Ф КГМУ 4/3-07/02 ПП КГМУ 4/02
От 14 июня 2007 г.
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Тағам гигиенасы ,жалпы гигиена және экология кафедрасы
( жалпы гигиена және экология курсы
)
Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өз бетінше атқаратын жұмысына арналған әдістемелік нұсқау
Тақырыбы: «Иондаушы сәулелер көздерін қолданатын мекемелер мен өндірістерде радиациялық қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру мен қамтамасыз ету. Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыстың санитарлық ережелері (негізгі нормативті құжаттар)»
Пән: RG 3221 «Радиациялық гигиена»
Мамандық: 5В110400 «Медико- профилактикалық іс»
Курс: 3
Құрастырған: оқытушы Омарова А.К.
Карағанды 2012 ж.
Жалпы гигиена, экология курсының
отырысында талқыланды және бекітілді
Хаттама № 2012 ж.
Жалпы гигиена, экология курсына жауапты _______ Калишев М.Г.
-
Тақырыбы: «Иондаушы сәулелер көздерін қолданатын мекемелер мен өндірістерде радиациялық қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру мен қамтамасыз ету. Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыстың санитарлық ережелері (негізгі нормативті құжаттар)»
-
Мақсаты: Қоршаған ортаны радиоактивті ластанудан қорғау саласында мемлекеттік санитарлық–эпидемиологиялық қадағалаудың жоғары білікті мамандарын дайындау, сондай-ақ кәсіби категориялы (санатты) тұлғаларды және барлық тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуді үйрету
Студент білу керек:
- емдеу-профилактикалық жүйесінің ерекшеліктерін оның ішінде радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезіндегі ерекшеліктерді.
- радиациялық қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру мен қамтамасыз етуді ұйымдастырудың ерекшеліктерін.
Студент жасай білу керек:
- радиацияда кәсіптік патологиялардың алдын алу үшін шаралар құруды
-
Өткізу түрі: кіші топпен жұмыс жасау
-
Тақырып бойынша тапсырмалар:
-
Дозиметрлік бақылау туралы түсінік.
-
Радиобелсенділік жағдайды бақылау.
-
Радиациялық апаттар дегеніміз не.
-
Иондаушы сәулелер көздерін қолданатын мекемелер мен өндірістерде радиациялық қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру мен қамтамасыз ету.
5.Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыстың санитарлық ережелері (негізгі нормативті құжаттар)
»
-
Таратылатын материал: студенттерге арналған оқу- әдістемелік нұсқау«Физиолого-гигиеническая оценка питания и здоровья различных групп населения»
Негізгі:
-
Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: учебник для ВУЗов. – М.: ГЭОТАР–Медиа, 2010. – 381с.
-
Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие. – М., 2009. – 432 с.
-
Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие. - Алматы, 2002. - 304 с.
Қосымша:
-
«Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6.1.758-99» -Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999 - 79 с.
-
«Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПиН. - Астана, 2003.
-
Закон РК «О радиационной безопасности населения». - Акмола, 23.04.1998г.
7. Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского испытательного ядерного полигона». - Алма-Ата, 29 августа 1991г. «Гигиенические требования по безопасности и пищевой ценности пищевых продуктов» 1-П т. СанПиН. - Астана, 2003. - 210 с.
8. Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева. – М., «Медицина», 1989 – С. 169
9. А.Н. Марей, А.С. Зыкова, М.М. Сауров /Радиационная коммунальная гигиена. – М., - 1984
10. А.А. Моисеев, В.И. Иванов/Справочник по дозиметрии и радиационной гигиене. Энергоатомиздат – М., 1984
11. У.Я. Маргулис /Атомная энергия и радиационная безопасность. Энергоатомиздат – М., 1988
12. Ю.В. Сивинцев/Насколько опасно облучение – М., 1991
Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл/пер. с англ. – М., 1989 – С. 284
13. В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд., перераб. и дополн. Энергоатомиздат. – М., 1991 С. 352
1. Арнайы дозиметрлік бақылау жүргізілетін жағдай:
-
РБ атмосфераға түсуін бағалау кезінде
-
радиобелсенді заттарды жинау, шығару және заласыздандыру тиімділігін бағалау
- дозиметрлік бақылауды кеңейту және нақтылау
-
су тоғандарына жіберілетін сұйық шығарыстардың құрамында РБЗ болуы туралы
мәлімет алу
-
персоналдың жеке сәуле алуы туралы мәліметалу
?
