ҚММУ Ф 4/3-07/02
ҚММУ БЕ 4/02
ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Молекулярлық биология және медициналық генетика кафедрасы
ОЖСӨЖ жұмысына арналған әдістемелік нұсқау
Тақырып 18: Қансорғыш жәндіктер. Маса туысы және олардың медико-биологиялық маңызы
Пәні: Медициналық паразитология
Мамандығы: 5В110100 - «Мейірбике ісі»
Курс: 2
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР:
Есілбаева Б.Т.
Сейілханова А.Ә.
Ыбраймжанова А.К.
Қарағанды 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген
Хаттама № 01 31.08.2012 ж.
Кафедра меңгерушісі_________ Құлтанов Б.Ж.
Тақырып 18: Қансорғыш жәндіктер. Маса туысы және олардың медико-биологиялық маңызы
Мақсаты: иксод, аргаз және гамаз кенелері шақыратын аурулардың, лабораториялық диагностикалық әдістерін оқу.
Оқыту мақсаты: иксод, аргаз және гамаз кенелері шақыратын аурулардың, қазіргі кездегі алдын алу әдістерін оқу.
Өткізу түрі: тәжірибелік сабақ, ситуациялық тапсырмалар көмегімен мәселелерді шешу, мәселелік сұрақтар қою және оларды шешу жолдары, тесттілеу, жазбаша бақылау: берілген сызба-нұсқаға сипаттама және соған сәйкес кестені толтыру.
Тақырып бойынша тапсырмалар: глоссария ұйымдастыру, берілген сызба-нұсқаға сипаттама және соған сәйкес кестені толтыру.
Таратылатын материал: оқу құралдары, кестелер, тақырып бойынша тест тапсырмасы, тақырып бойынша ситуациялық тапсырма, ОСӨЖ бойынша студенттерге арналған әдістемелік ұсыныс.
Әдебиеттер тізімі:
Негізгі:
1. Әміреев С.Ә., Жаханов А., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық паразитология. – Алматы. Кітап баспасы, 2005.
2. Пехов А.П. Биология: мед. биология, генетика и паразитология: учеб. пособие – 2-е изд.- М.: РУДН, 2007.- 664 с.
Қосымша:
1. Биология. В 2 кн.: Учеб. для мед. спец. вузов / В.Н.Ярыгин.- 3-е изд., 7-е изд. стереотип.- М.: Высш. Шк. – 2006.- 448 с.
Бақылау сұрақтары:
-
Иксод, аргаз және гамаз кенелер тұқымдасының жалпы сипаттамасы және жіктелуі. -
Тайгалық кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы. -
Дала кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы. -
Ит кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы. -
Тауық кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы. -
Егеуқұйрық кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы. -
Сарышұнақ кенесінің медициналық маңызы, сипаттамасы.
8. Sarcoptidae – қышыма тұқымдасының жалпы сипаттамасы және жіктелуі.
Тақырып бойынша қосымша ақпарат : негізгі түсініктер
БУЫНАЯҚТЫЛАРДЫҢ ДИАГНОСТИКАСЫ
СИСТЕМАТИКАСЫ | ДИАГНОСТИКАЛЫҚ БЕЛГІЛЕР |
|
Тип Arthropoda – буынаяқтылар Т/а Chelicerata – хелицерлер Класс – Arachnoidea – өрмекшітәрізділер Отряд – Acarina – кенелер 1. Тұқым. – ixodidae – иксодтылар Туыс –ixodes – иксод Түр – ixodes persulcatus Тайгалық кене (иксод кенесі). тайгалық көктемгі-жазғы кенелік энцефалиттің тасымалдаушысы 2) Тұқым.ixodidae – иксодтылар Туыс Dermacentor. ҚУ безгегін, туляремия, кенелік энцефалиттің тасымалдаушысы
Түрі:тауық, егеуқұйрық, сарышұнақ кенесі, кене энцефалитін, туляремия, геморрагиялық безгек ауруын қоздырушылар. 3. Тұқым. Argasidae – аргазалар Түрі Ornithodorus papillipes Ауыл кенесі - қайтымды бөрітпе сүзек қоздырғышы. Тұқым.Sarcoptidae – қышыма Түр Sarcoptes scаbiei Қотыр қышымасы - қышыма ауруын қоздырушы (scabies), тері ішілік паразит.
|
1. Иксод кенелер тұқымдасының жалпы сипаттамасы: 1) Ауыз аппаратының терминальді орналасуы 2) Арқа қалқаны және оның жыныстық диморфизмі 3) 4 жұп жүру аяғы 4) Аналь бороздкасы анус алдында Дақты эмальді қалқан. Ұсақ мөлшерлі (басқа кенелермен салыстырғанда), арқа қалқаны жоқ, денесі қылшықпен жабылған, қанжартәрізді хелицерлер. Микроскопиялық мөлшері (аналық – 0,4 мм, аталық – 0,3 мм), тығыз денелі.
2. Гамаз кенесі тұқымдасының жалпы белгілері: ұсақ кенелер мөлшері 0,2 - 3,5 мм дейін, 30 тұқымдасты біріктіреді. Даму циклі 1,5-2 аптада дамуды жалғастырмайды. Аналықтары 1 ірі жұмыртқадан салады. Гамаз кенелерінің арасында партеногенез кең таралған. 3. Аргаз кенелер тұқымдасының жалпы белгілері: созылмалы тері жабыны бар, ол өрнектелген қатпар болып жиналған. Денесінде қалқаны жоқ. Гнатосомалар денесінің алдыңғы жағында орналасқан. Дернәсілдері 1,5-2 жылға дейін қорексіз тіршіліктерін сақтайды. Sarcoptidae тұқымдасының жалпы белгілері. Аналықтарының ұзындығы 0,4 мм, аталықтары – 0,3 мм. Аналықтарға 20 шақты жұмыртқа салады. |
|
ЕСКЕРТУ: Кенелердің дернәсілдік стадиясының морфологиялық ерекшеліктерін білу қажет (иксод мысалында): кене дернәсілінде 3 жұп аяғы бар, жыныс тесігі жоқ, нимфа үлкен мөлшерлі, дернәсілге қарағанда (бірақ ересек кенеге қарағанда кіші), аяғы 4 жұпты, жыныс тесігі толық жетілмеген. Дернәсілдік стадияның дамуы бір және сол экологиялық жағдайда жүреді( мекен ету ортасын ауыстырмайды), қуыршақ стадиясы жоқ, яғни метаморфоз толық емес. | |
Студенттің өзіндік жұмысы:
1 Жұмыс. Кенелердің жіктелуі. Кестені альбомға түсіру.
2 Жұмыс. Иксод кенесінің құрылысы. Микропрепаратты қарау (об. 8х). Құрылысының ерекшеліктерін белгілеу: ( ауыз аппараты, арқа қалқаны). Микроскоп арқылы нимфа, дернәсіл және имагоны қарау. Дамудың 3 стадиясын салу.
3 Жұмыс. (кесте) Иксод кенесінің тіршілік циклі (3 иесі бар дала кенесі мысалында). Дамудың әрбір стадиясы қоректенетін жануарлар айналымын оқу. Сызба-нұсқаны альбомға салу.
4 Жұмыс (сурет). Суретті сипаттаңыздар және салыңыздар.
1 Сурет
2 Сурет 3 Сурет
4 Сурет 5 Сурет
