Дайындаушы жаттығулар жазбаша айтылым негізінде жатқан біліктер мен дағдыларға оқытады. Трансформацияға сөйлемді қосу мен кеңейтуге, түрлі белгілер бойынша топтастыруға, эквивалентті ауыстырылымдарға сұрақ-жауапты біліктіруге, таңдымалы аудармаға және т.б.

Тілдік сөйлеу жаттығуларының ерекше белгісі ретінде жазбаша айтылымның мазмұнына қатынастың берілген формасына тән түрлі қиындықтар жиынтығы кіреді. Жазбаша сөйлеу жаттығуларын мазмұн күрделілігін, мәтін көлемін, тірек шығатын, оларды орындау барысындағы шығармашылық рөлін есепке ала отырып бірнеше топқа бөлуге болады. Формалды тіректердің қолданысымен мәтін репродукциясы (сөз басы, кілтті сөздер, кестелер, және т.б.) мәтінге тірек арқылы мазмұн репродукциясы, көрнелікке тірек арқылы продукция. Тілдік жаттығулардың аса таралған типтері-мазмұндама шыарма, баяндама, эпистолярлық жазбаша сөйлеудің түрлері (телеграммалар, хаттар, шақырулар, құттықтаулар, жариялаулар, арыздар).
Өздік жұмысқа арналған тапсырмалар
1. Қатынастың ауызша және жазбаша формалары арасындағы өзара байланыстарды айқындаңыз.

2. Сөйлеу қызметінің продуктивті және рецептивті түрлері арқылы оқыту өнімділігін айықтайтын факторларды таңдаңыз.

3. Тыңдаушының сөйлеу қызметінің объектісі және ақпарат толушысы ретінде аудио мәтінге қойылатын талаптарды жалпылаңыз немесе (немесе қорытындылаңыз). Есту арқылы қабылданатын мәтін мазмұнын түсінудің деңгейіне деген бағдарламалық талаптарды таңдаңыз.

4. бастапқы кезеңдегі оқу техникасын меңгеруде арналған бағдармалық талаптармен және орта мектептің ортаңғы және жоғары кезеңдеріндегі оқудың барлық түрлеріндегі іскерліктерімен танысыңыз.

5. Орта мектептің барлық оқу кезеңдеріндегі сөйлеу іскерліктерін меңгеруге арналған бағдарламалық талаптармен танысыңыз.

6. Оқытудың бірінші жылына арналған оқулықтағы хат техникасын дамытатын жаттығуларды таңдаңыз және графика мен орфограны меңгерумен байланысты қиындықтар сипатын анықтаңыз.

7. Негізгі мақсаты сөйлеу қызметі түрлерінің бірін дамыту дамыту болып табылатын сабақ үзіндісінің жоспарын құрыңыз.

8. Сөйлеу қызметінің барлық түрлеріндегі сөйлеу іскерліктерін бақылайтын тәсілдер мен формаларды жалпылаңыз. Қандай параметрлер аудирование, оқу, сөйлеу және хат іскерліктерінің қалыптасқандық көрсеткіші болып табылады.

2.4 Лабораториялық жұмыс (4сағат)
Жұмыс мақсаты:

1) «Жаттығу» терминнің терминалогиялық парадигмасын анықтау;

2) екі негізгі жаттығу типтің әртүрлі түрлерін қарастыру (дайындық және коммуникативтік) шетел тілін оқыту тәжірибесінде таратылған.

Талқылауға арналған сұрақтар:

1) шетел тілін оқытудағы жаттығулар типологиясы;

2) дайындық және коммуникативтік жаттығулар.
Глоссарий
Жаттығу – оқу жағдайындағы арнайы ұйымдастырылған бір немесе бірнеше рет бөлек операцияны орындау, бір қатар операцияны немесе сөйлеу (немесе тілдік) мінез-құлқы ісәрекет.

Тәсіл, әдіс – әдістеменің базистік категориясы, нақты іс-әрекеттермен арақатынасты, соның жиынтығы қалыптастырылатын іс-әрекеттің негізін құрайды.

