Павлодар, 2012. - 32 б.

Составители: Н.Д. Худякова

Р.К. Ахметова

Редактор: Б. Е. Алимгазинова

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Рекомендательный список литературы

Оқырманға арналған сөз!

Акция мақсаты: оқырман мәдениетін қолдау мен дамыту, тарихи-мәдени және рухани мұраны сақтау, ана тіліне құрметпен қарау.

Міндеттері:

-ұлттық әдебиетке деген оқырмандар қызығушылығын қолдау мен дамыту;

-кітап оқу проблемаларына ғалымдардың, мамандардың, мемлекеттік және қоғам қайраткерлерінің назарын аударту;

-потенциалды оқырмандарды тарту;

-баспахана ұйымдарының қазақстандық авторлар кітаптарын шығаруға қызығушылықтарын арттыру;

-әлемдік әдеби үдерісте қазақстандық авторлардың шоғырлануы.

Акция мазмұны: бүкіл ел болып бір уақытта бір кітапты оқып шығу мен талқылау, осы кітапқа арналған түрлі шараларды өткізу.

Акцияны өткізу үшін кітапты таңдау азаматтардың ниеттерін анықтау амалымен, мекемелер, ұйымдар, оқу орындарында сауалнамалар жүргізу арқылы, телефон арқылы сұрау, ауызша сұрау арқылы жүреді.

Акция кезінде іс-шара өткізу формасы әртүрлі болуы мүмкін. Олар: сынып сағаттары, әдеби кештер, талқылаулар, кітап бойынша фильмдерді тамашалау мен талқылау, жазушылармен, әртістермен кездесу кештері, телемарафондар, клуб отырыстары, қойылымдар.

2012 жылы бүкіл ел О. Бөкейдің шығармаларын оқитын болады.

Электрондық мекенжай:

[email protected]

Біздің мекенжай: cbs.pvl.kz

Павлодар қ. С.Торайғыров көш., 44 / 1

П.Васильев ат. орталық қалалық кітапхана

Ақпараттық-библиографиялық бөлім

Тел.: 53-38-80

16 ақпан күні ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында Қазақстанның халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Фариза Оңғарсынованың төрағалығымен «Бір ел – бір кітап» акциясын ұйымдастыру комитеті мүшелерінің алтыншы отырысы өтті. Күн тәртібінде – 2012 жылы көпшілік оқуға ұсынылатын кітапты таңдау.

Бұл отырысты бес жылдан бері акцияны ұйымдастырып, акцияның іс-шараларына белсене қатысып жүрген Қазақстанның барлық аймақтарындағы кітапханашылар, оқытушылар, шығармашылық зиялы қауым өкілдері, студенттер мен оқушылар тағатсыздана күтті. Бәрі де осы жылы акция аясында қай кітапты оқитынымызды білгісі келген болатын.

Дәстүр бойынша, өткен жылдың соңы мен осы жылдың басында «2012 жылы «Бір ел – бір кітап» акциясы аясында қай кітапты оқуды ұсынар едіңіз?» деген сауалнама жүргізілген болатын. Сауалнаманы 14 облыстық ғылыми әмбебап кітапханалар оқырмандары мен аймақтық жұртшылық өкілдері арасында жүргізіп шықты. Сондай-ақ, кітапханашылардың пікірі де өте маңызды болды. Астанада сауалнамаға ҚР Ұлттық академиялық кітапханасының мамандары, ҚРҰАК жанындағы «Жансусар» жас ақын-жазушылар клубының мүшелері, Астана қаласының Орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің кітапханашылары, Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің филология факультеті мен Еуразия гуманитарлық институтының студенттері, Гуманитарлық колледж, № 4 мектеп-гимназиясы, № 38, 48, 53, 54, 62, 66 мектеп-лицейлері, № 50, 58 орта мектептерінің оқушылары қатысты. Сауалнамаға барлығы 1000 респондент қатысты. Сауалнама қорытындысы бойынша мынандай кітаптар тізімі ұсынылды: М. Әуезовтың «Абай жолы» романы, О. Бөкейдің повестері мен әңгімелері, І. Есенберлиннің «Көшпенділер» романы, Ә. Нұршайықовтың «Махаббат, қызық мол жылдар» романы,

М. Мақатаевтың поэзиясы, Ш. Мұртазаның «Қызыл Жебе» романы, Ғ. Мүсіреповтің «Ұлпан» романы, Ә. Нұрпейісовтің «Қан мен тер» романы, М. Шахановтың поэзиясы, С. Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу» романы.

Отырыста Ф. Оңғарсынова осы тізімді ұйымдастыру комитеті мүшелеріне таныстырып өтті, олар: Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, белгілі қаламгер, Халықаралық Кафка сыйлығының лауреаты Ә.Тарази, ҚР Парламенті Сенатының депутаты, философия ғылымдарының докторы, профессор Ғ. Есім, ҚР Мәдениет және ақпарат министрі, Ақпарат және мұрағат комитеті төрағасының орынбасары Е. Шаймерденұлы, Қазақ Ұлттық өнер университеті Ақпараттық-кітапхана орталығының директоры Р. Бердіғалиева, Л. Гумилев атындағы ЕҰУ жанындағы «Отырар кітапханасы» ғылыми орталығының директоры, жазушы, филология ғылымдарының докторы, профессор Т. Жұртбай, жазушы, көрнекті ғалым Қ. Салғараұлы, ҚР Ұлттық академиялық кітапханасының бас директоры Ж. Шаймұханбетова, ақын, «Жансусар» жас ақын-жазушылар клубының мүшесі Азамат Есалы.

Сондай-ақ, отырысқа ҚР ҰАК мамандары, Астана қаласының Орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің кітапханашылары, астаналық мектептердің мұғалімдері мен журналистер қатысты.

