Туребаева Сағыныш Нургалиевна №13 қазақ-орыс жалпы білім беретін орта мектебінің І санатты бастауыш сынып мұғалімі

Туребаева Сағыныш Нургалиевна

№13 қазақ-орыс жалпы білім беретін орта мектебінің І санатты бастауыш сынып мұғалімі

Қазақ тілінен ашық сабақ
Тақырыбы: Қарсы мәндес сын есім.
Мақсаты: Оқушылардың қарсы мәндес сын есім туралы алған түсінігін кеңейте түсу. Заттардың жалпы сапалық белгілерін топтап, айыруға үйрету. Оқушылардың сөздік қорын молайту, қоршаған ортадағы құбылыстар мен заттардың әр алуан қасиеттерін, белгілерін бақылай білуге, байқағыштыққа үйрету.
Сабақтың түрі: қайталау сабағы
Сабақтың әдісі: сто стратегиялары, топпен жұмыс
Техникалық жабдық: интерактивті тақта
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Психологиялық дайындық.
Сабақтың ұстанымы: Сүйіп істеген іс шаршатпайды.
Мұғалімнің сөзі: Сүйікті ісімен айналысу адамның өзіне деген сенімділігі артып шығармашылықпен еңбек етуіне ықпал етеді. Адам табиғатынан бір іске қабілетті, дарынды болады. Өз мүмкіндіктерін орынды қолдана білген адам айналасындағылардың құрметіне ие болады. Егер, сендер қонақтардың құрметіне ие болғыларың келсе, бар мүмкіндікті пайдаланып, берілген тапсырмаларды мүдірмей орындасаңдар нұр үстіне нұр болар еді.
2. Топқа бөлу. Әр топқа бағалау парақтары таратылып беріледі.
II. Жаңа сабаққа дайындық.

1. Мақсатпен таныстыру.

2. Жұмыс кезеңімен таныстыру.

а) Білгенге маржан, білмеске арзан.

ә) Ой қозғау.

б) Ойға түстім, ойландым.

в) Сәулең болса кеудеңде

г) Ой түбінде алтын бар, ойлай берсең табылар.
Енді 1-ші кезең бойынша сабағымызды бастайық. «Білгенге маржан, білмеске арзан» бұл кезеңде әр топ оқушылары бір-біріне сұрақтар қояды.
III. Жаңа сабақ.

1. Ой қозғау.

Интерактивті тақтадан алынған әріптерден сын есімдер жазады, содан соң кесте толтырылады.

А	Ж	Қ	Е

3. Ойға түстім, ойландым. Бұл кезеңде «Тұра берген су сасиды, ойламасаң ми сасиды», - демекши ойға түсіп, миымызды қозғап бір сәт мына бөлімдегі тапсырмаларды орындайық.

а) Оқулықпен жұмыс

13-жаттығуда қарсы мәндес сын есімдерді тауып, астын сызу, мақалдардың мағынасын түсіндіру.

ә) Тақтамен жұмыс. Қарсы мәндес сын есімдерді бір-бірімен сәйкестендіру.

15-жаттығу орындалады, әр сөздің мағынасы түсіндіріледі.

Міне, балалар ой қозғап, ойланып, миымызды қозғадық. Енді келесі кезеңге көшейік.

4. Сәулең болса кеудеңде. «Болжау стратегиясы».

- Бұл кезең неге бұлай аталып тұр? Ойланып көріңдер, сендердің ойларыңмен сәйкес келе ме екен?

Әр топқа тапсырма беріледі. Әр топ бірігіп, ақылдасып бір оқушыға сөз береді.

Балалар, сендердің ойлағандарың тақырыпқа сай келді ме? Сендердің әрқайсыларың білімдісіңдер, сондықтан әркім өзінің жүрегіндегі білім сәулесін көрсетсе қандай жақсы. Кеудесінде білім сәулесі бар оқушы барлық тапсырманы орындай алады.