Дрилл – тілдік жаттығуларды орындаудың ұйымдастыру формасы, бөлек оқу-сөйлеу іс әрекетінің мақсатталған жұмысын болжайтын, оның бірнеше рет қайта өндіруі, оған барабар ісәрекетті орындау, дағдыларды автоматтандыруға және тілдік құбылысты есте сақтау мақсатымен.

Тірек конспекті:

1) «жаттығу» «оқу әдісі» терминдері әдістеменің базистық категориялары болып табылады. Жаттығу қарастырылады:

1. 
   оқу материалын әдістемелік ұйымдастырудың құрылым бірлігі.
   
2. 
   басқа тілдегі ісәрекетке оқытудың бірлігі.
   

Жаттығулар әртүрлі оқыту тәсілдерін іске асырады, сөйлеу тәжірибесіне жағдай тудырады.

Жаттығу келесі параметрлармен сипатталады:

• 
  мақсат (мақсаттық установка), сөйлеу мақсаты;
  
• 
  шартты және шынайы;
  
• 
  жаттығу тілдік ісәрекетпен үзіліссіз байланысты.
  

Тілдік формасы және мазмұны:

• 
  белгілі орын бір қатардағы онымен байланысқан жаттығулармен;
  
• 
  белгілі уақыт, жаттығуларды орындауға бөліп берілген: шектелген және шектелмеген уақыт, орындауға дайындыққа уақыттың жоқтығы, спонтанды орындау;
  
• 
  жаттығуды орындау нәтижесіндегі материал (вербалдық және вербалдық емес: мәтін, суреттер, схемалар, карталар);
  
• 
  жаттығуды орындау тәсілі (ауызша, жазбаша);
  
• 
  орындаудың ұйымдастыру формалары.
  

Аталған сипаттамаларға байланысты жаттығулар типологиясы отандық әдістемеде мақсаттар мен міндеттерді жаттығуларды белгілеу, сөйлеу ісәрекетінің құрылымын және түрін тіл аспектісін, материалдық түрін және орындау тәсілін есепке ала отырып құрылады. Ең көп терминалогиялық айтыс-тартыс жаттығулардың түрлеріне тиеді, олардың белгілеу ерекшелеумен. Коммуникативтік бағыт шеңберінде келесі терминдер сәтті болып көрінеді, оқыту тәжірибесінде жаттығудың үш түрі барды белгілейді: нақты коммуникатвтік, шартты коммуникативтік және коммуникативтік емес.

Жаттығуларддың үшінші түріне тілдік аналитикалық жаттығулар және дайындық жаттықтыру жаттығулар тілдік материалды автоматтандыруға сөйлеу ісәрекетінен тыс кіреді.

Көптеген әдістемелік басылымдарда жаттығу бірінші және екінші түрлері бөлінбейді, ал типологияға тек қана екі категория жатады: дайындық (коммуникативтік емес) және коммуникативтік жаттығулар.

Дайындық және коммуникативтік жаттығулар соңғы екі онжылдықта шетел тілін оқыту тәжірибесінде кеңінен таратылды.

Дайындық жаттығуларға келесі жаттығулар жатады, дрилл, логикалық қайтадан топтау, дұрыс-дұрыс емес, мақұлдаулар, ранжирование, қалдыруларды топтау, оқулық перифраз, ұлғайтуға арналған жаттығулар, толықтыруға арналған жаттығулар, сезіп қоюға арналған жаттығулар, «мозаика» түрі бойынша жаттығулар, тіл бірліктерінің ара қатынасының жаттығулары және бір қатар басқа жаттығулар.

Коммуникативтік жаттығуларға келесі жаттығулар жатады, «ми шабуылы», ауызша сөз сөйлеу, семантикалық картаны құрастыру, дискусияның әр түрлі (бағытталған, еркін, сценарий, рөлдік ойын, интервью, симуляция, жоба.

Өздік жұмысқа арналған тапсырмалар
1. Дайындық жаттығуларының бірнеше түріне толық сипаттама беріңдер. Жалпы жаттғулар жүйесіндегі олардың ерекшелігін, мақсаттарын, орнын анықтаңыздар. Орта мектепте арналған шетел тілі оқулығында ұсынылған түрінің мысалдарын және сөйлеу автоматизм дамуында оларды қолданудағы заңдылығын табыңыздар.