Жыл сайынғы кітап таңдау жұмысы оңайға соқпайды. Себебі, әр жазушының шығармасы таңдауға лайық, әрбір шығарма оқырмандарды ойландыратын, толғандыратын тәрбиелік мәні бар, адам тағдырлары мен тарихи оқиғаларды бейнелейді.

Тұрсын Жұртбай өз сөзінде: «Былтыр Ж. Аймауытовтың «Ақбілек» романын оқыдық. Азаматтық соғыс тақырыбын бейнелейтін бұл роман – қиын шығарма. Сондықтан да оқырмандар бір демалсын деген оймен, оларға туған жердің сұлулығын, рухани дүниесі бай еңбек адамдарын суреттейтін романтикалық маазмұндағы шығармаларды ұсыну пайдалы деп ойлаймын. Бұл орайда, Оралхан Бөкейдің повестері мен әңгімелері дұрыс болады»,- деп атап өтті.

Әкім Тарази Т. Жұртбайдың пікірін қолдай отырып, ұсынылған тізімнен «Ұлпан» романын атап өтті. Жазушының айтуынша, бұл роман Ғ. Мүсіреповтің ең мықты шығармаларының бірі.

Жалпы айтқанда, ұйымдастыру комитеті мүшелері әлемнің бірнеше тілдеріне аударылған, әр түрлі жастағы және әр түрлі ұлт өкілдері оқырмандарының қызыға оқитын, оларды туған жерге деген сүйіспеншілікке баулитын Оралхан Бөкейдің повестері мен әңгімелерін ұсынды.

Жазушылардың ұсынысын кітапханашылар мен оқытушылар да қолдады. Дауысқа салуға екі шығарма – Ғ. Мүсіреповтің «Ұлпан» романы мен Оралхан Бөкейдің повестері мен әңгімелері енген «Қайдасың, қасқа құлыным» жинағы ұсынылды. Жабық дауысқа салу барысында Оралхан Бөкейдің повестері мен әңгімелері көп дауысқа ие болды.

Отырыстың қорытындысын баяндау барысында Ф. Оңғарсынова: «Бүгін келелі, мазмұнды әңгіме болды, көптеген ұсыныстар тыңдалып, пікірлер айтылды. Өкінішке орай, акцияны негізінен кітапханашылар өткізеді, алайда бұл жобаға ҚР Білім және ғылым министрлігі де қатысуы қажет. Сонымен қатар, акцияға әкімдіктер мен Мәдениет басқармалары да ат салысуы керек. Тағы бір айтарым, акцияны ұйымдастырушылар акцияны өткізудің жаңа қызықты үлгілерін ойластырып, кітапхана пайдаланушылары мен акцияға қатысушылардың шеңберін кеңейтуде жастарды, серіктестерді көбірек тарту қажет. Сондықтан, бүгіннен бастап акцияға қатысушыларды осы жылдың іс-шараларының дайындық жұмыстарына – Оралхан Бөкей шығармашылығын оқып, БАҚ-да акцияны насихаттауға белсенді түрде тарту керек»,- деп айтып өтті.



Оралхан Бөкей
(1943-1993)
«Оралхан өзі туған табиғатына ұқсас еді.

Алтайдай асқақ, оның оқ жетпес құзар

шыңдарындай биік еді! Заңғар тауларынан құлап аққан өзендеріндей тасқын еді.»
Қасым Қайсенов, Халық жазушысы



Жазушы Оралхан Бөкей 1943 жылы 28 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы Катон-Қарағай ауданына қарасты Шыңғыстай ауылында туған. 1961 жылы Сұлтанмахмұт Торайғыров атындағы Шыңғыстай орта мектебін бітірген соң, аға пионер вожатый және Алтай совхозында тракторист болып төрт жылдай жұмыс істеген. 1963 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекетік ұлттық университетіне сырттай оқуға түседі де, оны 1969 жылы тәмамдап шығады. 1965-1968 жылдар аралығында Большенарым аудандық "Еңбек туы" газетінде корректор, аудармашы, редактордың орынбасары және облыстық "Коммунизм туы" газетінде әдеби қызметкер болған.

1968 жылы республикалық "Лениншіл жас" газетінің шақыруы бойынша Алматыға келеді, осы газетте мәдениет және ғылым, әдебиет және өнер бөлімінің меңгерушісі болып істеді, ал 1974-1983 жылдарда "Жұлдыз" журналы проза бөлімінің меңгерушісі әрі редколлегия мүшесі болған. Өмірінің соңғы күніне дейін "Қазақ әдебиеті" газетінің бас редакторлық қызметін атқарады.

Көрнекті жазушы, драматург, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты О. Бөкей әдебиеттің проза және драматургия жанрларында жемісті еңбек етті. Оның қаламынан туған "Қамшыгер" (1970), "Үркер" (1971), "Қайдасың, қасқа құлыным" (1973), "Мұзтау" (1976, орыс тілінде - М., 1987), "Ән салады шағылдар" (1978, орыс тілінде - М, 1981), "Үркер ауып барады" (1981), "Біздің жақта қыс ұзақ" (1984, Қазақстан мемлекеттік сыйлығы, 1986, орыс тілінде - М., 1984) әңгімелер мен повестер жинақтары, "Өз отыңды өшірме" (1983, орыс тілінде - 1984), "Атау кере" (1991) романдары, "Құлыным менің" (1987) пьесалар жинағы, "Өнерге өлердей ғашык едім" (1995) эсселер жинақтары жарық көрген. "Құлыным менің" (2 актілі драма, 1974; Қазақстан Комсомолының сыйлығы, 1976), "Текетірес" (2 актілі драма, 1976), "Қар қызы" (2 актілі элегия, 1982), "Зымырайды поездар" (2 бөлімді тарихи драма, 1984), "Жау тылындағы бала" (2 бөлімді драма, 1985), "Мен сізден қорқамын" (2 бөлімді драма, 1987) пьесалары қазақ және орыс тілдерінде республикалық, облыстық, сондай-ақ, одақтас республикалар театрларында қойылды. Орыс тілінде "Жасынның ізі" М., 1978; Н. Островский атындағы Бүкілодақтық әдеби сыйлығы, (1978) әңгімелер мен повестер жинағы жарық көрген. Бірқатар шығармалары шет ел халықтары тілдеріне аударылған. Бөкейдің шығармалары бойынша "Кісікиік" (реж. М. Смағұлов, 1985), "Сайтан көпір" (реж. Д. Манабаев, 1986) көркем фильмдер түсіріліп. "Кер-бұғы" әңгімесінің желісі бойынша балет-спектакль (1986, балетмейстер Б. Аюханов) қойылды. Қазақстан Жастар одағы сыйлығы (1976), Қазақстан Мемлекеттік сыйлығы (1986) лауреаты. "Құрмет белгісі" орденімен марапатталған (1986).