5. Ой түбінде алтын бар, ойлай берсең табылар. «Еркін жазу» стратегиясы

1. Шығармашылық жұмыс.

Ребустың шешуіндегі сөзді қатыстырып сөйлем құра. 1 жолға өзің жаз, 2-ші жолды бос тастап отыр, содан кейін көршіңмен алмастыр.

«Қабырғаға қарап оқы» стратегиясы.

Қабырғаға қарап оқыған соң, редакциялап, жариялауға дайындаламыз.

«Автордың орындығына» отыру.

Автордың орындығында отырғанда қандай сезімде болдың?
Сенің жазғаның және көршіңнің жазғаны сәйкес келді ме?

IV. Қорытынды.

1. Істеген жұмысымыздың түйінін табу мақсатында терме диктантын бәріміз бірігіп орындаймыз. Сөйлем ішінен сын есімдерді жаз.

2. Кестеге қарап тексеру.

Кең болсаң кем болмайсың.

Атам көне кітаптарды жинап жүреді.

Ақылды бала – мақтаныш.

Ұшқалақ баланың ісі оңбас.
V. Рефлексия

- Бүгінгі жұмыс ұнады ма? Шаршадыңдар ма? Біздің бүгінгі сабағымыздың «Сүйіп істеген іс шаршатпайды» деген устанымын басшылыққа ала отырып әр шаруаны ынтамен, ықыласпен істедік. Егер әрі қарай да осылай жалғасын тапса онда біз жақсы нәтижелерге жетеміз.

«Жүректен жүрекке».
VI. Бағалау.

VII. Үйге тапсырма.
Қосымша

Көп нүктенің орнына қарсы мәндес сын есімді қойындар:

Жақсы – жаныңа жолдас,
... – малыңа жолдас.
Бетегеден биік – жусаннан...
Батырдың өмірі қысқа,

Даңқы...
Сипатталғанды табыңдар.

Ақ, тәтті, қатты, (ұсақ) – бұл не?

Домалақ, жұмсақ, үрленген. - ...

Ащы, қызыл, жасыл - ...

Тәтті, нәрлі, қызыл, сары, көк - ...

Қышқыл, қою қызыл, домалақ - ...

Екі мәтінді салыстыр, мағынасы бойынша қарама-қарсы сын есімдерді зат есімдермен бірге ата:
Жаңбыр алдында

Бетіңе суық жел соғады. Ауыр бұлттар өзен үстіне төніп тұр. Найзағайдың қатты күркіреген даусы естіледі.

Жаңбырдан соң.

Бетіңді жылы жел желпиді. Өзен үстінде жеңіл бұлттар қалқиды. Алыстан найзағайдың әлсіз даусы естіледі.

Көп нүктенің орнына қарама-қарсы сын есімді қойындар:

Кит – үлкен жануар, ал шабақ - ... балық.

Қоян – қорқақ аң, ал арыстан - ... аң.

Көлшік – таяз, ал теңіз - ... .

Пияздың дәмі – ащы, кәмпиттің дәмі - ... .
Сағыныш Нұрғалиқызы Төребаева

Жезқазған қаласы № орта мектептің

бастауыш сынып мұғалімі
Тақырыбы: Жазу арқылы оқушының тіл мәдениетін дамыту.

Мақсаты: Жазу әрекеті арқылы оқушылардың тілдік құзіреттілігін арттыру.

Міндеттері: Ғылыми-әдістемелік, теориялық әдебиеттерді оқып, танысу;

Оқушылардың тілдік құзіреттіліктерін зерттеу;
Жазу әдістері мен тәсілдері негізінде тапсырмаларды жинақтау;
Жазба жұмысының дамуын зерттеу;
Оқушылардың жазба жұмыстарының нәтижесін шығару

Жазу – тыңғылықты іс-әрекеттің түрі. Жазу – адам баласының көрікті ойларының «камера хранениясы». Жазуға отырсаң, әр ойға, әр сөзге ойлана, мән бере қарайсың. Оқушы жазуды қалай жүзеге асырып жүр? Мені осы сұрақ қызықтырды. Оқушының қалай, нені жазатыны бақылауға алдым...алдым да...жазу үшін оқушыға жүйелі бағыт беру керек екенін, жазудың қаншалықты маңызды екенін түсіндіру керектігін ұқтым.

