„Күн уота уонна доруобуйа“
Кылаас чааһын сыала-соруга: (үөрэх дэгиттэр дьайыылара)
-
Оҕо билиитигэр олоҕуран күн киһи доруобуйатыгар араас дьайыытын арыйтарыы. (Познавательные УУД - билэр-көрөр сатабыл) -
Оҕо сабаҕалыыр, ырытар, кэпсиир, бэйэтин үлэтин бэрэбиэркэлэнэн түмүк оҥостор усулуобуйатын тэрийии. (Регулятивные УУД. Бэйэни салайынар уонна дьаһанар сатабыл) -
Атын оҕо санаатын истэр, бэйэтин санаатын сааһылаан этэр, суруйар, сөбүлэспэт түгэнигэр бэйэтин көрүүтүн көмүскүүр сатабылын сайыннарыы. (Бодоруһуу) -
Ылбыт билиитин, сатабылын тус олоҕор туһанарыгар туһаайыы. (Личностные УУД. Ытык өйдөбүллэри иҥэрии. Тус суолталаах өйдөбүл)
-
Тэрээһин түгэн. Бүгүн биһиги кылааспыт чааһыгар ыалдьыттар киирдилэр. Бары активнайдык кыттан үлэлиирбитин көрдөрүөхэйиҥ.
-
Саҥа тиэмэҕэ киирии.
(Проблема туруоруу. Тэҥнээн көрүү ньымаларын туһанан диалог көмөтүнэн саҥа тиэмэҕэ тахсыы.)
- Бу икки ойуу туох уратылаахтарый?
- Доруобуйа чааһыгар туох туһунан кэпсэтиэхпитий? (Экран)
Күн туһунан уонна киһи доруобуйатыгар хайдах дьайарын туһунан кэпсэтиэхпит.
III. Сүрүн чаас.
а) Тиэкиһи кытта үлэ.
Мин эһиэхэ карточка биэриэм. Ону ааҕан баран бараҥҥыт билэр этиилэргитигэр +, билбэккитигэр – бэлиэлэри туруораҕыт.
Күн – олус итии шар быһыылаах халлаан эттигэ.
Сиртэн күҥҥэ диэри 150 000 000 км кэриҥэ ыраах.
Күн, сыралҕаннаах газтартан турар шар – наһаа күүскэ сырдатар.
Сырдык ыраах тарҕанарыгар биир сөкүүндэҕэ
300 000 км барар.
Күнтэн сиргэ диэри сырдык 8 мүн 19 сөк барар.
Ким хайдах бэлиэтэммитин истиэҕиҥ. (биирдии оҕо этэр)
Ол аата сиртэн күҥҥэ диэри 150 000 000 км, сырдык ыраах тарҕанарыгар сөкүүндэҕэ 300 000 км барар, күнтэн сиргэ диэри сырдык 8 мүн 19 сөк барар. (дуоскаҕа ыйанар). Өйдөөн кэбиһиҥ, дьарык бүтүүтэ санатыһыахпыт.
б) Бөлөҕүнэн үлэ.
Билигин бөлөҕүнэн үлэлиэхпит. (паарталарга күн макетын ууруу) Эһиги билигин Күн буолаҕыт. Күн киһи доруобуйатыгар туһатын туһунан суруйаҕыт. Мин диэни ситэрэн суруйан биэриҥ. Бөлөҕүнэн үлэлииргэ бэйэ бэйэбитин истиһэбит, чуумпутук атыттарга мэһэйдээбэккэ үлэлиибит.
Бөлөхтөн биир киһи туран ааҕыа. Бары үчүгэйдик үлэлээтигит.
Билигин күн өссө туох туһалааҕын кэпсиирин көрүөҕүҥ. Бары ааҕабыт (экран)
Күн туһатын биллибит, аны хайыан сөбүй? (Оҕо санаата)
Күн буортулуон эмиэ сөп эбит. (Суруйуу)
Күн _______________
Эппиэттэри истэбит. Дуоскаҕа ааҕан түмүктүүбүт (экран)
в) Хартыынан үлэ (ойуу тахсар).
Ойууну болҕойон көрүҥ. Туох сорудахтааҕа буолуо? Бу туохха сыһыаннах ойуунуй?
IV. Тест толоруу.
Билигин доруобуйабыт чааһыгар тугу истибиккитин, билбиккитин тиэһи толорон бэрэбиэркэлэниэҕиҥ.