Оның көзі тірісінде де, бақиға аттанған соң да аттандап: "Алтайдың кербұғысы!", "Мұзтаудың мұзбалағы!" деген сынды эпитеттерді қарша боратқанымыз өтірік емес. Әлі күнге Оралхан туралы әңгіме қозғала қалса, әлгі эпитеттерді малданып келеміз. Осы астам сөздердің екінші бетіне көп үңіле қоймағанымыз да, үңілуге батпай жүргеніміз де шындық. Үңілуге әрекеттеніп көрелікші.  Бала Орашты, бозбала Оралханды, жазушы әрі қайраткер Бөкейді танығысы келген кез келген адам оның шығармаларын екі қайтара оқып шықса, сол жеткілікті шығар.

      Оралхан - жазушылыққа өзін бала кезінен дайындаған адам. Жиырма жасына дейін ел деген, Өр Алтай деген құнарлы да қыз - табиғат өңірдің уызынан қанып ішкен ол, өз санасында сандаған повестер мен сарытап сағыныштарға толы әңгімелердің негізін қалап үлгерген екен. Алтайда жатып асқақ та өршіл дауысымен алты алашты елең еткізген өренді, Алматыдағы қазақ жұртының қаламының желігі бар жастарын құтпан айғыр секілді үйіріне қуып тығатын Шерхан Мұртаза сынды аймүйіз ағасы аяқ- қолын жерге тигізбей астанаға алғызған. Сөйтіп… Қазақтың шоқ жұлдыздарының қатарына мұрты жаңа ғана тебіндеп келе жатқан, жүрісі де, тұрысы да кербез, жұмбақ, өр де астам, басына сынық түймедей сөз асырмайтын түз тағысы - Кербұғы келіп қосылған…

Орекеңнің үлкен, көлемді шығармаларын былай қойғанда, кез келген ұсақ әңгімесінен туған жеріне, тіпті оның әр бұта - қарағанына деген, жалпы адамзат баласына деген алапат сағынышы аңқылдап тұрады. Сағынышсыз адам - құр тұлып. Ал , Оралхандыкі тым ерекше. Туған жерінің төсінде ойнақтап жүріп - ақ әр тал ағашын, әр тал жусанын мың сан еңірей құшады. Сол от - жалынға оранған алапат сағынышына тым ерте өртеніп кетті ме, кім білсін?

Кез келген өнер иесі туралы әріден әңгіме қозғау барысында біз оның өмірін- дайындық, білімін жетілдіру, даму, өсу кезеңдері деп шартты түрде бөліп, бөлшектеп жататынымыз рас. Осы бір шарттылық шеңберіне Оралхан сыймайтын секілді. Себеп мынада: Оралханның қулық пен сұмдыққа толы қитұрқы өмірдің мәні мен мағынасын әлі толық ажырата алмай жүргенде жазылған шығармалары мен кейіндеу жазылған шығармаларын безбендер болсақ, бірін - бірі баса итжығыс түсіп жатар тұстары көп. Асылық болмасын, тіпті отызында жазылғандары қырық жасындағы "ағаларынан" өр де өршілдеу екендігін ешкім жоққа шығара алмас. Яғни, Оралхан шығармашылыққа өмірдің өзінен дайын келді деген сөз. Оның әдебиет институты да, аспирантурасы да, академиясы да- айналайын ауылы, соның ақеділ адамдары, Өр Алтайы, оның табиғаты болатын. Соған тамсануын тауыса алмай, таңырқауын түгесе алмай көз жұмды. Қат - қат сағыныштарын өзімен бірге ала кетті. Шынайы көркем шеберлік, өмір шындығы мен адам мінезін терең білу, нәзік сезім, асқақ рух жазушы шығармаларына тән қасиеттер. Оралхан Бөкей - сөздің бар бояуын, көркем тілдің мүмкіндігін молынан, құлпырта пайдалана білген суреткер.

Оралхан Бөкей шығармашылығының бастауы ретінде "Сарыарқаның жаңбыры" атты ұзақ әңгімесін атап жүрміз. "Сарыарқаның жаңбыры" болашақта дауылдатып, селдетіп өтер автордың оқырмандарына, цензураға жіберген "барлаушы" шығармасы ғана. Ол онда аспайды, таспайды. Сұлтанмахмұтпен кеудесіне сырыл араласа бастаған бейкүнә ақынмен бірге байсалды күй кешеді. Мұңдасады, сырласады. Алғашқы шер шеменінің шетін шығарады. Оны Махмұттың аузымен айтқызады. Күркіременің бойындағы ай сәулесінен жасыруға қауқары жоқ сирек талдың жанында, бой түзеп қалған балаң бойжеткенге айтқан өзінің асық жырын Махмұттың аузына салады. Бұл - автор мен оның кейіпкерінің тағдырларындағы ұқсастықтан да шығар.

