Зерттелетін тақырыптың өзектілігі

Мазмұны

Кіріспе..............................................................................................................................3

І Салық салудың теориялық негіздері

1.1 Салықтың мәні, атқаратың қызметі........................................................................7

1.2 Салықтың негізгі түрлері........................................................................................11
ІІ Арнаулы салық режимінің жүргізілуі мен ресімделу тәртібі

Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған анрнаулы салық режимі.............................................................................................................................13

а) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп....................................................................15

ә) біржолғы талон негізінде арнаулы салық режимі............................................15

б) патент негізіндегі арнаулы салық режимі.........................................................16

с) оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимі...........................18

2.2 Шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі

2.3 Ауылшаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаға арналған арнайы салық режимі..................................................................................................................22

2.4 Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнайы салық режимі...24
Қорытынды.....................................................................................................................30
Пайдаланған әдебиеттер тізімі......................................................................................34

Кіріспе

Зерттелетін тақырыптың өзектілігі. Салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі.

2001 жылғы 12 маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" (өзгертулермен және толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды тұлғалардан алынатың салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады [1].

Салық кодексі республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтарды, алымдар мен салымдарды және басқа да міндетті төлемдерді белгілейтін Қазақстан Республикасы заңдарымен реттелетін кеден баж салығы, алымы мен төлемдері мәселерін қоспағанда, Қазақстан Республикасындағы барлық салықтық қатынастарды реттейтің бірден-бір заңды құжаты болып табылады. Салық кодексі салықтардың толық тізімін, оларды есептеу тәртібін, салық салу объектілерін, салықтың негізгі түрлері бойынша төлеушілерін анықтайды. Салықтар, алымдар мен басқа да міндетті төлемдер деп Кодексте белгіленген тәртіпке сәйкес Қазақстан Республикасының бюджет жүйесіне төлеушілерден аударылған (бөлінген) қаражаттарды айтамыз [2].

Салықтарды, алымдарды және басқа да міндетті төлемдерді еңгізу және аудару немесе тоқтату кұқығы Қазақстан Республикасының заң органдарының өкілеттілігіне жүктелген. Бұл құқық тек қана Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы жүзеге асырылады.

Салық төлеуші, салық міндеттемесін орындау барысында, салық салынатын объектісін, салық базасын, салық мөлшерлемесін, салық кезеңін білуге міндетті болады. Бұл кезде: салық салынатың объектісі және салық салумен байланысты объектілері: мүлік және әрекеті болып табылады, егер де олар бар болса, онда салық телеушінің міндеттемесі де пайда болады;

Салық базасы деп- құқықтық, физикалық базасын айтады және де салық салу объектісіне басқа да сипаттамасы бойынша салық салуға жатуы мүмкін. Салық базасының негізінде салық сомасы және басқа да төлеулердің мөлшері анықталады.

Салық мөлшерлемесі- салық базасының өлшем бірлігіне есептелген салық деңгейі болып табылады. Салық мөлшерлемесі пайыздық немесе абсолюттік сомасы бойынша салық базасының өлшем бірлігіне қарап белгіленеді.

Салық кезеңі - бұл уақыт кезеңі, әрбір салық түріне және Салық кодексінің басқа да міндетті төлемдеріне қолайлы етіп белгіленеді, сол кезең біткеннен кейін салық базасы анықталынып бюджетке төленуге жататын салық пен басқа да міндетті төлемдері есептелінеді.

Қазақстан Республикасындағы салық заңы - мүліктің кірістелген және тауарды сату мақсатында жөнелтілген, қызметтің керсетілген, жұмыстың атқарылған кезеңімен есептелген шығысы мен төленген табысының кезеңіне қарамастан, салықтық есептін әдісіне орап есептеу әдісі бойынша құрылады.

Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер осы Кодексте белгіленген тәртіпте және жағдайларда белгіленеді, өзгертіледі немесе күшін жояды.

Салық заңдары Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында қолданылады және жеке тұлғаларға, заңды тұлғалар мен олардың құрылымдық бөлімшелеріне қолданылады [1].

Қазақстан Республикасының салық заңдары салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі, салық салудың айқындығы, әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және салық заңдарының жариялылығы прнциптеріне негізделеді [1,2].

Зерттеудің деңгейі. Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері осы Кодексте белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуге тиіс.

Салық салудың міндеттілігі принципі. Салық төлеуші салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.

Салық салудың айқындығы принцмпі. Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері айқын болуға тиіс. Салық салу айқындығы салық төлеушінің салық міндеттемелері туындаудың, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңдарында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

Салық салудың әділдігі принципі салық салу жалпыға және міндетті болып табылады.

Салық жүйесінің біртұтастығы принципі. Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады.

Салық заңдарының жариялылығы принципі. Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.

Салық - өркениет үшін төленетін төлем. Оның қандай түрінен болмасын жалтаруға жол бермеу - бүгінгі күннің басты назарында. Қазақстан Республикасының Салық Кодексі 2001 жылғы қабылданған Заң күші бар «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Жарлығы барлық салық органдарына үлкен міндеттер жүктейді.

Салықтан жалтарғаның халықтан жалтарғаның болып шығатынын да түсіну қиын емес.

Салық салынатын база жасау жөніндегі қорытынды жұмыстарға әзірлік проблемасы жетіп артылады. Бұл салада өзге де проблемалар жеткілікті. Қазіргі қолданып жүрген Салық кодексі тікелей ықпал ететін заң күшіне әлі де толық ие емес. Салық жөніндегі заңды дамыту тұжырымдамасын жасау саласындағы жұмыс әлі күнге дейін аяқталған жоқ.

Бұдан кейінгі тұрған мәселе қатаң бақылау орнату. Ондай бақылау әкімшілік тұрғыдан күш қолдану арқылы емес, қайта осы заманға нарықтық құралдардың - валюталық қаржылар мен экспорттық импорттық операциялардың қозғалысына бақылау орнату болуы тиіс.

