саха тылын кэрэ эйгэтэ
Сыала: Сыл устата µ³рэппит билиилэрин ха²атыы.
Туттар тэрилэ: сорудахтаах балыктар, икки кµ³гµ.
Оонньуу быраабылата: Хас ба±ар о±о оонньуон с³п. Балыктар истэригэр сорудах суруллар, ону о±олор кµ³гµлээн ыланнар сорудахтарын толороллор. Оонньуу µс этаптан турар. Соруда±а этап аайы ыараан и´эр уонна хас этап аайы тµмµк тахсан и´эр. А±ыйах балыгы хаптарбыт о±о туораан и´эр. Бµтэ´ик этапка хаалбыт о±олортон элбэх очколаах о±о бастыыр. Миэстэлэспит о±олор грамотанан, бириистэринэн на±араадаланаллар.
3 этап: Тыл
-
Бэриллибит тыллары фишканан суруйуу
-
Фишканан суруллубут схема±а с³пт³³х тыллары булуу
-
Тыллары сµ´µ³ххэ араарыы
-
Тыллары б³л³хх³ араарыы
2 этап: Этии
-
Схеманан этии толкуйдаа´ын.
-
Бэриллибит этиини фишканан суруйуу.
-
Бэриллибит теманан этии толкуйдаа´ын
-
Бэриллибит этиигэ точка туруоруу.
3 этап: £с хо´оонноро. Таабырыннар
-
£с хо´ооннору ситэрии
-
£с хо´ооннор суолталарын бы´аарыы
-
Таабырыннары таайыы
Оонньуу «Кµ³гµ´µттэр» 3-4 кылаастарга
Темата: Саха тылын кэрэ эйгэтэ
Сыала: Сыл устата µ³рэппит билиилэрин ха²атыы.
Туттар тэрилэ: сорудахтаах балыктар, икки кµ³гµ.
Оонньуу быраабылата: Хас ба±ар о±о оонньуон с³п. Балыктар истэригэр сорудах суруллар, ону о±олор кµ³гµлээн ыланнар сорудахтарын толороллор. Оонньуу µс этаптан турар. Соруда±а этап аайы ыараан и´эр уонна хас этап аайы тµмµк тахсан и´эр. А±ыйах балыгы хаптарбыт о±о туораан и´эр. Бµтэ´ик этапка хаалбыт о±олортон элбэх очколаах о±о бастыыр. Миэстэлэспит о±олор грамотанан, бириистэринэн на±араадаланаллар.
1 этап: Этии
-
Бэриллибит теманан этии толкуйдаа´ын
-
Бэриллибит этиигэ сурук бэлиэтин туруоруу.
-
Ы´ыллыбыт этиини саа´ылаа´ын
-
Бэриллибит этиини этии чилиэннэринэн ырытыы
2 этап:. Са²а чаастара
-
Этиини са²а чаастарынан ырытыы.
-
Бэриллибит са²а чаастар схемаларыгар с³пт³³х тылы туруоран этии о²оруу.
-
Тыллары са²а чаастарынан наардаа´ын.
3 этап: £с хо´оонноро. Таабырыннар.
-
£с хо´ооннору ситэрии
-
£с хо´ооннор суолталарын бы´аарыы
-
Таабырыннары таайыы
Оонньуу «Дьиктилээх хонуу»
Темата: Саха сирин суруйааччылара.
Сыала: Оонньуу к³м³тµнэн Саха сирин суруйааччыларын ту´унан билиилэрин ха²атыы.
Туттар тэрилэ: эргитэр барабан, сорудахтаах карточкалар
Оонньуу быраабылата: Оонньуу биэс этаптан турар µс тур,финал, супер оонньуу. Тур аайы сорудах к³м³тµнэн тылы таайаллар. Кыайыылаахтар финалга тахсаллар. Финалга кыайбыт о±о супер оонньууга оонньуур. Кыайыылаах о±о, кыттыбыт о±олору кытта анал бирии´инэн на±араадаланаллар.
