Қортынды

Қорыта келгенде зерттеу барысында үш бөлім қарастырылды.

Бірінші бөлімде қарым-қатынас пен зейін мәселелеріне жеке теориялық талдаулар жасалды. әлеуметтік психология мен жалпы психология аймағында осы мәселелерді көптеген ірі психологтар жан-жақты зерттеген (А.А.Леонтьев, Б.А.Ананьев, С.Л.Рубинштейн, Т.А.Рибо, У.Джеймс, Д.Н.Узнадзе және т.б.).

Екінші бөлімде жасөспірімдердің қарым-қатынасының психологиялық ерекшеліктері қаралды. Өйткені зейін адамдардың барлық іс - әрекет түріндегі қарым –қатынасының және күнделікті қарым–қатынасының маңызды психологиялық факторы болып табылады. Зейіннің қасиеттері қарым –қатынас пен адамдардың өзара қатынасының қажетті психологиялық компоненті бола отырып, айналадағы адамдармен байланысының тереңдей түсуіне мүмкіндік туғызады.

Қарым–қатынас процесінде өз ойын жеткізу мен басқа адамның ойын жеткізуде де зейіннің маңызы өте зор.

Үшінші бөлімде I-III курс студенттерінің қарым-қатынастағы зейін қасиеттерінің деңгейлерін анықтау мақсатында эксперименталды зерттеу жұмыстары жүргізілді. Жалпы бұл жұмыста зейіннің шоғырлану, көлем, тұрақтылық деңгейлерін зерттеп, оларды дамытуға материалдар алынды.

Зерттеу барысында алынған әдістемелер Стьюдент әдісі арқылы өңделіп, аралық зонаға орналастырылды. Экспериментті осындай критеримен өңдеу арқылы мынандай қорытындыға қол жеткіздік. Яғни жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерін деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Эксперименталды топтағы студенттерге арнайы алынған әдістеменің нәтижелері кесте, гистограмма арқылы көрнекті түрде бейнеленді.

Қарым-қатынас зейін қасиеттерінің деңгейлерін арнайы тиімді жоспарлаумен жүргізілгенде, бақылағанда көрінеді.

Соның негізінде ғылыми-теориялық негізделген жұмыстың құндылығы студенттердің зейін қасиеттері деңгейлерінің дамуына ықпалы дәлелденді.

Зерттеу жұмысының барысында мақсат-міндеттеріміз орындалып, болжамымыз дәлелденді.

Әдебиеттер тізімі:

1. 
   Леонтьев А.А. Психология общения М.: 2005. с. 46-67, 159-199.
   
2. 
   Бодалев А.А. Личность и общение М.: Педагогика1983. с. 21-54.
   
3. 
   Возчиков В.А. Общение и коммуникация НИЦ БиГПИ 2000. с.18-31.
   

1. 
   Станкин М.И. Психология общения Воронеж: 2000. с. 304-310.
   
2. 
   Андреева Г.М. Социальная психология М.: Аспект Пресс 2004. с. 71-84.
   
3. 
   Отв. Ред. Ломов Б.Ф. Психологическое исследования общения М.:Наука 1988. с. 10-13.
   
4. 
   Бодалев А.А. Проблемы общения в пихологии // Психол. журн. 1983. Т4. №1. с.160-165.
   
5. 
   Буева П.П. Человек: деятельность и общение М.:1978. с. 276-281.
   
6. 
   Ерастов Н.П. Психология общения Ярославль: 1979. с.5-8.
   
7. 
   Борисова А.А. Проницальность как проблема психологии общения// Вопросы психологии 1990. №4. с.117-122.
   
8. 
   Каган М.С. Мир общения М.: 1988. с.141-156.
   
9. 
   Хрестоматия по вниманию / Под.ред. А.Н.Леонтьева, А.А.Пузырея и др.) МГУ.: 1976. с.7-60.
   
10. 
    Немов Р.С. Психология Словарь-справочник. В 2 ч. – М.: Владос-Пресс: 2003. ч.1. с.304-308.
    