Оқушы – керемет ой-пікірлер мен көзқарастардың иесі(фантазер), байқампаз. Табиғаттың балаға берген осы бір сыйын дамыту – әрбір ересек адамның, әсіресе, әдебиетші мұғалімнің игілікті міндеті ғой деп есептедім.

Оқушының бәрін бірдей жазушы, тілші, ақын, ету мүмкін емес, әрине, бірақ жан-жақты талап қою арқылы жазуды қолға алсақ, ең әуелі, оқушыда:

Жүйелі ойлау қабілеті оянады;
Сауатты болуға жол ашылады;
Сөздік қор жиналады;
Ізденіс күшейеді.

Осы жетістіктер менің өқушыларымнан байқала бастағанын қуана айтқым келеді.

Әдебиет және тіл сабақтарында:

Тақырып мазмұнына қарай сауаттылық ашатын хаттар жаздыру;
Әдеби шығармалардан қазақ тілі ережелеріне мысал, дәлел болатын сөйлемдер теру;
Күнделіктер жаздыру;
Ауызекі диалогтар жаздыру;
Өз пікірлері мен көзқарастарын қағаз бетіне жаздыру;
Өздеріне өмірбаян, достарына мінездеме жаздыру;
Кейіпкерлердің портреттерін жаздыру:
Бірінің ойын бірі жазбаша жалғап жаздыру(ойды жалғау);
Автордың ойын аяқтату жұмыстары жүреді.

Бұның қай-қайсысы да баланың еркін отырып, өзінше жазуына, өз бетімен жұмыстануына, мүмкіндік береді. Мысалы шығарма жазу оңай жұмыс емес. Шығарма белгілі бір туындының мазмұны бойынша сөз теру жұмысы емес. Шығарма дегенді балаға «өзіңді лирикалық кейіпкер ретінде қосасың», «өзіндік пікірлеріңді кірістіресің», - деп үйретуіміз керек. Ал баланың бәрі бұл мәселеге оңай келе алмайды. Не істеу керек? Мұғалім өзі мағыналы сұрақтар әзірлеп, сол сұрақтарға мәнді жауаптар талап етсе, оқушылар үшін бұл аса қиын емес. Кейін тек жауаптарды оқып көрсеңіз керемет шығарма оқуға болады екен. Осы әдіс бірнеше рет қайталанғаннан кейін бала шығармаларды сұрақсыз-ақ жазуға дағдыланады. Бала логикасын дамытуды, өзін еркін сезінуді, ойлану қабілетін шектемеуді көздеген дұрыс. Қателер мен жалаң ойларын, теріс пікірлерін уақытылы қадағалап, уақытылы ескертулер беру – жақсы нәтижелер береді деп ойлаймын.

Ескертулер алдында неліктен бұлай ойланатынын, бұл ой балаға қалай келгенін біліп алу шарт. Әйтпеген күнде бала сенімі жоғалып кетуі мүмкін.

Жазба жұмыстарының оқушы ойын дамытудағы маңызы туралы көп ойланып жүруші едім. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» жобасының үшінші жазу семинарынан кейін оқушылардың жазба жұмыстарына назар аудара бастадым.

Дәстүрлі сабақ беру кезіндегі жүргізілетін жазба жұмыстарының кемшілігін қазір анық байқадым. Кей жағдайда тақырыпты таңдауға еркіндік берілмейтін және жазуға деген дайындық жұмысы жүргізілмейтін. Сондықтан да шығар балалар еркін көсіліп жаза алмайтын.