  Оралханды өз биігіне шығарған, "Бөкей - нағыз талант" дегізген шығармасы - "Мұзтау" повесі. Міне, дәл осы шығармасынан бастап Оралхан Бөкей қоғаммен, оның кереғарлығымен, адамзатқа қасірет әкелетін сойқанды іс - әрекеттерімен тайталасқа түседі. Бөкейдің мәңгіге бітпес айтысы басталады. Міне, осы "Мұзтаудан" басталған қоғам кереғарлығымен Бөкейдің жекпе - жегі оның қалған ғұмырындағы шығармаларының лейтмотивіне айналғаны рас.

  Оралхан Ұлы Отан соғысы жылдары дүниеге келген ұрпақтың өкілі. Сол бір алапат-сойқанды көзімен көрмесе де анасының құрсағында жатып, тылдағы ауыр еңбектен қабырғасы қайысып, күрсіне-күңірене жүріп күн кешкен қамкөңіл жандармен бірге тыныстап, бірге қиналып дүниеге келген бұл ұрпақтың да жанына соғыс салған жара аз болған жоқ. Осы соғыс тақырыбына жазушы "Бәрі де майдан" повесін арнады. Бұл повесть - тақырыбының сонылығымен де, кейіпкерлерінің тосын тағдырымен де ерекше шығарма.

Оралхан ешкімге ұқсамайтын болмысымен қаншама шығармаларын тер тамшылатып отырып жазды. Әсіресе оның «Қара сөзбен жырлаймын» атты дүниелері дүниені дүр сілкіндірді. Мөлтек-мөлтек мөлдіреген детальдардан тұратын бұл жазбалары талай дастың көңілін қытықтап, жүректерге шоқ салды. Табиғаттың тылсым күші дейсіз бе, адамзаттың құпия сыры дейсіз бе, махаббаттың уыз сезімі дейсіз бе, қойшы, әйтеуір, жарық дүниедегі бар-болмыс құпиялары қара сөзбен жырланып, аөөлеңдей төгілген тұстары оны аспандата түсті. Романтикалық сарындағы новелла-әңгімелері, психологиялық повестері, ел мен жұрт хақындағы эссе-хикаялары оқырмандар ықыласына бөленді, әркім-ақ іздеп жүріп парақтайтын кітаптар санатын толықтырды. «Қамшыгер», «Үркер», «Қайдасың, қасқа құлыным», «Ән салады шағылдар», «Кісікиік», «Кербұғы» туындылары қолдан-қолға өтіп, автордың беделін аспандатты. Сол сияқты «Ауыл хикаялары», «Құм мінезі», «Өз отыңды өшірме», «Үркер ауып барады», «Жесірлер», «Арысын тосып әлі отыр» шығармалары шын таланттың өресі биік екендігін көрсетті.

Оралхан Бөкеев бүкілодақтық дәрежедегі жазушы дейтін ұғымға да сиымды еді. Кеңестік кезең тұсында КСРО баспасөзінде көріну үлкен олжа саналған. «Советский писатель», «Молодая гвардия», «Дружба народов», «Прогресс», «Роман-газета» басылымдарында жариялану бақытына ие болғандардың арасында Бөкеев те болды. Жазбалары сан тілге аударылап, аузына қаратқан айтулы сыншылардың назарына ілікті. Ол оған лайық та еді. Танымалдық жөнінен атақ-даңқы алысқа тарай бастаған. Айтқанымыздай, шоқтықты шығармалары мемлекет тарапынан жоғары бағасын да алды. Қаншама асқан талант болса да Оралхан қарапайым қалпын сақтай білген. Сырттай тәкаппар, менмен көрінгенімен, жақын сөйлесе келе оның жан-дүниесінің шүйіркелесуге жақын, жайдары екенін сезінуге болатын. Түрімен де, тілімен де тез баурайтын, адамға үйірсектігі ерекше байқалатын. Біреулер әлденені тамылжытып айтып тұрса, Оралхан қалайда одан асырып сөйлеуді сүйетін және онысы өзіне жарасып та тұратын. Майын тамызып айтуға да шебер, түбін түсіріп жазуға да шебер талантты перзент қалың оқырманды таңқалдырумен өтті.

Өмірден ерте кетсе де Оралхан Бөкеевтің артына қалдырған мол әдеби мұрасы ұлттық көркемөнеріміздің қақ төрінен орын алған және туған халқымен бірге жасасып, оның игілігіне қызмет ете бермек.
Әдебиеттер
Бөкеев, О. Ән салады шағылдар...: повестер мен әңгімелер / О. Бөкеев. - Алматы: Жалын, 1978. – 280 б.

Бөкеев, О. Қайдасың, қасқа құлыным. / О. Бөкеев. - Алматы:Жазушы, 1973.

Бөкеев, О. Қамшыгер: әңгімелер / О. Бөкеев. – Алматы, 1970. – 136 б.

Бөкеев, О. Өз отыңды өшірме: роман / О. Бөкеев. – Алматы, 1981.

Бөкеев, О. Өз отыңды өшірме: роман / О. Бөкеев. – Алматы: Өнер, 2010. – 384 б. («Қазақтың 100 романы» сериясы)

Бөкеев, О. Ұркер ауып барады : повестер мен әңгімелер / О. Бөкеев. – Алматы, 1981. – 527 б.

