Сөзжұмбақты шеш. Дене мүшелеріне қатысты 7 сөз шығады

Сөзжұмбақты шеш. Дене мүшелеріне қатысты 7 сөз шығады

Б

Қ Н

Қ

Қ

С

Т Қ

И

Бес әріптен құралған бес сын есім ойлап, бірінің астына қатарлап жаз. Тігінен оқығанда, бірінші сөз шығатын болсын

Қарсы мәндес сөздерді тауып жаз:

Жалқау – жоғары –

Биік – тар –

Сыпайы – асау –

Берілген сөздердегі әріптердің орнын ауыстырып, қасына сөздерді дұрыстап жаз, артық сөздің астын сыз

ПАЛАТ – ҚЫМРА -

БЕКЕҢ – ЛЫАҚ -

ТАҒАНАҚ – ТАНМАНШАҚ –

Әр қатарда берілген бес сөздің қайсысы артық? Неге?

Оқушы, бала, мектеп, қызыл, ұстаз
Көк ала, он алты, қою, үлкен, дәмді
Оқып отыр, келіпті, кітап, көмектеседі, ағыпты

Сөйлемдегі сөздердің орнын ауыстырып сөйлем құрастыр

Үніне, шығарады, адам, ұқсас, дыбыс, қобыз

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Мына торкөздерден жеті жануардың атын тап

ш	қ	а	с	қ	ы	р
ж	ө	д	а	ю	е	й
ы	л	п	ү	ң	ш	т
л	н	і	қ	о	я	н
қ	ұ	л	у	ғ	и	м
ы	ө	т	ү	л	к	і
к	і	р	п	і	б	ю

Берілген заттарға ортақ қимылды білдіретін сөздерді тауып жаз:

қар

мұз ?

қант

қар

бұршақ ?

жаңбыр

Мақалдың жалғасын тап:

Еңбек етсең ерінбей, ....

Батыр туса....

Жаңбыр жауса....

12.Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып жаз:

Ананың сүті ... өсіреді

Ананың тілі ... өсіреді

14.Көп нүктенің орнына сын есім қой

..... сөзге жан семіреді

..... сөзден жан қорқады.

15.Шахмат атының жүру тәртібі бойынша оқып, халық мақалын тап

уайым	өтесің	теңіз
батасың	қайық	кетесің
тәуекел	түбі	де
мінесің	да	түбі

16.Төменде екі бағанда берілген сөздер бойынша біріккен сөз жаса:

Ала аспан

Көк жаман

Адыр бұлақ

Ақ бота

Асу өніс

17.Көп нүктенің орнына алдындағы сөзге мағынасы жуық сөз тауып жаз.

Оңай . . . . .

Оқытушы . . . . .

Таяу . . . . .

Мезгіл . . . . .

18.Сөйлемдерді көшіріп жаз. Да, де қай жерде бірге, қай жерде бөлек жазылады?

Ойнап сөйлесең (де), ойлап сөйле. Ауыл Шортанды өзенінің жағасын (да) орналасқан. Қорқақ көлеңкесінен (де) қорқады.

19.Мақалдардағы көп нүктенің орнына тиісті шылауларды қойып жаз

Анаға баласы алтыннан . . . . . қымбат. Тау . . . . . тасты жел бұзар, ел . . . . . ерді сөз бұзар. Ай . . . . . күн әлемге бірдей

20.«Қаз» сөзінен «тол» сөздеріне дейінгі сөздерді тап. Ол үшін тек сөздің бір әрпін ғана ауыстыр және қасындағы қосымша жеңілдікті пайдалан:

Қаз	Қосымша жеңілдіктер
	Шашы жоқ бас
	Қатты зат
	Күт
	Қысқы сырт киім
	Түне, жат
	Дене мүшесі
Тол

21.Кестені толтыр: 1, 2, 3, .... 9 сөзден бірнеше сөз жаз

Х	х	х	х	х	х	х	х	У
х	х	х	х	х	х	х		У
х	х	х	х	х	х			У
х	х	х	х	х	Х			У
х	х	х	х	Х				У
х	х	х	Х					У
х	х	Х						У
х	Х							У
х								У

22.Мәндес сөздер жаз:

Ұғымтал - ..........

Момын - ...........

Бет - ............

23.Жақшаның оң жағына да, сол жағына да ортақ сөзді тап. Ол сөзді жақшаның ішіне жаз:

Балалық щақ (--------------) басқа жастанатын нәрсе

Төрт түлік мал (---------------) орнына апар

24.Жұмбақты шеш және шешуін ІІ жақта тәуелдеп алып, септе:

Алғашқы буыны – заттың түсі,

«Жылпос» деп ұқ – екіншісі.