Арнайы дозиметрлік бақылауға жатады:
-
РБ атмосфераға түсуін бағалау кезінде
-
канализацияға жіберілетін сұйық су тоғандарына жіберілетін сұйық шығарыстардың
құрамында РБЗ болуы туралы мәлімет алу
-
персоналдың жеке сәуле алуы туралы мәліметалу
- басқа бақылау түрімен қарастырылмаған сұрақтарды шешу
-
құрамында РБЗ бар іркінді суларды су тоғандарына жіберу сұрағын шешу үшін мәлімет
алу
?
Арнайы дозиметірлік бақылауды міндетті түрде қажет ететін жағдайы;
-
РБ атмосфераға түсуін бағалау кезінде
-
канализацияға жіберілетін сұйық су тоғандарына жіберілетін сұйық шығарыстардың
құрамында РБЗ болуы туралы мәлімет алу
-
персоналдың жеке сәуле алуы туралы мәліметалу
- апат жағдайларының туындауы
-
су тоғандарына жіберілетін сұйық шығарыстардың құрамында РБЗ болуы туралы мәлімет алу
?
Жеке дозиметрлік бақылауды міндетті түрде қажетететін жағдай.
- сыртқы жеке сәулелену дозасы 1/3 ПД асқан кезде
-
ұзақ уақыт бойы персоналдың сәулелену жағдайы өзгермесе
-
жеке сәулелену дозасы ПД шегінен асса
-
жеке сыртқы сәулелену дозасы ПД-ң 30% нан аспағанда
-
сыртқы сәулелену ПД-дан 2 есе жоғары болғанда
?
Топтық дозиметрлік бақылауды міндетті түрде қажет ететін жағдай:
- ұзақ уақыт бойы персоналдың сәулелену жағдайы өзгермесе
-
сыртқы жеке сәулелену дозасы 1/3 ПД асқан кезде
-
жеке сәулелену дозасы ПД шегінен асса
-
жеке сыртқы сәулелену дозасы ПД-ң 30% нан аспағанда
-
сыртқы сәулелену ПД-дан 2 есе жоғары болғанда
?
Арнайы дозиметрлік бақылау өте қажет:
-
персоналдың сәулелену дозасын анықтау қажет еткен кезде
-
жұмыс бөлмесі ауасындағы радиобелсенді газдар және заттардың болуын анықтау
қажеттілігі кезінде
- апат жағдайлары туындаған кезде
-
транспорт құралдарының РБЗмен деңгейін анықтау үшін
-
РБ атмосфераға түсуін бағалау кезінде
?
Топтың дозиметрлік бақылаудың құрамына кіреді.
-
жеке жозиметрлерді пайдалана отырып сыртқы сәуллену дозасын бақылау
-
қатерлі мүше және ағзада РБЗ болуын бақылау
-
жұмысшылар ағзасына РБЗ түсін бақылау
-
қатерлі мүшеде барлық сәулелену түрінің максимальды эквивалентті дозасын бақылау
- жұмыс орнының радиобелсенді заттармен ласталуын рентген және гамма
сәулелердің қуаттылық дозасын бақылау
?
Радиациялық жағдайды бағалау дегеніміз:
-
жеке жозиметрлерді пайдалана отырып сыртқы сәуллену дозасын бақылау
-
қатерлі мүше және ағзада РБЗ болуын бақылау
- радиобелсенді заттардың атмосфераға шығарылуын бағалау
-
қатерлі мүшеде барлық сәулелену түрінің максимальды эквивалентті дозасын бақылау
-
жұмысшылар ағзасына РБЗ түсін бақылау
?
Топтық дозиметрлік бақылаудың міндетіне кіреді:
-
жұмысшылар ағзасына РБЗ түсін бақылау
-
қатерлі мүше және ағзада РБЗ болуын бақылау
-
жеке жозиметрлерді пайдалана отырып сыртқы сәуллену дозасын бақылау
- радиобелсенді қалдықтардың жиналуын, шығарылуын және заласыздандырылуын бақылау
-
қатерлі мүшеде барлық сәулелену түрінің максимальды эквивалентті дозасын бақылау
?