Салықтар нарықтық экономиканы реттеудің ең тиімді нысаны болып табылады. Салық негізінде құрылатын мемлекет бюджеттің кірісіне қарай, мелекеттің кәсіпкерлікпен айналасуының және әлеуметтік-кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшелерін заңды құқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі, төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі [3].

Зерттеудің мақсаты. Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасың қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық салу қағидаларына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" 1995 жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлыты шықты. Енді бүрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды.

Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індеті заң күші бар жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы шілденің 16-сындағы № 440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және Қазақстан Республикасыиың заңдарымен бұл заңға өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.

Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір күрделі үлгілері болуы мүмкін.

Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаггар бойынша былайша жіктеледі:

салық салу объектілері бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға қарай;
пайдалану тәртібі бойынша;
объектінің экономикалық белгісі бойынша.

Салықтарды салу объектісі бойынша, олар тікелей және жанама салықтар болып бөлінеді [1].

І Салық салудың теориялық негіздері

1.1. Салықтың мәні, атқаратын қызметі

Нарықтық экономиканы тереңдетіп, қоғамдық өмірімізге әрқилы жаңаша өзгерістерді енгізе отырып, өзінің талабын қойып келеді. Оны біреулер өздігінен болып жатқан әдеттегі құрылыстардың бірі деп қабылдаса, екінші бір адамдар оны сананың ойелегінен өткізіп, тереңнен талдайды.

Президентіміздің «Қазақстан -2030» деп аталатын халқымызға арнаған Жолдауы сондай құжаттардың санатына жатады. Онда алдағы жылдарда қоғамымызды мемлекеттік саяси және әлеуметтік- экономикалық дамуының стратегиялық бағыттары айқындалған. Өйткені бұл Қазақстанның ерекшеліктерін ескере және әлемдік тәжірибеге сүйене мемлекетіміздің дамуының бүгінгі болашағына терең барлау жасаған құжат [4].

Бұл еңбекте, еліміздің экономикалық болашағына айрықша назар аударылған. Бұған ондағы «зор мүмкіндіктер табалдырығында тұрмыз» деген сөздер дәлел. Түптеп келгенде бұл Қазақстанды Орталық Азия барысына айналдырады. Алайда стратегияда атап көрсетілгендей ; « Салауатты әрі гүлденген экономика құрмайынша, біз қуатты мемлекет пен Қарулы күштер құра алмаймыз, демографиялық, экологиялық және әлеуметтік міндеттерді шеше алмаймыз, әрбір адамның жеке басының қадір қасиеті мен әл-ауқатын арттыра алмаймыз»

Осы айтылғанға сүйене отырып, қолында биліктің барлық тармақтары бар бақылаушы қызмет, құқық қорғау органының өкілі ретінде еліміздің басшысы « Қазақстан- 2030» стратегиясында қойып отырғандай; «Егер салық пен жарналарды толық жинай алмасақ, өзімізді біз қуатты мемлекет ретінде сезіне аламыз ба ?– деген сұрағын ерекше атап көрсету керек.Бұл сұрақтың қойылуы тегін емес, өйткені жиналатын салықтың толық өндірілуі күн тәртібіндегі өзекті тақырыпқа айналып отыр [3].

Цицеронның сөзін жалпыға түсінікті тілде баяндап берсек, салық – мемлекеттік құрылымның негізі.Олай болса, салық полициясына жүктеліп отырған міндет жүгі салмақты екендігі дауыссыз. Ол салықтарды және басқа бюджетке төленетін міндетті төлемдердің толық жиналуын қамтамасыз етуі керек. Бұл үшін қолда салық төлеушілердің тізімдері, сондай-ақ бұдан жалтарғандарды әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тартқандықтын деректері болуы тиіс.

Өздеріңізге мәлім, қандай жұмыстың да көрсеткіші өзінің нәтижесінен көрінеді. Сондықтан да уақыт заңының талабынан аттап өтпейтін салық төлеушілер үшін өткен жылдың нәтижелері ортаға сала кеткеннің артықтығы жоқ деп білеміз. Әсіресе, салық полициясы салық заңдылығы саласындағы тәртіп бұзушылықтар мен айлашарғыларға тосқауыл қоюға, өндірілмеген салықтардың орнына салынуына, республикалық және жергілікті бюджеттерге, сондай- ақ Зейнетақы және басқа бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдердің толық түсуін қамтамасыз етуге көңіл бөлді.

Атап айтқанда өткен жылы 1330 салық салынатын объекті, оның ішінде 327 заңды және 1005 жеке тұлғалар тексеріспен қамтылды. Соның барысында салық заңдылығын бұзудың 1164 оқиғасы анықталды. Осының өзі бұлардың көпшілігі әлі де болса заң талаптарын жете білмейтіндігін, кейбіреулердің табыстарын жасыруға ұмтылғандығын көрсетеді.

Бірақ заңды білмеу бұл жауапкершіліктен құтылып кету емес. Тексерістердің нәтижесінде бюджетке 366876 мың теңге қосымша қаржы есептелді.

Мұның ішінде салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер 87305,4 мың ақшалай айып салу 268394,1 мың, әкімшілік тарапынан шара қолдану -11176,5 мың теңге құрайды.

Бұл жерде айта отырып «Қазақстанда салық жинау ісі қандай жолмен жүреді»- деген ең басты мәселе әлі де толық шешімін тапқан жоқ деп айтуға болады [12] .

Егер мұның өзі реформалаудың басты бағытына стратегиялық толық сай келетін жол болса, онда салықтардың мөлшерін неғұрлым азайтуға бағыт ұстау, сөйтіп салық төлеуден бойларын аулақ салушылардың барысына қатаң жазалау сияқты шараларға баруымыз тиіс.

Олай етпеген жағдайда салық төлеуді жолға қоюдың нарықтық тетіктерін бас тартудан, экономикалық субъектілердің барлығына жаппай мемлекеттік бақылау орнатуға қайта оралудың басқа жол қалмайды.