Көлдің сәні – сымбатты құс,

Атын тауып, айқындай түс.

25.Төрт буыннан тұратын төрт сөз жаз:

26.Тұрақты сөз тіркестерін жеке сөздермен алмастыр:

Көзге түртсе көргісіз –

Аузы-мұрны қисаймай –

Жеті түнде –

Жүрегім тас төбеме шықты –

Бес саусақтай –

27.Мақалдың жалғасын оң жақтан тауып, жалғастырып жаз

Ер елінде	Елі үшін өледі
Отансыз адам	Өмір үйретеді
Адам деген	Сынау оңай
Ер жігіт елі үшін туады	Ормансыз бұлбұл
Еңбек ширатады	Екінші анасы
Еңбек адамның	Гүл жерінде
Істеу қиын	Ардақты ат

28.Әріптерді орнына қойып, сөзді оқы:

Алямада – аялдама

Рекбешү –

Рамұйяаж –

Ақолбош –

29.Қазақстанның, өзендер, қазбаларға, Отаным, көлдер, мемлекетпен деген сөздерді сөз құрамына талда

30.Берілген сөздерге бір әріп қосып мағынасы өзгерген сөз жаз:

Қала + ( ) таба + ( )

Ат + ( ) ел + ( )

Бақа + ( ) өр + ( )

31.Ақын, алмас, сым, сүт сөздерінің әрқайсысынан (дыбыс қосып алмай) қандай жаңа зат есім сөздерін жасауға болады?

Мысалы: ақыр – арық (су ағатын арық)

32.Тәуелдік жалғауын жалғап жаз

Біздің үй Төле би көшесінде. Үй тоғыз

қабатты. Пәтер үш бөлмелі. Бөлмелер кең

Пәтер маған ұнайды.

33.Мына әріптерді еркін пайдаланып сөз құрастыр:

З с

м
а

Ы

ұ з

Б қ

34.Сөздерді орын тәртібімен орналастырып, сөйлем құраңыз

А) пайдалы, жеміс, өте, алма

Ә) тұз, бен, суды, денеден, артық, шығарады, ол

35.Төмендегі сөздерден мақал-мәтел құрастырыңыз

Алтын – білім. Өмір – мектеп. Ана – сүт – бала – тілі – бала.

36.Мына мақал-мәтелдердің жалғасын тауып жазыңдар

Төртеу түгел болса, .....

Алтау ала болса, .....

37.Дауысты болатын «У» дыбысына 4 сөз, дауыссыз болатын «У» дыбысына 4 сөз жаз

38.Сөздерді дұрыс жаз:

ЛЫҚЛАБА-

ШІКӨРЛЕС-

КАРЕСЛИПУБ-

39.Сөз тіркестерін бір сөзбен алмастыр:

Мұрнын шүйірді –

Төбе шашы тік тұрды –

Көз бен қастың арасында -

40.Әр сөзден көрсетілген сан бойынша әріптерді алып, мақалды құрастыр:

Екі (1), радио (1), қала (2), нан (2), тау (1), ырыс (1), ат (2)

41.Жұлдызша орнына әріп қойып, сөз шығар:

* Ы * Ы * - сан

* А * Ы * А – байлық

* Ы * А * - құс

42.«Аға» сөзін септеңіз

43.Тіл, тілдің маңызы туралы үш мақал ойлар жаз

44.Төмендегі сөздерге синонимдес сөздер тауып айтыңдар

.Өжет,

Аңқау,

Алғыр,

Жуас

45.Төмендегі сөздердің синонимдерін келтіріп жазыңдар

Әдемі –

Уақыт –

Ақылды –

46.Төмендегі әріптерден басталатын грамматикалық терминдерді кім көп тауып жазады? А, б, е, ж, қ

47.Оқу-білім туралы үш мақал жаз

48.Дұрыс жазып беріңіз

Қара жүзді (хан, қан) – сұлтан,

Қайтып жауап қайтарсаң,

Қара ордаңды (қан, хан) қылсам.

49.Ішінде сан есімі бар екі мақал жазыңыз

Мысалы: Біреу көріп күледі,

Біреу еріп күледі

50.Жануарлар қалай дыбыстайды?

Сиыр –

Қой –

Мысық –

Сауысқан –

Торғай –

51.Метаграммалар

Егер «С»-дан бастасаң,

Сұйықпын да тазамын

Басамын жер тозаңын

«С» орнына «Б» қойсаң

Бозғылт болып тозамын (ххх –ххх)

***

Сая жермін тұратын

Құстар әні естіліп,

Сөз соңына «а» қоссаң

Сауық сайран құрамын

Шалшық көлде кешкілік (ххх –ххх)

Қыста суда қатпаймын

Бірақ жазда жатпаймын

Алғашқы әріп ауысса,

Онсыз тамақ татпаймын (ххх—ххх)

Егер А-дан бастасаң,

Балық ұстай аламын

Егер Т-ны алдыңа жазсаң

Жер биігі боламын (ххх-ххх)

52.Мына сөздерді қандай сөздермен ауыстырып айтуға болады?