Радиобелсенділік жағдайды бақылау қарастырады:
- жұмысшылар ағзасына РБЗ түсін бақылау
- су тоғандарына жіберілетін сүйық қалдықтардың құрамында РБЗ болуын бақылау
-
қатерлі мүшеде барлық сәулелену түрінің максимальды эквивалентті дозасын бақылау
-
жұмысшылар ағзасына РБЗ түсін бақылау
-
жеке жозиметрлерді пайдалана отырып сыртқы сәуллену дозасын бақылау
?
Ішкі сәулеленуді бақылауды жүргізуге көмектеседі:
-
жеке дозиметрлерді пайдалана отырып, тікелей әдіспен
-
стационарлық әдіспен
- адамның табиғи шығарыстарын радиометрлік бақылау
-
дозиметрлерді тасымалдау
-
фотохимиялық детекторлар
?
Жеке дозиметрлік бақылауға жатады:
-
арнайы киім мен терінің ластану деңгейін бақылау
-
жұмыс орнындағы дозаның қуаттылық деңгейін бағалау
- жекелеген персоналдың сыртқы сәулелену дозасын бақылау
-
жұмыс орнында жабдық беттерінің РБЗ ластану деңгейін бақылау
-
радиациондық сәулелену зардаптарын бақылау
?
Радиациялық апаттарға жатады;
-
жекелеген тұрғындар мен персоналдардың белгіленген шектен тыс 10-15 пайызының
сәулеленуі
-
жекелеген тұрғындар мен персоналдардың белгіленген шектен тыс 20-25 пайызының
сәулеленуі
-
шектелген деңгейден 5 пайыздан жоғары қоршаған ортаның ластануы
- шектелген деңгейден жоғары дозамен жекелеген тұрғындармен персоналдардың
сәулелену
- қоршаған ортаның ластануы шектелген деңгейден 10 пайыз жоғары
?
Санитарлық норма бойынша бекітілген көлемнен жоғары дозада адамдардың сәулеленуі, жағдайдың түрін белгілейді:
- радиациялық апаттар
- зияндылықтар
- жауапкершіліксіз
- радиациялық обьектілердің жұмыс тәртібінің технологиялық бұзылулар
- лауазымдық заң бұзушылық
?
Радиациялық апаттардың категориясы анықталады:
-
қоршаған орта мен өндірістік ортаның ластануын тудырған радиоизотоптардың
спектрімен
- қоршаған орта мен өндірістік ортаның ластану зардаптарының персоналға
тұрғындарға әсер ету сипаты және көлемімен
-
апат зардаптарын жою кезінде персоналдың сәулелену деңгейі
-
апаттың орналасу және оның зардаптарын жою жылдамдығы
-
радиологиялық обьектіні апаттан кейін эксплуатациялау мүмкіншілігі
?
І топтағы апат кезінде жүргізілетін радиациалық бақылаудың түрі:
- барлығы
- бақылау жүргізілмейді
- ішкі сәулеленуді бақылау
- сыртқы сәулеленуді бақылау
- қоршаған ортаның радиобелсенді ластануын бақылау
?
Апат зардаптары мен оның жойылуына жауапты адамдар:
- апат өткен объектінің әкімшілігі
-
апатты тудырған адамдар
-
УУМ-ң мекендік ұйымы
-
мемлекеттік техқадағалау
-
мекендік сан эпид қадағалау қызметі
?
Радиациялық апат кезінде персоналдың шектен тыс ішкі сәулеленуі болған жағдай, апаттың тобына жатады:
- 2
?
Жабық ионды сәуле көздерімен жұмыс кезінде:
-
персоналдың ішкі сәулеленуі ғана байқалады
-
песоналдың ішкі және сыртқы сәулеленуі байқалады
- есепке тек қана енгіштігі өте жоғары сәуле көздері алынады
-
ішкі сәулелену дозасы сәулелену тінінің сәуле көзіне өте жақын орналасуына байланысты тез жоғарылайды
-
РБЗ ағзаның бойына толық таралмай, жекелеген мүшелерде ғана жинақталып, бір бірінің әсерін күшейтеді.
?
Ашық ИСК жұмыс кезінде сәулелену әсерінің ерекшелігі:
- песоналдың ішкі және сыртқы сәулеленуі байқалады
-
персоналдың ішкі сәулеленуі ғана байқалады
-
персоналдың сыртқы сәулеленуі ғана байқалады
-
ИС көзі электр тогына қосылып ұрған кезде ғана персонал сәулеленуге ұшырайды
-
Биологиялық эффект дәрежесін төмендететін үзік-үзік дозамен сәулелену жүреді
?