2. Коммуникативтік әдістеме шеңберінде дриллдың мәртебесін анықтаңыздар. Оның оң және теріс жақтарын айырыңыздар.

3. Коммуникативтік жаттығулардың артықшылықтарын талдаңыздар. Коммуникативтік жаттығулардың бірінің толық сипаттамасын беріңіздер, сөйлеу дағдыларының дамуындағы оның рөлі мен орнын анықтаңыздар.
3 Оқыту тәсілдері

3.1 Лабораториялық жұмыс (4 сағат)
Жұмыс мақсаты:

1) шетел тілдерге оқытудың негізгі және қосалқы құралдарын ерекшелеу және олардың әрбірінің ерекшеліктерін анықтау;

2) шетел тілінің қазіргі оқулықтарына қойылатын талаптарды қарастыру.

Талқылауға арналған сұрақтар:

1) оқу құралдарының топтастыруы және мінездемесі.

2) қазіргі шетел тілінің оқулығы және оның функциялары.
Глоссарий
Оқу құралдары: барлық материалды (техникалық және техникалықсыз), не оқу үрдісін ұйымдастыруда және өткізуіне көмек көрсетеді және сонымен қатар негізгі мақсатқа жетуінде.

Аутентикалы материалдар: мәтіндер және басқа материалдар, оқылатын тіл еліне жасалған және тіл иегерлері мен қолдануы талап етеді.

Оқу – әдістемелік кешен – оқу құралдардың кешені, нақты оқу шарттарына және оқушылардың тіл меңгеру деңгейіне есептелген.

Тірек конспекті:

1) оқу құралдарын негізгі және қосалқыға бөлуге қарсылық жоқ, бірақ онымен толық келісуге болмайды, қалай мына бөлу әдістемелік әдебиетте ұсынылған, қайда негізгілерге оқулық және мұғалімге арналған кітап, ал барлық қалғаны қсалқы құралдарға. Негізгі оқу құралдарына – оқу әдістемелік кещен (ОӘК), компоненттер жиынтығынан тұратын: оқушыларға арналған кітап, мұғалімге арналған кітап, жұмыс дәптері, аудио және бейне материалдар. Өзі ОӘК идеясы келесіде негізделген, оқушы тұлғасының интеллектуалдық және эмоционалдық сфераларын белсендіру, барлық хабар түсетін каналдарды іске кірістіру және оқуды ТОҚ арқылы модернизациялау. Бұл идея ОӘК міндетті компоненттерінің кешенінде іске асады. Әрбір ОӘК құралдарын қарап шығамыз.

Бағдарлама – құжат, нақты сыныпта мұғалім жұмыста басшылыққа алу тиіс. Бағдарламаны тағайындайды, мектепте әдістемелік хабардар болуын жасау үшін осы пәнді оқытуда.

Мұғалімге арналған кітап – екінші маңызды оқу құралы. Ол ОӘК жұмыс мәнін бүтін айтып береді: қайда, қашан, компоненттердің қайсысы, ана немесе басқа дәрежеде қандай нақтылы мақсатты шешуге іске қосылады.

Оқулық – оқушылардың шетел тілге оқуына арналған негізгі құрал. Онда сөйлеу қызметінің барлық түрлерінің оқу материалы бар.

Оқуға арналған кітап – оқушының қарамағында болады және шетел тілде оқуды меңгеруінде көмектеседі.

Дыбыс жазу – шетел тілін оқуда әрбір кезеңде дыбыс жазу өте маңызды роль ойнайды.

Жұмыс дәптер – оқушының үйдегі дербес жұмыстарына шетел тілінің графикасы және орфографиясын меңгеруді рұқсат етеді, әрбір сабақтың тапсырмаларын орындау барысында лесикалық және грамматикалық материалды ұғып алу.

Қосалқы оқу құралдары – қосалқы құралдар, сонымен қатар негізгі сияқты, үш топқа бөлуге болады: тек қана мұғалімге арналған, тек қана оқушыларға әне мұғалімге арналған. Бірінші топқа әдістемелік оқулықтар жатады, «шетел тілі мұғалімнің кітпханасына», барлық немесе жеке әдістеменің бөлімдеріне кіретін мұғалімнің ең үлкен назарына журнал мектептегі шетел тілдері ұсынылады. Қосалқы материалдарға, техникалық жабдықтандыруды, аудио-бейне материалдар жатады. Бұл мүмкін аудированияға арналған мәтіндердің жазылуы, сонымен қатар көрнекті құрал-интернет.

