Тақырыбы: Еңбек сабағында оқушылардың функционалды біліктілігін арттырудағы орны.

Баяндамашы: Дарбаев Акылбек Бейсенбович

Өскемен 2012ж.

Баяндама мақсаты –« Функционалдық біліктілік» туралы жас жеткіншектерге тусіндіре отырып, тәжірбие барысында қолдана білу қабілеттерін жетілдіру.

Моделдік («қандай болуы керек»)және шынайы(«оның қандай болуы»).

Ісәрекетің нәтижесінде функционалдық біліктіліктің бірігуі және қалыптасу нәтижесі.

Функционалдық-бір нәрсенің қасиеттеріне байланысы жоқ, тек атқарылатын қызыметіне сәйкес ғылыми еңбек.

Функционалдық психолоия(лат.functio-атқару)-ұғыну,сана процестерін,олардың ортаға бейімделуіндегі функциясы тұрғысынан зертейтін бағыт.Биологиядағы эволюциялық теорияның ықпалымен және әлеуметтік практиканың құрылымдық психологиядағы сананың стильдік әр елементтік талдауын индевид үшін өмірдік маңызы бар міндеттерді орындау кезіндегі сананың іс әрекеттік рөлін зерттеуді талап еткен болатын.Функционалдық психологияда бірнеше ағым болды. Психология оранизімнің қажетсінулеріне қатысты және оның өзгерімелі табиғи және әлеуметтік ортаға пәрменді бейімделу міндеттеріне байланысты сананың функциялары(немесе қаракеттері)туралы ғылым деп ұғынылады.Осы арқылы психология саласы едәуір ұлғайтылды. Ол сананы ғана емес,мінез-құлықты түрткі-себептерін,адамдар арасындағы даралық айырмашылықтарды,үйрету механизімдерін және психологияны практикамен жақындастыра басқа да проблемаларды қамтитын болды. Шығармашылық психологиясы-адамдардың ғылым,өнертапқыштық және рационализаторлық салаларындағы шығармашылық қызыметтерін психологиялық зерттеулер саласы.Шығармашылық психологиясының тән сипаты проблематикасын елестетудің,ойлаудың ,интуицияның,шабыттың,үстем белсенділіктің,шығаармашылық процесте корінетін индивидумдық –психологиялық рөлін зертеу ,тұлғаның шығармашылық ұжымға кіруімен байланысты оған осы жағдайдың ықпалдың,шығармашылық белсенділікті күшейтетін факторларды зерделеу жатады.

Жас психологиясы-адам психикасының дамуын және оның жас тұрғысынан әртүрлі кезеңдердегі ерекшеліктерін зертейтін психология саласы.Жас психологиясының негізгі әдістері –бақылау мен эсперимент.Зерделенетін объектінің тән ерекшелігі дамудың бастапқы кезеңдеріндегі бақылаудың жетекші рөлде болуын анықтайды.Табиғи эксперимент балаларға жарамайтын лабораториялық эксперименттен едәуір жіиі пайдаланады. Адам психологиясының дамуы оқыту мен тәрбиелеу барысында жүретіндіктен ,жас психологиясының мазмұны педагогикалық психологияның мазмұнымен тығыз астарласады,тарихи дамуда олар бір-бірінен ажырағысыз. Жас психологиясы мен педагогикалық психологияның нақты бірлігі зерттелетін обиектілерінің ортақтығымен байланысты;бұл объект –дамушы және онтогенезде өзгеруші адам. Жас психологиясында ол жасына орай дамуының динамикасы мен заңдылықтарында көрінсе,педагогикалық психологияда педагогтің мақсаткерлікпен әсер-ықпал етуі процесінде оқитын және тәрбиеленетін адам ретінде көрінеді.Әрбір жас кезеңінің баланың физиологиялық және психалогиялық дамуына сәйкес өзіндік ерекшелігі бар.Оқу-тірбие бағдарламасына сәйкес мекемелері балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес құрылады.Жасөспірім кезеңінде адамда жан қуатының сапалық жаңа құрылымдары қалыптасады.Бұл кезде жасөспірім дербестікке ұмтылып,әсерге берілгіш келеді.Жасөспірім кезінде дұрыс тәрбиеленбесе бала теріс қылықтарға темекі тартуға,арақ ішу,дөрекі,әдепсіз болуға салынуы мұмкін .Сондықтан жасөспірім кезінде олардың психикалық ерекшеліктерімен санасып,әр түрлі қоғамдық пайдалы жұмысқа, оқуға,спортқа,еңбекке қатыстырып отыру керек.