11. 
    Немов Р.С. Психология М.: Просвещение 1990. с.125-132.
    
12. 
    Вопросы психологии вниания Выпуск V. Саратов 1973.
    
13. 
    Вопросы психологии вниания Выпуск VI. Саратов 1974.
    
14. 
    Вопросы психологии вниания Выпуск VIII. Саратов 1976.
    
15. 
    Вопросы психологии вниания Выпуск IX. Саратов 1977.
    
16. 
    Вопросы психологии вниания Выпуск XIII. Саратов 1973.
    
17. 
    Джемс У. Психология М.: Педагогика 1991. с.119-140.
    
18. 
    Страхов И.В. Психология внимания Саратов: 1968.
    
19. 
    Мұқанов М.М. Зейінді тәрбиелеу Алматы: 1960. с.25-31.
    
20. 
    Психология познавательных процессов Самара:1992. с.
    
21. 
    Психология внимания и мышления Саратов: 1980. с.23-45.
    
22. 
    Столяренко Л.Д. Основы психологии Ростов-на-Дону: Феникс 2005. сс.150-156, 639-640.
    
23. 
    Столяренко Л.Д. Основы психологии. Практикум. Ростов-на-Дону: Феникс 2003. с.42-47.
    
24. 
    Психологические процессы и общение // Методологическиепроблемы социальной психологии М.:197с.58-63
    
25. 
    Проблемы общения и воспитание Тарту:1974. с. 113-125.
    
26. 
    Кольцова В.А. Общения и познавательные процессы // Познание и общение М.:1988.
    
27. 
    «Аманжоловские чтения-2005» матер.междунар.: научно практич.конф. Усть-Каменогорск 2005.с.338-343.
    
28. 
    Хайруллин Г.Т. Технология и техника взаймодействия Алматы:1999. с.34-41; 128-134.
    
29. 
    Хрестоматия по психологию /Под. ред. А.Н.Леонтьева и др./ МУ.:1976 с.7-14.
    
30. 
    Еникеев М.И. Общая и юридическая психология ч.1. М.:1996. с.427-452.
    
31. 
    Глуханюк Н.С. Практикум по общей психологии Москва-Воронеж: 2005.с.100-110.
    
32. 
    Практикум по общей психологии М.: 1979. с.66-71.
    
33. 
    Дормашев Ю.Б. Психология внимания М.: 1995. с.320-327.
    
34. 
    Гальперин П.Я. Экспериментальное формирование внимания М.:1974. с.68-75.
    
35. 
    Гильбух Ю.З. Как учиться и работать эффективно Минск: 1995. с. 115-122.
    
36. 
    Тихомиров О.К. Психология М.: 2006 с.263-285.
    
37. 
    Познавательные процессы и способности в обучении /Под. ред. В.Д.Шадрикова/ М.: 1990 с.74-79.
    
38. 
    Психологические тесты 2 /Под. ред. А.А.Карелина/ М.: 2005. с.263-27
    
39. 
    Брушлинский А.В. Психология субъекта//Психологический журнал 2003.т.24. №2. с.15-17.
    
40. 
    Основы педагогики и высшая школа /Под.ред. Петровского/ М.: 1986. с. 59-64.
    
41. 
    Елюбаева Ж.Е. Особенности формирования учебной активности студентов Усть-Кам.: 2004. с.
    
42. 
    Психология /Под. ред. Б.А.Сосновского/ М.: Юрайт 2005. с.179-189.
    
43. 
    Столяренко Л.Д. Психология СПБ.: Лидер 2005. с. 119-123.
    
44. 
    Gaffron M. Right and left in pictures, Art Quart. , 1950. p. 311-331.
    
45. 
    Wertheimer M. Constant errors in the measurement of figural aftereffects. “Amer. J. of Psychol.” 67, 1954. p. 543-546.
    