Қосалқы құралдарға, аспапты талап етпетін, суреттер, заттар, ойыншықтар, кестелер, үлестіретін материалдар тапсырмалармен суретті және суреттісіз карточкалар түрінде жатады. Және, шетел тілі кабинеті өзі күшті қосалқы құрал ретінде бола алады: геграфиялық карта, белгілі адамдардың портреттері, постеры, қабырға газеттері.

2) қазіргі шетел тілі оқулығының негізгі талаптары:

• 
  жүйелілік және жинақтаулық: белгілі әдістемелік жүйені қолдануы, оқу құралдарының жинағында бейнеленген (мұғалім жинағы және оқушы жинағы) қайда оқулық барлық қосалқы құралдарқың түйіні болып келеді;
  
• 
  оқығандық деңгейді есептеу қажеттілігі (бастаушы немесе жалғастырушылар) және оқу кезеңі ерекшеліктерінің не материал сұрыптауында, мәтіндердің көлемі және мазмұнында, орындалатын жаттығулардың санында маңызды білінеді д.т.;
  
• 
  оқу материалдарының қабылдауы: оқылатын тілдік құбылысы әртүрлі құралдардың кешендерінде бір уақытта жаттықтырылады (оқулық, жазбаша жұмыстарға арналған дәптер, аудиомәтіндер және д.т.);
  
• 
  ана тілінің ерекшеліктерін есепке алу, яғни құбылыстарға сүйену, ана және оқылатын тілдерде ұқсастықтары бар, сонымен қатар басқа тілдегі ана құбылыстарды жаттығуларда қосымша жаттығу, ана тілінде жоқ немесе ана тіліне лайықты құбылыстарынан маңызды айырмашылығы бар және тіл аралық интерференцияның себебі болу мүмкін;
  
• 
  оқулық материалды сұрыптауына ғылыми дәлелденген тәсіл белсенді және рецептивті меңгеру үшін сонымен қатар мәтіндік және сөйлеу сұрыптау сөйлеу, әртүрлі мақсаттарға арналған;
  
• 
  оқулық материалдың сөйлеу бағыттылығы: басқа тілде сөйлеу іскерліктердің құруына хабардар болу әртүрлі сөйлеу қызметінің түрлерінде (аудирование, сөйлеу, оқу, жазу), мынандай жұмысты шығармай лексикалық, грамматикалық және фонетикалық сөйлеу дағдыларының үстінде, іскерліктердің компоненттері болып келеді;
  
• 
  оқулық материалдардың циклдық және шоғырланған орналастырылуы.
  

Өздік жұмысқа арналған тапсырмалар
1. Оқу материалдарын талдауда қолданылатын критерийларды талдаңыздар.

2. Қазіргі техникалық оқу құралдарын сипаттаңыздар.

3. Қазіргі шетел тілі оқулығына қойылатын талаптарды жалпылаңыздар, мұғалім жинағы қандай компоненттерден тұратынын анықтаңыздар.

4. Сабақта түп нұсқалы материалдардың қолдану артықшылықтарын талдаңыздар және олардың қолдануындағы қиындықтарды анықтаңыздар.

4 Оқытуды ұйымдастыру түрлері
4.1 Лабороториялық жұмыс (4 сағат)
Жұмыстың мақсаты

1) қазіргі шет тілі сабағына тән белгілерді анықтау;

2) шет тілі сабағындағы ұйымдастыру жұмысының түрлі формаларын қарастыру.

Талқылауға арналған сұрақтар:

1) сабақ – оқу үрдісінің ұйымдастық ұйымдық ұйымдастырушы бірлігі ретінде. Оқудың түрлі кезеңдеріндегі шет тілі сабағына арналған талаптар;

2) шет тілі сабағын ұйымдастыру формалары.
Глоссарий
Сабақ – оқу үрдісінің ең кіші минималды ұйымдықбірлігі.