«Бала ойының дамуының ең маңызды бөлігінің бірі жазу процесін қалай ұйымдастырамын?», «Жазу арқылы оқушының ойын, тілін қалай дамытамын?», «Оқушыларды жазу процесіне қалай құлшындыруға болады?» деген сұрақтар төңірегінде ойлана бастадым. Алдымен оқушыға бағытталған сабақ процесін дұрыс ұйымдастыру керек екендігін түсіндім. Өзім сабақ беретін сыныптардағы оқушылардың жазу процесі кезіндегі іс-әрекеттерін зерттей бастадым. Рауан, Жанель, Ділназ сияқты оқушыларым ойын ауызша өте жақсы жеткізгенімен, олардың жазу процесінде қиындықтар кездесетін. Осы үш оқушыны жеке бақылауды қолға алдым.

Менің зерттеу барысыма ықпал еткен екі нәрсе болды. Олар, біріншіден, қазқтың ұлы ақыны Абайдың он бесінші қара сөзінде: «Егер есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмысында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен өзің есеп ал» деп айтылған терең ойларының осы жобаның философиясы мен ундесуі болса. Екіншіден, сабақ талдау барысында айтылған әрбір мұғалім: «Менің бүгінгі сабағымнан оқушым не үйренді?», «Мен бүгін өз білімімді толықтыру үшін не істедім?» деген сұрақтар төңірегінде істеген ісіне есеп беріп отыру керек деп айтқан С. Мирсейтованың пікірі.

Оқушыға бағытталған сабақ процесін ұйымдастыру кезінде де осы мәселелерге көңіл бөлдім. Тіл дамыту сабағында «Қыс» деген тақырыпты балалардың қабылдауын бақылау үшін екі сыныпта екі түрлі өткіздім. Дәстүрлі түрді өткізген сабағымда оқушыларға осы тақырыпқа шығарма жазуын ұсындым. Бірақ нәтижесі ойдағыдай болмады, әсерлі шығармалар жазылмады. «Ертеңгі сабағымда нені өтгертемін?», «Олардың жазу процесінің өзгеруіне қалай көмектесемін?» деген ойға қалдым. Келесі күні 4 «е»-сыныбында осы тақырыпты «Кубизм әдісін» пайдалану арқылы өткіздім. Кубиктің 6-бетінде тапсырманы оқушылар қызу талқылады.

1-топ. Қыс мезгіліне байланысты суреттер салды, сөзбен толықтырды.

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау танымас тірі жанды,

Үсті басы ақ қырау, түсі суық.

Басқан жері сықырлап келіп қалды,- деп Абай атамыз қысты кәрі кісі бейнесінде суреттеген.

2-топ. Қыс пен көктем мезгілдерін Венн диаграммасы бойынша салыстырады.

3-топ. А. Құнанбаевтің «Қыс» өлеңін жатқа оқыды. Мақал-мәтелдер, жұмбақтар айтылды.

«Жазда арбаңды сайла, қыста шанаңды сайла».

4-топ. Менің көз алдымда ақ көрпеге оранған дала елестейді. Сылдырап аққан өзен мұз болып қатып қалады. Ұлпа қар үздіксіз жауа берсе екен деп ойлайсың.

5-топ. Бу түріндегі су аспанда қарға айналғанда, қар түйіршігі ерекше күйге енеді. Қардың ақ түсті болуы сәуленің осындай түрде шағылысуынан пайда болады.

6-топ. Сендерге қандай жыл мезгілі ұнайды? Осы топ арасындағы оқушылардың бірі жаз мезгілін, бірі қыс мезгілін қалады.

1-оқушы: Маған қыс мезгілі ұнайды. Себебі, қыста шанамен сырғанап, мұз айдынында коньки тебуді жақсы көремін. Сонымен бірге қар көп жауса, ылғал мол болады. Егін жақсы өседі.