Жасөспірімдерді еңбекке тәрбиелеу- функционалды біліктілігін артыру ұзаққа созылатын процесс. Сондықтан оларды жастайынан еңбек ете білуге,тәрбиелеудің маңызы зор.

Осы бағытта біздің технология пәні бойынша оқушылардың интеллектуалды ресурсы мен шығармашылық қабілеттерін, өнертапқыштық пен рационализаторлық қасиеттерін қалыптастыра дамытудың жаңа продуктивті әдіс-тәсілдерін қолдана отырып оқушылардың жеке басының мінезін ,шеберлілігін қалыптастыру арқылы еңбек дағдылары мен шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Технология сабағында еңбек білктілігін қалыптастыру арқылы еңбекке қызығушылығн ояту,мінез-құлқын тәрбиелеу . Білім туғаннан өсу және даму процесінде қалыптасатын жеке тұлғаға,адамға көзделеді.

Жеке тұлғаның білімі –адамның туғанан қартаюына дейінгі прогрессивті қозғалыс сызығы,яғни уақыт бойынша тұлға сапасының динамикасы. Адам өзінің жетілу кезінде ,мектеп жасында,гнетикалқ бағдарламаны есепке ала отырып әлеуметтік бағдарламаға сай ,тұлғаның жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін анықталған жағдайға араласады.Осы әдістер мен жағдайлардың барлық жүйелік жиынтығы,сонымен қатар оның іс жүргізу және нәтижелік жақтарын білім беру жүйесі деп атайды.

Адам баласының күнделікті қажеттілігі еңбек арқылы іске асады. Қазіргі кезде технология пәнін оқыту арқылы балаларға еңбек тәрбиесін беру ісіне айрықша көңіл бөлінуде.Технология пәнін оқыту арқылы біз оқушыларға кәсіби білім берірп,өмірдің ең қажетті керегін ұғындырамыз.

Оқушының жеке тұлғасын,оның рухани әлемін, қабілеті мен ынтасын дамыту бүгінгі таңдағы мәселенің бірі.

Оқушының өздігінен жұмыс істеуге,өздігімен ізденіп, білім алуға үйрету-ең тиімді жол. Ұстаздық өміріміздегі алдымыздағы қойған мақсатымыз-баланы оқу ісіне өзінше қызықтырып,оған қабілетін арттратын жағыдай туғызу,дағдыларын жетілдіру. Осы мақсатпен оқушының шығармашылық қабілетін дамыту негізгі бағытымыз болып отыр.

Шығармашылық қабілет әр баланың табиғатында болуы әбден мүмкін. Біздің міндетіміз оқушының бойында жасырынып жатқан дарынды ашып көрсету. Шығармашылық тұлға қалыптастырудың бір жолы, ең алдымен, оқушылардың танымдық ізденістерін, тиімді ұйымдастырумен жүзеге аспақ.Конфуций айтқан екен: «Танымның үш жолы бар: ең оңайы еліктеу, ең ашысы тәжірибе, ең мәртебелісі ойлау» - деген тұжырымдамасына тоқталсам .

Бірінші жолы ең оңайы еліктеу-бір адамның басқа біреудің жүріс тұрысын,ымишрасын қайталауынан,тіпті мінезінің кейбір көріністерін айнытпай қолдануынан білінетін,мысалға үлгіге ету.Еліктеу ықтиярлы не еріктен тыс болуы мүмкін.Жас тұрғысынан әр түрлі кезеңдерде еліктеудің адам өміріндегі рөлі әр түрлі болады.Кіші сыныптар оқушысы үлкендердің тұлғалық қасиеттерін қабылдап қайталай бастайды.Жеткіншек жасқа үлкендерге еліктеуді бір-біріне еліктеу біртіндеп ығыстырылады.Жасөспірім кезде еліктейтін үлгіні таңдауда адамның құндылық бағдарланулары негізгі рөл атқара бастайды.Бұл орайда еліктеу қосалқы функция атқарады. Жоғарғы сыныптар оқушыларында нормалар мен құндылықтарды меңгеру негізінде өзі үшін бедел саналатын адамдардың өмірлік ұстамдарын ұғына отырып талдау арқылы жүреді.Өсе келе еліктеудің рөлі азаяды.