Биир оҕо эппиэтин истии. Сөп +, сыыһа- туруорабыт.
1. Күн тугуй?
а) планета
б) сулус
в) метеорит
2. Күн сиртэн ырааҕа
а) 150 000 000 км
б) 100 000 000 км
в) 15 000 000 км
3. күнтэн сиргэ диэри сырдык тиийэр бириэмэтэ.
а) 8 мүн. 9 сөк
б) 8 мүн.
в) 8 мүн. 19 сөк
4.Күн сырдыга ордук биэрэр битэмиинэ.
а) А
б) В
в) Д
5. Күн киһи организмыгар буортута.
а) Кулгаах истэрэ мөлтөөһүнэ.
б) Тирии кытарыыта, сараланыыта.
в) Харах мөлтөөһүнэ.
Түмүк: Туох түмүк оҥостуоххун сөбүй?
Күн киһи доруобуйатыгар туһатын уонна буотулуон эмиэ сөбүн биллибит.
Доруобуйа чааһыгар ылбыт билиигитин бэйэҕитигэр туһанаргытыгар сүбэлиибин.
Самоанализ
Начальнай кылаас учууталлара „Научим ребёнка заботиться о своём здоровье“ диэн проегынан 2004 сыллаахтан үлэлээбиппит. Проект иһинэн „Доруобай буол, кырачаан үөрэнээччи!“ диэн кылаас чаастарын бэлэмнээбиппит. Кылаас аайы 9-туу дьарык тиһигин быспакка ыытыллар. „Күн сырдыга уонна доруобуйа“ диэн кылаас чааһын үһүс кылааска көрдөрдүм.
Кылаас чааһын сыала-соруга: (үөрэх дэгиттэр дьайыылара)
-
Оҕо билиитигэр олоҕуран күн киһи доруобуйатыгар араас дьайыытын арыйтарыы. (Познавательные УУД - билэр-көрөр сатабыл) -
Оҕо сабаҕалыыр, ырытар, кэпсиир, бэйэтин үлэтин бэрэбиэркэлэнэн түмүк оҥостор усулуобуйатын тэрийии. (Регулятивные УУД. Бэйэни салайынар уонна дьаһанар сатабыл) -
Атын оҕо санаатын истэр, бэйэтин санаатын сааһылаан этэр, суруйар, сөбүлэспэт түгэнигэр бэйэтин көрүүтүн көмүскүүр сатабылын сайыннарыы. (Бодоруһуу) -
Ылбыт билиитин, сатабылын тус олоҕор туһанарыгар туһаайыы. (Личностные УУД. Ытык өйдөбүллэри иҥэрии. Тус суолталаах өйдөбүл)
-
Тэрээһин түгэн. -
Саҥа тиэмэҕэ киириигэ икки хартыынаны көрдөрөн тэҥнээн көрүү ньымаларын туһанан диалог көмөтүнэн саҥа тиэмэҕэ таҕыстым.
3. Сүрүн чаас.
а) Саҥа билиини оҕо бэйэтэ ааҕан ыларын тэрийдим, билэрин, билбэтин наардаттым. (Познавательные УУД - билэр-көрөр сатабыл, бэйэни салайынар уонна дьаһанар сатабыл) Оҕолору кытта тугу ааҕан билбиттэрин чуолкайдаатым.
б) Бөлөҕүнэн үлэни тэрийэн күн туһатын уонна буортутун арыйтардым, көмүскэттим, санааларын иһиттим. (Бодоруһарга үөрэнэр дьайыы, бэйэни салайынар уонна дьаһанар сатабыл) Ол кэнниттэн оҕолор эппиттэрин ситэрэн экраҥҥа көрдөрдүм.
в) Ойууну көрдөрөн сорудаҕын сабаҕалаттым, тус санааларын эттэрдим.
г) Оҕо тест толорон тиэмэни төһө өйдөөбүтүн бэйэтин бэрэбиэркэлэттим.
IV. Түмүк:
-
Кылаас чааһын түмүгүн оҕолорго оҥортордум.
Ылбыт билиитин, сатабылын тус олоҕор туһанарыгар туһаайдым. (Личностные УУД. Ытык өйдөбүллэри иҥэрии. Тус суолталаах өйдөбүл)