2-оқушы: Маған жаз мезгілі ұнайды. Қыста қиындықтар көп болады. Жазда суға шомыласың. Жасыл жайлаудағы атаң мен әжеңнің ауылына барасың.

Тақырыпты топта қызу талқылағаннан кейін(суреттеу, зерттеу, салыстыру) барып, оқушыларға ой толғанысқа мүмкіндік берілді. Оларға «Бірден жазбаңдар» деп ескерттім. «Бір жол тастап жазу» «Қабырғаға қарап оқу», «Редакциялау» жұмыстарынан кейін барып оқушылар таңдаулы шығарманы «Автор орындығына» ұсынды. Бұрын жазуында қиындық кездесіп жүрген Меруерт те өз ойын сапалы, жүйелі, көркем жазыпты.

Қыс.

Міне, көптен күткен қыс мезгілі де келді. Далаға қарасаң, ақ көрпе жамылғандай. Парақ таппағандай аяз да терезеге сурет салып қоймайды. Сылдырап аққан мөлдір өзен қалың мұз болып қатып қалды. Жасыл жайлау, қызғалдақтар сағындырады.

Дәстүрлі формада өткізген сабағымнан айырмашылығы жер мен көктей болды.

Жазуға арналған көптеген стратегияларды пайдалану алдында үйден ойланамын: «Ертеңгі сабағымда осы әдістер оқушының жазу процесін дамыта ма?», «Жазу үшін тағы не қажет?» көмектесетініне көзім жеткенде пайдаланамын. Тақырып мазмұнына қарай сауаттылық ашатын хаттар жаздырттым.

5-сыныптармен Ә. Тәжібаевтің «Толағай» ертегісіне кейін оқушылардың өзіндік ой толғаулары мен Толағайға жазған хаттарынан олардың жазу процесінің дамығандығын байқаймыз.

Бақытжанова Айсұлу: мен «Толағай» ертегісін оқып, өзімнің бойымда кремет бір толассыз күштің пайда болғанын байқадым. Мен де Толағай сияқты өзімнің жеріме, атамекеніме, Отаныма көмектесер едім. Мен келешекте елімді қорғайтын батыр-жауынгер боламын. Кешегі Таразда болған келеңсіз оқиғада өзінің жанынан гөрі елдің жанын ойлап, өз өмірін қыршынан қиып кеткен жол полициясы Байтасов ағаның ерлігіне сүйсінемін. Осындай батыр ағаларымыз көп болса, бізді ешбір жау ала алмас еді.

Ибаділдә Ділназ: Сәлем Толағай. Мен сен туралы керемет ертегі оқып, ерлігіне, алып бір күшіне тәнті болдым. Сен жасаған ерлікті елің ешқашан ұмытпайды. Толассыз ерлігіңнің арқасында елін жақсы өмір сүріп, сен сияқты батырларын еске алуда. Білесің бе? Сен жайлы оқып, естігеннен кейін өзімнің бойымда еліме, Отаныма деген патриоттық сезімім оянды. Мен елімнің даңқын, білімім арқылы танытамын. Ыбырай Алтынсариннің «Дүние қалай етсең табылады» әңгімесін топ бойынша оқып, өз ойларын ортаға салды, еркін жазу стратегиясы бойынша оқушылар әңгімесінің кейіпкері Антонға хат жазды.

Серіков Рауан: Сәлем, Антон. Сен алдымен тіленші болған екенсің. Бұл мінезің маған ұнаған жоқ. Ал сенің тіленші болуды ұмытып, жұмыс істегенің маған қатты ұнайды. Мен де сен сияқты еңбектің не екенін түсіндім. Менің еңбегім сабақ. Мен келешекте ойлап, сабақты жақсы оқимын. Мен біреу үшін емес, өзім үшін оқимын. Рахмет! Сау бол Антон!