Өйткені, онсыз салық жинау мүмкін емес. Ал, мұндай жағдайда « Мемлекеттік жоспарлау» экономикасының ауылы онша алыс емес.

Алайда, түбегейлі нарықтық реформалар жолын біржолата таңдап алған екенбіз, ал істің жайы тап осындай екендігіне еліміз басшылығының іс- әрекеттері ешқандай күмән қалдырмайды, онда бірқатар принципті айқындамалар бойынша атқарылар істі толық белгілеп, анықтап алу қажет екендігі сөзсіз.

Ең алдымен бұл жерде әңгіме жалпы салық ауыртпалығын кеміту жөнінде болып тұр. Мұның өзі өндірістік кәсіпорындардың шаруашылық қызметін неғұрлым тезірек белсенді ете түсу және өндірісті дағдарыстан алып шығу құралы болып табылады.

Мұндай шараның, яғни бюджеттің және бюджеттен тыс қорлардың алдындағы қарыздарды өндіріп алуды тоқтатудың қарыздардың құрылымын қайта құру ісімен ұштастыру істі түбірімен басынан бастауға мүмкіндік береді.

Ал, мұның өзі әлеуметтік шиеленістің кемуіне, салықтар мен жалақының ағымдағы жандандырылуына жол ашады. Өткен жылдың нәтижесі көрсеткендей, салыққа кешірім жасаудың едәуір тәуір тәжірибесі жинақталады. Алайда, оның нәтижелері Бас прокуратураның араласып, кәсіпорындардың алдындағы есептерінен кешірім жасалған қаржыны өндіріп алу әрекеті арқылы едәуір дәрежеде құнсызданды, сөйтіп салық заңының рухын сақтаудан гөрі, әрпін сақтау орын алады [6].

Қазіргі нарықтық экономика жағдайында болып жатқан және мейлінше табиғи құбылысқа сәйкес халықтың әлеуметтік және экономикалық негізде бір- бірінен мүліктік жағынан алшақтай түскен ауқатты топтарына прогресшіл салықтар жүйесін енгізу болып табылады.

Бұдан кейінгі мәселе – катаң бақылау орнату. Ондай бақылау әкімшілік тұрғыдан күш қолдану арқылы емес, қайта осы заманға нарықтық құралдардың валюталық қаржылар мен экспорттық- импорттық операциялардың қозғалысына бақылау орнату болуы тиіс.

Мұның өзі сонымен қатар отандық тауар өндірушілер. Ал, осы айқындамалар тізімі өзге де шаралармен қатар, тек сөз жүзінде ғана айтыла салмайтын декларациялар қабылдауды қажет етеді.

Ол декларацияда ТМД елдерінің келісілген салық және кеден саясатына сәйкес болуы тиіс. Мұны өзі әсіресе, қосымша өндірілген құннан алынатын салықтың механизміне тікелей қатысты. « Тауардың барып жеткізілетін жеріне» байланысты принцип бойынша « тауар шығарушы елді» анықтау саласындағы тәртіп бұзушылыққа жол бермейді.

Олай болса, кедендік төлемдер мен салықтарды төлеуге жеңілдіктерді қолдануға жағдай туады, сыртқы сауда сальдосының жағдайына байланысты бюджеттік түсім мөлшерінің өндірілген құннан алынатын түсімдер есебінен бюджетке берілетін қаржыны арттыруға мүмкіндік болады [15].

Салықтың негізгі түрлері

Салық салу жүйесінде формасы және өндіріп алу көздеріне қарай ерекшеленетін әртүрлі салық түрлері пайдаланылады.

Қазақстан Республикасында қабылданған салық жүйесі туралы заңға сәйкес салықтың мынандай түрлері қолданылады:

А) жалпымемлекеттік салықтар;

Б) жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдар;

В) жергілікті салықтар мен алымдар. Республиканың салық жүйесі бүгінгі танда 11 жалпымемлекеттік, 10 жалпыға бірдей жергілікті салықтар мен алымдар және 17 жергілікті салықтар мен алымдардан тұрады.

Жалпы мемлекеттік салықтарға мыналар жатады: қосылған құнға салынатын салық, пайдаға салынатын салық, акциздер, бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан алынатын салық, экспорт пен импортқа салынатын салық, кеден тарифі мен баж салығы, пайдалы қазбалар қазбаларды геологиялық барлау және геологиялық іздестіру жұмыстарына байланысты шығындарды өтеуге жұмсалатын алым, тіркелген төлемдер, транспорт құралдарына салынатын салық, автотранспорт құралдарының Қазақсатан Республикасына келіп кіргені үшін төленетін ақы (басқа мемлекеттер осындай ақы енгізген жағдайда), заңды ұйымдардың, шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ адамдардан алынатын табыс салығы, мемлекеттік баж салығы, колхозшылардың еңбегіне ақы төлеу қорына салынатын салық.

Жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдарға: жер салығы, жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық, орман табысы, су үшін төленетін ақы, табысқа салынатын салық, кәсіпкерлік қызметттің субъектілері ретінде тіркелмеген азаматтардан алынатын алым, заңды ұйымдарды мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін алынатын алым, елтаңбалық алым, мұрагерлік және сыйға тарту тәртібімен ауысқан мүлікке салынатын салық жатады.

Жергілікті салықтар мен алымдарға мыналар жатады: курорттық аймақта өндірістік мақсаттағы объектілер құрылысына салынатын салық, курорттық алым, азаматтардан алынатын мақсатты алым, жарнамаға салынатын салық, автотранспорт құралдарын, есептеу техникасы және жеке компьютерлерді қайта сатуға салынатын салық, автотранспортты аялдауға қойғаны үшін алынатын алым, жергілікті символиканы пайдалану құқы үшін алым, ипподромда ат жарысына қатысқаны үшін алынатын алым, ат жарысындағы ұтысы үшін алынатын алым, ипподромдарда тотализатор ойынына қатысушы адамдардан алынатын алым, тауар биржаларында және валютаны сату және сатып алу кезінде жасалған мәмлелерден алынатын алым, аукциондық сатудан алынатын алым, кино-телетүсірімдер өткізу құқы үшін алынатын алым, ит иелерінен алынатын алым, спиртті ішімдіктермен сауда-саттық жасау хұқы үшін алынатын лицензиялық алым, жергілікті аукциондар өткізу және лотереялар ойнату хұқы үшін алынатын лицензиялық алым.