Жайдары –

Көрікті –

Жомарт –

Көлемді –

Биік –

53.Екі жаңылтпаш сын есімге келтіріп жазыңыз

54.Фразеологиялық екі тіркес келтіріп мағынасын түсіндір

Мысалы: сегіз қырлы бір сырлы – өнерлі, талантты, ақылды

55.Төмендегідей антонимдер тауып жазыңыдар

Оңай – қиын

. . . - . . .

56.Синонимдерін келтіріңдер

Батыр –

Той –

Жылдам –

57.«Амантай шебер бала екен» деген сөйлемдегі шебер сөзін басқа қандай сөзбен ауыстырып айтуға болады?

58.Төмендегі сөздерден мақал-мәтел құрастырыңыз

Мысалы: Ұста-пышақ .Ұста пышаққа жарымас

Іні – тыныс. Ата – бала. Аға – жаға

59.«Я» дыбысына аяқталатын сөз тізбегін құрастырыңыз

Қ
И
Я	я	я	я	я

60.«Я» дыбысы сөздің ортасында келетін сөз тізбегін құрастырыңыз

Қ
И
Я	Я	Я	Я	Я
Р

62.Қосымшаларын тауып жаз

Ақыл жас ұлан . . .

Жүйрік тай – құнан . . .

(Мақал)

63.Мал деген сөздің басқы әрпін өзгертіп жаза отырып, қанша зат есім жасауға болады?

64.Қол деген сөздің соңғы әрпін алмастыра отырып, қандай зат есімдер жасауға болады?

65.Сызықшаның орнына тиісті әріп қойып, әр жолға бір зат есімнен жазыңдар, берілген әріп өз орнында қалсын

Т - - - - - Т, Т – Т, Т – Т, - е – е – е, н - - - - -

66.Төмендегі мақалдардан зат есімдерді тауып жазыңыздар

Оқу – инемен құдық қазғандай

Әдепсіз бала –

Аяққа басылған шала

67 .«Әкесінің баласы – адамның дұшпаны, адамның баласы – бауырың» деген сөйлемдегі сөздерде қандай жалғаулар жалғанған

68.Мақалды жалғастыр

Жалқауға бір сөз айтсаң,

69.Берілген сөздерден сөйлем құрап жаз

Қалада, жарқырайды, электр, жұлдыздай, шамдары.

70.Әріп пен сөзді сызықпен жалғастыр. Тиісті әріпін әйнекшеге жаз

Һ
қа ар ша ар айда ар

Қ

Х

Һ

ас ана жи аз

ем ана

жи ан тасба

абар

71.Мағынасы қарсы мәндес сөздердің сыңарын тап. Оларды сызық арқылы қос

жұқа

қалыңың

үлкен

жуан

ауыр

бар

жіңішке

арзан

жеңіл

жоқ

қымбат

кіші

72.Баспалдақпен жүре отырып заттың атын білдіретін сөздер жаз

Д

Д

Д

Д

Д

Д

73.Сөз тіркестерін мұқият түсініп оқы. Мағынасы сәйкес келетін сөзді меңзермен қос

Көзге ілмеді

Мұрнынан шаншылды

Мойнымен көтерді

Қолы тимеді

Көмектесті

Төзді, шыдады

Ұйықтамады

Елемеді

Татулық

Қол ұшын берді

Ауызбірлік

Кірпік қақпады

74.Мақал-мәтелдерді аяқтап жаз

1.Оқу – білім бұлағы, ---------------------------

2.Ашу – дұшпан, - дос

3.Жолдасы көптің, көп.

4.Адам болатын бала,

Алысқа

5.Жақсы туса – ел ырысы,

Жаңбыр жауса –

6.Жақсы сөз жұбатады,

Жаман сөз

7.Аққуды атпайды,

Достықты

8.Үлкен бастар, кіші

75. «Әріптер пирамидасы»

Әріптер пирамидасында жасырын сыр мол.Бір әріп екі сөзге ортақ болып орналасқан.Оны қалай іздеп табар едің

т

т

т

т

т

т
ы)

Мысалы:қанағаталапты( қанағат,талапты)

76..Сөздегі дыбыс саны мен әріп санын жақша ішіне жаз

Ұйқы (4д.,4ә.) Ояну Қою

Билік Жаяу Ирек

Қуырдақ Ошақ Түйе

77.Төмендегі мысалдардан артық әріпті алып,тиісті әріпті жаз,сол дыбысқа толық дыбыстық талдау жаса

1.Күз түсті,

Тырмалар жылы жаққа ұшты.

