Сыва пул, перремеш кенекемер!
Уяв, вайа, сул сурев урокесем – пусламаш класс ачисене веренме илертмелли, весен пуплевне аталантармалли паха майсенчен перисем. Саванпа та эпе весемпе анла уса куратап. Шухашлама, мен кирлине шыраса тупма хистессе кун пек уроксем, саван пекех ачасен уркевлехне сирсе яма пулашассе, ачасен ас – таненче таран та нумайлаха сиреп-
ленсе юлассе. Сакан пек уроксенчен пери – «Сыва пул, пер-
ремеш кенекемер!» сул сурев уроке.
Теллевсем: 1) «Чаваш букварен» урокесенче мен верен-
нине аса илсе сиреплетесси; 2) ачасен каласу челхипе шу-
хашлавне аталантарасси; 3) ачасен хастарлахне, тавсарулах-
не устересси.
Кирле хатерсем: сул сурев картти, автобус укерчеке, Чиперкке – юмахри герой(пукане), тутла симес тата пахча симес ячесене сырна карточкасем, саврашкасем, салтарсем, сас паллисем, пухча.
Урок юхаме
1.Уменхи самах
Учитель. Хакла ачасем, паян эсир»Чаваш букварьне» юлашки хут усатар. «Чаваш букваре»- сире пелу сершывне сул усса пана перремеш кенеке. Вал пулашнипе эсир вулама верентер, теленмелле сер-шывепе паллашрар.Хале унта кайапар. Менпе?(Автобус укерчекне катартать.)
Ачасем. Автобуспа!
Учитель. Автобуспа кайма мен кирле?
Ачасем. Билет.
Учитель. Билетсене Чиперккерен туянмалла. Чиперкке весем сине сас паллисем сырна. Сав сас паллисене йеркелесе лартсан самах пулать. Тавсартан- автобуса керсе лар.
КАРАС РЯХА
АНХУС АРХЫ
РЕИШК НАМАШК
(Терес ответсемшен Чиперкке саврашкасем парать, пилек саврашкана пер салтарпа улаштарать. Кам нумайрах очко пустарать, сав сул сурев весенче чи лайах парне суйласа илет.)
-Билетсен тепер енне пулна самахсен схамине укермелле. Унти сасасемпе сас паллисен шутне каламалла.
-Менле самахсем пулчес? Сак япаласем пер ушкана керессе-и? Весене пер самахпа менле калама пулать?(Ачасен хураве.)
2.Сул суреве тухни.
Учитель.Букварь хулине ситме пиите инсе. Сул синчи вахата кескетмешкен тупмалли юмахсен тупсамне тупар.
1.Ани шура, варлахе хура.(Кенеке.)
2.Йывас кепе таханна Йаван шур хут сине йер хаварать.(Каранташ.)
3. Шура уйра – туре ретсем,
Ретсенче – хура чепсем.
Кашни уйрам сас парать,
Ушканласан ас парать.(Сас паллисем.)
Учитель. Сас паллисен сер- шывне ситремер. Унта мисе сас палли? (Хуравсем.) Сак сер- шывра Чаваш букваре пуранать. Тен, вал эпир вуланине илтсе пире кетсе илме тухе? Букварьти хаш страница сире уйрамах килешре? Вулар- ха.
(Ачасем «Чаваш букваренчи» савасене вулассе, пахмасар калассе.)
Учитель. Пултаратар, ачасем. Анчах Букварь аста-ха? Унсар уяв чаплах мар. Ачасем, ана ушканпа ченер-ха.
Пурте. Букварь! Букварь!
(Алака шаккассе. Букварь тумне таханна ача керет.)
Букварь. Сыва-и,ачасем! Илтрем-ха эсир вуланине, савасем каланине.
Эсир пурте маттурсем,
Пултарулла ачасем.
Пер йанашсар сыратар,
Пултарулла вулатар.
Ачасем. Эпир тав таватпар сана черерен.
Сырма, вулама эс верентрен пире.
Букварь.Эпе сиреншен хавасла,
Ман юратна тусамсем.
Умри сулар пуле асла
Уркенмесер веренсен.
Хале эп паллаштарасшан
Сире хаман пиччепе.
Тен,эсир ана пелетер,
Тен,тел пулна халиччен?
Учитель.Ачасем,Букварь менле кенеке синчен калать?
(Ачасем ответлессе.)
Букварь. «Таван саамах» ,тархасшан,килсемчче уява!
Таван самах. Ачасем,салам сире!
Чысламашкан Букваре
Килес терем эпе те.
Букварь. Малашне эсир унпа
Пурте тусла пулар.
Печченшерен, ушканпа
Ана тимлен вулар.
Таван самах. Букварь сире юратса
Вулама верентре.
Пелун асла сер-шывне
Алак усса кертре.
Малашне те тарашар,
Кенекене хисеплер,
Перне-пери пулашар,
Пурте лайах веренер.
Букварь. Хале сире уса сас паллисен хулине илсе каятап. Унта кайна чух сава калапар.
Туре тикес сулпала
Пер автобус вестерет.
Хайне ирек сул пама
Вал тастанах систерет.
Ту-ту-ту! Ту-ту-ту!
Таптанатан вет,асту.
Уса сас паллисен хулинче
1) «Кам маларах сырса петерет» вайа.
- Калар-ха, мисе уса сас пали верентемер эпир? Уса сас паллисем менлисем пулассе?
( Ачасем таблица тарах аса илессе.)