Жалпымемлекеттік салықтар Республика заңдарының негізінде орталық өкіметпен мемлекеттік бюджетке аударылады. Жергілікті салықтар тиісті территорияның жергілікті басқару органдарымен алынып жергілікті бюджетке түседі.

Халықаралық статистикада салықтарды тікелей және жанама деп бөлінеді. Тікелей салықтар табысқа және мүлікке салынады. Мысалы, ондай салықтарға табыс салығы, пайдаға салынатын салық және т.б. жатады.

Тауардың бағасына енгізілетін немесе тарифке қосылатын және сатып алушы төлейтін салықты жанама салық деп атайды. Ол негізінен көпшілік тұтынушылардан алынады. Жанама салықтарға қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кедендік баж салығы жатады. Тікелей және жанама салықтардың бұрынғы КСРО –ның ұлттық табысындағы үлесінің мөлшелері 40%, Францияда – 45%, АҚШ-та – 30%, Швецияда – 51%, Норвегияда -46%, Ұлыбританияда -39%.

Салынуға көздеріне қарай еңбекпен табылған және еңбексіз табылған және еңбексіз табылған табыс болып бөлінеді. Еңбекпен табылған табысқа еңбек ақы, қалам ақы, жеке кәсіпорындардың табысы жатады. Еңбексіз, бірақ жария табысқа дивидендтер, ақша салымы бойынша проценттер; қозғалмайтын мүліктердің және бағалы қағаздардың құнының өсімі, жер рентасы және т.б. жатады [14] .

Тарау ІІ Арнаулы салық режимінің жүргізілуі мен ресімделу тәртібі

2.1. Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған анрнаулы салық режимі

Арнаулы салық режимі - бұл салық төлеушілердің кей категорияларына салықтың жеке түрлерін есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібімен жүргізілетін бюджетпен есеп айырысудың ерекше түрі.

АСР-і мыналарға жүргізіледі: (қолданушылар)

Шағын бизнес субъектілеріне;
Шару қожалықтарына;
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне [12].

Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған арнаулы салық режимінің тәртіптері

Жеке кәсіпкер

Заңды тұлға

Жалпыға бірдей белгілеген тәртіп

Біржолғы талон негізінде ара-тұра сипатта қызметін жүзеге асыратын жеке тұлға, патент негізінде қызметін жүзеге асыратын жеке кәсіпкер, оңайлатылған декларация негізінде қызметін жүзеге асыратын жеке кәсіпкер және заңды тұлға ШАҒЫН БИЗНЕС СУБЪЕКТІЛЕРІ болып табылады.

Шағын бизнес субъектілері әлеуметтік салықты және корпорациялық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.

Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі: біржолғы талон, патент, оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асырылады.

Салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне белгіленген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі. ЕСЕПТЕУ=ССО*С.ставкасыына [11].

Салық салу объектісі болып ҚР-ң аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс табылады.

Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін тапсырудың мынадай тәптіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:

Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
Патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.

Салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне ауысқан кезде жалпыға бірдей белгіленген тәртіп екі жыл қолданылғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.

Салықтарды есептеу мен төлеудің АСР қолдануға құқығы жоқтар:

филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалар;

заңды тұлғалардың еншілес ұйымдарының және тәуелді акционерлік қоғамдардың;

Арнаулы салық режимі:

акцизделетін өнім өндіретін;
консультациялық, қаржы, бухгалтерлік қызмет көрсететін;
мұнай өнімдерін өткізетін;
шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
жер қойнауын пайдаланатын
мыналарды:

медициналық, дәрігерлік және мал дәрігерлік қызметті;
өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен қорғау құралдарын өндіруді және сатуды;
жолаушылар лифтілерін монтаждауды, жөндеуді және оларға қызмет көрсетуді;
дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдары мен препараттарын дайындауды, өндіруді, ұқсатуды және көтерме саудада сатуды, сондай-ақ оларды пайдалануға байлансты жұмыстар мен қызметтер түрлерін;
алкоголь өнімдерін бөлшек саудада сатуды және т.б. лицензияланатын қызмет түрлеріне
және т б (СК 371б. 4 тармақ, 6)-тармақшасы) қолданылмайды [12-16].

Енді әрбір жеке – жеке тәртіпке тоқталамыз.

А) Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп – ол қазіргі уақытқа дейін салықты есептеу мен төлеу жолдарын айтамыз.
Ә) Біржолғы талон - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат.

Біржолғы талон негізінде арнаулы салық режимін қызметі ара-тұра сипатта болатын жеке тұлғалар қолданады.

Күнтізбелік жылда бәрін жинақтағанда тоқсан күннен аспайтын қызмет ара-тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет деп ұғынылады.

Біржолғы талондардың құны кіріс алынатын объектінің о рналасқан жерін, түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайларын, сапасы мен көлемін, сондай-ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген орташа күндік хронометраждық қадағалау мен зерттеу деректері негізінде жергілікті өкілді органдардың шешімімен белгілінеді.

Жалдамалы еңбекті қолданбай біржолғы талон негізінде ара-тұра сипаттағы қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтік салық төлеушілер болып табылмайды және жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден босатылады.

М-лы: Студент Ыбраев жазда базарда газет сатумен айналысады. 25 мамырдан бастап 15 күн жүмыс істеді. Әр күнге біржолғы талонның құны 180 теңге тұрады.

Табу керек: Бюджетке төленген салық сомасын анықау керек:

Есептеу жолы: 15*180=2700теңге. Төлеген сома: Жеке табыс салығы [10-16]
Б) Патент негізіндегі арнаулы салық режимі.