46. 
    Peters. Zur Entwicklung der Psychologie, 1915. ss. 152-153.
    
47. 
    Kant I. Critique de la Raison pure, P., 1869. pp. 198-208.
    
48. 
    Bergson A. Lenergie spirituelle. P. 1999.
    
49. 
    Treisman A.M. The psihological reality of levels of processing // Levels of processing in human memory / Eds. L. S. Germek, J.M. Craik Hillsdall, 1979.
    
50. 
    M. Merlau-Ponty. Phenomenon of Perception. L., 1962. pp.26-31.
    
51. 
    Koffka K. Perception: an introduction of the Gestalt theory. “Psychol. Bull.” 1922. pp.561ff.
    
52. 
    E. Rubin The Figure – Ground phenomenon in experimental and phenomenological psychology. Stockholm 1968. pp.112-128.
    
53. 
    Kohler W. “Kurt Koffka”. “Psychol. Rev.”, 1942. 2. pp. 97-101.
    
54. 
    Prentice W.C.H. “The systematic psychol. of wolfgang Kohler.” in S. Koch “Psychology”, vol. 1. N. Y., 1959.
    
55. 
    Krech D. and Calvin A.D. Levels of perceptual organization and cognition. “J. abnorm. soc. psychol.” 48, 1953. pp. 394-400.
    
56. 
    Ухтомский А.А. Прицип доминанты. Собр. соч.: В 4т., т.1 – Л.:1950.
    
57. 
    Добрынин Н.Ф. Основные вопросы психологии внимания Т.1. АПИРСФСР 1959.
    
58. 
    Джакупов С.М., Абдрахманова Р.Б., Жұбаназарова Н.С., Тәжібаев Т.Б. Эксперименттік психологияның негіздері. Алматы: 1998. сс. 19-35, 36-39.
    
59. 
    Түңлікбаева Э.М. Психологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі ықтималды – статистикалық әдістер: Оқу-әдістемелік құралы. Алматы: Қазақ университеті 1999. – 43 бет.
    
60. 
    Выготский Л.С. Развития высших психических функций М.: Изд-во АПН РСФСР 1960.
    
61. 
    Узнадзе Д.Н. Экспериментальные основы психологии установки // Узнадзе Д.Н. Теория установки / Под. ред. Ш.А.Надирашвили и В.К. Цаава. М.: Изд-во «Институт практической психологии»; Воронеж: НПО «МОДЭК».1997. с. 146-372.
    
62. 
    Aging and communication. Ed. by H.J. Oyer A.B.J. Oyer Beltimore e. a., Univ. Park press. 1976, XIII. p. 302-310.
    
63. 
    Burgoon, Michael e. a. Small group communication. A functional appoch by M. Burgoon, J.K. Heston, J. Mc Groskey N.Y.e.a., Hoff Rine hart and winston 1974. YI. p. 217-227.
    
64. 
    Ананьев Б.Г. О проблемах современного человекознания М.: 1977.
    
65. 
    Волк М.И. Психологические особенности общительности М.: 1996.
    
66. 
    Добрынин Н.Ф. Адаптация студентов и содержание высшего образования Вильнюс: 1978. с.51-53.
    
67. 
    Общая психология /Под. ред. А.В.Петровского. М.:1977. с.209.
    
68. 
    Г.Кошербаева Особенности взаимоотношений субъектов в студенческом коллективе //Қазақстан жоғары мектебі №3. 2003. с.79-83.
    
69. 
    Дьяченко М.И., Кандыбович Л.А. Психология высшей школы Мн.: БГУ 1981. сс. 22-23, 117-120, 305-309
    
70. 
    Вьюжек Т. Логические игры, тесты, упражнения М.: 2004. с. 47-55.
    

Қосымша I

Зейіннің көлемін зерттеу бойынша сыналушыларға ұсынылған бланк.

Аты/жөні ________________________________ курс ______________
Күні _____________________________________


Тестік кесте

16	38	98	29	54
80	92	46	56	35
43	21	8	40	2
65	84	99	7	77
13	67	60	34	18

Жұмыс кестесі


Қосымша II

Зейіннің тұрақтылығын зерттеу бойынша сыналушыларға ұсынылған бланк.