- Уса сас паллисен хулинче ике урам: пери – хыта, тепри – семсе. Сас паллисене ике юпа туса сырапар :
А… Э…
А… Е…
Ы... И…
О… У…
У…
Сак сас паллисемпе пусланакан перер саамах тупса сырмалла. Кам самахсене йанашсар, таса, тирпейле тата пуринчен малтан сырса петерет, сав сентерусе.
2) « Чиперкке сас паллисене терес вырнастарна – ши?» вайа.
Уса сас паллисем: а, к, л, н, и, с, у, у.
Хупа сас паллисем: й, м, о, а, р, т, х.
(Ачасем Чиперкке йанашесене шыраса тупассе, уса тата хупа сас папаллисене терес вырнастарса лартассе.)
3)»Менле самах сырна-ши?» вайа.
-Уса сасасем пулашнипе сес самахсем усамла, янравла илтенессе тата «сетекле» пулса
тухассе. Хупа сасасенчен сес таракан самаха самал мар, весене анланма та йывар пулна пулечче. Саканта менле самахсем пытаннипе тавсарар-ха.
БКВРЬ, ЧТЛЬ, КНК
(Ачасем менлеуса сасасем тухса укнине тавсарассе.)
4)Шутле ыйту.
- Мен вал? Уса саса манн пулсассан тапра ашенче пуранакан чер чун пулатап. Уса саса сан пулсассан, сунат сарса султе весетеп. (аман-асан.)
Х упа сас паллисен хулинче
Учитель. Хулана ситиччен шутле ыйтусем сине хуравлар.
- Кун тата сер менпе петессе? (н,р сасасемпе)
- Савар варринче мен пур?(в сас пали)
- Пахар уксаран тахар укса менле тума пулать?(п сас палли выранне т лартса)
Учитель. Хупа сас паллисен хулинче мисе сас палли?
1) «Хупа сас паллисем тухса укне» вайа.
- Доска сине Чиперкке хай шухашлана самахри уса сас паллисене сес сырна, хупа сас паллисем выранне тире лартна. Вал менла самах шухашланине тавсарма пулать-и?
--у—а--
( сурах, турах, тупаш, курак, сурак,кулаш, пулаш…)
2) «Пер сасса улаштар» вайа.
- Чаваш челхи самахсенчен пуян. Весенчен хаше- перисем пите интересле: пер сасси выранне ураххине калатан та пачах урах самах пулса тарать. Сак мелпе
кушак тата
сар самахсенчен сене самахсем тавар-ха.
( Кушак- курак- кулак, сар-кар-сар- тар-мар..)
3) «Мисе самах?» вайа .
---С, р, х, у, а сас паллисемпе уса курса сене самахсем тавар.
(Сурах, урах, хур, сур, сухар, сах, хар, сар…)
4)Хупа сас паллисен хулинче лавка пур. Унта керсе тухар-и? Лавккара к сасапа пусланакан симелли япаласем туянапар.
(Канфет, калпасси, какай, керпе, келентер, кофе, квас, кулач, консерв.
Пер сасса та, икесасса та пелтерекен сас паллисен хулинче
Учитель. Кунта менле сас паллисемпуранассе? (Е, Ё, Ю. Я) Эпе самахсем калатап. Весенчен сак сас паллисем пер сасса пелтерессе пулсан «1» цифра, ике сасса пелтерессе пулсан «2» цифра катартмалла. (Ачасем сигнал картаточкисемпе катартассе.)
Юман, маян, пилеш, ёлка, самолёт, ял, вылять, каять, монтёр, шофёр, енчек.
Уйрам ача таблицасем синчи самахсене вулать. Вахат пулсан хаш-пер самахсен схемине тавать (сасасемпе сас паллисен шутне палартасси)
Нименле сасса та пелтермен сас паллисен хулинче
Учитель. Ку хулара мисе урам? (Хуравсем)
1) «Семселех палли секлер» вайа.
--Самахра семселех палли сырмалла маар – карточка секлеместер.
Макань, какар, хале, выльах, халь, супань, тетрадь, юшкан, кукаль, вулать, еслет, шукаль, хевел, кравать, юрать, пелет.
2) Хаш сын ячесенче семселех палли сырассе? Сав самахсемпе предложенисем тупар.
3) Ваййа петемлетни Букварь парнесем пани.
---Каман саврашка нумайрах,сав хайне килешекен парнене чи малтан суйласа илет. (Парнесене асла класра веренекен ачасем ес урокесенче хатерлене.)
---Чиперкке те пирен патаханана тутла самахсем илсе килне. Анчах сул синче вал сас паллисене арпштарса яна.



---Менле самахсем пулчес? Весене пер самахпа епле калана пулаттар? (Симессем)
4. Букварьварьпе сывпулашни.
Букварь. Сыва пулар ачасем!







Мана манса ан кайар.
Ачасем. Тавтапус сана , Букварь!
Тухас сук ес манаса.
Пурнасра пер хут сес мар
Аса илепер сана.
(Малаллаха савара кашни профессии ятне уйрам ача калать.)
Тухтарсем, агрономсем,
Химиксем, комбайнерсем,
Техниксем, инженерсем,
Артистсем, учительсем,
Поэтсем, писательсем—
Пурте. Пурте, пурте «Букварьпе»
Тусла пулна пирен пек.
Тавтапус сана, пирен хакла тусамар Букварь. Сыва пул!
Ачасем»Азбука» юра юрласа сас паллисен сер-шывенчен каялла шкула тавранассе. Шкулта весене директор сумепе библиотекарь кетсе илессе. Весем перремеш класс петернисене пелу тенчи тарах утма вай-хал сунассе, кенекепе тусла пулма пихеллессе.