Нұрымбетова Дильназ: сәлеметсіз бе, Антон! Сен қазір бақытты жандардың бірі екенсің! Өйткені еңбек істей жүріп дүкеннің басшысы болдың. Мен саған ризамын! Сен қандай тіленші болғаныңмен, бойыңда еңбекке деген құштарлықтың бар екендігін көрсете білдің. Әрі қарай еңбектене бер. «Еңбек түбі - береке» дегендей еңбегің жана берсін!

«Әңгімені бөлісіп жазу» әдісін алған оқушыларға өз ойларын байланыстыра отырып, бірін-бірі толықтырып, жүйелі жазбаша жеткізу әдісі ретінде қолданамын. Төселе келе бұл әдісті дамыту арқылы ортақ шығармалар жазуына қол жеткіздім. 4-сынып оқушыларына «Тұрақты тіркестер», «Мақал-мәтелдер» туралы білімдерін бекіту сабағында осы әдісті пайдаландым. Нәтижесінде мынадай әңгіме пайда болды.

«Айырылмас достар»

Айгүл мен Айжан кенеттен ренжісіп қалды. Сол күннен бастап Айжан Айгүлмен сөйлеспей қойды. Ұрыстың негізгі себебі Айгүлдің аузында сөз тұрмайтындығы еді. «Досыңды ешқашан сатпа» деген мақал есіне түсіп, көзіне жас алды. Бұрын араларында мұндай ұрыс болмаған еді. Кінәсін түсінген Айгүл одан кешірім сұрады. «Алдыңа келсе, атаңның құнын кеш» деген мақал бар емес пе? Сол күннен бастап Айгүл мен Айжан бұрынша тонның ішкі бауында дос болып кетті. Оқушылар шағын әңгімесінің сюжеттік құрылымын сақтай отырып, бірінің ойын бірі дамытып, әп-әдемі әңгіме жазып шықты.

«Әңгімені бөлісіп жазу» оқушыларыма не берді?

Топпен тығыз ынтымақтастықта жұмыс істеуге үйренді;
Бірінің ойын бірі жалғастырып жазу арқылы ойы дамыды;
Достық жібі үзілмеді;
Оқушылардың қарым-қатынасына әсер етті;
Шығарманың композициялық құрылымын терең меңгерді;
Шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыланды.

Әдебиеттік оқу сабағында да көркем шығармалардың мәтінін оқушыға терең меңгерту үшін жан-жақты талқылау жұмытарын жүргіземін. Содан кейін барып шығарма кейіпкерлерін талдаудың жазбаша түрлерін ұсынамын.

Ш. Мұртазаның «Тұтқын бала» шығармасын өткенде Тұрар бейнесін жан-жақты ашу мақсатында «Концептуальді кестені» пайдаландым. Оқушылар тапсырманы дәптерлеріне қызыға орындады. Тіпті үйден тағы да қайта қарап, өңдеп, толықтырып жазып келгені болды. Оның дәлелі Аружанның жұмысы.

(Концептуальді кесені қараңыз)

Кейіпкер

Өмірге қызығушылығы

Адамгершілігі

Кейіпкер іс-әрекетіне баға

Тұрар

Жоғары

Себебі, оқуды армандады.

Бостандық үшін түрмеден қашып шықты.

Алдына мақсат койып, соған ұмтылды.

Жоғары

Себебі, мұғалімі Иван Владимировичке бүлдірген нәрселерін жасырмады.

Тұрар өте сезімтал, бауырмашыл. Ол Семашко мырзаның артынан еріп бара жатқанда өзіне күлген Атамырзаға да қимастықпен қарады.

Тұрар-қайтпас қайсар. Әкесінің атын, өз атын өшірмеу үшін куәлігіне өз атын жазды.

Жоғары

Приходько мырзаның айтқаны екі етпей орындады, әкесін дарға асудан құтқарып қалар деп ойлады.

Үздік оқыды. Соның арқасында тілмаш, писарь болды.