Аты/жөні ________________________________ курс ______________
Күні _____________________________________
Бурдон кестесі (негізгі тәжірибе үшін)

А М К З

Ю Т Л Е Ф Г Ж И У П Щ С Р Д Е А Т Л Б З К И Н С Я В П М О З А ГН Б П С

ВИ О М Ш С Я С Н Л Ч О Ж В М Ф Е Ю З У Х Д Р Т Г К Б ИА Н Д К Х УТЦ

ГЗ Ш Я Н Б Х Ю А ВЧ Ю Ф Д П С З И Х П Ч Ж Г О Б Ш Ж С ВУА РЛ М ТП

Б Д К ОМ В З С Ю Х Н Г ЯЖ В С Ю И М П Е Т Р Ш У Х К П Л Ж И УЧФРТ

Е З Н Г А Р Х М Ф П У Ю Н К Я З Г Ш В Л П Т Е Б Р Ж Н Ч О К Б Р Ч М С

Д Л ОУ Ж А Г З Д В Ю Я И Ф М С Х У К Ш Л П Т Е Б Р Ж Н Ч О К Б РЧМС

З С Х И Г Х Л Я Ч З Д Е Ж О Ф О Н Б ГУШ Т ЮК М А П И Б Р В Е Н ПАКВ

К РА М О Ч Р П Д Х И Ю П Ж Ш Г В Ф С З Б О Я Ж Х Л Ю В ЕБ Д КТФСУ

Л ПЕ З Б У Т Н В С О Ю М Ю П Ж Е Ш Ж Н В Р Т Х СК Л П АХИ ШДАГЦ

М Т Р Г Ж М Ж У З Х Д Л П А ЕК БР Н Ю И Ч Б Ф Я О Г Т Ш С А Д КОЧХ

ИБ Ф С Е Н С М Ф ЮО Н Я ЯХ Л Р Е А У Д В Ж Т Г Ш В И К Б Л Н П В ЗФ

А У Р Г О Л К Ю Х У Ш ЮМ Н В П С Я С Х Е З Н П Ч О Ж Ф А Ж НТБКДВ

И РЧ З Е К М Н Х Т Ю Ж Ч Б Р В Г С Б Ж П И Ю У Д П Х А Е Н С Ш МЛЗД

Ж М П Д Ж У Ш С Е М П Т О Н Ю А В К Б И Ч Р Л Я У Д Ф З Г К О А Н ГБ

Н Л П Б З Я Ю Б О Ж Х М У Ф Д Т П А Ч Г З С К Е В Р Н Л И Ш И В ТФХЖ

Г А Ж М П Г Т К П У Р О И Д Н В Ч У Л С Я Е Х Ф Б З А Ш Ж М ДКОСШК

Ч Н Л Х Б Н Я О Ч Ш Л Ф Х М С З А Е В П Г Т К И ДЮРБУЮРБУЮРИЗУЯ

МД Т Ф Е К ИГ Ю СХ В ЯГС Ж Д Ж Т Е А П Х Б Р В Ю П З Ш А К О Ш ЯИ

Д В А К Н Х Ю Р Х Л У Ж С В Н Ч П Е П В Ж З Л Ш Ю И С Ф М Е Г И БМР

Б Д К ОМ ВЗ С Ю Х Н Г Я Ж В С Ю И М П Е Т Р Ш У Х К П Л Ж И Ч Ф Р К

И Р Ч З Е К М Н Х Т Ю Ж Ч Б Р В Г С Б Ж П И ЮУ Д П Х А Е Н С Ш ТМЛЧ

Г З Ш Я Н Б Х Ю АВ Ч Ю ФД П С З И Х П Ч Ж Г ОБ Ш З С В У А Р Л МТШ

Л П Е З Б У Т Н В С ОЮ М Ю П Ж Е Ш Ж ИВ Р Т Х С К Л П А Х И Ш Д АГ

Қосымша III

Зейіннің шоғырлануын зерттеу бойынша сыналушыларға ұсынылған бланк.