Патент – арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық сомаларының бюджетке төлеген фактісін растайтын құжат. Патенттің нысанын уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда салық төлеушінің өтініші бойынша дубликат беріледі. Бүлінген патентті салық органына тапсыруға тиіс.

Патент бланктері қатаң есеп бланктері болып табылады және ақша алынбай беріледі. Оларды басқа адамдарға беруге тиым салынады.

Патент негізінде жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлер үшін – күнтізбелік жыл, салық кезеңі болып табылады.

Патент негізіндегі АСР-нің талаптары:

Жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
Жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;
Жыл ішінде 2,0 млн теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер қоланады.

Патент жеке кәсіпкерге бір күнтізбелік жыл шегінде кемінде бір ай мерзімге беріледі [9-11].

Жеке кәсіпкер патент алу үшін салық органына қызмет түрін көрсете отырып, өтініш және Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті табыс етеді.

Салық органдары өтініш бергеннен және бюджетке патенттің құны, ЖЗҚ-на МЗЖ және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың төлегенін растайтын құжаттар көрсеткеннен кейін 1 күн ішінде патент беруді жүргізеді.

Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көрсетілмейінше, патент жарамсыз болады.

Патенттің құнын есептеуді жеке кәсіпкер мәлімдедген кірістің 3% мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүзеге асырылады.

Мысалы: Сағат жөндеумен айналысатын жеке кәсіпкер өзінің өтінішінде 9ай жұмыс істейтінін көрсетті. Әр айда табысының сомасы12000 теңге.

Табу керек: Патент құнын.

Есептеу: 9*12000=108000 теңге. *3%=3240/2=1620

Патент құны-3240 теңге. Төленеді: Жеке табыс салығна –1620, Әлеу-к салыққа -(1620-Мемлекеттік сақтандыру аударымдарына аударылған сома)

Патенттің құнын бюджетке 2-ге бөлім төлейміз. Жарты бөлігі жеке табыс салығына енеді, екінші жарты бөлігі мемлекеттік әлеуметтік аударымдар сомасын алып тастағаннан кейін әлеуметтік салық сомасы болып төленеді [1].

Патенттің күші жойылған мерзімге дейін кәсіпкерлік қызмет тоқтатылған кезде салықтың енгізілген сомасы қайтарылуға және қайта есептеуге жатпайды.

Нақты табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан асып кеткен жағдайда, салық төлеуші 5 жұмыс күні ішінде асып кеткен сомасы мәлімдейді және осы сомадан салық төлейді. Салық төлеушінің өтініші бойынша бұрын берілген патенттің орнына оған нақты табыс көрсетілген жаңа патент беріледі.

Нақты табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан төмен болған жағдайда, артық төленген патенттің құы салық төлеушінің өтініші бойынша салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден кейін қайтарылады.

С) Оңайлатылған декларация негізінде бюджетпен есеп айырысу тәртібі

Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне салық кезеңі басталғанға дейін көшу үшін ШБС-рі өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша салық органына уәкілетті мемлкеттік орган белгілеген нысанда өтініш береді. Жаңадан құрылған заңды тұлға - өтінішті Мемл-к тіркелгеннен кейін 10 жұмыс күнінен кешіктірмей салық органына береді. Жаңадан құрылған жеке кәсіпкер өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша тіркеуге қойылған күні өтініш береді.

Салық кезеңі болып –тоқсан табылады.

Мынадай талаптарға сәйкес келетін шағын бизнес субъектілері:

Жеке кәсіпкерлер үшін:

- жеке кәсіпкердің өзін қоса алғанда, қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 15 адам болса;

- Салық кезеңі ішінде шекті табысы 4500,0 мың теңге болса;

Заңды тұлғалар үшін:

- қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 25 адам болса;

- Салық кезеңі ішінде шекті табысы 9000,0 мың теңге болса, оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолданады.

Көрсетілген талаптарға сай келмеген жағдайларда немесе арнаулы салық режимінен өз еркімен шыққан кезде шағын бизнес субъектісі есепті тоқсаннан кейінге тоқсаннан бастап өтініш негізінде салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне көшеді.

Жеке кәсіпкер көрсетілген талаптар өзгерген жағдайда ұйымдық-құқықтық нысаны өзгерген кездегі заңды тұлға ретінде оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға құқылы [2].

Салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібінен оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне көшкен кезде әлеуметтік, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын төлеу және олар бойынша есептілікті тапсыру жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

Салықты оңайлатылған декларация негізінде есептеуді шағын бизнес субъектісі салық салу объектісіне есепті салық кезеңіне тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді [1] .

Жеке кәсіпкердің табысына мынадай ставкалар бойынша салық салынуға тиіс:

Тоқсандық табыс	Ставкасы
Қоса алғанда 2000,0 мың теңгеге дейін 2000,0 мың теңгеден жоғары – 3000,0 мың теңгені қоса алғанда 3000,0 мың теңгеден жоғары	Табыс сомасының 3%-ы 60,0 мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 5% 110,0 мың теңге + 3000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 7%

Заңды тұлғаның табысына мынадай ставкалар бойынша салық салынуға тиіс:

Тоқсандық табыс	Ставкасы
Қоса алғанда 2000,0 мың теңгеге дейін 2000,0 мың теңгеден жоғары - 4000,0 мың теңгені қоса алғанда 4500,0 мың теңгеден жоғары - 6500,0 мың теңгені қоса алғанда 6500,0 мың теңгеден жоғары	Табыс сомасының 4%-ы 80,0 мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 5% 205,0 мың теңге + 4500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 7% 345,0 мың теңге + 6500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 9%

М-лы: Жеке кәсіпкер Хамзин А.В.салық кезеңі ішінде табысының сомасы 3 400 000 тг.

Табу керек: бюджетке төленетін салық сомасын.