Бөкей, О. Атау кере: (Қауіпті бұдан). Мұзтау (Соңғы ертек): хикаяттар / О. Бөкеев; бас. ред. К.Құныпияұлы; сурет. Н. Айымбетов. - Алматы: Ан Арыс, 2010. – 320 б. (Алтын Қалам)

Бөкей, Ө. Біздің жақта қыс ұзақ : повестер / Ө. Бөкей. – Алматы, 1984. – 432 б. /Каз2 аб/

Бөкей, О. Екі томдық таңдамалы шығармалар / ред. О. Кенжебеков, Т.Мәмесейітов. / О. Бөкей. - Алматы: Жазушы.. - 1994. - Т. 1: повестер - 496 б.; Т. 2: Өз отынды өшірме: роман: Атаукере: повесть.- 1996. - 496 б.

Бөкей, О. Таңдамалы шығармалар .– Алматы: Қазақпарат, 2003. – 1 том. – 326 б.

Бөкей, О. Қайдасың, қасқа құлыным: повестер әңгімелер / қүраст. Р. Мәженқызы; О. Бөкей - Астана: Елорда, 1999. - 328 б.

Бөкей, О. Өнерге өлердей-ақ ғашық едім: очерктер, көсемсөздер, эсселер / қүраст. А. Бөкеева; О. Бөкей. - Алматы: Санат, 1995. - 304 б.

Бөкей, Ө. Тоқадан қалған тұяқ : әңгімелер / Ө. Бөкей. – Астана, 2003. – 79 б. Бөкей, Ө. Үркер. Повестер мен әңгімелер. – Алма-Ата: Жазушы, 1971.

Бөкей, О. Ұйқым келмейді: повесть, әңгімелер / О. Бөкей - Алматы: Жазушы, 1990. - 559 б.

***
Бөкей, О. Атау кере: роман / О. Бөкей; оқыған С. Әбілұлы. – Алматы: Жазушы, 2011. -Аудиокітап).

***

Бөкеев, О. Апамның астауы : [әңгіме] / О. Бөкеев // Көқпар: этнограф.әңгімелер. – Алматы: Балауса, 1992. – 188 - 196 б.

О. Бөкеев // Қазақ әдебиеті: энциклопедиялық анықтамалық – Алматы, 2005. – 135 б.

О. Бөкеев // Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. – Алматы, 1999. – 2. Т. – 398 - 399 б.

О. Бөкеев // Қазақстан. Жазушылары: ХХ ғасыр. Анықтамалық. – Алматы, 2004. - 87 б.

О. Бөкеев // Қазақ әдебиеті. – Алматы, 1999. – 176 -б.

О. Бөкеев // Советтік Қазақстан жазушылары. Био-библиографиялық анықтамалық. – Алматы, 1987. – 149 – 150 б.

Алдабергенқызы, Т. Ғашық едім...: [О. Бөкейдің рухымен сырласу] // Түркістан. - 2000. - 19 мамыр.

Аймаханқызы, Ж. Ол ешкімге ұқсамайтын: [жазушы О. Бөкеев туралы] /Ж. Аймаханқызы. // Ақ желкен. – 2010. - № 9. – 32 – 34 б.

Алтай, А. Біз әлі Оралханға ораламыз: [жазушы А. Алтаймен жазушы Ө. Бөкей туралы сұхбат] / сұхбаттасқан Қ. Ибрагимова / А. Алтай // Ақ желкен. – 2011. - № 4. – 4 – 11 б.

Ахметжан, Т. Оралханды ойлағанда... : [жазушы Ө. Бөкейдің журналистігі, редакторлығы туралы] / Т. Ахметжан // Қазақ әдебиеті. – 2004. – 17 – 23 қыркүйек (№ 37). – 9 б.

Балтілеуова, Г. Оралхан Бөкейдің романдары: [«Өз отыңды өшірме» романы] / Г. Балтілеуова // Қазақ тілі мен әдебиеті. – 2006. - № 5. – 65 – 70 б.

Ахметжан, Т. Оралхансыз дүние бос сияқты...:(О. Бөкейдің зайыбы Ардақ Бөкеевамен сұхбат) // Ахметжан, Т.Жан әлемі: сұхбат. – Алматы, 2006. – 128 – 141 б.

Бөлкенбаева, Ә. Оралхан Бөкейдің «Атау кере» повесіндегі «Жатсыну» мәселесі: [жазушы Ө. Бөкеевтің шығармашылығы туралы] / Ә. Бөлкенбаева // Ұлағат. – 2011. - № 5. – 87 – 91 б.

Есмағамбетов, К. Ұлт зиялыларының бүркеншік есімдері / К. Есмағамбетов // Қазақ әдебиеті. – 2005. – 7 - 13 қаңтар (№ 1). – 10 б.

Жақсыбаев, А. Оралханды ойласам: [қазақ жазушысы О. Бөкей жайлы] / А. Жақсыбаев // Ұлан. – 2003. – 30 қыркүйек (№ 39). – 4 б.

Жанұзақова, Қ. Жазушы О. Бөкеевтің романтикалық әлемі: [жазушының «Қар қызы», «Мұзтау», «Атау-кере» шығармалары туралы] / Қ. Жанұзақова // Ақиқат. – 1998. - № 8. – 89 – 91 б.

Жұмабай, Н. Менің Оралханым: [жазушы О. Бөкеев туралы] / Н. Жұмабай // Қазақ әдебиеті. – 2011. – 30 қыркүйек. – 6 қазан (№ 39). – 1, 4 б.

Қамшыгер: [О. Бөкей] // Жанабіл С. Исанымды түсін. Эсселер. – А., 2002. – 23 – 29 б.

Кирабаев, С.О.Повестері туралы // Кирабаев, С. Талантқа кұрмет. – Алматы, 1988. – 177 – 198 б.

Оңғарсынова, Ф. Түркілердің, өр Алтай, төркіні едің: Дүниеден ерте кеткен дарынды жазушы, қаламдас бауырым Оралхан Бөкеевтің рухына / Ф. Оңғарсынова // Егемен Қазақстан. – 2011. – 16 қыркүйек. - 5 б.