Ешкі егіз бақ тапты,

Балалар оны күтіп бақты.

Марат мектептен келіп жемалды,

Мамасы берген тарақты

Тойғанынша жеп алды

78.Әр қатарда 1 әріпті тек 1 рет өзгерте отырып,жаңа сөз шығар

о	р	ы	н



а	д	а	л

79.Мақал-мәтелдерді жалғастыр

1.Білекті бірді жығады,-------------------------- .

2.Әдептілік белгісі -------------------------------.

3.Жақсыдан үйрен --------------------------------.

4.Қыстың қамын ---------------------------------.

5.Ата көрген оқ жонар, ----------------------------.

6.Көзің ауырса қолыңды тый,----------------------------------.

7.Қына тасқа бітеді, ----------------------------------------------.

8.Ер бір өледі, -----------------------------------------------------.

80.Метеграмма

Жазда өсіп піседі,

Дәмі тәбет ашады.

«Қ» орнына «Ж» қойсаң,

Көктен тамып түседі,

Жердің шаңын басады (ххх –ххх)

81.Жұмбақты шеш

Тоғыз белбеу,қос жібек.

Екі мұрын,бір шүмек.

82. .Мәтінді сын есімдер арқылы толықтырып қайта жаз. Мәтінге ат қой.

---------------------------------- .

Біздің ауыл жанында ------------------- тоғай бар. Қарағайдың, өсімдіктердің -------------- иісі мұрныңды жарады. --------------- бұталардың арасынан ---------- торғай, -------- шымшықтар пыр- пыр ұшады. Анадайда ------- ----------- тоқылдақтың тоқылы естіледі. Тоғай іші ----------- .

83. Жұмбақты шеш. Сын есімді тап, астын сыз.

Ақ шапанын үстінен

Алты ай бойы шешпейді.

Қара шапан үстінен

Алты ай бойы түспейді. ---------------------------- .

84. « Балық сүйегіне» жуық сын есімді тауып жаз.

әдемі кәрі жуас инабатты

85. Қарамен жазылған сөздердің қайсысы сын есім мағынасында қолданылып тұр. Сын есімдердің астын сыз.

1. Жазғытұры қалмайды қыстың сызы. Сыз жерге отырма. Ұзындығы 5 см кесінді сыз.

2. Бұл дәріні ертеңгілік аш қарынға іш. Көлік кіретін қақпаны аш.

3. Қолға түскен адамдар жат жерге айдалып кете барады. Күнделікті ұйқыға уақытында жат.

86.Рим цифры арқылы таңбаланатын сан есім мен зат есімнің арасына белгі қойыла ма?

87.Дұрыс емес сөздерден дұрыс сөздер құрастыр

Ылранұқ-

Ылыж-

Атқам-

Нүк-

88.Төмендегі етістіктермен сөйлем құрастырыңыз

Кел.Өс.Күшей.Күл.Отыр.

89.Төмендегі тіркестерде берілген сын есімдердің антонимдерін жазыңыз

Ұнамсыз кейіпкер.Жақсы адам.Жаңа өмір.Ұнамды кейіпкер.

90.Мына сипат қай малға тең?

Тебеген -----------------------

Сүзеген ------------------------

Күлте жалды -----------------

Сүтті ---------------------------

91.Төмендегі жұмбақтарды шешіп,ондағы сын есімдерді табыңдар

1.Үй үстінде ұсақ тас. ( )

2.Көк күшігім көкке қарап ұлиды.( )

3.Белі бүкір,алысқа түкір.( )

92. Төмендегі жұрнақтар арқылы жасалған туынды сын есімдер ойлап,әрқайсысына екі мысалдан жазыңдар

-қой,-паз,-шақ,-шек.

93.Екі әріптен құралған сын есімдер бар ма?------------------------

94.Оңға қарай оқысаң да,солға қарай оқысаң да сын есім болатын қай сөздер?