Есептеу: 3400000-3000000=400000*7%=28000+110000=138000теңге. /2=69000.

Салық сомасы = 138000. ЖТС=69000, әлеу.салық=(69000-әлеуметтік аударымдар сомасы).

Егер, есепті кезеңнің қорытындысы бойынша жалдамалық қызметкерлердің орташа айлық жалақысы Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген ең төменгі айлық жалақының жеке кәсіпкерлердің кемінде 2 еселенген, заңды тұлғалардың кемінде 2,5 еселенген мөлшеріндей болса, онда жеке кәсіпкердің және заңды тұлғаның табысына көрсетіліп кеткен ставкалар бойынша салық салуға сәйкес салық кезеңі ішінде есептелген салық сомасы, қызметкерлердің орташа тізімдік санын негізге ала отырып, әрбір қызметкер үшін салық сомасының 1,5%-ы мөлшеріндегі сомаға азайтылу жағына қарай түзетілуге тиіс [11].

Мысалы: ЖШС «Парасат-Әлемі» компьютерлік клуб болып жұмыс атқарады. Ағымдағы жылдың 3 тоқсаны бойынша келесідей табыстары бар:

Шілде – 888 000

Тамыз – 950 550

Қыркүйек – 4 550 000

15 жұмыскерге орташа жалақы мөлшері 25000 теңгеден.

Табу керек: бюджетке төленетінсалық сомасын ?

Есептеу: 888 000+950 550+4 550 000=6388550-4500000=1 888 550*7%(кесте бойынша) =132 199 +205000(кесте бойынша)=337 199 (салық сомасы)

9200(2006 жылдың Ең төмен жалақы мөлшері)*2,5=23000 (шекті нормасы)

енді түзету жүргіземіз: 15(жұмыскердің санын)*1,5=22.5% (түзетуге тиісті пайыздың сомасы береді)

салық сомасы 337199-22,5%=261 329 (түзетілген салық сомасы)

Декларация: 10.10. ағымдағы жыл

Төлеу мерзімі: 15.10 ағымдағы жыл 261 329/2=130 665

ЖТС – 130 665

Әлеуметтік салық – (130 665-әлеуметтік сақтандыру аударымдарын)

Оңайтылған декларация тоқсан сайын, есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10-нан кешіктірілмей салық органына табыс етіледі. Осы бойынша есептелген салықты бюджетке төлеу жеке табыс салығы және әлеуметтік салық-ҚР міндетті сақтандыру туралы заң актісіне сәйкес Мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасы алып тасталғаннан кейінгі түрінде есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі. Оңайлатылған декларацияны табыс ету және салықтарды төлеу оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш берген жер бойынша салық органында жүргізіледі. Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған оңайлатылған декларация - 910.00 формада жүргізіледі [9].

2.2. Шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі

Шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айырықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа қожалықтары қызметіне қолданылады.

Шаруа қожалықтары осы арнаулы салық режимін немесе салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін дербес таңдауға құқылы.

Шаруа қожалықтары арнаулы салық режимін 20 ақпанға дейін таңдау керек, таңдап алынған арнаулы салық режимі салық кезеңі ішінде өзгертуге жатпайды.

20 ақпаннан кейін құрылған шаруа қожалықтары Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін алған күні АСР қолдану құқығына өтініш береді.

Күнтізбелік жыл бірыңғай жер салығы бойынша салық кезеңі болып табылады

Шаруа қожалықтары салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің мынадай түрлерін:

Қызметтен түскен шаруа қожалықтарының табысынан ЖТС

ҚҚС
Жер салығы
Көлік құралдарына салынатын салық
Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайды.

Жер учаскесін бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу үшін негіз болып табылады.

Жер учаскесін айқындау ҚР-ң жер заңдарына белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

Бірыңғай жер салығын есептеу жер учаскесін бағалау құнына 0,1% ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.

Бірыңғай жер салығын төлеу жер учаскесі орналасқан жер бойынша тиісті бюджетке екі мерзімде:

Ағымдағы төлем ағымдағы салық кезеңінің 20 қазанынан кешіктірілмейтін мерзімде, жалпы сомасының бөлігінен кем емес мөлшерде төленеді;
Бірыңғай жер салығы бойынша түпкілікті есеп айырысу есепті кезеңнен кейінгі салық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі.

20 қазаннан кейін құрылған бірыңғай жер салығын төлеушілер есепті жылдан кейінгі жылдың 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде ағымдағы есепті кезең үшін төлеуге тиісті жалпы салық сомасын енгізеді.

Шаруа қожалығы жер учаскесін басқа шаруа қожалығына жалға берген кезде тараптардың әрқайсысы осындай жер учаскесі бойынша бірыңғай жер салығын жалға беру шартында көрсетілген жер учаскесінің нақты пайдаланылу кезеңін негізге ала отырып есептейді және төлейді.

Жер учаскесін жалға беруден алынған табыс бойынша шаруа қожалығы салықты жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен есептейді және төлейді. Бұл орайда осындай жер учаскесі бойынша бірыңғай жер салығының төленген сомасы салық салынатын табыс айқындалған кезде шегерілуге тиіс [13-16].

Бірыңғай жер салығын төлеушілер жыл сайын ағымдағы салық кезеңінің 15 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде жер учаскелері орналасқан жердегі салық органдарына өткен салық кезеңі үшін бірыңғай жер салығы мен әлеуметтік салық бойынша декларация тапсырады.

Бірыңғай жер салығын төлеуші осы арнаулы салық режимін қолданған бірінші жылдың 15 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде мынадай құжаттарды:

Ағымдағы кезеңі үшін бірыңғай жер салығы бойынша ағымдағы төлем есебін;
Нотариат немесе селолық атқарушы органдар куәландырған жер пайдалануға құқық беретін құжаттардың көшірмелері;
Жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган берген жер учаскесін бағалау құнын анықтайтын актінің нотариат немесе селолық атқарушы органдар куәландырған көшірмесін;
әлеуметтік салық сомаларын есептеу үшін қажетті деректерді міндетті түрде көрсете отырып, қызметкерлерді алдағы салық кезеңінде жалдау туралы мәліметтер табыс етеді.