Салаева, Т. Оралхан Бөкеев // Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде / Каз.яз и лит. в рус.школе. – 2004. – № 8. – 83 – 85 б.

Салаева, Т. [қазақ жазушысы О. Бөкейге арналған өлеңдер жинағы] / Т. Салаева //Егем.Қазақстан. – 2011. – 16 қырк. – 5 б.

Тасқалиева, Г. «Бейтаныс, бірақ таныс...»: [қазақ жазушысы О. Бөкей жайлы] / Г. Тасқалиева // Ұлан. – 2003. – 9 қыркүйек. – 2 б.

Үндістаннан оралған Оралхан: [жазушы, драматург О. Бөкеев жайлы] // Сарыарқа самалы. – 2010. – 21 қазан. – 17 б.

Шүкірұлы, С. Өнері жеткен өрде озды: [О. Бөкей атындағы көркемсөз оқу шеберлерінің YIII дәстүрлі/республикалық байқауы жайлы] / С. Шүкірұлы // Ана тілі. – 2005. – 6 қазан (№ 40). – 8 – 9 б.





Слово к читателю!
Сознавая, что именно чтение воздействует на человека многообразно и активно и выполняет важную функцию в становлении и формировании личности человека, рассматривая поддержку чтения, как одну из приоритетных задач развития общества, Национальная академическая библиотека предлагает ежегодно осуществлять акцию «Одна страна – одна книга» в Казахстане.

Цель акции: поддержка и развитие читательской культуры, сохранение историко-культурного и духовного наследия, бережное отношение к родному языку.

Задачи:

-поддержка и развитие читательского интереса к национальной литературе;

-привлечение к проблемам чтения внимания ученых, специалистов, государственных и общественных деятелей;

-привлечение потенциальных читателей;

-повышение заинтересованности книгоиздательских организаций в издании книг казахстанских авторов;

-интеграция казахстанских авторов в мировой литературный процесс.

Содержание акции: прочтение и обсуждение одной книги всей страной в одно и то же время, проведение разнообразных мероприятий, посвященных этой книге.

Выбор книги для проведения акции происходит путем выявления пожеланий граждан, учреждений, организаций, учебных заведений через анкетирование, опрос по телефону, устный опрос.

Форма, проводимых мероприятий во время Акции, может быть самой разной: классные часы, литературные вечера, обсуждение, демонстрация и обсуждение фильмов по книге, встречи с писателями, актерами, телемарафоны, заседания клубов, инсценировки, спектакли.

Определена книга читательской акции «Одна страна – одна книга». В 2012 году вся страна будет читать произведения О. Бокея.

ул. С. Торайгырова, 44 / 1

Центральная городская библиотека им. П. Васильева

Информационно-библиографический отдел

Тел.: 53-38-80



Акция «Одна страна – одна книга»
Давайте читать Оралхана Бокея!
16 февраля 2012 года в Национальной академической библиотеке РК состоялось шестое заседание оргкомитета акции «Одна страна – одна книга» под председательством Народного писателя Казахстана, Лауреата Государственной премии РК, поэта Фаризы Унгарсыновой. На повестке дня - выбор книги для всеобщего прочтения в 2012 году.

По традиции, в конце прошлого года и начале этого года был проведён опрос «Какую книгу в 2012 году вы предлагаете прочитать в рамках акции «Одна страна – одна книга»? В нем приняли участие 14 областных универсальных научных библиотек, которые на местах опрашивали читателей, представителей общественности региона, преподавателей и, конечно, важным было мнение самих библиотекарей. В Астане в опросе приняли участие библиотекари Национальной академической библиотеки РК, члены поэтического клуба при НАБ РК «Жансусар», библиотекари Централизованной библиотечной системы г. Астаны, студенты филологического факультета ЕНУ им. Л. Н. Гумилёва, студенты различных специальностей Евразийского гуманитарного института, учащиеся гуманитарного колледжа, школы-гимназии № 4, школ-лицеев №38, 48, 53, 54, 62, 66, средних школ № 50,58. Всего одна тысяча респондентов. По итогам опроса был составлен список из следующих книг: Мухтар Ауэзов «Путь Абая», повести и рассказы Оралхана Бокея, Ильяс Есенберлин «Кочевники», Азильхан Нуршаихов «Годы радости и любви», поэзия Мукагали Макатаева, Шерхан Муртаза «Қызыл жебе», Габит Мусрепов «Улпан её имя», Абдижамил Нурпеисов «Кровь и пот», поэзия Мухтара Шаханова, Сакен Сейфуллин «Тар жол тайғақ кешу».

На заседании Ф. Унгарсынова представила этот список членам оргкомитета, в состав которого вошли Лауреат Государственной премии, Заслуженный деятель Казахстана, писатель Аким Тарази, депутат Сената Парламента РК, доктор философских наук, профессор Гарифолла Есим, заместитель председателя Комитета информации и архивов МКИ РК Шаймерден Е. Ш., директор Информационно-библиотечного центра Казахского государственного университета искусств Бердигалиева Р. А., директор Научного центра «Отырар кітапханасы» ЕНУ им. Л. Н. Гумилёва, писатель, доктор филологических наук, профессор Журтбай Т. К, писатель, учёный Салгарин К., генеральный директор НАБ РК Шаймуханбетова Ж. К., молодой акын, член поэтического клуба при НАБ РК «Жансусар» Азамат Есалы.

Также на заседание были приглашены специалисты НАБ РК и ЦБС г. Астаны, преподаватели столичных школ, журналисты.

Ежегодно выбор книги является делом нелёгким. Ведь произведение каждого писателя достойно внимания, каждое произведение отражает судьбы людей, исторические факты, имеет воспитательное значение, учит читателей размышлять, сопереживать.