Екінші жолы ең ашысы тәжірибе

Тәжірибе - адамдардың материалдық, мақсат қоюшы іс-әрекеті; объективті болмысты игеруі және түрлендіруі; адам қоғамы мен танымын дамытудың жалпыға бірдей негізі.

Үшінші жолы ең мәртепбесі ойлау.

Ойлау– объективті шындықты белсенді бейнелеудің жоғарғы формасы, дүниені тану мен игерудің жоғарғы сатысы, тұлғаның танымдық әрекеті. Ойлау формалары мен құрылымдарында адамзаттың бүкіл танымдық және тарихи-әлеуметтік тәжірибесі, материалдық және рухани мәдениеті дамуының басты нәтижелері қорытылып, бекемделген. Сыртқы дүниені толык тануға түйсік, қабылдау, елестер жеткіліксіз болады. Біз тікелей біле алмайтын заттар мен құбылыстарды тек ойлау арқылы ғана білеміз. Түйсік, кабылдау процестерінде сыртқы дүниенің заттары мен құбылыстары жайлы қарапайым қорытындылар жасалады. Бірақ қарапайым қорытындылар сыртқы дүние заттары мен құбыдыстарының ішкі құрылысын, оның қажетті қатынастары мен байланыстарын жөнді ашып бере алмайды. Адамның ой-әрекеті әсіресе тұрлі мәселелерді бір-біріне жанастыра отырып шешуде өте жақсы көрінеді.

Педагогикалық ойлау - кез келген педагогикалық құбылысты тікелей немесе жанама түрде белгілі бір көзқараспен ой елегінен өткізу бойынша жасалатын әрекет. Оның мәні - білімнің мазмұны, мұғалімнің және оқушының қызметі сияқты үш бөлшектің сәйкестігінде.

1.«Айтыс эмбемасы »Оқушыларға кәде-сый жасауды үйрету мүйіз бен мыс сымның үйлеслігімдігі мүйізбен сүйекті өңдеу технологиясын меңгеру ата –бабадан қалған өнерді жағырту.

2.Орнамент«әсемдеу,сәндеу»деген ұғымды білдіретін латын сөзі.Қазақ тілінде бұл термин «ою-өрнек»боп алынып жүр.

Сандықша ою өрнегі пирография техникасын меңгеруде.

3.Қазақтың көрнекті жазушысы Мұхтар Әуезов «Ел болам десең бесігің түзе.»деген.Бесік.Ұқыпты отбасында бесік қасиетті мүлік саналатып,ағадан-ініге,ападан сіңіліге беріліп отырған.Мұны ұрпақ жалғастығы дейді.


4.Балта.Қара қазан.Күбі

Ағаш құраумен,қайық,арба,шана жасаумен кәсіп етушілерді балташы деген.Балта құрал сайман.

«Қара бала сары қазан қамы үшін»дегендей.Қазан. Күбі-іркіт пісетін,қымыз ашытатын ағаштан жасалған бұйым.

5.Бақша құрал-саймнндары.Топрақ өңдеуге қажетті;тырмауыш,тесе,су құйғыш(лейка).

Зеңбірак макеті. Әскери құрал. .Өскемен қаласы әкімдігінің «А.Байтұрсынов атындағы №20орта мектебі»коммуналдық мемлекеттік мекемесі.



ГАЗ-66 автомобилін істеу кезінде оқушылардың еліктеуге,тәжірибе жыйнауға,ойлау қабілетін артыруға көмектесті атап айтқанда ;автомобилдердің тарихнан біліктілігіне,сурет және сызу пәнінен алған білімін ұштастыра отырып.


Cadillac Model 30 self starer.Өскемен қаласы әкімдігінің «А.Байтұрсынов атындағы №20орта мектебі»коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

Кәдесый домбыра мен қылқобыз компазициясы.

Домбыра кәде сый .