95.Төмендегі сын есімдердің қарсы мәнді сөздерін тауып жаз

Абажадай- -----------------------------------

Сыпайы - --------------------------------------

Көңілшек- -----------------------------------

Қыр мұрынды- -----------------------------

96.Дұрыс емес сөздерден сөз құраңыз

Йадиб- -------------

Мінө - -----------------

Қарыпот- -------------

97.Төмендегі сын есімдердің қарсы мәнді сөздерін тауып жаз

Пысық- ----------------

Салақ- -----------------

Ұшқыр ойлы- ------------

Талдырмаш- ---------------

98.Төмендегі сөздердің мағыналас сөздерін табыңдар

Мешкей- ---------------------

Кербез- ------------------------

Әзілқой- -------------------

Үздік- -------------------------

Өнегелі- ------------------------

99.Жасырынған буындарды табыңдар

	Пақ
	Пақ
	Тақ
	Тық
	Тық
	тақ

100.Қайсысы қай сын есім? (негізгі,туынды,дара,күрделі)

Сәулетті,сәнді,тұрмысты,

Байлығың шалқар шалқыған.

Ақ пейіл азат,ырысты,

Айналдым туған халқымнан.

101.Сөздерге ілік септігінің жалғауларын жалғаңыз

Жиналыс- ---------------------

Мәжіліс- ----------------------

Ұжым- ------------------------

Жұмыс- -----------------------

Есепші- -------------------------

Кеңсе- -------------------------

102.Қ дыбысынан басталып Қ дыбысына аяқталатын және Ш дыбысынан басталып Ш дыбысына аяқталатын үш буынды сын есімдерді тауып жаз

103.Етістіктің болымды түрін жаз

Өтпеді-* -------------------

Бермеді- --------------------

Таныспадым- ---------------

Ұнамады- -------------------

Таныстырдым- -------------------

Алмадым- -------------------------

104.Қосарлану арқылы жасалатын сан есімдерге екі мысал жаз

105.Оң оқыса да, теріс оқыса да бірдей мағына айтылатын қай сан есім екенін жазып көрсет

106.Сөз құрамына талдаңыз

Отызында орда бұзбасаң,

Қырқыңда қыр аспассың.

107.Бір сын есімге көп зат есім тауып жазыңыз

Қызық

108.Төмендегі зат есімдерге етістік тіркеп жазу керек

Жел- -----------------------

Күн- -----------------------

Найзағай- -------------------

Қой- --------------------------

109.Төмендегі етістіктердің синонимдерін тауып жаз

Ақылдасу- ---------------------

Сауығу- ------------------------

Танысу- -------------------------

110.Төмендегі сын есімдерге жақша ішіндегі зат есімдердің лайықтысын тіркеп жаз

Өнерпаз---------------------------------( сөйлем)

Таңдаулы -------------------------------( шапан)

Әуесқой ---------------------------------(бала)

Түйінді ---------------------------------- ( суретші)

Басыңқы --------------------------------- (ой)

111. Ішінде еліктеу сөзі бар екі сөйлем құрастыр

112.Сөздерді орын тәртібімен орналастырып,сөйлем құраңыз

1.Кассадан,жалақы,аламын,мен.

2.Демалыс,көк, базардан, күні, азық-түлік,алайық.

113. Дәптер,ағалар сөздерін септеңдер

Тапсырмалар 2 балл бойынша бағаланады

Рим цифры арқылы таңбаланатын сан есім мен зат есімнің арасына белгі қойыла ма?

Дұрыс емес сөздерден дұрыс сөздер құраңыз:

Ылранұқ - ...

Ылыж - ...

Атқам - ...

Нүк - ...

Төмендегі етістіктермен сөйлем құрастырыңыз

Кел. Өс. Күшей. Күл. Отыр.

Төмендегі тіркестерде берілген сын есімдердің антонимдерін жазыңыз

Ұнамсыз кейіпкер. Жақсы адам. Жаңа өмір. Ұнамды кейіпкер.

Мына сипат қай малға тең?

Тебеген ......

Сүзеген......

Күлте жанды ......

Сүтті ......

Төмендегі жұмбақтарды шешіп, ондағы сын есімдерді табыңдар

Үй үстінде ұсақ тас.

Көк күшігім көкке қарап ұлиды

Белі бүкір, алысқа түкір

Төмендегі жұрнақтар арқылы жасалған туынды сын есімдер ойлап, әрқайсысына екі мысалдан жазыңыздар

–қой; -паз; -шақ; -шек.

Екі әріптен ғана құралған қандай сын есімдер бар?

Оңға қарай оқысаң да, солға қарай оқысаң да сын есім болатын қай сөздер?

Төмендегі сын есімдердің қарсы мәнді сөздерін тауып жазыңдар

Абажадай –

Сыпайы –

Көңілшек –

Қыр мұрынды –

Тапсырмалар 3 балл бойынша бағаланады

Дұрыс емес сөздерден дұрыс сөздер құраңыз

Йадиб –

Мінө –

Қарыпот –

Төмендегі сын есімдердің қарсы мәнді сөздерін тауып жазыңыздар

Пысық –

Салақ –

Ұшқыр ойлы –

Талдырмаш -

Төмендегі сын есімдердің мағыналас сөздерін табыңыздар

Мешкей –

Кербез –

Әзілқой –

Үздік –

Өнегелі –

Жасырылған буындарды табыңдар

пақ

пақ

тақ

тық

тық

тақ
Қайсысы қай сын есім

(негізгі, туынды, дара, күрделі)

Сәулетті, сәнді, тұрмысты,

Байлығың шалқар шалқыған.