1 тур. Т³р³³бµт тыл ту´унан хо´оон суруйбут суруйааччылартан биирдэстэрэ.
ИВАН ГОГОЛЕВ-КЫНДЫЛ
2 тур. Семен Данилов хо´оонун аата.
£Л¥£НЭ ЭБЭКЭМ
3 тур. Эрилик Эристиин толору аата.
СЕМЕН СТЕПАНОВИЧ ЯКОВЛЕВ
Финал. Егор Алексеевич Макаров ханнык кэпсээниттэн бы´а тардыыный.
ХОТОЙ О¡ОТО
Супер оонньуу. Владимир Михайлович Новиков псевдонима
К¥НН¥К УУРАСТЫЫРАП
Сулустаах чаас 1-2 кылаастарга
Темата: Остуоруйалар
Сыала: Остуоруйа ту´унан билэр билиилэрин ха²атыы.
Оонньуу быраабылата: Иккилии буолан оонньууллар. С³пк³ таайбыт пара биир хардыы иннин диэки хардыылаан и´эр, с³пт³³х эппиэтин аайы сулус ылар. Бµтэ´игэр икки паара хаалан тыл дуэльигар киирсэллэр.
1 тур: «Саха остуоруйалара»
-
Бу остуоруйалартан ханнык остуоруйаны суруйааччы суруйбутай. (Куттас куобах, Ыт иччи к³рд³³бµтэ, Ааныс)
-
Айыл±а к³стµµлэрэ ханнык остуоруйа±а ки´ини кытта кэпсэтэллэрэй? (Таал-Таал эмээхсин, Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин, Ыт утуйа мээрик буолбут.)
-
Ханнык остуоруйа±а о±олор Алаа - Мо±у´у албыннаабыттарай? (Эриэн Моой, Кутас куобах, Дьэрэкээн о±олор)
2 тур «Нуучча остуоруйалара»
-
Бу остуоруйалартан ханнык остуоруйаны А.С.Пушкин суруйбутай? (Василиса Премудрая, Сказка о царе Салтане, Маленький Мук )
-
Кимтэн и´иттэрэ куоппуттарай? (Мойдодыртан, Федораттан, Аленушкаттан)
-
Аленушка быраата ханнык дьиэ кыыла буолбутай? (ньирэй, козленок, сибиинньэ)
3 тур
-
Салтан ыраахтаа±ы ту´унан стуоруйа±а Гвидон ханнык бэрээдэгинэн µ³²²э - к³йµµргэ кубулуйан Салта²²а бара сылдьыбытай? (сахсыр±а, тойон ы²ырыа, кумаар)
-
Ханнык остуоруйаларга принцесса абаа´ыны таптаан дьолун булбутай? (Красавица уонна чудовище, Русалочка, Аленький Цветочек)
Финал: Бу тылтан ким элбэх кыра тыллары та´аарар эбитий?
ОСТУОРУЙАЛАР
Сулустаах чаас 3-4 кылаастарга
Темата: Саха тыла
Сыала: Саха тылын ту´унан билэр билиилэрин ха²атыы.
Оонньуу быраабылата: Иккилии буолан оонньууллар. С³пк³ таайбыт пара биир хардыы иннин диэки хардыылаан и´эр, с³пт³³х эппиэтин аайы сулус ылар. Бµтэ´игэр икки паара хаалан тыл дуэльигар киирсэллэр.
1 тур:
-
Туохтуур тугу к³рд³р³рµй? (предмет аатын, предмет бэлиэтин, предмет тугу гынарын)
-
Бу тыллартан аат тылы бул (кыра´ыабай, кµлэр, тыынар, сырдык, сµµрµµ)
-
Саха тылыгар хас падеж баарый (11, 8, 6)
2 тур:
-
Да±аа´ын аат ханнык ыйытыыга эппиэттиирий? (ким? туох? ханнык? хайдах? тугу гынар? хайыыр?)