Таратылған немесе қайта ұйымдастырылған кезде бірыңғай жер салығын төлеуші қызметті тоқтату немесе қайта ұйымдастыру туралы өтінішті салық органына бергеннен кейін 15 күн мерзімде өткен салық кезеңі үшін декларация тапсыруға міндетті.

Бірыңғай жер салығын төлеушілер шаруа қожалығының басшысы және мүшелерін қоса алғанда, әрбір қызметкер үшін АЕК-ң 20%-қ ставкасы бойынша әлеуметтік салық сомасын ай сайын есептеп отырады. (1қызметкерге 1030(1АЕК)*20%=206 әлеу.салық)

Әлеу.салықтың есептелген сомасы Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасына азайтылуы тиіс.

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасы әлеуметтік салық сомасынан асып кеткен кезде әлеу.салық сомасы нөлге тең [6-8].

Төлем көзінен ұсталатын ЖТС есептеу жалпыға белгіленген тәртіп арқылы есептелінеді және жүреді. ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарын есептеу ҚР-ң зейнетақы заңдарында белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

Төлем көзінен ұсталатын ЖТС-ң, әлеуметтік салықтың, ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарының, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемнің және жер бетіндегі көздерден су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақыны есептелген сомасын төлеу үшін көзделген мерзімдерде мынадай тәртіппен жүргізіледі:

Ағымдағы салық кезеңінің 20 қазанынан кешіктірілмейтін мерзімде 1 қаңтардан 1 қазанға дейінгі кезең үшін есептелген сома төленеді;
Есепті кезеңнен кейінгі салық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде 1 қазаннан бастап 31 желтоқсаннан аралығындағы кезең үшін есептелген сома төленеді.

Төлем көзінен ұсталатын әлеу.салық пен ЖТС төлеу жер учаскесі орналасқан жер бойынша жүргізіледі.

Бірыңғай жер салығын төлеушілер бірыңғай жер салығы бойынша декларация табыс ету үшін белгіленген мерзімдерде:

төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығы бойынша есепті;
ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі есептілік;
Жер бетіндегі көздерден су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы бойынша және қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы бойынша декларацияны;
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдар бойынша есепті табыс етеді [5-10].

2.3. Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі

Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі патен негізінде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібін көздейді және заңды тұлғаларды:

Жерді пайдалана отырып, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі;
Толық кезеңді мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының, ара шаруашылығының ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру жөніндегі, сондай-ақ , өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі қызметіне қолданылады.

Мыналардың:

Еншілес ұйымдары, филиалдары мен өкілдіктері бар заңды тұлғалардың;
Заңды тұлғалар филиалдарының, өкілдіктері мен өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің және т.б. АСР-н қолдануға құқығы жоқ.

АСР салық төлеушілердің акцизделетін өнімді өндіру, ұқсату және өткізу жөніндегі қызметіне қолданбайды. Таңдап алынған салық салу режимі салық кезеңі ішінде өзгертілмеуге тиіс.

Күнтізбелік жыл патент құны есебіне енгізілген салықты және жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақыны есептеуге арналған салық кезеңі болып табылады.

АСР-н қолдану үшін салық төлеуші жыл сайын 20 ақпаннан кешіктірмей жер учаскесінің орналасқан жері бойынша салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша патент алуға өтініш береді.

Патент беру әрбір салық кезеңіне жүргізіледі, салық органы 5 жұмыс күні ішінде патент береді.

Патен құнының есебіне КТС, әлеуметтік салық, меншік, жерді тұрақты пайдалану немесе бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығымен жер учаскесі болған кезде төлейтін жер салығы, уақытша өтеулі жер пайдалану учаскесі болған кезде жер учаскесін пайдаланғаны үшін төлейтін ақы, мүлік салығы, көлік құралдары салығы, ҚҚС енгізіледі [1,2,16].

Салық кезеңінің басында патент құнының есебіне енгізілген салық сомаларын есептеу:

1) КТС және ҚҚС белгілеу кезңнде-өткен 5 жыл ішінде шаруашылықтың табысы мен шығындарының көрсеткіштері негізінде жүргізіледі. Патент құнын есептеу кезінде бюджетке төленуге тиісті салық және жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлейтін ақы сомасы 80% азайтылады.

Патент құны есебіне енгізілетін салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы сомаларын бюджетке төлеу 20 мамырдан және 20 қазаннан кешіктірілмей, патент құны есебінде көрсетілген салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы соманың тиісінше және мөлшерінде және патент құны есебіне енгізілген салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы бойынша берілген қайта есептеулерді ескере отырып, патент құнының қалған бөлігі мөлшері есебінде келесі кезеңнің 20 наурызында жүргізіледі [2].

2.4. Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимі.

КҚЖ түрлеріне арналған АСР:

Ойын бизнесі саласында;
Ақшасыз ұтыс ойын автоматтарына;
Боулинг бойынша;
Картинг бойынша;
Бильярд бойынша;
Лото ойын ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсететін жеке кәсіпркерлердің, заңды тұлғалардың, олардың филиалдарының, өкілдіктерінің және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің қызметіне қолданылады.

АСР осы тұлғалар үшін:

КТС немесе ЖТС және ҚҚС есептеудің және төлеудің;
Акциз бойынша оңайлатылған тәртібін белгілейді.

Корпорациялық (жеке) табыс салығы-тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 30%, ҚҚС- тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 70% құрайды. Салық төлеуші тіркелген жиынтық салықты төлеумен бірге акциз төлейді, оның сомасы жалпы белгіленген тәртіппен анықталады.