Алдын алуға бағытталған медициналық ренгенологиялықзерттеу кезінде сәулеленудің жылдық тиімді дозасы аспауы қажет:
- 1 МЗВ
?
Рентген диагностика кезінде персоналдың дозалық жүктемесін қалыптастыруға әсер ететін фактор:
-
жеке радиосезімталдық
-
сәулеленетін мүше түрі
- персоналдық жетілуі
-
сәуле түрі
-
сәулелленетін адамдар категориясына есептелінуі
?
Рентген диагностикалық кабинеттердегі персоналдық сәулелену деңгейінің көлеміне әсер етеді.
-
жеке радиосезімталдық
-
сәулеленетін мүше түрі
-
сәуле түрі
-
сәулелленетін адамдар категориясына есептелінуі
- физико-техникалық жағдай
?
Рентген кабинет персоналдарының дозалық жүктемесін қалыптастыратын негізгі факторлардың бірі:
-
жеке радиосезімталдық
-
сәулеленетін мүше түрі
- диагностика бойынша жұмыс көлемі
-
сәуле түрі
-
сәулелленетін адамдар категориясына есептелінуі
?
Жылжымалы қорғаныш экрандарының міндетті:
-
радиобелсенді препараттарды тасымалдау
-
жұмыс аймағының әр учаскесінде жұмыс орнын қорғау
- технологиялық бақылайтын радиоазопты құралдарды орналастыру
-
ашық ИСК бар стационарлық аппараттарды эксплуатациялау
-
радионуклидтердің сыртқа шығаруын анықтау
?
Құралдар мен жабдықтарды санитарлық-технологиялық оптимизациялаудың бірінші кезектегі мәселесі:
-
ИСК жұмыс кезіндегі ережелерімен персоналды жетілдіру
-
ИСК жұмыс істеу ережелерімен персоналды оқыту
- арнайыландырылған желдету жүйесін орналастыру
-
өте қауіпті операцияларды оқшаулау
-
негізгі радиобелсенді заттармен ластаушы көз болып табылатын құралды орналастыру
?
РН жұмыс істеуге арналған зертхана жабдықтарының жапқыш заттары үшін материалды таңдау кезінде есепке алынады:
-
РН радиоулылық тобы
-
Жұмыс орнындағы РН белсенділігі
-
РН сәулелену түрі
-
РН рұқсат етілген белсенділік мөлшері
- РН жұмыс істеу класы
?
Жұмыс аймағында РН таралуын болдырмауға бағытталған жалпы шаралар түріне жатады:
-
жеке бас құралдарын міндетті пайдалану
- жабдықтардың герметизациясы
-
әр түрлі жабдықтар үшін арнайы жапқаш материалдарды пайдалану
-
дозиметрлік бақылаудан өткізу
-
санитарлық ағарту жұмыстары
?
Радиациядан қорғау жұмыстарының ішіндегі өзекті мәселе:
- самато-стохастикалық әсер
-
стохастикалық емес әсер
-
детерминирленген әсер
-
жедел сәулелік зақымдалу
-
созылмалы сәулелік зақымдалу
?
Рентген диагностикадағы флюрография дегеніміз:
-
күшейтілген экрандар көмегімен сульбаларды визуальды қарау
- фотоаппарат көмегімен сульбаларды суретке түсіру
-
арнайы сурет таспаларын пайдалану
-
жасырын электростатикалық сұлбаларды қалыптастыру
-
контрастық заттар көмегімен сұлбаларды алу
?
Персоналдық дозалық жүктемесін төмендетудің негізгі жолы:
-
санитарлық заңдылықтарды жетілдіру
-
техникалық қауіпсіздікке қойылатын талапты күшейту
-
дозиметрлік бақылау әдістерін жетілдіру
-
медициналық бақылауды уақытында жүргізу
- жұмыс істеп тұрған рентген диагностикалық қондырғыларды модернизациялау
?
Медперсоналдың сомалық дозасының көбеюіне үлес қосады:
- қалыпты профильдегі рентген диагностикалық процедуралар
-
ашық көздерімен емдеу процедуралары
-
жабық көзімен емдеу процедуралары
-
сәулемен емдеу
-
дистанционды телегамма терапия