-
Саха тылыгар хас бµтэй дор±оон баарый? (11, 8, 15)
-
Кµ³гµ´µттэринэн бу тыл ханнык падежка турарый? (т³рµт, араарыы, туттуу)
3 тур:
-
хайы´ар бу тыл ханнык сµ´µ³х араастарыттан турарый (к³н³, сабыылаах; а´а±ас, т³тт³рµ; а´а±ас, сабыылаах.)
-
£с хо´оону сал±аа: «Ийэ таптала кµн курдук…» (минньигэс, сылаас, ичигэс)
-
Саха тылыгар хас дифтонг баарый? (6,4, 9)
Финал: СУЛУСТААХ ЧААС бу тылтан ким элбэх тылы та´аарар эбитий?
¥рµ² Уолан кµрэхтэ´ии
Бала´ыанньата: Кµрэхтэ´ии ³бµгэлэр оонньууларыгар ананар уонна алта тµ´µмэхтэн турар. Кыргыттар тэрийэн ыыталлар. Жюрига эмиэ кыргыттар олороллор. Кµрэхтэ´ии тµмµгµнэн лаа±ыр саамай сымса, кµµстээх, кытыгырас, талааннаах уола «¥рµ² Уолан» аатын сµгµ³±э, кыттыбыт уолаттар барыларыгар араас номинациялар ананыахтара.
1 тµ´µмэх: Бэйэни били´иннэриии
2 тµ´µмэх: Кырынаастаа´ын
3 тµ´µмэх: Ойбонтон уулаа´ын
4 тµ´µмэх: Б³тµµктэ´ии
5 тµ´µмэх: Кыыс эккирэтиитэ
6 тµ´µмэх: Талаан.
1 ыытааччы: Дьыл±а хаан ыйаа±ынан
Одун хаан о²о´уутунан
Айыы дьонун ара²аччылаары
Кµн сирин кµ³мчµлээри
Ки´и – аймах µтµ³ а²аара
Уол буолан айыллар
Ураа²хай удьуорун у´атыах
Саха ыалын саргытын салгыах
А±а уу´ун аатын ааттатыах
К³хсµттэн тэ´ииннээх кµн ки´итигэр
Уруй буоллун уол о±о±о!
2 ыытааччы: ¥тµ³ кµнµнэн кµндµ к³р³³ччµлэр! «¥рµ² Уолан» диэн лаа±ырбыт уолааттарыгар аналлаах конкурспутун са±алыырбытын к³²µллээ²!
1 ыытааччы: Саха ыалыгар уол о±о т³р³³´µнэ, ³бµгэ са±аттан у´улуччу суолталаах. Уол о±о, эр ки´и а±а уу´ун сал±ааччы, кини аатын ааттатаааччы буолар µрдµк айдарыылаах, аналлаах. Сцена±а ы²ырабыт бµгµ²²µ конкурспут кыттыылаахтарын: (уолаттары ааттаталыыр)
2 ыытааччы: Кµрэхпит бастакы тµ´µмэ±ин са±алыыбыт. Кыттааччыларбыт кимтэн кииннээхтэрин, хантан хааннаахтарын ту´унан били´иннэриэхтэрэ.
(музыкаьнай тохтобул, кыргыттар э±эрдэлэрэ)
1 ыытааччы: Иккис тµ´µмэхпитигэр уолаттарбыт ³бµгэлэрбит оонньууларыттан
«Кырынааста´ыы» диэн кµрэххэ кµрэхтэ´иэхтэрэ. (быраабылатын били´иннэрэллэр)
(музыкаьнай тохтобул, кыргыттар э±эрдэлэрэ)
2 ыытааччы: ¥´µс тµ´µмэхпитигэр уолаттарбыт ³бµгэлэрбит оонньууларыттан
«Ойбонтон уулаа´ын» диэн кµрэххэ кµрэхтэ´иэхтэрэ. (быраабылатын били´иннэрэллэр)
(музыкаьнай тохтобул, кыргыттар э±эрдэлэрэ)
1 ыытааччы: ¥´µс тµ´µмэхпитигэр уолаттарбыт ³бµгэлэрбит оонньууларыттан
«Б³тµµктэ´ии» диэн кµрэххэ кµрэхтэ´иэхтэрэ. (быраабылатын били´иннэрэллэр)
(музыкаьнай тохтобул, кыргыттар э±эрдэлэрэ)
2 ыытааччы: ¥´µс тµ´µмэхпитигэр уолаттарбыт ³бµгэлэрбит оонньууларыттан
«Кыыс эккирэтиитэ» диэн кµрэххэ кµрэхтэ´иэхтэрэ. (быраабылатын били´иннэрэллэр)
(музыкаьнай тохтобул, кыргыттар э±эрдэлэрэ)
1 ыытааччы: Бµтэ´ик тµ´µмэхпитигэр уолаттарбыт талааннарын к³рµ³хпµт.
