Ч=ваш Республикин В\ренъ тата ёамр=ксен политикин министерстви
Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\
Ч=ваш ч\лхипе литератури кафедри
9-м\ш класра ч=ваш ч\лхипе экзамен тыттармалли
т\р\слев материал\
Проект \ё\
/ёе ёыракан\ - Атапайри т\п шкулта (Ч=ваш
Республики, Муркаш район\)
ч=ваш ч\лхипе литератури в\рентекен
Колбасова Маргарита Ильинична
-Щупашкар – 2011-
В\ренекенсем валли хат\рлен\ инструкци
Ку инструкци сире в=х=тпа т\р\с ус= курма, пан= \ёсене =н=ёл= тума пул=ш\.
Экзамен \ё\сене тума 4 сехет (240 минут) уй=рн=. П\т\м \ё 3 пайран т=рать.
1-м\ш пайра — итлен\ текста ёыв=х изложени ёырмалла. +на 75 минутра тума с\нетп\р.
2-м\ш пайра — пан= текста тимл\ вуламалла та ыйтусене хуравламалла. Сире хат\р текстпа заданисем валеёсе пар\ё. Сир\н итлен\ текстпа алла пан= текст содержаний\сене танлаштармалла. Ёав=нпа та алла пан= текста тимл\ вул=р, ун содержанине лай=х =нланма т=р=ш=р. Кун хыёё=н с\нн\ 10 ыйт=ва хуравлама пуё=н=р. Кашни ыйту хыёё=н 4-шар вариант хурав пан=. В\сенчен п\ри ёеё т\р\с. Ёак заданисемпе \ёлен\ май сир\н х=в=р хурав=рпа тър килекен цифр=на ёаврашкапа ёав=рса палл= тумалла. 2-м\ш пайри ыйтусене хуравлама 45 минут уй=рсан та ёител\кл\ пул\.
Экзамен \ё\н 3-м\ш пай\нче — итлен\ тата вулан= текстсем т=р=х кал=п=ш\ енчен пыс=ках мар =слав сочинений\ хайламалла. Хайлав ёырма 120 минут уй=рсан аван. Хайлава уйр=м хут ёине ёырас пулать.
/ёсене м\нле й\ркелесе пан=, ёав й\ркепех тума т=р=ш=р.
Тимл\ пул=р! Васкамас=р, т\пл\ \ёл\р! /ёе пикен\р.
+н=ёу сунатп=р сире!
1-м\ш пай
1. Текста тимл\ итл\р те =на ёыв=х изложени ёыр=р.
Ам=ш\пе х\р\ малалла утр\ё. С\текл\ пан улмине ё=вар туллин ч=млар\ Ирина. Ларис=н вара сът\лч\ те сът\лч\ шух=ш ё=мхи. Утн= май х\р\н аллине ч=м=рта-ч=м=рта илч\. Ирина айлатни к=на аллине пушаттарч\. «Телейл\ ман х\р\м. Т=ван кил\ пур. Ашш\... Ман=н вара… Аннеё\м, — чун\ кътнипе й\рсе ярас пек утр\ ёамр=к х\рар=м. — Сан=н ыр= к=м=лу, сан=н =шшу ёитмест пире. М\нш\н ачисенчен уйр=лса кайма ёырн=-ши аннесене?»
Ам=ш\ ё\ре к\рсен саланч\ в\сен кил\. Хал\ кунта Николай Сергеевичпа м=ш=р\, ялти учительсем, чул ёурт лартн=.