Как отметил в своём выступлении Т. К. Журтбай: «В прошлом году мы читали роман «Акбилек» Жусупбека Аймауытова. Произведение сложное, отражает тему гражданской войны. И в этом году было бы целесообразно предложить читателям произведения более романтичного содержания, воспевающие красоту родного края, людей труда, с богатым духовным миром. В этом плане внимания заслуживают повести и рассказы Оралхана Бокея».

Аким Тарази поддержал Т. К. Журтбая, а из списка предложенных произведений выделил ещё роман «Улпан её имя». По словам писателя, это одно из сильных произведений Габита Мусрепова.

В целом, членами оргкомитета было отмечено, что повести и рассказы О. Бокея переведены на многие языки мира, их охотно читают люди разных возрастов и национальностей, находя в них признание в любви к родной земле. Мнение писателей поддержали библиотекари, учителя. Таким образом, на голосование было предложено два произведения: роман «Улпан её имя» Г. Мусрепова и сборник повестей и рассказов О. Бокея «Қайдасың, қасқа құлыным». В ходе тайного голосования большинством голосов были выбраны произведения Оралхана Бокея.

Подводя итоги заседания, Ф. Унгарсынова подчеркнула: «Сегодня получился содержательный разговор, было выслушано немало предложений, высказывались мнения. Но, к сожалению, акцию проводят в основном библиотекари, необходимо, чтобы и Министерство образования РК приняло участие в проекте. Кроме этого, хотелось бы больше внимания к акции на местах со стороны акиматов, Управлений культуры. А также организаторам нужно искать новые интересные формы проведения акции, привлекать как можно больше молодёжи, партнёров с целью расширения круга пользователей библиотек и участников акции. Уже сегодня надо активно включаться в работу по подготовке к мероприятиям этого года - изучать творчество Оралхана Бокея, пропагандировать акцию в средствах массовой информации.



Оралхан Бокеев

(1943-1993)

Оралхан Бокеев родился 28 сентября 1943 г. в селе Чингистай Катон-Карагайского района. После окончания в 1961 г. Чингистайской средней школы им. Султанмахмута Торайгырова работал пионерским вожатым, а позднее - трактористом совхоза "Алтайский".

Казахский писатель, драматург, лауреат Государственной премии Казахстана. С 1968 года жил в Алма-Ате. В 1969 г. окончил факультет журналистики Казахского государственного университета им. С. М. Кирова. Работал в редакциях газеты «Лениншіл жас», журнала «Жұлдыз». С 1991 года назначен главным редактором газеты "Қазақ әдебиеті".

В 1970 г. вышел первый сборник рассказов «Камченосец», который принес начинающему писателю признание. "Все сюжеты моих повестей, рассказов навеяны воспоминаниями о родных местах, действительными событиями юношеских лет, - пишет О. Бокеев. Мои земляки казахи - люди цельных характеров, честных и открытых сердец. Словно завороженные, живут они в облюбованном предками пространстве. Преданные родным местам, мои земляки - гордые, трудолюбивые, доблестные и честные люди".

Затем выходят сборники рассказов и повестей «Плеяда» (1971), «Где ты, мой жеребенок белолобый?» (1973), «Ледниковые горы» (1975), «Поющие барханы» (1981), «У нас зима длинная» и роман «Поезда проходят мимо». На русский язык переведены его сборники повестей и рассказов: "След молний" (1978 г.), "Поющие барханы" (1981), "Крик" (1984), "Поезда проходят мимо" (1985), "Человек - Олень" (1987 ).

Каждая строка книг О. Бокеева - признание в любви к родной земле. Его земля - это удивительный, своеобразный мир на самом востоке республики. Полноводная Бухтарма, хребты Алтая со снежной шапкой Белухи, стык равнины с предгорьями песчаных дюн с тайгой, верблюжьих троп с оленьими. Здесь истоки, корни, немеркнущие впечатления детства. Герои его произведений по происхождению, по роду занятий - коренные аульные жители: чабаны, табунщики, оленеводы, механизаторы, лесники, взрослые и совсем юные. Это люди с ярко выраженным национальным характером, своеобразным духовным строем. Мужчины и женщины, старые и молодые, грамотные и не очень, они все бьются над тайнами и загадками человеческого бытия, над вечными и роковыми проблемами духа.

Природа у О. Бокеева - непременный и равноправный участник событий. Она вмешивается в жизнь героев, формирует характеры, вопрошает, наставляет, экзаменует. Аспан из повести "Крик", угодивший в ущелье в ледовый плен. Чабан из повести "Поющие барханы", спасающий овечью отару от натиска рассвирепевшей стихии. Молодые трактористы из повести "Снежная девушка", сбившиеся с дороги в непроглядной январской ночи. Все это одновременно и реально и метафорично. Герои погружены в стихию природы, ритм их жизни совпадает с ритмом жизни самой природы.

Вся проза О. Бокеева устремлена к размышлению о добре и зле, о силе и храбрости, о подлинных и мнимых духовных ценностях. В ней торжествует жадная, напористая, неистовая страсть к жизни, ее совершенствованию.

Он творил свой художественный мир, чтобы преодолеть неизбывную ностальгию души, утрачивающей свою духовную родину. «Когда я пишу, - признавался писатель, - то нахожу свет в темной ночи одиночества».

Оралхан Бокеев - мастер волшебного слова. У него удивительное чутье на выбор формы, огранки своих произведений. Широко и привольно льются строки его прозы.

Его книги увидели свет на немецком, словацком, болгарском, английском, венгерском, арабском, китайском, японском языках, а также на языках народов СНГ.

О. Бокеев – автор ряда пьес, идущих на сценах казахских театров. По его рассказам сняты художественные фильмы «Человек-олень», «Крик», поставлен балет «Серый олень» (балетмейстер Б. Г. Аюханов).