2 ыытааччы: Дьэ уолаттарбыт талба талааннарын к³рдµбµт, анны билигин убаастабыллаах дьµµллµµр сµбэни тµмµгµ та´аарарга к³рд³´µ³хэйи². Дьµµллµµр сµбэ тµмµк та´аарыар диэри кыргыттар музыкальнай э±эрдэлэрин салгыы к³р³бµт.
1 ыытааччы: Долгутуулаах тµгэн тиийэн кэллэ, тыл бэриллэр дьµµллµµр сµбэ±э.
2 ыытааччы: Бµгµ²²µ кµрэх кыттыылаахтарын ³сс³ т³гµл э±эрдэлиибит уонна бµгµ²²µ кµнµ тµмµктэммитинэн аа±ыа±ы².
«Кэрэчээнэ Куо» кµрэх
Бала´ыанньата: Кµрэхтэ´ии лаа±ыр кэрэчээн кыргыттарыгар ананар уонна алта тµ´µмэхтэн турар. Уолаттар тэрийэн ыыталлар. Жюрига эмиэ уолаттар олороллор. Кµрэхтэ´ии тµмµгµнэн лаа±ыр саамай кэрэ, талааннаах, булугас ³йд³³х, минньигэс астаах кыы´а «Кэрэчээнэ Куо» аатын сµгµ³±э, кыттыбыт кыргыттарга барыларыгар араас номинациялар ананыахтара.
1 тµ´µмэх: Бэйэни били´иннэриии
2 тµ´µмэх: Талааннаах тарбахтар
3 тµ´µмэх: Боппуруоска эппиэт
4 тµ´µмэх: Киэ´ээ²²и былааччыйа кµрэ±э
5 тµ´µмэх: Кулинарнай кµрэх
6 тµ´µмэх: Талаан.
1 ыытааччы: ¥тµ³ сарсыарданан кµндµ к³р³³ччµлэр, сайы²²ы кэрэ кµнµнэн кµндµ до±оттор!
2 ыытааччы: Барыгытын самаан сайын биир µтµ³ кµнэ µµммµтµнэн итиитик-исти²ник э±эрдэлиибит. Ба±арабыт э´иэхэ µтµ³ санааны, ыллам ырыаны, дьолу-соргуну.
1 ыытааччы: Бµгµ²²µ дьоро кµ²²э би´иги кэрэчээн кыргыттарбыт кµрэхтэ´э кэллилэр.
2 ыытааччы: Кыыс о±о а´ыныгас, амарах бы´ыы, уйан сµрэх саргылаах µтµ³ санаа бэлиэтэ.
1 ыытааччы: К³рсµ² бµгµ²²µ Кэрэчээнэ Куо кµрэх кыттыылаахтарын.
2 ыытааччы: Бастакы нµ³мэрдээх кыттааччы
Иккис нµ³мэрдээх кыттааччы
¥´µс нµ³мэрдээх кыттааччы
1 ыытааччы: Т³рдµс нµ³мэрдээх кыттааччы
Бэ´ис нµ³мэрдээх кыттааччы
Алтыс нµ³мэрдээх кыттааччы
2 ыытааччы: Бу тураллар э´иги иннигитигэр би´иги лаа±ырбыт Кэрэ Куолара.