Сабақ типі – мұғалімнің оқытушы әрекеттерінің және басқа тілдегі дағдылар іскерліктерді меңгеру барысындағы сабақтас оқушының оқулық әрекеттерінің белгілі терімі және типтік жүйелілігі.

Сабақ кезеңі – жалпы жұмыс мақсатына аралық қатыстымақсаты бар сабақтың салыстырмалы дербес бөлігі, сабақта бұл не басқа оқыту әдісінің практикалық орындалуы.

Фронталды жұмыс – барлық сыныппен бірге орындалатын жұмыстың ұйымдастырушы формасы.

Топтық жұмыс – ұйымдық жұмыстың ұйымдастырушы формасы, бұл барысында үш не одан да көп оқушылар бір уақытта қоылған міндетті шешуге бағытталған біріккен қызметті ісәрекет орындайды.

Жұптық жұмыс – ұйымдық жұмыстың ұйымдастырушы формасы оқушылардың қойылған міндетті шешімде арналған біріккен қызметі жұппен орындайтынын болжайды.

Дара жұмыс – жұмыстық ұйымдастырушы формасы жаттығулар мен тапсырмалардың сыныпта және үйде мұғалімнің көмегісіз орындаушы болжайды.

Тірек конспекті:

1) сабақ – оқу үрдісінің минималды ұйымдастырушы бірлігі. Бір тақырыппен біріктірілген сабақтың бір қатеры сабақтар жүйесі деп аталады, мұғаліммен белгілі тақырыпқа қолданылатын және белгілі тілдік және сөйлеу материалы негізінде сөйлеу іскерліктері мен дағдыларының қалыптасуын камтамасыз ететін сабақтар жиынтығы түсінімді. Шет тілі сабағы басқа сабақтар сияқты жалпы білгілі беретін және тәрбиелік мақсаттарды оқытудың нақты шарттарына сәйкес әске асыру тиіс. Жоспарлау кезінде сыныптың түрлі мінездемелі мен оқушылардың жас мөлшері есепке алынады. Шет тілі сабағының өзіндік ерекшелігі бар, себебі, басқа пәндерге қарағанда оқытудың соңғы мақсаты ретінде оқушылардың коммуникативтік қатынасын қалыптастыру ұсынылады.

Осыған байланысты әдістемешілер шетел тіл сабақтарына тән келесі мінездемелерді бөліп көрсетеді: сөйлеу бағыттылығы, функционалдық, ситуативтілік, және оқу үрдісінің жекелеуі. Оқыту сабақта пәннің спецификасын көрсетуі, сөйлеу әрекетіне тән мақсатқа бағытталуы және келесі факторларды есепке алуы керек:

• 
  сөйлеу қызметінің мативированностьтілігі;
  
• 
  қарым-қатынас жағдайын жасайтын әңгімелесушілердің арасында белгілі бір өзара қатынастың болуы;
  
• 
  оқушылар үшін маңызды, талқылауға арналған тақырыпты пайдалану;
  
• 
  нақты оқу үрдісінде қызмет ететін сөйлеу құралдарын пайдалану.
  

Оқыту жүйелі түрде болуы үшін, шетел тілі сабағы мұғалім, не оқулықтың авторы таңдаған әдістің және бұл әдіс мұғалім тарапына қолдану таба алған оқыту моделін көрсетуі керек.

Шетелдік әдістемеде шетел тілі сабақтарын құрудың негізгі үлгісі толық зерттеліп, баяндалған: РРР үлгісі (презентация – тәдірибе – қолдану), ESA (еліктіру – оқу – белсенділік), ОНЕ (бақылау-гипотеза құру-экспиримен).

Сабақтың түрі қолданылатын тәсіл мен әдістемеге байланысты. Нихевиоризмге және аудиолингвалды әдістемеге бағытталған сабақтар, тұлғалыққа және коммуникативті тәсілге бағытталған сабақтардан өзгеше болады.

Шетелдік әдістемеде сабақтың келесі түрлері белгілі: «ақпаратты беру» сабағы және өзара әрекеттестік сабағы. Сабақтың бірінші түріне мұғалімнің сабақ мақсаттарын құруын және ол мақсаттарға оқушылардың жетуін талап етеді. Мұндай сабақтар мұғалім сынып ішінде оқушылардың ісәрекетін жоспарлайтын белгілі бір үлгі (модель) арқылы құралады. Сабақтың екінші түрі қарым-қатынас тәжірибесін талап етеді. Ол оқушыларға қуаныш пен ғанибет әкеледі, уәж мотив жағдай жасайды. Сабақтың құрылымы мұғалім жоспарламайды, ол оқушылар тарапынан жасайтын өзгертулерге ашық.