Тіркелген жиынтық салық салу объектісі болып табылады:

ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыратын салық төлеушілер үшін: ойын үстеі, ақшалай ұтысы бар ойын автоматтары, тотализатор кассалары, букмеккер кеңсе кассасы.
Ұтыс ақшасыз ойын автоматтары қызметін көрсететін салық төлеушілер үшін: ұтыс ақшасызы ойын автоматтары.
Боулинг бойынша қызмет көрсететін салық төлеушілер үшін: ойын жолы.
Картинг бойынша қызмет көрсететін салық төлеушілер үшін: карт.
Бильярд бойынша қызмет көрсететін салық төлеушілер үшін: бильярд үстелі
лото ойынын ұйымдастырушы салық төлеушілер үшін: лото ұйымдастырушы.

Бір салық салу объектісінен алынған тіркелген жиынтық салық ставкаларының мөлшерін салық органдары берген деректер негізінде жергілікті өкілді органдар белгілейді және ол бір әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында орналасқан салық төлеушілер үшін бірыңғай болып пбылады.

Күнтізбелік бір жылда төленуге тиісті тіркелген жиынтық салық = салық салу объектісіне * тиісті жылдың салық ставкасын қолдану арқылы анықалады. Есепті кезең үшін төленуге итісті тіркелген жиынтық салық жыл бойынша есептелген соманы 12 бөлу жолымен анықталады [3].

Акциз және тіркелген жиынтық салық сомасы есепті айдан кейінгі айдың 20-сынан кешіктірілмей, ай сайын алу объектілерінің орналасқан жері бойынша бюджете төленуге тиіс.

Күнтізбелік ай тіркелген жиынтық салықты және акцизді есептеу мен төлеу үшін салық кезеңі б/т. салық төлеушілер тіркелген жиынтық салық және акциз бойынша бірыңғай оңайлатылған декларацияны есепті айдан кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей, ССО-ң орналасқан жері бойынша салық органына табыс етуге міндетті.

Қорытынды

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттілектері мен сұрау салуларына бейімделді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон «салықтарды төлеу - әрбір азаматтың қасиетті борышы»- деген еді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және езге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған. Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:

1) пайда (алынған игіліктер) қағидаты;

2) "қайыр керсету" (төлем қабілетгілігі) қағидаты. Алынған игілікгерге және төлем қабілетгілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне салды.

Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қагидаттарын бұрын А.Смит ұсынған еді. Олар мынаған салды:

1) салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс (әділеттілік кағидаты);

2) салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы керек (анықтылық қағидаты);

3) әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс (қолайлылық қағидаты);

4) салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс (үнем қағидаты).

Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық-зомбылықты жоқ етті, бұл процеске реттемелеуді енгізді және А.Смитке "салықтар - оны төлейтіндерге кұлшылықтың нышаны емес, бостандықтың нышаны" деп қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Салық салудың кейінгі даму барысында қағидаттардың тұжырымдамалары дәлденді, толықтырылды.

Тұңғыш рет Қазақстан Республикасында заңнамалық деңгейде салық салудың қағидаттары баянды етілген. Қазақстанның салық заңнамасында сонымен бірге салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі, салық салудың айқындығы, әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және салық заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді.

Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті [1].

Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міңдетті төлемдер айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық телеушінің салықтық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.

Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады. Салық салу мәселелерін реттейтің нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға жатады.

Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан алуан қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайданылуы болып табылады. Сонымен салықтардың мемлекет, соңдай-ақ басқа жергілікті органдар белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем аударымдарынан айырмашылығы болады; бұған әлеуметтік сақтандыруға аударылатын қатаң мақсатты аударымдар, соның ішінде бюджеттен тыс қорларға төленетін жарналар мен аударымдар жатады, олар белгілі бір, ұзақ мерзімді көлемде өнімнің, жұмыстың және қызметтер көрсетудің өзіндік құнынан, табыстан (пайдадан), еңбекке ақы төлеу қорынан, амортизациядан жөне басқа көздерден есептелінеді.

Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, соңдықтан қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн.

Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.

Фискалдық функция - барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толықтыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді [1].

Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын тандау, олардың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

Мемлекет салық саясатын - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қорлары арқылы халықтың нақты табыстарының едәуір бөлігін қалыптастырудың өзін ақтамаған қағидатынан бас тарту болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіндегі экономикалық ынталылықтың уәждемелік механизмі арқылы халықтың еңбекке жарамды бөлігінің табыстарын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік жасайды. Салық жүйесі арқылы қоғамның енбекке жарамсыз мүшелерінің неғұрлым тиімді және берік әлеуметтік қорғалуы қамтамасыз етіледі.

Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi.

1. «Қазақстан Республикасының» Конституциясы. Алматы. 1995ж.

2. Қазақстан Республикасының “Салық Кодексi” (01.01.2006ж.).

3.Қазақстан экономикасын реттеу стратегиясы: ХХI ғасырға көзқарас. Алматы. 2002ж.

4. Мадиярова Д.М. Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауiпсiздiк. Алматы. 2003ж.

5. Мамыров Н. Халықаралық экономикалық қатынастар. Алматы. 2001.

6. Мадешев Б. Нарықтық экономикаға кiрiспе.- Алматы, 2004

7. Родостовец В.К Кәсіпорындағы буғалтерлік есеп. Алматы, 2005ж

8. Сахариев С.С. Әлем экономикасы. Алматы, 2004

9. Салық Кодексі; Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы .- Алматы, 2006

10. Назарбаев Н. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы.- Алматы

11.Мамыров М. Государство и бизнес.-Алматы, 2002

12.Серкебаев Б. Салық саласына салмақ түсмті // Қаржы-Қаражат.-2006

13.Рустемов К. Салық реформасы уақыт сыны.//Қаржы-Қаражат.-2006

14.Әлімов Қ. Салық халық несибесі // Қаржы-Қаражат.-2004

15. Жауапсыздық жарға жығады // Қаржы-Қаражат.-2005

16. Әлиағпар Қ. Қолданылатын шара күшейтiлдi. //Қаржы-Қаражат