Аты/жөні ________________________________ курс ______________
Күні _____________________________________
Стимулдық материал
БСОЛН ЦЕТРОЦ РАЙОН ЗГУЦ НОВОСТЬХЭЫГЧ АФАКТУЕКЭ КЗАМ ЕН ТРОЧ

ЯГШГЦПРОКУРОРГЦРЕТАБЕСТЕОРИЯЕНТЕД ЖЗБЬМ ХОККЕ ЙЫХТРОН ЦЫ

ФЩУЙГЗХТЕЛЕВИЗОРБОЛДЖШЗХЮЭЛГШЬБПАМЯТЬШОГХЕЮЖИ НДРОШ

ХЭНЗВОСПРИЯТИЕИЕЦУКЕНДШИЗХЬВАФЫАП РОЛДБЛЮБОВЬАБФЫРПЛО

ЕСЛЖСПЕКТАКЛЬЯЧСИМТЬБАЮЖЮЕРАДОС ТЬВУФЦНЭЖДЛКРИНАРОДШ

ЛДЖЬХЭГНЕОКУЫФЙ ШРЕПОРТ АЖЗ Ж ДОРЛАФЫВЮЕФБЬДЬКОНКУРСЗЖ

ЙФЯЧЫЦУВС КАПФЛИЧ НОТЬЭХЖЭЬСЮД Ш НГЛЫД ЖЭПРПЛАВА НИЕДТЛ

ЭЗБЬТ РЛШ РЖНПРКЫВКОМ ДИЯЪШЛД КЦУЙФОТЧАЯ Н ИЕЗФРЯЧАТЛДЖЭ

ХТЬФТАСЕНЛАБОРАТОРИЯГШДШНРУЦГРГШЩТЛОСНОВАНИЕЗШРЭМЪТД

ИТАОНРИКГВМСТРПСИХИАТРИЯБПЛ МЕТЧЬЙФЯОНТЗАЦЭЬАН ТЗАХТЛИО


Қосымша IY

Зейіннің шоғырлану деңгейін анықтау

Қосымша Y
Зейін қасиеттерін зерттеудің даралық нәтижелері

Зейін қасиеттері көрсеткіштерінің деңгейлері		Зейін қасиеттерінің көрінуі
		Студенттік топтағы қарым-қатынас	Кәсіби оқу іс-әрекетінде	Әдеттегі мінез-құлықта
11 және одан жоғары	Төмен деңгей ЗК.
12-14 сан	Орташа деңгей ЗК.
15-17 сан	Жоғарғы деңгей ЗК.
18 және одан жоғары	Өте жоғарғы деңгей ЗК.
81-100	Өте жақсы көтсекіш ЗТ.
61-81	Жақсы көрсеткіш ЗТ.
41-60	Орташа көрсеткіш ЗТ.
21-40	Нашар көрсеткіш ЗТ.
0-6	Төмен деңгей ЗШ.
7-13	Орташа деңгей ЗШ.
14-19	Жоғарғы деңгей ЗШ.
20	Өте жоғарғы деңгей ЗШ.

Ескерту: ЗК. – зейіннің көлемі;

ЗТ. – зейіннің тұрақтылығы;

ЗШ. – зейіннің шоғырлануы.

Қосымша YI
Қарым-қатынаста зейін қасиеттерін дамытуға арналған психотренинг жаттығулары.

Зейінді дамытудың дұрыс жолы - ол өзіңді түрлі жағдайларда жұмыс істей білуге үйрету. Жалпы зейінді аудару үш жолмен жүреді.

• 
  Объектіден объектіге зейінді тез аудару қаблеті
  
• 
  Маңызды объектіні бөліп қабылдау
  
• 
  Оптималды маршрутты қабылдауды таңдау қабілеті
  

Сондықтанда біз қарым-қатынаста зейіннің қасиеттерін дамыту мақсатында әр түрлі психотехникалық жаттығулар жүргіземіз.

«Шыбын» жаттығуы.

