Нарықтық қатынастар жағдайында салықтарды мемлекет тек экономикалық әсер етушi құрал ретiнде ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы болып жатқан әлеуметтiк процестерге әсер ететiн негiзгi реттеушi ретiнде пайдаланады.

Салықтар өте кѕштi әлеуметтiк құрал болғандықтан оларды тиiмдi және өз бағыттарында пайдалану керек. Салықтық заңдылықтардың принциптерiн сақтау керек. Ал мЅның барлығы салықтық инфрақұрылымды құрайтын салықтар туралы, салық салу, салық жүйесi туралы және тағы да басқалар ғылыми негiзделген бiлiмдi қажет етедi.

Мемлекеттiң экономикасын көтеруде оның азаматтарының ақшалай немесе натуралдық тұрақты тұрде төлейтiн жарналарының ықпалы үлкен. Қоғамның тарихында салықтық формаларымен әдiстерi мемлекеттiк сүранымды және қажеттiлiктердi қамтамасыз ету, сондай-ақ салық салудағы мәселелердi шешу жолдарына бейiмделiп отырып, әр түрлi өзгерiстерге Ѕшырайды. Олардың қызмет ауқымы арқылы әлеуметтiк және экономикалық процестерге ролi де өзгерiп отырады.

Тауар –ақша қатынастары неғұрлым дамыған елдерде салықтар да жақсы дамиды да, оларға мүмкiндiгiнше әсер етедi.

Қай мемлекетте болмасын бюджетке түсетiн түсiмнiң негiзгiсi болып салықтар табылады. Мемлекет салықтардың көлемi мен түрлерiн жинақтау мен төлемдi, олардың түсуiн бақылауды, оны төлеуден кейбiр жағдайда ауытқуды жазалауды заңды тұрде бекiтедi.

Жүргiзiлiп жатқан экономикалық реформалардың басты мақсаты шаруашылық жүргiзушi субъектiлерге түсетiн салық ауыртпалығын жеңiлдету, қолданылып жүрген салықтар мен төлемдердi реттеу болып табылады. Бұл бағытта ең негiзгiлерiн мүлiк-салығын акциздердiң және басқа да салықтардың мәнiн арттыру. Ұқсас жағдайларда салық салудың шамамен тең тәртiбi қолданылатын болады.

Салық салу механизiмi кез -келген экономикалық жүйенiң кѕрделi бөлiгiнiң бiрi болып табылады. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызды тәсiлi ретiнде орын алып оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгiн әлеуметтiк және экономикалық саясатының жетiстiктерiне әкеледi.

Кез- келген елде мемлекет шығындары мен салық салу мәселелерiне өте көңiл бөлiнедi.

Нарықты экономикалық елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарда басты рол атқарады да экономиканы басқарудың кѕштi стимулдық құрамы болып келедi. Әсiресе, олар ғылыми –техникалық прогрестi жеделдетуге, анти инфляциялық және құрылымдық саясатты жүзеге асыруда белсендi орын алады.

Сондықтан салықтарды төлеу- төлеушiлер үшін онша қызық iс болып келмегенмен өте қажеттi де маңызды iс болып табылады.

Дѕние жүзiлiк тәжiрибе көрсетiп отырғандай, бѕкiл өркениеттi мемлекеттердегi салықтық реттеу несие-қаржылық реттеумен бiрiгiп әрекет еткенде ғана нарықтық экономканы жүргiзудiң аса тиiмдi формасы болып табылады. Ол нарықтық қатынастардың қалыптасуына әсерiн тигiзiп, мемлекеттiк экономикаға тигiзетiн әсерiн реттеп отырады. Сондай-ақ салықтар қоғамның экономикасын тұрақтандыруын және әлеуметтiк теңдiктi қамтамасыз ететiн маңызды элементтерi болып келедi.

Қазiргi кездегi жағдайларға салықтардың мәнi мен ролi мемлекеттiк органдарды қаржылық ресурстармен қаматамсыз ету шекарасынан шығып отыр.

Ендi, салықтар ұлттық табысты мемлекеттендiрудiң маңызды құрамы бола бастады. Олар макроэкономикалық реттеуге белсендi араласа отырып, iшкi ұлттық табыстың жалпы көлемiнде салықтық төлемдердiң салыстырмасы мөлшерiнiң өсуiн қамтамасыз етiп отырады.

