Маннанов Ильнар Илмирович , 8 –се класс

Филиал МОБУ СОШ с.Благовар муниципальный район Благоварский район РБ ООШ д.Сарайлы

Башҡорт әҙәбиәтенән яуаптар:

1. 
   Ҡаһым түрә, Буранбай, Йәнтүрә, Абдрахман…
   
2. 
   Башҡорт халыҡ ижадын риүәйәттәр, халыҡ йырҙары менән байытҡан. Мәҫәлән: ”Любизар “,”Ҡаһым түрә “,”Һай, илкәйем “… Ә Яныбай Хамматов ” Төньяҡ амурҙары“ исемле романын яҙған.
   
3. 
   Ҡаһым түрә фарман биргән саҡта, вай кем,
   

Һул ҡулында булыр ҡурайы.

Уң ҡулында ат теҙгене, һул ҡулында ҡурайы.

4. 
   Байыҡ сәсән. Ул хәҙерге Салауат районында Мәхмүт ауылында 1710 йылда тыуған. Ошо һуғыштың, Салауат Юлаев ҡатнашҡан Крәҫтиәндәр һуғышынның шаһиты.
   
5. 
   Яныбай Хамматов ” Төньяҡ амурҙары“ исемле романын яҙған.
   
6. 
   Ҡаһым Мурзашев Айыусы ауылы Юрматы волосы Нуғай юлы йәки хәҙерге Стәрлетамаҡ районында тыуған.
   
7. 
   В.Зефиров. Йәнтүрә хикәйәһе.
   
8. 
   Драманың авторы-
   
9. 
   Любизар йыры.
   
10. 
    Урал йыры.
    
11. 
    Александр I .
    
12. 
    ”Ҡаһым түрә “,” Икенсе әрме “.
    
13. 
    Бригадир - Командир .
    
14. 
    Вальтер Скотт.
    
15. 
    Ныҡ ҡарт булған. 100 йәштәр тирәһе.
    

Башҡорт теленән яуаптар:

1. 
   Көршәк, бүрәнә, сәйнүк, әсәй, китап, олатай, елән, сәңгелдәк, нәфис, ябалаҡ, яу, ябай, һыу, юл, ҡорот, әйбер.
   
2. 
   Аҙаҡ, атай, тай, ит, мин, моң, ир.
   
3. 
   Көньяҡ, Гөлйемеш, дуҫ-иш, аҡтамыр.
   
4. 
   Кем ул?
   

Дошмандарҙың тылында үҙ аллы көрәш алып барған ҡораллы отрядтың ағзаһы- разведчик

Халҡына, тыуған иленә тоғро кеше - батыр

Ниндәй ҙә булһа эште башлап йөрөүсе – етәксе, алдыңғы, юлбашсы

Театр өсөн сәхнә әҫәрҙәрен яҙыусы-режиссер

Юғары уҡыу йорто етәксеһе – ректор

Генерал дәрәжәһенән юғарыраҡ хәрби дәрәжәлә йөрөүсе- маршал

5. 
   
   

Наполеон армияһы һөжүме орудиеларҙың көслө атышы менән башланды. Уларға ҡаршы йәҙрәләр ямғыры һирпелде, ерҙә лә, һауала ла снарядтар, гранаталар ярылды.	профессионализм
Ғәскәр башлығы янына аяғына шпорлы итек, өҫтөнә ҡазаҡ сәкмәне, башына түңәрәк башлығын кейгән Ҡаһым түрә инде.	омонимдар
Улар бер-береһен ныҡлап белергә, ауыр уй хыялдарын аңларға тырышып, аулаҡ саҡта серләшеп ҡалыуҙы кәрәкле һананылар.Шулай ҙур йөрәкле булыуығыҙға рәхмәт, Ваше величество.Беҙ бүләк өсөн түгел, ә Рәсәй иле азатлығы өсөн һуғыштыҡ.	Күсмә мәғәнәле һүҙҙәр
Француздар һөңгөләр һәм уҡ-һаҙаҡтар менән ҡоралланған баһадир, тәүәккәл, арыҫлан башҡорт яугирҙарын ” Төньяҡ амурҙары “ тип атағандар.	синонимдар
Ғәскәр әҙерлеге тикшерелгәндән һуң ике көн ваҡыт уҙға, смотрҙа ҡатнашасаҡ уҡсы дивизиялар, ҡазаҡтар һәм казачий башҡорт полктары, иртәнге таң беленер –беленмәҫтән, Париж урамдары буйлап ағылды.	профессионализм
Матур-матур бик күп алдырларға кәртүк, табикмәк, көлсә, һалма өйөлгән табынға ул Ҡаһымды саҡырҙы.	диалект
Яңы баш командующий Кутузов-беҙҙең генерал-губернаторыбыҙҙың иң яҡын дуҫы!- тип маҡтанып баш ҡалҡты ғәскәр старшинаһы.	Күп мәғәнәле һүҙҙәр
Аустерлиц эргәһендәге һымаҡ еңел еңеүгә ышаныс тотоусы Наполеон, рус ғәскәрҙәренең удар көсөнә ҡаҡлығып еңелеүгә дусар булды.	Дөйөм ҡулланышлы һүҙҙәр
Үҙенә тәғәйенләнгән шәхси бүләктән баш тартып, башҡорттарға ер-һыу һәм азатлыҡ һорауы полковнигының яман уй менән йөрөүен раҫлай… Белемле башҡорт егете, һис шикһеҙ, ҡурҡыныслы унан нисек тә булһа ҡотолоу мөһим!..	Дөйөм ҡулланышлы һүҙҙәр
Һыбайлы башҡорт полктары яугирҙары тантаналы байрам өсөн сәрмәләрендә һаҡлап ҡына йөрөткән иң яҡшы ҡалпаҡтарын, кәзәкәйҙәрен, ҡаталарын кейеп, елкәләренә уҡ-һаҙаҡтарын аҫҡан көйө, эйәр өҫтөндә ғорур ҡиәфәттә баралар.	Иҫкергән һүҙҙәр