Почетный гражданин Катон-Карагайского района.

Умер в мае 1993 г. во время творческой командировки в Индии.

Бокеев, О. Поезда идут мимо: роман. / О. Бокеев – Алматы, 1985. – 400 с.

Бокеев, О. Ардак: рассказы / О. Бокеев; пер. А.Кима. – Б.и.: Междунар.клуб Абая, 2002. – 48 с. (Народная библиотека, № 3. Проза ХХI века)

Бокеев, О. Ардак: рассказы / О. Бокеев; пер. А.Кима, Ю.Домбровского, Б. Момышулы. – Астана: Аударма, 2003. – 70 с. – (Б-ка казахской прозы)

Бокеев, О. Кербугу - серый олень / пер.с каз. ; О. Бокеев.

// Утренняя роса: рассказы казахст. писателей. - Алма-Ата, 1981. – С. 3 – 17.

Бокеев, О. Кербугу; Бура: рассказы / О. Бокеев.//Серый олень:повести и рассказы оживотных. - Алма-Ата, 1987. – С. 292 – 315.

Бокеев, О. Крик: повести / авториз. пер. с каз. / О. Бокеев. –М.: Сов. писатель, 1984. – 334 с.

Бокеев, О. Поезда идут мимо: роман, повести / авториз.пер. с каз. / О. Бокеев. – Алма-Ата: Жазушы, 1985. – 400 с. (Казахская проза)

Бокеев, О. Поющие барханы: повести / авториз. пер. с каз. / О. Бокеев. – М.: Мол. гвардия, 1978. – 320с.

Бокеев, О. Поющие барханы: повести / авториз.пер. с каз. / О. Бокеев. –М.: Сов.писатель, 1981. – 343 с.

Бокеев, О. След молнии: повести и рассказы / авториз.пер. с каз. / О. Бокеев. –М.: Мол.гвардия, 1978. – 319 с. (Молодые писатели)

Бокеев, О. Снежная девушка (Нуржан): повесть / пер. с каз. А. Ким // Всадники: сборник повестей казахских писателей. – Алма-Ата: Жазушы, 1990. – С. 190 - 277.

Бокеев, О. Человек-Олень: повести и рассказы/ авториз. пер. с каз. / О. Бокеев. – М.: Известия, 1990. – 511 с. (Б-ка «Дружба народов»)

Бокеев, О. Человек-Олень: повести и рассказы/ авториз. пер. с каз. / О. Бокеев; худож. Е. Кожабаев. – М. : Русская книга, 2003. – 288 с. (2003. Год Казахстана в России)

Бокеев, О. Человек-Олень: повести и рассказы / авториз. пер. с каз. / О.Бокеев. – Астана:Аударма, 2011. – 567 с. – (Библиотека Казахской литературы)

Бокеев, О. Благословенный месяц май: повесть / О. Бокеев

// Дружба народов. – 1987. - № 9. – С. 8 – 47.

Бокеев, О. Ига: рассказ / О. Бокеев // Простор. – 1990. - № 1. – С. 73 – 75.

Бокеев, О. Огненная арба: роман / О. Бокеев // Простор. – 1985. - № 7. – С. 23 – 70.

Бокеев, О. Сад тети Ани / О. Бокеев // Байғазы: рассказы и стихи. – Алма-Ата, 1987. – С. 97 – 99.

Бокеев, О. Табунщик: повесть / О. Бокеев; пер. каз. О.Мирошниченко. // Дружба народов. – 1984. - № 6. – С. 6 – 51.

***

О. Бокеев: [краткая биография] // Казахская ССР: краткая энциклопедия. – Алма-Ата, 1991. – Т. 4. – С. 167 – 168.

О. Бокеев: [краткая биография] // Писатели Казахстана: справочник. – Алма-Ата: Жазушы, 1982. – С. 56.

О. Бокеев: [краткая биография] // Литература Казахстана: энциклопедический справочник. – Алматы, 2010. – 124 б.

Писатели и поэты Восточного Казахстана https:// library.vkgu.kz/writers/geo.shtm
***

Бадиков, В. Превозмочь одиночество: [ к 60-летию со дня рождения О. Бокеева] / В. Бадиков // Нива. – 2003. - № 12. – С. 96 – 102.

Бадиков, В. Не уходи, Человек – Олень!: [памяти О. Бокеева] / В. Бадиков

// Казахст.правда. – 2003. - 11 окт. – С. 8.

Джуанышбеков, Н. О. Бокеев: очерк о жизни и творчестве. – 2-е изд. доп. и переработ. / Н. Джуанышбеков – Алматы: Искандер, 2006. – 58 с. (Серия «Творческий портрет писателя»)

Джуанышбеков, Н. Творческий портрет писателя: О. Бокеев: история казахстанской литературы / Н. Джуанышбеков // Книголюб. – 2006. - № 12. – С. 32 – 33.

Ровенский, Н. «Так я начал понимать мир»: [о романе О. Бокеева «Поезда проходят мимо»] // Ровенский, Н. Совпадение. – Алма-Ата, 1986. – С. 116 – 120.

Серебряников, А. Певец Алтая: [о писателе-прозаике О. Бокееве] / А. Серебряников // Казахст. правда. – 1994. – 10 июля.

Теракопян, Л. Разделение души: [о писателе-прозаике О. Бокееве] / Л. Теракопян

// Простор. – 1990. - № 5. – С. 178 – 183.

Шимырбаева, Г. Певец Катон-Карагая: [воспоминание о казахском писателе О. Бокееве] // Казахст.правда. – 2003. – 25 сент. – С. 8.

***

Рец.: Теракопян, Л. Разделение души // Простор. – 1990. № 5. – С. 178 – 183.