Салықтар экономикалық белсендiлiктi реттей отырып, өндiрiстiк процестерге де әсер етедi. бұл әсер жан-жақты болып табылады. Салынатын салықтармен әркет ете отырып, мемлекет капиталының қорлауына асқан ықпал етедi. Сондай-ақ салықтық реттеу шаралары әртүрлi салалардың бәсекелесу мүмкiндiктерiн кеңiнен ынталандыра отырып капиталдық қорлануына тиiмдi жағдайлар жасап кәсiпорындардың iс-әрекеттерiнiң әлеуметтiк қажеттiлiктерiне қанағаттандыруна ықпалын тигiзедi.

Үкiметiмiздiң алдында тұрған мiндет ол тұрақты қабылданған заңдардың негiзiнде қаржы жүйесiн тез арада қалпына келтiрiп, ондағы салық арқылы түсетiн түсiмдердi реттеп, олардың дұрыс бөлiнуiн қамтамасыз ету болып табылады және де салықтар қазынаны толтырып қана қоймай өндiрiстi әрi қарай дамытудың белсендi стимулы ролiн атқаруы қажет деп тЅжрымға келемiз. Олар кәсiпкерлiкке деген ынтаны тежеу механизiмi болып келемей, керiсiнше оның тиiмдi әрекет етудiң қосымша, бiрден бiр фактордың ролiн атқаруы қажет. Сондықтан бiздер салықтар жүйесiн жақсартуда әрқашан қарапайым және баянды принципiн естен шығармауымыз қажет.

Салық төлеушi және жинаушы салық төлеу процесiнде белгiлi бiр қарым қатынасқа түседi. Бұл қарым қатынас дұрыс, өзара тиiмдi әрi объективтi болса соғұрлым салықтық жиналу денгейi де жоғары болады. Салықтық жинауына әсер ететiн объективтi және субъективтi жағдайлар бар. Олар: өндiрiс қаржысының төмендеуi, кәсiпорындар мен мекемелер арсындағы төлемақылар дағдарысы, заңды бiлмеу немесе оның алдындағы жауапкершiлiктiң төмендеуi, салық салу нормаларын бұзу, салық жүйесiндегi қызметкерлердiң жалақысының аздығы тағы басқалар.

Әрине, мемлекет барысында бюджеттiң кiрiс бөлiгiн көбейтуге тырысады. Кәсiпкер де солай, ешкiм өз еркiмен, өз табысының бiр бөлiгiн беруге құлшынбайды. Мiне, сондықтан да әр елдiң өз салық кодексi бар. Олар әр елдiң экономикасының қаржы-несие саясатының, тұрмыс-тiршiлiгiнiң жағдайына байланысты әр-түрлi болып келедi.

Салық салудағы кѕрделi жағдайларды ескере келе, салық салуды жүйелi жолға қою қалыптасқан проблемаларды шешу үшін келесiдей шаралар Ѕсынылады:

- салық қызметiн қатаң бақылауға алу;

- салық қызметкерлерiнiң құрамына тиiмдi өзгерiстер жасау, яғни бiлiктi мамандарды саралап алып, олардың ешбiр алаңсыз жұмыс iстеуiне моральдiк-материалдық жағдай жасау;

- салықтық органдары салық төлеушiлерiмен интенсивтi байланыс орнату қажет, сондай—ақ салық төлеудегi ынталандыру шараларын қолданған жөн;

- ең бастысы ауылшаруашылығы өндiрiстiк-өнеркәсiп және орта, кiшi кәсiпкерлiкке барынша қолайлы жағдайлар туғызу, мәселен ауылшаруашылығын жолға қою соласындағы салық төлеушiлерге белiглi бiр салық жеңiлдiктерiн беру;

- Салық мәдениетiн түзелдiру қорын жедел iске қосу керек. Ол үшін ағартушылық, тәрбиелiк және зерттеушiлiк бағыттары жүргiзiлуi қажет. Мұнда тәрбиелеу шаралары балалар мен жас өспiрiмдер арасында жүргiзiледi. Шаралардың мiндетi- жеткiншектердiң келешекте салық төлеушi Қазақстанның азаматы ретiнде әлеуметтiк мақсатқа бағдар беру, сөйтiп оларды өркениеттi қоғамда жұмыс iстеуге даярлау. Қорды түзу мақсаты- Қазақстанға салық мәдениетiн түзiлдiру процесiн белсендi тұрде ықпал ету.