6. 
   Батыр яуҙа беленер, сәсән дауҙа беленер.
   

Батыр үҙе үлһә лә, даны үлмәй.

Байлыҡ күрке мал менән, батыр күрке дан менән.

Күҙ ҡурҡаҡ, ҡул батыр.

Батыр бер үлер, ҡурҡаҡ ҡырҡ үлер.

Егет булһа, батыр булһын, эше өсөн, янып торһон.

Батыр алдында арыҫлан да ҡурҡыр.

Батыр ут булыр, ҡурҡаҡ юҡ булыр.

7. 
   Ҡуш йөрәкле – батыр, ҡыйыу.
   

Тишек кәмәгә ултыртыу-алдашыу

Балтаһы һыуға төшөү- кәйефе төшөү

Айыу майы һөртөү- алдашыу

Телдән ҡалыу- аптырап ҡалыу

8. 
   ” Башҡорттоң хатта аты ла үҙенең яйына ҡалыплашҡан, салт сыҙам һәм өркөүһеҙ, шуның өҫтәүенә , әрһеҙ һәм арзан,“ – тип яҙа генерал Чернов.
   
9. 
   Сифат ҡылымдар:
   

Ҡаршылашҡан рекруттар, йыйылған аҡсаға, шымартыусы машина, арзан булған тимерҙән.

10. 
    Любизар:
    

• 
  Мәскәүгә лә керҙек беҙ,
  

Парижды ла күрҙек беҙ.

11. 
    Ватан өсөн көрәш башҡорттарға ла ҡағылды. Улар Наполеонға ҡаршы көрәштә ҡатнашты. Башҡорттарҙың һыбайлы ир - егеттәре француздарға һөңгө менән һөжүм иттеләр. Был дәһшәтле яуҙа башҡорттарҙан ҙур батырлыҡ һәм уяулыҡ талап ителде. Француздар йәҙрә менән атҡанда көрәш көсәйҙе, хәрәкәт итеү туҡталманы. Ҡаһым түрә башҡорттарҙы тик алға өйҙәне. Ул башҡорттарҙа үҙенең батырлығы менән ышаныс уятты. Ошо ауыр көрәштә башҡорттар Наполеон армияһын еңеп сыҡты.
    

12. 
    Әкрен батырлыҡ –сифат
    

Яман уттарҙы – сифат

Тиҙ етә - рәүеш

Яман үкереп – рәүеш

13. 
    Француздар менән һуғыш тураһында Яныбай Хамматов ”Төньяҡ амурҙары “ романын яҙған. Ошо һуғышта ҡатнашҡан башҡорт атлылары тураһында ”Любизар “ , ”Француз көйө “ , ”Абдрахман “ , ”Һары ла сәс “ кеүек йырҙар яҙылған. Халыҡ үҙенең геройҙары тураһында тураһында ”Әхмәт Байыҡ “ , ” Йәнтүрә “ исемле риүәйәттәр ҙә ижад иткән.
    

14. 
    Һөйләмдәр төҙөү:
    

• 
  Француздар менән һуғышта,батша армияһы менән иңгә иң терәшеп, башҡорт атлылары ла ҡатнашты.
  
• 
  Наполеон һалдаттарына ҡаршы көрәшкән ҡыйыу, батыр, тәүәккәл башҡорт һуғышсыларына дан !
  
• 
  Башҡорт һуғышсыларының батырлығы тураһында кино ҡаранығыҙмы?
  
• 
  Еңдек.
  
• 
  Был һуғышта күпме һыуҙар кискәндәр, күпме яландар үткәндәр, күпме ауырлыҡтар кисергәндәр.
  

15. 
    
    

1. 
   Диалект һүҙҙәр
   
2. 
   Эйәләштерелгән һүҙҙәр
   
3. 
   Фразеологик һүҙҙәр
   
4. 
   Профессиональ һүҙҙәр
   
5. 
   Неологизм
   
6. 
   Архаизм һүҙҙәр
   
7. 
   Пассив һүҙҙәр