2. Қазақстанда «Қазпочта» акционерлік қоғамының дамуы
«Қазпочта» акционерлік қоғамының даму әрекеті, жалпы экономикалық сипаттамасы
Қазпочта ТМД аумағында бірінші болып пошта-жинақ жүйесін құрастырып енгізген бірден-бір пошта әкімшілігі болып табылады. «Қазпочта» АҚ-ның сапалы пошта-жинақ жүйесін құрастырудағы жұмысының нәтижелері байланыс саласындағы аймақтық достастықпен сәтті деп танылды. Ал Қазақстандағы жаңа пошта жүйесінің үлгісі Достастық  елдері пошта әкімшіліктері үшін болашағы мол даму жолы ретінде атап өтілді. Бүгінгі күні қазақстандық пошта 21 000-ға жуық қызметкер, республика бойынша 3200 байланыс бөлімшелері, 14 облыстық және 4 республикалық мәндегі филиалдан тұрады. Қазіргі кезде қазақстандық поштаны көп функционалды қаржылық супермаркетке айналдыру үрдісі жедел іске асырылуда. Мұнда жақын арада пошталық, қаржылық және басқа да қызметтер көрсетіледі. Қазақстан сияқты үлкен мемлекетте ақпараттық қоғамның дамуы жағдайында әмбебап логистикалық операторының қызметінсіз мүмкін емес. Пошта саласында жүріп жатқан өзгерістер, тұтастай алғанда компанияның алға жылжуына негіз қалады. «Standard & Poor's» халықаралық рейтингтік агенттігі 2005 жылы «Қазпочта» АҚ-ға ұзақ мерзімді несиелік ВВ+ «Тұрақты» рейтингісін берді. Бұл компанияның тұрақты дамып келе жатқан кәсіпорын екенін дәлелдейді. «Қазпочта» АҚ 2006 жылдың қаңтарынан «Самұрық» мемлекеттік холдингісіне кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты мақсаттар корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар жемісті болды.Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму тұжырымдамасын емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын жаңартатын бағдарламаны қамтитын 2007-2009 жылдарға дамудың стратегиялық бағыттары бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру болып табылады. «Қазпочта» АҚ 2006 жылдың қаңтарынан «Самұрық» мемлекеттік холдингісіне кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты мақсаттар корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар жемісті болды. Осы уақыт ішінде осындай мемлекеттің шешімін дұрыс қабылдау мен түсінуде келді. Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму тұжырымдамасын емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын жаңартатын бағдарламаны қамтитын 2007-2009 жылдарға дамудың стратегиялық бағыттары бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру болып табылады. Бұл шаралар көптеген стратегиялық маңызды міндеттерді орындауды ұйғарады. Бірінші кезекте қаржыландыру көздерін аймақтық желіні қалалық, аудандық, ауылдық деңгейде дамытуға толық мобилизациялау қажет. Бұл жан-жақты әрі ақпараттық-техникалық жабдықтау деңгейінде стандартты пошта-жинақтау қызметтерінің тізімін сапалы негізде көрсетуге мүмкіндік береді. Екіншіден, бұл қайта жабдықталған пошта байланысы бөлімшелерінде «электронды үкімет» жүйесіне қосылу, несиелеу, тұрғын үй салу жинақтарын жасау үшін теле және ақпараттық-коммуникациялық қызметтерді дамыту есебінен көрсетілетін қызметтер аясын кеңейтуге мүмкіндік береді. Компанияның даму жоспарын іске асыру пошта-жинақтау қызметтерін көрсету деңгейін көтеруге, пошта жөнелтімдерін тасымалдау жиілігін арттыру, сонымен қатар тұтастай алғанда аймақтық желі мен тораптық бағдарларды оңтайландыратын тораптық бағыттар бойынша пошталық жөнелтімдерді жеткізу мерзімін қысқартуға септігін тигізеді.

«Қазпочта» АҚ қызметінің тағы бір оңды нәтижесі клиенттер мен әріптестер жағынан компания қызметтеріне деген жоғары қызуғышылық болып табылады. Пошта – Қазақстан халқының бәріне дерлік қол жетімді бірегей күшті желілік құрылым. Қазпочта ең пәрменді филиалдық желіге ие. Республикада мұндай желіге іспеттес желі жоқ. Қазпочтаның барлық облыстық филиалдарында «K-mobile» мен «K-cell» ұялы байланыс қызметтері үшін төлемдерді қабылдаудан жаңа жобаларды іске асыру бойынша бағдарламалық өнімдер сәтті қолданылып келеді.

2006 жылдың мамырында Қазпочта құнды қағаздар рыногында трансфер-агенттік қызметті іске асыруға лицензияны алды. Бұл компанияның трансфер-агенттік қызметтерді көрсетудегі жұмысын кеңейтуге мүмкіндік берді. Қазіргі кезде «Қазпочта» АҚ өзінің қызметін құнды қағаздар рыногында белсенді түрде дамытуда. Мұнда негізгі екі бағытты атап өтуге болады.

Біріншісі пошта секторында «Казпост-секьюритиз» деп аталатын бірегей жобаны қамтиды. Ол бүгінде Қазпочтада енгізілуде. Мұнда Алматы қаласы Аймақтық қаржы орталығы алаңында құнды қағаздармен түрлі операцияларды жүргізу ұйғарылады.