Отандық әдістемеде сабақтың келесі екі түрі бөліп көрсетілген:

• 
  тілдік материалдарды қолдану біліктілігін қалыптастыру сабағы, яғни жаңа тілдік материалдар мен және олармен іс-әрекет жасау әдістерімен танысу, және бұл материалдармен әрі қарай жаттығу;
  
• 
  оқушының сөйлеу қызметінде тәжірибесі бар сабақтар мұнда бір немесе бірнеше сөйлеу қызметтер түрінде біліктілікті дамыту бір бірімен байланысты. Сабақ бір қатар кезеңдерден тұрады, оның мақсаты жаңа материалды енгізу және алғашқы жаттығулар жасау, біліктілікті қалыптастыру, сөйлеу қызметінің белгілі бір түрінде біліктілікті қалыптастыру.
  

Сабақтың келесі дәстүрлі кезеңдерін қарастыруға болады: ұйымдастыру кезеңі, жаңа материалды енгізу, жаттығу, дағдыларды қалыптастыру және оларды бақылау, сөйлеу әрекеттің тқрт түріндегі сөйлеу іскерліктерін дамыту, үй тапсырмасын құрастыру.

Орындалатын тасырма типіне сәйкес жұмыстың ұйымдастырушы формасын таңдау, сонымен қатар нәтижелі басшылық және оқушылар қызметін басқару оны сабақта жөнге салу оқыту үрдісінің интенсификациясына жағдай жасайды. Оқыту қызметіне бұл не басқа формасын тәнижелі қодануүшін оқу тобының мөлшері мен құрамын, динамикасын , топтың әрбір мүшесін, нақты ұйымдастырушы формасын орындалатын жаттығу типіне, сәйкестігін типке салу қажет.

Жұмыстың келесі формалары белгілі: фронталды топтық, жұптық, дара. Фронталдық жұмыс барысында оқыту «мұғалім-сынып» тәртібіде құралады.

Топтық жұмысқа келесідей белгілер тән: әр оқушының өз жұмысына жалпыға сияқты қатысуы, мақсатқа жету үшін бірігіп әрекет жасау білу, өзара айту және талап етушілік, өзіне сыйлы көзқарас таныта білу, өзінің жалпы жұмыс нәтижелерін құмтарлық таныту. Жұптық жұмыс түрлі типті жаттығуларды орындау үшін ұсынылады: тілдік, шартты сөйлеу және нақты коммуникативті. Тәжірибеде жұптық жұмыс білдік материалды машықтау үшін кең пайданылады, ауыстыра жасалатын жаттығулары бар карточкалар оқушыларға ұсынылған.

Өздік жұмысқа арналған тапсырмалар

1. 
   Шетел тілі сабақтың ерекшеліктерін талдаңыз.
   
2. 
   Шетел тілі сабақтың құрудың негізгі шетел моделін (үлгісін) баяндап беріңіз.
   
3. 
   Сабақтың жеке кезеңдерін жоспарлау үшін рекомендация жазыңыз.
   
4. 
   Оқушының оқу қызметінің әр ұйымдастырушылық түрлерінің жақсы және жаман жақтарын баяндап беріңіз.
   

4.2 Лабороториялық жұмыс (4 сағат)
Жұмыстың мақсаты:

1. 
   оқу үрдісін ұйымдастыруымен, сонымен қатар мұғалім мен оқушы арасындағы әрекеттестік амалдары мен оларды рөлдері арасындағы ара қатынасымен байланысты проблемаларды қарастыру;
   
2. 
   педагогикалық қарым-қатынастың функциясы және олар кезеңдері туралы студентте білімді қалыптастыру.
   