Ақ пейіл азат, ырысты,

Айналдым туған халқымнан.

Бес әріптен құралған бес cын есім ойлап, бірінің астына бірін қатарлап жазыңдар. Тігінен оқығанда бірінші сөз шығатын болсын

Үлгі: Асқақ

Семіз

Қасқа (асқақ)

Аусар

Қоңыр

Осы үлгі бойынша жаман, аласа сөздеріне лайықты сын есімдер тауып жазып, есепті шешіңдер

Сөздерге ілік септігінің жалғауын жалғаңыз

Жиналыс –

Мәжіліс -

Ұжым –

Жұмыс –

Есепші –

Кеңсе –

Қ дыбысынан басталып Қ дыбысына аяқталатын және ІІІ дыбысынан басталып ш дыбысына аяқталатын үш буынды сын есімдерді тауып жазыңдар

Етістіктердің болымды түрін жазыңыз:

Өтпеді - ...

Бермеді - ...

Таныспадым - ...

Ұнамады - ...

Таныстырдым - ...

Алмадым - ...

Тапсырмалар 5 балл бойынша бағаланады

Қосарлану арқылы жасалатын сан есімдерге екі мысал келтіріңіз

Оң оқыса да, теріс оқыса да бірдей мағынада айтылатын қай сан есім екенін жазып көрсетіңіз

Сөз құрамына талдаңыз

Отызыңда орда бұзбасаң,

Қырқыңда қыр аспассың

Бір сын есімге көп зат есім тауып жазыңыз:

Қызық

Төмендегі зат есімдерге етістік тіркеп жазу керек

Жел –

Күн –

Найзағай –

Қой –

Төмендегі етістіктердің синонимін тауып жазыңыз

Ақылдасу –

Сауығу –

Танысу –

Төмендегі сын есімдерге жақша ішіндегі зат есімдердің лайықтысын тіркеп жазыңдар

Өнерпаз (сөйлем)

Таңдаулы (шапан)

Әуесқой (бала)

Түйінді (суретші)

Басыңқы (ой)

Берілген кестеге сай келетін сөздерді жазыңыз

я

я

я

я

я
Ішінде еліктеу сөзі бар екі сөйлем құрастырыңыз

Сөздерді орын тәртібімен орналастырып, сөйлем құраңыз

А) кассадан, жалақы, аламын, мен

Ә) демалыс, көк, базардан, күні, азық-түлік, алайық

30. Дәптер, ағалар сөздерін септеңіздер

Зат есімнен өткенді қайталау

(VI сынып)

Сабақтың мақсаты:

А) оқушылардың зат есімнен алған білімдерін пысықтау, теориялық білімін практикамен ұштастыру;

Ә) оқушыларды сөз асылын қадірлеп, тілді құрметтеуге тәрбиелеу;

Б) ойын түрлері арқылы оқушыларды шығармашылыққа баулу, өз ойын еркін, тиянақты, толық жеткізуге дағдыландыру

Сабақтың типі: қайталау сабағы

Сабақтың түрі: сайыс сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, көрнекілік, практикалық

Сабақтың көрнекілігі: сөзжұмбақ, мақал-мәтел, тірек сөздер, кесте

Пәнаралық байланыс: әдебиет, музыка

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру бөлімі. Психологиялық даярлық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрауъ

«Топтастыру әдісі» бойынша зат есімге байланысты сұрақтарға жауап береді

Зат есім

ІІІ. Пысықтау сұрақтары

Балалар, біз қай сөз табын өттік?
Зат есім дегеніміз не?
Зат есімнің түрлерін ата
Негізгі зат есім дегеніміз не?
Туынды зат есім дегеніміз не?
Күрделі зат есім дегеніміз не?
Деректі, дерексіз зат есім дегеніміз не?