Әкесінің сөзін үнемі есіне сақтады. Ешқашан жасымады. Басқа дінді мойындамады.

Жан-жақты жазба жұмыстары жүргізілгеннен кейін оқушыларда ой-толғаныс пайда болды. Шығармадағы жағымды, жағымсыз кейіпкерлер бейнесі оқушылардың жан дүниесіне әсер етеді. Шығарманың авторына, кейіпкеріне деген көзқарас пайда болады. Оқушыларыма толғаныстарын «Сауаттылықты ашатын хаттар» әдісі бойынша кейіпкерге, авторға хат жазу арқылы да білодіруге болатынын түсіндірдім. Д. Исабековтің «Дермене» повесін өткенде оқушыларға Омаштың Тоқсанбай қартқа, оның немересіне жасаған қатыгездігі қатты әсер етті. Сыныптың бәрі Омашқа, Тоқсанбай қартқа хат жазды. Ділназ, Аружан, Асұлудың жазған хаттары өте әсерлі болды.

Сәлеметсіз бе, Омаш! Сіз неге осыншама қатыгез адамсыз? Бейшара балапанды аясаңыз қайтеді? Оған қоса өзіңіздің әкеңізбен бірдей адамды алдап кетуге қалай батылыңыз жетеді? Сіз өзіңіздің адамгершілігіңіздің жоқтығын көрсеттіңіз. Сіздің өтірік сөзіңізге Тоқсанбай қарт шынымен сенеді деп ойлайсыз ба? Жоқ, ол сізге сенген жоқ. Сонда да сізді үйіне шақырды. Ол кісі-өте адал, қайырымды жан. Барлық адамның қатесін кешіреді.

Сіз Тоқсанбай қарттан кешірім сұрауыңыз керек.

Сәлеммен Айсұлу

4 «Е»сыныбы

Менің оқушыларыма шығарма кейіпкерлеріне, авторына хат жазу өте ұнайды. Оқушыларымның толғанысынан осыны сезінгендеймін. Оқушы кейіпкерге деген көзқарасын білдіріп қана қойған жоқ, жазу арқылы ойы да бағытталған сабақ процесін дұрыс ұйымдастыруымның нәтижесінде сапалы, жүйелі, дамыған жазуларды дүниеге әкелді.

Ой-толғаныс сатысында жазылатын эссе – оқушыларымның ең сүйікті ісі. Мен олардың эсселерін оқып отырып жазатын дәрежеге жеткенін байқадым. Оның дәлелі Аружанның жұмысы.

М. Мақатаевтің «Қара өлең» атты өлеңінен алған әсерім мен бұл өлеңді тыңдағанда үлкен әсер алдым. Ақынның ойы ол Лермонтов, Пушкин сияқты болмай–ақ қойғысы, одан да қазақтың қара өлеңін әрі қарай жалғастырғысы келді. Ақын өзі күшті ақындардың бірі болса да, өзін ақынмын деп санаған жоқ. Тек қазақтың қара өлеңін ілгері қарай дамытып, қайтарып жүрген қарапайым адамдардың бірімін деп есептеді. М. Мақатаев – атақты ақын. Егер М. Мақатаев өзін ақынмын деп есептемесе, біз кімбіз?

Жазу процесінде кездескен қиындықтарды жеңуге көмектескен жазу әдістері бізге ұнау үшін емес, жазу арқылы дамуымыз үшін аса қажет екендігін оқушыларым жақсы түсінеді. Оқушыларымның жазу арқылы ойының дамуына жазу бағытындағы сабақтарды дұрыс өткізуімнің денәтижесі болды. Қазіргі кезде олар жазуға ынталы, қызыға қатысады. Алғашында алынбайтын қамал сияқты болса, ал қазір қуаныш әкеле бастады.