Талқылауға арналған сұрақтар:

1. 
   оқу үрдісі (оқыту және оқу) басқару және ұйымдастыру;
   
2. 
   педагогикалық қарым-қатынас және оның кезеңдері;
   

Глоссарий:
Оқу үрдісін басқару мен оны ұйымдастыру – әртүрлі вербалды және вербалды емес тәсілдер мен амалдарды қолдану. Олардың көмегімен мұғалім шетел тілдік біліктілікті меңгерудегі оқушының іс-әрекетін бағыттайды, бақылайды, ал оқушы оқушылар және мұғалім арасында әрекеттестік үрдісін сайтілдік және оқулық біліктілікті овладевает.

Тура басқару – басқарудың бір түрі, мұнда мұғалім оқуүрдісін бақылауда қатысады.

Жанама басқару – жеке және жұптық жұмыстарға арналған, мұғаліммен берілетін жазбаша немесе ауызша тапсырмалар.

Өздік оқу қызметі – мұғалім тарапынан басқаруды талап етпейтін оқушының оқу қызметі.

Когнитивті стиль – ойлау түрі және белгілі бір оқушыға тән әлемді тану тәсілі.

Ұжымдық оқу қызметі – кооперацияны, міндеттерді білуді, оқу үрдісі кезіндегі іскерлік қарым-қатынасты талап ететін оқытудың ұйымдастырылуы.

Оқу үрдісін жекешелендіруі – оқушының жеке ерекшеліктерін есепке алу.

Тірек конспекті:

1) сабақта білім беру үрдісін басқару педагогикалық қарым-қатынас және оқушы мен мұғалім арасындағы ара қатынас, сонымен қатар оқушының оқу қызметін ұйымдастыру мен қадағалау арқылы жүзеге асады. Білім беру үрдісін басқару теориясының қазіргі түсінігі мұғалім, не оқушы тарапынан өзін-өзі басқаруды және өзін-өзі бақылауды талап етеді. Білім беру үрдісін басқару оқушылардың оқу қызметінің ерекшеліктері және олардың сабақтағы әрекеттестігі ал ол өз кезегінде басқарудың түрі мен тәсілдерін анықтайды, арқылы қалыптасады.

Мұғалімнің оқытушы қызметі сабақта дәлелдеме уәжді құрумен, сабақты жоспарлау мен өткізу және оның нәтижелерін бағалаумен байланысты қалыптасқан педагогикалық біліктерін, оқушының оқу қызметін басқару біліктіліктерін қажет жағдайда жоспардан кері қайту және оқушылардың тәртіп бұзуына барабар реагировсть; көрнекі құралдарды оқытудың техникалық құралдарын қолдану біліктіліктерін және т.б. болжайды. Мұғалімнің оқыту қызметі оның сабақта орындайтын түрлі функциялары арқылы іске асады. Оқушылардың оқу қызметі олардың оқу үрдісінде белсенді қатысуын, әртүрлі оқулық стратегияларды қолдануын, түрлі оқулық тапсырмаларды орындай отыра, жұмыс кезінде фронталды, жұпты және дара (оқушылардың бұл не басқа рөлді сабақта ойлаған кезі) өздік және өзара бақылауды болжайды.

Білім беру үрдісін басқару мұғалімнің бұл не басқа оқыту әдісін таңдауын және материалды, жаттығулардың типтері мен түрлерін және орындаудың ұйымдастырушы формаларын сұрыптаумен байланысты сұрақтарды шешуді, сонымен қатар оқуды жоспарлау және оқуды, көрнекі құралдарды оқытудың техникалық қолдануды және т.б. болжайды. Отандық әдістемеде басқарудың келесі типтері қарастырылады: 1) қатаң және еркін; 2) тура және жанама;