Ялта хисепл\ ёынсем пулн= Ларис=н ашш\пе ам=ш\. Кърш\-арш=па ш=к=лтатса пур=нн= Маруё аппапа Элексант=р пичче. Ашш\ Лариса ёуралсан ёултал=кранах ё\ре к\ч\. Пил\к ачана п\ччен ура ёине т=ратр\ ам=ш\. Виё\ п=хаттирпе ик\ х\р ёит\нч\, ёунат сарч\ ам=ш\ =ш=тса т=ракан й=вара. Хал\ вара в\сем кунта пур=ннине сад пахчи, п\ччен шур= хур=н, тарасалл= пус= ёеё аса илтереёё\. Асли, Коля, ёемйипе Ё\п\рте пур=нать. Миша — ёар ёынни, Амур т=р=хне к=м=ллан=. Витали Хусанта инженерта \ёлет. Ялта Таня к=на, библиотекарь. Ун=н та х=й\н ёемйи. Лариса — Шупашкарта, врач. Ам=ш\ вилн\ ёул х\р университетра юлашки курсра в\ренетч\. Ах, в=х=т, в=х=т! Выр=нта т=масть ёав. Ам=шне пытарн=ранпа виё\ ёул ёитнине п\рле пух=нса ас=нч\ё те ур=х п\р ё\ре пуётар=наймар\ё п\р т=вансем. Саланч\ кил. Й=ва =шшине ам=ш\ п\рле илсе кайр\ тей\н ёав. Халь =ёта в=л, кил =шши? П\рин те пулин упраса пур=нмаллачч\ те т\п й=вара, пулмар\. Аса илсен к=шк=рса мак=рас килет. Эх, в\ёсе к\р\чч\ Лариса х=й ёуралн=, ачал=х кун\сене ирттерн\, хыр ш=ршилл\ ёурта. Тинех кун пекки пулас ёук \нт\.
Т=ван кил =шши. Атте-анне ч\ртн\ вучах… Лариса умне асран кайми ъкерч\ксем п\рин хыёё=н тепри тухса т=раёё\, куёёуль т\три вит\р каллех ёухалаёё\.
(«Ёил ёунат» журналтан)
2-м\ш пай
Алла пан= текста тимл\, васкамас=р вуласа тух=р, 2.1 – 2.10 \ёсене т=в=р.
(1)Сак=р вунн=ри аннем патне курма тесе кърш\ каён=чч\.
(2)— Теп\р вун= ёул та пулин пур=н-ха \нт\ ачусемпе сав=нса, м=нукусемпе й=панса, — тен\чч\ киле пырса к\н\ ёын.
(3)Хап=л тумар\ анне кърш\ с=махне. (4)П=ш=лтатса ёапла калар\:
(5)— Пур=нас килмест ун чухлех…
(6)Й=ш! тур\ чунра тем\скер: аннен пурн=ё\ питех те яп=х-ши вара? (7)М\нпе те пулин к=м=лс=р-ши в=л? (8)Х=йне ёуп=рласа л=плантарма т=р=шр=м.
(9)— Шикленет\п-ёке, ыв=л=м. (10)Ачасемпе, м=нуксемпе =нс=ртран тем сиксе ан тухт=рчч\...
(11)М\н =нланмалла марри пулт=р кунта?! (12)Ш=п ёав в=х=тра ун=н к\ё\н ыв=л\ больниц=рачч\.
(13)Аннесен чун кан=ёс=рл=х\ пин-пин ёул хушши пух=нса пын=. (14)П\т\м этемл\х историй\, аталан=в\ ам=ш\н алли =с-т=н\пе ч\рий\ вит\р тухн=. (15)Кил илем\, х=тл=х\, ёемьери кил\шъ м\н авалтанпах х\рар=мран килет. (16)Турри х=й =на ачасене упраса й=ха малалла т=сма хушн=. (17)В=л — ёемье ч\ри.
(18)Ам=ш\ ачиш\н этемл\х пуёланн=ранпа т=р=шать. (19)Анне с=нар\ — с=вапл=. (20)М\нрен килет-ши ам=ш\н х=вач\? (21)Ун=н х=вач\ — пин-пин ёул хушшинче пух=нса пын= =с\. (22)Ам=ш\нчен, аслам=ш\нчен, м=н аслам=ш\нчен, в\сенчен те маларах пур=нн= т=ван\сенчен =руран =р=ва куёса пын= =с-хак=л\. (23)Хутш=нусене й\ркелесе пыма п\лни.
(24)Пурне те в=й паракан с=мах в=л — анне. (25)Анне пуртан пърт =ш\ ёап-ёут=, кил-ёурт=м =ш=.
(Г.Волков ёырни т=р=х.)