Жазған жазба жұмыстарының «Ботақаным» журналына жариялануы үлкен шабыт әкелді. Жазу да оқытудың бір формасы, жазуды үйретуге оқумен бірдей назар аудару керек. Сондықтан мен де жазу процесі сын тұрғысынан ойлауды дамытады деген сөзге қосыламын. Себебі жазу кезінде ғажайып ойлар пайда болады. Кейде өзім жол-жөнекей жазылған жазбаларымды оқып, жазып үйрену үшін, көп оқып жазу керек(С.Мирсейтова) деген сөздерге толық қосыламын. Себебі, Аружан,Айсұлу,Ділназ сияқты оқушыларымның жазба жұмыстарын сіздерге оқи отырып, олардың шын мәнінде сын тұрғысынан ойлап, жаза алатын оқушылар қатарына қосылғанын дәлелдеп отырмын.

Сонымен жазу процесі арқылы мен не үйрендім, оқушым не үйренді? Оқушыларыммен біргеізденемін, бірге дамимын. Оқушыларымның жазба процестерінің өзгеруін бақылау мен зерттеудің нәтижесінде зерттеуші мұғалімге айналамын.

Жазуды дұрыс жүргізу, ойларын мағыналы мағыналы түрде жеткізу жұмысын атқарғанда біз мынадай қорытындыға келдік:

Жазба жұмысы оқушыларға қуаныш әкелді;
Өмірге деген өз ойын білдіретін қайталанбас жазу стилі пайда болды;
Кей жағдайда тақырып таңдауға еркіндік берілді;
Жазу әрекеті оқушының ойлау қабілетін дамытты;
Шығарма деген өз пайымы арқылы терең көзқарасын жеткізе білді;
Жазған жұмыстарын алмасу рақылы өз ойын ашық, жасқанбай айтуға, басқа оқушының ойын дұрыс қабылдауға үйренді;
Шығармашылық жұмысқа белсене араласты;
«Ботақаным» журналынан «Сын тұрғысынан ойлау» жобасының жұмыстарына үздіксіз көрінетін болды.

Қолданылған әдебиеттер:

М. Жұмабаев «Педагогика»
Әрекеттегі RWCT философиясы мен әдістері. С. Мирсейтова ред. 2004, Алматы: ИздатМаркет, переизд. 2006, 2009, 2011Алматы: Верена.
З.Қабдолов «Әдебиет теориясының негіздері» Алматы 1971
Қ. Тасболатов «Әдебиет сабағында оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру жолдары» А, 1974
Мектеп және жоғарғы оқу орындары: ой қозғағыштар, ізденістер, табыстар. А. Әлімова және С. Мирсейтова ред. 2005, Алматы Верена
Идеи Дьюи и наша практика. Под ред. С. Бахишевой и С. Мирсейтовой . 2005, Алматы: Верена
Мирсейтова С. Словарь RWCT. 2005, переизд. 2006,2009. Алматы: Верена.
Язык и культура. 2007. Алматы: Верена. Под. Ред. С. Мирсейтовой

Кейіпкер	Өмірге қызығушылығы	Адамгершілігі	Кейіпкер іс-әрекетіне баға
Тұрар	Жоғары Себебі, оқуды армандады. Бостандық үшін түрмеден қашып шықты. Алдына мақсат койып, соған ұмтылды.	Жоғары Себебі, мұғалімі Иван Владимировичке бүлдірген нәрселерін жасырмады. Тұрар өте сезімтал, бауырмашыл. Ол Семашко мырзаның артынан еріп бара жатқанда өзіне күлген Атамырзаға да қимастықпен қарады. Тұрар-қайтпас қайсар. Әкесінің атын, өз атын өшірмеу үшін куәлігіне өз атын жазды.	Жоғары Приходько мырзаның айтқаны екі етпей орындады, әкесін дарға асудан құтқарып қалар деп ойлады. Үздік оқыды. Соның арқасында тілмаш, писарь болды. Әкесінің сөзін үнемі есіне сақтады. Ешқашан жасымады. Басқа дінді мойындамады.