Салық қызметi органдарымен салық сомасын есептейдi және азаматтарға әрбiр жылдың 1 тамызына дейiн салық төлеу туралы төлем хабарламаларын таратады. Салық төлеушiлер салықтың бұл тұрi бойынша төлейдi 1-шi қазанға дейiн төлеуi тиiс. Ал 1 қазаннан бастап салық сомасына қоса айып пұл өсiп есептеледi. Бiрақ бiздiң елiмiзде мұндай заң бұзушылық болған күннiң өзiнде де, қатаң тұрде қадағаланбайды. (Мысалы, салық төлеушi 1 жылға дейiн салық төлемесе де оған айыппұл есептелiнбейдi). Сондықтан да болашақта мұндай салықтық кемшiлiктер мен заң бұзушылықтарды болдырмас үшін және жергiлiктi бюджетке мүлiк салығы бойынша түсiмдердi көбейту үшін салықтар бойынша салықтық әкiмшiлiктiң қатаң сақталуының салық қызмет органдарының салық төлеушiлерден талап етуiн қолға алуы қажет болып отыр.

Мүлiк салығы негiзiнен кез-келген мемлекеттiң әсiресе жергiлктi бюджеттiң негiзiн құрайтын ертеден келе жатқан кең тараған салықтың бiр тұрi болып табылады.

1. 
   О налогах и других обязательных платежах в бюджет и закон РК с изменениями и дополнениями 1 января 2000 г. Алматы
   
2. 
   Гражданский кодекс РК- Алматы- Іаржы-қаражат.
   
3. 
   Нормативные акты по финансам, налогам, бухгалтерскому учету Алматы: Іаржы-қаражат 1997г.
   
4. 
   Карагусова Г. Налоги: сущность и практика пользования -Алматы, Іаржы -қаражат, 1994
   
5. 
   Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар / Алматы Экономика, 1997ж.
   
6. 
   Егемендi Қазақстан Салық және бюджетке түсетiн басқа мiндеттi төлемдер туралы Салық кодексiнiң жобасы, 2000.2 қараша.
   
7. 
   Бухгалтерлiк бюллетенi, 2000ж, 1999ж N1-12
   
8. 
   Салық- халық несiбесi Еегемендi Қазақстан, 2000ж.1 қазан.
   
9. 
   Мән берiлер мәселелер- Салық қызметi туралы, Іаржы -қаражат 2000ж. N24-27б.
   
10. 
    Аудит и налогооблажение –2000 N1-12
    
11. 
    Деловой мир Казахстана –2000г. N3,с 20-22
    
12. 
    Юткина Налоги и налогооблажения.
    
13. 
    Налоговое законодательство РК. /Изд Іаржы-қаражат-1997г.
    
14. 
    А.И. Худяков, Н.Е. Наурызбаев. Налоги: понятие, элементы, установление, виды. Алматы 1998г.ТОО Баспа.
    
15. 
    А.И. Худяков. Налоговое право РК. Алматы Жетi жарғы 1998г.
    
16. 
    Іаржы –қаражат 12-1999ж. Д. Ысқақов lлгерiлеу бар, баяулы байқалады.
    
17. 
    Салыққа салаутты көзқарас керек Зерде N3 2000ж.
    
18. 
    Салық жинауда салғырттық болмасын. І. Ашутов. Іаржы-қаражат 1998/8.
    
19. 
    Экономика и право Казахстана 2000-6 6 стр. Налоговая политика.
    
20. 
    Ермекбаева, Зейнелегбдин. Налоги и налогооблажение. Алматы 1995г.
    
21. 
    Н.В. Миляков налоги и налогооблажение 2000г.
    
22. 
    Дамудың бiр кепiлi салық Заң және заман 2000 ж. N4 47-51б.
    
23. 
    Салық және бюджет саясаты Қазақстан ХХI ғасырға жол 2000 ж. N2
    
24. 
    Мемлекеттiк салық саясаты Заң газетi. 1999 жыл 3 желтоқсан.
    
25. 
    Салық бюджеттiң қайнар көзi Заң газетi 2000 жыл шiлде.
    
26. 
    Налоги и налогооблажение под ред. И.Г. Русаковой, В.А. Кашина. Москва 2000 г.
    
27. 
    Худяков, Налоговая ситема Казахстана как выжить в кризисе. Алматы: ТОО Аян-әдет 1999г.