IV. Кітаппен жұмыс

126-жаттығу

V. Төмендегі сөздерге сатылай кешенді талдау жасау

Адамгершілік, ашудас, білім, ағаш

VІ. Мақал-мәтел жарысы

І топ тілге, ІІ топ сөзге байланысты мақал-мәтелдерді айтып жасырады

Қаһарлы сөз ... (қамал бұзар)
Мал шөпке тоқтайды ... (адам сөзге тоқтайды)
Сөз тапқанға ... (қолқа жоқ)
Оқ жарасы бітер ... (сөз жарасы бітпес)
Жақсы сөз жараны да ... (жазады)
Сөз ине ... (сабақтайды)

ІІ топ мақалы

Тіл – қылыштан ... (өткір)
Басқа пәле ... (тілден)
Тәрбие тілден ... (басталады)
Тіл тас жарады ... (тас жармаса бас жарады)
Шешеннің тілі ... (шебердің бізі)
Тіл – тіршілік ... (тірегі)

Шығармашылық деңгей

VII. Тақтадағы тірек сөздер арқылы тілге, сөзге байланысты шағын шығарма жаздырту. Зат есім түрлерін, жалғауларын көрсету.

VIII. Сөзжұмбақ шешу

Ұлт аты
Үй құсы
Ұзын сирақты жабайы құс
Аң аты
Жаңа астана
Киім ілетін орын
Сүттен жасалатын тағам аты

С

М

Е

З

І

Т
А

Х. Орныңды тап. күй әуенімен мұғалім Мұқағали Мақатаевтың «Үш бақытым» өлеңінен үзінді оқиды

Ең бірінші бақытым – Халқым менің

Соған берем ойымның алтын кенін

Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын,

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің

Ал екінші бақытым – Тілім менің

Тас жүректі тіліммен тілімдедім

Кей-кейде дүнниеден түңілсем де,

Қасиетті тілімнен түңілмедім

Үлестірмелі карточка таратылып, оқылған өлеңдегі зат есімдерді орналастырады.

зат есімдер

жалпы

жалқы

деректі

дерексіз

ХІ. Үйге тапсырма беру

Зат есім бойынша өткенді қайталап, Мұқағали Мақатаевтың «Отан туралы» өлеңінен зат есімдерді тауып келу тапсырылады

ХІІ. Білімдерін бағалау

Омонимдер

Сабақтың мақсаты:

Омонимдер туралы түсінік беру, осы ұғымға тән ерекшелікті қамту;
Омонимдер мен көп мағыналы сөздерді бір-бірінен ажырата білуге, олардың мәнін дұрыс ұғынуға баулу;
Ана тіліне деген сүйіспенщілікті арттыру, ұлттық қадір-қасиетті тануға баулу

Сабақ түрі: аралас

Әдісі: саралап-деңгейлеп оқыту, сын тұрғысынан ойлау

Көрнекілігі: оқулық, Дина портреті, «Әдептілік – әдемілік» кітапшасы.

Сабақ барысы

Ұйымдастыру. Оқушылармен амандасу. Сергіту сәті. Оқушылар бір-бірінің қолын ұстап бүгінгі күнге сәттілік тілейді.

Үй тапсырмасын пысықтау. 57-жаттығудың орындалуын тексеру. Әр оқушы берілген сөздерден көп мағыналы сөздерді атап шығады.

Перфокарталар, семантикалық карталармен жұмыс

Лексика нені зерттейді?
Сөздің тура мағынасы дегеніміз не? Мысал келтір
Сөздің ауыспалы мағынасын дәлелдеп мысал келтір
Көп мағыналы сөздерді қалай түсінесіңдер?
Көп мағыналы сөздер көбіне тура әлде ауыспалы мағынада қолданыла ма?

Сабақты түсіндіру. Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Омонимдер». Балалар, тақтаға қараңдаршы. Жүзге жуық, құлын жайылып жүр. Баланың жүзі жалт етіп, ду ете түсті. Болат орағын дәл жүзінен баса қалды. Тақтада жазылған сөздердің сөздердің арасында қандай ұқсастық немесе ерекшелікті көріп тұрсыңдар?... ал енді бұл сөйлемдердігі жүз сөздері қандай сұрақтарға жауап беріп тұр?

Мына суреттерден біз гүлге қонған араны (жәндікті), ағаш кесетін құрал араны көріп тұрмыз, демек бұл сөздер бірдей дыбысталғанымен мағыналары әр түрлі болатынын байқадық. Сонымен «Омонимдер» дегеніміз дыбысталуы бірдей, бірақ мағыналары әр басқа сөздер екен. Енді осы ережені топтастыру түрінде көрсетейік.