1 ыытааччы: Ба±арыа±ы² кинилэргэ бу кµрэххэ сити´иилэри.
2 ыытааччы: Бµгµ²²µ кµрэх дьµµллµµр сµбэтин кытта били´иннэрэбит.
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
1 ыытааччы: Кµрэх бастакы тµ´µмэ±ин бэйэни били´иннэриини са±алыырбытын к³²µллээ².
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
2 ыытааччы: Иккис тµ´µмэххэ кыргыттарбыт т³´³ талааннаах тарбахтаахтарын билиэхпит. «Талааннаах тарбахтар кµрэх» (µтµлµк киэргэтии)
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
1 ыытааччы: ¥´µс тµ´µмэхпит «Боппуруоска эппиэт» (уолаттар бэйэлэрэ боппуруос толкуйдаан кэлэллэр)
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
2 ыытааччы: Т³рдµс тµ´µмэх наряднай былааччыйа к³рд³рµµтэ.
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
1 ыытааччы: Бэ´ис тµ´µмэх «Кулинарнай кµрэх» бэриллибит продуктаттан салаат о²орон та´аарыы.
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
2 ыытааччы: Алтыс тµ´µмэххэ кыргыттарбыт талба талааннарын к³рµ³хпµт.
(уолаттар музыкальнай нµ³мэрдэрэ)
1 ыытааччы: Манан кµрэхтэ´иибит тµмµктэнэр. Дьµµллµµр сµбэ тµмµгµ та´аарыар диэри уолаттарбыт музыкальнай э±эрдэлэрин к³рµ³хпµт
2 ыытааччы: Долгутуулаах тµгэн дьэ тиийэн кэллэ. Тыл бэриллэр дьµµллµµр сµбэ±э.
1 ыытааччы: Кэрэчээн Куоларбытыгар кµрэхтэ´иигэ кэлэн кыттыбыккытыгар бар±а махталбытын тиэрдэбит. Аныгыскы к³рсµ³ххэ дылы.
Хонуктаах поход
Сарсыарда болдьоммут сиргэ мустан, 2 күн аһыыр астаах, утуйар
таҥастаах, туттар тэриллээх барабыт. Барыах иннинэ ТБ-га
инструктаж ааҕабыт, илии баттатабыт.
Тиийэн баран бастаан дьуһуурунайдары тыырабыт, мас
бэлэмниибит, уу баһабыт, уот оттон ас бэлэмниибит, ол кэмҥэ сорох
оҕолор хонор сирдэрин бэлэмнииллэр, палатка туруораллар,
малларын сааһылыыллар.
Аһылык иннинэ меню оҥоробут, аһы 7 гына үллэрэбит уонна ууран
кэбиһэбит.
Аһылык кэнниттэн араас оонньуулары ыытабыт, тугу оонньуохтарын
баҕаралла- рын оҕолорго эрдэ сорудах биэрэн бэлэмнэтэбит, онон
оҕолор оонньуу ыытарга көмөлөһөллөр.
Ыытыллыан сөптөөх оонньуулар:
-
Погон былдьаһыы
-
Көрдөөх стартар
-
Хапсаҕай, мас тардыһыыта
-
Городкига күрэхтэһии
-
Кутурук былдьаһыы
-
Сөтүөлээһин, балыктааһын.
-
Велосипедынан күрэхтэһии
-
Концерт көрдөрүү
-
Минута славы
-
Туристическай эстафета
-
Викториналар
-
Оонньуу ыытарга аукцион
-
Бэргэн ытааччы
-
Айыл5аны билээччилэр конкурстара
-
Бастыҥ букет оҥоруутугар конкурс
Поход бүтүүтүгэр сири – уоту, малы – салы хомуйан бары оскуола5а
кэлэбит.
Линейка5а лаа5ыр сабыллыыта ыытыллар, былаах түһэрэллэр.
Лаа5ыр сабылынна.