Қатаң басқару барысында мұғалім сабақта болып жатқанда қатал басқарады және ынтаны (инициатива) өз қолынан босатпайды. Еркін басқару оқушының шығармашылық элемент ұсынады, өз айтысын көрсетуге рұқсат етеді, мұның салдары мұғалімнің жоспардан кері болуы мүмкін. Тура басқару оқу қызметін басқаруда мұғалімнің тікелей қатысуын болжайды. Мұғалім тапсырма береді және оның оқушымен орындалудың сапасына көңіл аударады. Жанама басқару барысында мұғалім сағаты жоспарлау үрдісінде-ақ сыныпта болатынды болжайды және тапсырмалармен талдай алынатын материалдарды құруда оқушылардың әрекеттігінің қажетті типін бекітеді. Оқушылардың оқу қызметі өзінің мақсаты ретінде көздейді: қатынас үрдісінде және мұғаліммен өзара әрекеттестік кезінде бір бірімен немесе өзіндік жұмысты дара орындау кезінде шет тілінде коммуникативті біліктілікті меңгеру. Оқу қызметі дәлелденген және тұтас тұлғаны қалыптастыруға бағытталған болуы тиіс; бұл жоғары білім беруші потнциалы бар болуға оқушыларда жеке қызығушылықты оятуға тиісті жаттығулар мен коммуникативті тасырмалар орындау үрдісінде іске асырылады.

Оқу қызметінің нәтижелілігі көбіне психологиялық факторлармен анықталады. Олардың қатарына когнитивті стильді қосуға болады, бұған тәуелді оқушылар оған тән оқу стратегияларын таңдайды. Оқушылары жоғары бағаланатын оұу стратегияларын қолдану сөйлеу дағдылары мен біліктерін меңгеруінің және аса белгілі оқу стилінің барысы туралы куәландырады.

Әдістемелік әдебиетте және оқу қызметінің келесі түрлері мен формалары қарастырылады: өздік жұмыс, ұжымдық оқу қызметі, оқушының жеке жұмысы.

2) мұғалім мен оқушы арасындағы педагогикалық қарым-қатынас сабақта және сабақтан тыс, оқу үрдісі тәрбие кезінде белгілі бір педагогикалық ие және жағымды эмоционалды климатты, сонымен қатар оқу қызметін және оқушы мен мұғалім оқушылар ұжымы ішінде оқушы мен мұғалім арасындағы ара қатынасты басқа да оқу үрдісін психологиялық белсенділікті құруға бағытталған. Қатынастың бір түрі бола тұра, педагогикалық қарым-қатынас сабақтылар мен мұғалімнің қоғаммен шарттыланған әрекеттестігі арқылы іске асады.

Ресейлік педагогика теориясында зерттеушілер педагогикалық қарым-қатынастың келесі кезеңдерін қарастырады:

• 
  алдағы қызметті үлгілеу. Бұл негізінен, мұғалімнің сабақта оқыту қызметін жоспарлауын білдіреді, яғни ұстаз сабақтың дидактикалық аспектілерін ұмытпағанда мақсаттар мен міндеттерді тұжырымдадағанда, алдағы қызметке белгілеулер, сыныппен өзара әрекет етудің нақты формаларына икемделгенде, келер сабақтың мазмұнын ойластырғанда оның құрылым мен логикасын құруды жобалағанда. Бұл кезеңде ұстаудың өзін-өзі көрсете білу орын алады;
  
• 
  тікелей қарым-қатынас – болжамдық белгісі бар қарым-қатынас алдындағы жағдайдан, мұғалім мен оқушылардың бірлескен шығармашылық іс-әрекеті болатын тікелей ықпал жағдайына өту. Бұл кезеңде мұғалім аудиториямен қарым-қатынасқа түскендегі педагогикалық қарым-қатынас қатысушылардың тікелей ықпалымен байланысты іс-әрекеттің мазмұндық аспектісі үлкен рөл атқарады;
  
• 
  дамып жатқан педагогикалық үрдістегі қарым-қатынасты басқару – мұғалім мен оқушылар әрекеттестігінің ұзақ және жүйелі реттелуі іске асырылғанда, қарым-қатынас өтуінің шарттары мен сипатына мұғалімнің үйренуіне тиіс кезінде педагогикалық қарым-қатынастың негізгі кезеңі қарым-қатынас стилін және сабақтың өзгермелі шарттары мен оқушылар қатынасына байланысты әрекеттестік типін өзгерту, кері байланысты орнату.
  

Педагогикалық қарым-қатынастың іске асырылған жүйені талдау және оны алдағы іс-әрекетке үлгілеу. Мұнда мұғалім өзінің сыныптағы жұмыстың нәтижелерін сыни бағалау, келесі сабақтың жоспарына сәйкес түзетулер енгізу мен кемшіліктерді есепке алуы керек.

<предыдущая страница | следующая страница>