Бір немесе бірнеше Айтылуы бірдей

ОМОНИМДЕР
Сөз табы

Мағыналары Жазылуы бірдей

әр түрлі

Айта кететін жайт: кей оқушылар көп мағыналы сөздер мен омонимдерді шатастырады. Сол үшін екеуінің ұқсастығы мен айырмашылығын Венн диаграммасы арқылы көрсетіп көрелік

Омонимдер	Лексика Дыбысталуы бірдей	Көп мағыналы сөздер
Бір немесе әр басқа сөз табы Мағыналары әр түрлі		Бір сөз табы Мағыналары жақын

Тілімізде көптеген омонимдер жұрнақтар жалғану арқылы жасалады. Бұл омонимдерді дейміз. Жаттығулармен жұмыс

І деңгей

Біз бүгін деңгейлік тапсырмалар арқылы омонимдерді талдаймыз

62-жаттығу. Балалар бірінен соң бірі осы тыйым сөздерді оқып шығады. Балалар өз тарапынан осы тыйым сөздерге қатысты естіген, білгендерін айтады. Жаттығудан омоним сөздерді табу керек. Тамақты асығып ішпе. Ас қайырмай дастархан басынан тұрма.

63-жаттығу. Мәтіндегі кейіпкерлерге мінездеме беру. Үлгіге қарап мәтіннен омонимдерді тауып, тіркес құрап жаз.

ІІ деңгей

Омонимдерді тауып, олардың астын сыз.

Кеше туған бөлемді

Анасы бесікке бөледі.

***

Менің атым – қой,

Атымды таңдап қой.

Бағушыны таңдап қоймасаң,

Қой жинауыңды қой.

***

Мақталарды мақтаймыз,

Мақтаны көп қаптаймыз.

Мақта терген адам жайлы

Мәлімет еш таппаймыз

Жоғарыда көрсеткен омоним сөздердің мағынасын ашып жаз. Үлгі: Бөле – зат есім, туыстық атауды білдіреді. Бөле – етістік, бесікке жатқыз деген мағынада

ІІІ деңгей

Шешуі омоним сөз болатын жұмбақты шеш

Түспін көзі жеткенге,

Өсемін қар кеткенде

(көк)

Бірде мен етік тігемін,

Бірде есімдік бола білемін

(біз)

IV деңгей

Төменде сурет тапсырма (адамның суреті) берілген

Адамның кейбір дене мүшелерінің атауы көп мағыналы сөзді, ал кейбіреуі омонимдік мағынаны білдіреді.

Ойлан, тап

Тапсырмалармен жұмыс. Ал енді грамматиклық ойындар жүргізіп жіберейік

Жапырақ кетті, жаз кетті (не?) Зат есім

Күз болған соң кетті күй.

Жазуды қатесіз жаз.

Жауырыныңды жаз. Етістік

Әжем алмадан қақ жасады (не?). Зат есім

Ол сүйекті балтамен қақ бөлді (қалайша?). Амал үстеу

Колхозда бақ көп (не?). Зат есім

Қайратты ерге бақ (не?) тұрар. Зат есім

Бір тетігін ұстап бақ (не істе?). Етістік

Қап, мынаның баласы! (одағай)

Орта қап – ағаш үгіндісі, екінші - тоған сабан. Зат есім.

Білімдерін бағалау

Үйге тапсырма. 64-жаттығу

ш	қ	а	с	қ	ы	р
ж	ө	д	а	ю	е	й
ы	л	п	ү	ң	ш	т
л	н	і	қ	о	я	н
қ	ұ	л	у	ғ	и	м
ы	ө	т	ү	л	к	і
к	і	р	п	і	б	ю

Х	х	х	х	х	х	х	х	У
х	х	х	х	х	х	х		У
х	х	х	х	х	х			У
х	х	х	х	х	Х			У
х	х	х	х	Х				У
х	х	х	Х					У
х	х	Х						У
х	Х							У
х								У

зат есімдер	жалпы	жалқы	деректі	дерексіз

	пақ
	пақ
	тақ
	тық
	тық
	тақ

ш	қ	а	с	қ	ы	р
ж	ө	д	а	ю	е	й
ы	л	п	ү	ң	ш	т
л	н	і	қ	о	я	н
қ	ұ	л	у	ғ	и	м
ы	ө	т	ү	л	к	і
к	і	р	п	і	б	ю

Х	х	х	х	х	х	х	х	У
х	х	х	х	х	х	х		У
х	х	х	х	х	х			У
х	х	х	х	х	Х			У
х	х	х	х	Х				У
х	х	х	Х					У
х	х	Х						У
х	Х							У
х								У

ш	қ	а	с	қ	ы	р
ж	ө	д	а	ю	е	й
ы	л	п	ү	ң	ш	т
л	н	і	қ	о	я	н
қ	ұ	л	у	ғ	и	м
ы	ө	т	ү	л	к	і
к	і	р	п	і	б	ю

Х	х	х	х	х	х	х	х	У
х	х	х	х	х	х	х		У
х	х	х	х	х	х			У
х	х	х	х	х	Х			У
х	х	х	х	Х				У
х	х	х	Х					У
х	х	Х						У
х	Х							У
х								У