2.1. Итлен\ текстпа вулан= текста м\нле шух=ш п\рлештерет?
1) Т=ван кил паха.
2) Анне вилсен кил саланать.
3) Анне кил-ёурт =шшине упрать.
4) Т=ван кил х=й патнех туртать.
2.2. Пан= текстра автор шух=шне м\нле предложени уёса парать?
1) Ам=ш\ ачисемш\н кулянать.
2) Кил илем\, х=тл=х\, ёемьери кил\шъ х\рар=мран килет.
3) Анне — й=ха т=сакан\.
4) Анне ёемьери хутш=нусене й\ркелесе т=рать.
2.3. Текст стил\пе т\сне пал=рт=р.
1) публицистика стил\, калав
2) калаёу стил\, с=нлав
3) наука стил\, =слав
4) илемл\ литература стил\, =слав
2.4. К=тартн= предложенисенчен х=шне ум\нчи юнашар предложенипе повтор ёых=нтарать?
1) 2
2) 14
3) 19
4) 25
2.5. 24-м\ш предложенири
в=й с=мах=н синоним\сем х=ш-х=ш предложенире т\л пулаёё\? С=мах\сен пуёлам=ш формине шута ил\р.
1) 5
2) 12
3) 20
4) 25
2.6. Сас=сен шуч\ сас паллисен шут\нчен ытларах с=мах х=ш\ (6-м\ш предложени)?
1) й=ш
2) тем\скер
3) аннен
4) яп=х-ши
2.7. 23-м\ш предложенири
хутш=нусене с=мах м\нле мелпе пулн=?
1) хут япала яч\ ёумне -ш=н- тата -у- аффикссем хуш=ннипе
2) хутш=н глагол ёумне -у- аффикс хуш=ннипе
3) хутш=ну япала яч\ ёумне -сен- аффикс хуш=ннипе
4) ху местоимени ёумне -тш=н- аффикс хуш=ннипе
2.8. +ш\ с=мах м\нле пуплев пай\ (25-м\ш предложени)?
1) хыё с=мах
2) япала яч\
3) наречи
4) ев\рлев с=мах\
2.9. Т\п членс=р предложени х=ш\?
1) В=л — ёемье ч\ри.(17 №.)
2) Ш=п ёав в=х=тра ун=н к\ё\н ыв=л\ больниц=рачч\.(12 №.)
3) Пур=нас килмест ун чухлех. (5 №.)
4) Аннесен чун кан=ёс=рл=х\ пин-пин ёул хушши пух=нса пын=. (13 №.)
2.10. 18-м\ш предложени тыт=м\ енчен х=ш ушк=на к\рет?
1) пай\сем падеж аффикс\пе ёых=накан п=х=нулл= хутл= предложени
2) хыё с=махл= п=х=нулл= хутл= предложени
3) союзс=р хутл= предложени
4) пай\сем деепричасти аффикс\пе ёых=накан п=х=нулл= хутл= предложени
3-м\ш пай
3.1. «Анне пуртан кил-ёурт=м =ш=» тем=па кал=п=ш\ пыс=ках мар (90 с=махран кая ан пулт=р) =слав хайлав\ ёыр=р. Экзаменра итлен\ тата вулан= текстсенчи информаципе ус= кур=р. Тема пирки х=в=р м\н шух=шланине уёса пар=р. Шух=ш=ра сахалтан та 2 аргументпа ёир\плет\р.
Ку аргументсене (\ёсемпе пул=мсене, фактсене) экзаменра итлен\ тата вулан= текстсенчен илме юрать. Х=в=р курни-илтни, унччен вулани ёине таянма та май пур.
Енчен те экзаменра итлен\ тата вулан= текстсене ним ул=штармас=р ёырса илет\р пулсан сир\н \ё\ре 0 балл лартса хаклаёё\.
2.1.2.10 ыйтусен хурав\сем
2.1. – 3 2.6. – 4
2.2. – 2 2.7. – 1
2.3. – 4 2.8. – 2
2.4. – 4 2.9. – 3
2.5. – 3 2.10. _ 1