«Шыбын» жаттығуы топ бойынша орындалады. 3х3 мөлшерлі у торды ойша сызу керек. Шыбын ортанғы торда орналасқан. Ойынға қатысушылар кезек- кезек шыбынға «жоғары!» «Төмен!» «Онға!» солға!» деп бұйрық беріп, көрші торға қозғалтады. Ойынға қатысушылар «шыбынның ойын алаңынан шығып кетпеуін бақылап отыруы керек.Егер біреу «шыбынның» ойын алаынан шығып кеткенін білсе, «Тоқта» деп бұйрық беріп шыбынды ортаңғы торға әкеліп, ойынды қайтадан бастайды. Ойын алаңына басқа конфигурация беріп, ойынды күрделендірсе болады. Тіпті екі шыбынды алма кезек қозғалтуға болады.

«Адасқан әңгімеші» жаттығуы.

«Адасқан әңгімеші» жаттығуында ойыншылар дөңгелене отырады. Бастаушы әңгіме тақырыбын белгілейді. Бір ойыншы сол тақырыпта әңгіме айта бастайды да,тақырыпты ауыстырып жібереді. Ол бір тақырыптан екінші тақырыпқаауысып отырып, өзінің әңгімесін мейлінше матастыруға тырысады. Одан кейін әңгімеші қимылмен сөзді келесі ойыншыға береді. әңгімені кез келген ойынша өрбіте алатындықтан ойынныңбарысын барлығы бақылап отырады. Таңдау кімге түсті сол әңгімені шиеленстіруі керек. Сонымен бірге айтылған әңгіме бойынша ассоциативтік шытырман оқиғаларға аяғынан, басына қарай қысқаша шолу жасап өтуі керек. Ол бастаушының бастапқы сөзіне қайта оралады. Содан кейін өзі әңгімені «шиеленстіреді». Бұл ассоциативтік қатар ұзара беретіндіктен зейіннің жұмысы күрделене береді, психикалық жаттығуда эффективті.

«Артық зейін» жаттығуы.

Қатысушылар екі топқа бөлінеді: «кедергі жасаушылар» және «зейінділер» тобы. «Зейінділерді» жүргізуші зал периметрімен ортаға бетімен қаратып және ерекше белгілер алады (қол таңба, галстук т.б.). Әрқайсысына нұсқау беріледі: сіздің міндетіңіз – қандайда бір ішкі жұмысқа шоғырланған және қоршағандарды ескермейтін (жүргізуші бейне көрсетеді, ештеңеге назар аудармайтын адамның кейпінде). Актердің рөліне енетін адам болып көрсету керек. Сол рөлге толық еніп, көзің ашық күйде және құлақты жаппай: басқалардың не істеп жатқандарын ескермейді.

Сіздерге жеңілдету үшін қызық кино немесе өте қауіпті саяхатта жүргендей сезініңіздер. Өз рөліңізде бір ізді болыңыз. Жаттығу аяқталғаннан кейін («тоқта» деген команда берілгеннен) және сізді сұрастырса, басқаларды сендіретіндей, шынында да өз ойыңызға беріліп ештеңені көргенде, естігенде жоқсыз. Түсінікті ме? «Кедергі жасайтындар жаттығу кезінде тапсырма, алады. Дайынсыз ба? Бастадық!

Жаттығу 5-15 мин. Созылады. Осы уақыт аралығында жүргізуші «кедергі жасаушылармен бірге бірнеше провокациялық әрекеттер ұйымдастырады. Олар лозунгілер айтады, ұрандар, сценалар ойнайды, анегдоттар айтып, залдан кетуді» немесе жануарларды көрсетеді, «зейінділерден» қайыр сұрайды және т.с.с. Дегенмен жүргізуші «кедергі жасаушылардың» әрекеттері эффективті болып кетпеуін қадағалайды. Ол «зейінділерге» тигізбеуге және өте қиын жағдайда өз рөлдерінде қалуға көмектеседі. Содан кейін «тоқта» деген команда беріледі, талқылау басталады. Жаттығуды қалыптасқан топта, творчествалық әуестенушілік жағдайында ғана пайдаланады.

<предыдущая страница