Екінші бағыт «Қазпочта» АҚ құнды қағаздар рыногында трансфер-агенттік желіні дамытуды айқындайды. Осыған байланысты «Самұрық» мемлекеттік холдингінің «Қазақтелеком» АҚ-ның 4,6% жай акциялары мемлекеттік пакетін «Қазпочта» АҚ трансфер-агенттік пункттері арқылы сату тәжірибесі сәтті болды. Қазпочтаның трансфер-агенттік пункттері инвесторлар мен сатушылар арасында байланыстырушы түйін қызметін атқарады. Трансфер агенттік желі арқылы акцияларды сатып алу өтініштері бүкіл Қазақстан бойынша қабылданды. Аймақтардағы инвесторлар акцияларды сатып алу келісімін өздері тұрған жерден-ақ жүзеге асырды. Бұл жобаны іске асыру трансфер агенттік желіні қолданудың инвесторлар үшін де, Қазпочта үшін де тиімді екенін көрсетті. Бұған дейін трансфер агенттік қызмет қор рыногында табысты қызмет түрлеріне жатпайды деп есептелген.
Бірінші тәжірибе сәтті өткендіктен бұл бағыт одан әрі де белсенді дами береді. Жақын болашақта халыққа «Қазпочта» АҚ-ның барлық ірі қалалық және аудандық пошта байланысы тораптарында орналасқан трансфер агенттік пункттері арқылы акциялар сату жоспарлануда.

Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы аумағында ішкі және халықаралық жөнелтімдерді бақылау автоматтандырылған жүйесін енгізу арқылы қазақстандық пошта халықаралық EMS қызметі сапасын сәтті дамытуда. Бұл сертификаттау деңгейінде өз үлесін тигізді. 2006 жыл қорытындылары бойынша «EMS-Kazpost» қола деңгейіне қол жеткзді.

Қазіргі кезде «IPS-Light» халықаралық бақылау жүйесі барлық облыс орталықтарында орналастырылған. 2006 жылы EDI форматында жөнелтімдер бойынша мәліметтерді жөнелту арқылы бақылау жүйесін жетілдіру жөніндегі іс-шаралар жүзеге асырыла басталды. Бұл жұмыс «International Post Corporation» компаниясымен бірлесіп атқарылуда.

EMS  «Таңертеңгі 10» 10 бағыт бойынша және 4 бағыт бойынша «12-ге дейін жеткізу» қызмет түрлерін көрсету аясы кеңейтілді.

2006 жылдың қазанында Алматыда қазақстандық-эстондық бірлескен кәсіпорын «Электронпост.kz» ашылды. Ол ақпараттық логистика қызметін, соның ішінде пошталық жөнелтімдерді басып шығару мен конверттеуді қамтиды.

«Siemens» компаниясының көліктік-сұрыптаушы логистикасымен танысу мақсатында Будапешт қаласы (Венгрия) мен Констанце қаласында (Германия) келіссөздер өтті. Компанияның тәжірибесі біздің республикада Алматы және Астана қалаларында сұрыптау орталықтарын салу кезінде қолданылмақ. Компанияда қолданыстағы өндірістік қорларға ерекше назар аударылады. 2006 жылы пошта-жинақтау инфрақұрылымын дамытуға 2,5 млрд. теңгеден астам қаражат бөлінді. Бұл өндірістік объектілердің жан-жақты қамтылуына, жеке желінің компьютерлендірілуіне, пошта жабдықтары мен көлік паркінің жаңаруына септігін тигізді. 2006 жылы ұзақ мерзімді салалық бағдарлама аясында жұмыс сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар жобалар жүзеге асырылды. Біріншіден пошта байланыс бөлімшелерін күрделі жөндеуден өткізу жобасы. Бюджеттік инвестициялар есебінен 2007 жылы 111 жаңа ауылдық пошта байланысы бөлімшелері салынып, бүкіл республика бойынша қалалық пошта байланысы бөлімшелері күрделі жөндеуден өтті. Барлық пошта байланысы бөлімшелерінің ішкі жабдықталуы да қазіргі заманғы критерийлерге сай келеді – жиһаз, электронды құрал-жабдықтар, компьютерлік техника, пошталық-кассалық құрал-жабдықтармен толық қамтылған. Қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану арқылы көрсетілетін қызмет түрлері аясы кеңейтіліп, мыңнан астам жұмыс орны жасалынды. Тағы бір маңызды жоба – Қазпочта жүйесі арқылы электронды сауда мүмкіндіктерін дамыту. Бұл мәні зор тапсырманы «Самұрық» мемлекеттік холдингі коллегиясының мәжілісінде «Қазпочта» АҚ басшылығына ҚР Премьер министрі К. Мәсімов жүктеген еді. Жобаны орындау шеңберінде «Қазпочта» АҚ 2007 жылдың тамызында электронды сауда алаңын енгізу бойынша жұмыстарын бастады. Оны ұйымдастыру кезінде ұсынылатын тауарлар мен қызметтерді екіге бөлу – заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлермен ұзақ мерзімді негізде «бизнес – бизнес» ұстанымы бойынша көрсетілетін қызметтер мен тауарлар және қысқа мерзімді «жеке тұлға – тұтынушы» ұстанымына негізделген жеке тұлғалармен ұсынылатын тауарлар мен қызметтер. Бұл механизм қорғалған қызметтер мен тауарларды сату жүйесін құруға мүмкіндік бере отырып, «сатушы – сатып алушы» қарым-қатынастары үрдісін жеңілдетеді.

Бұл жаңа қызмет түрі мемлекеттік тапсырманы орындау болғандықтан, ол әлеуметтік сипатқа ие. Электронды алаңды енгізу үшін барлық ауылдық байланыс бөлімшелерін интернеттендіру бағдарламасы құрастырылды. Интернет сауда республика халқына қарапайым дүкендерде болмайтын ерекше тауарларды үйге жеткізумен алуға мүмкіндік береді. Бұл қажетті тауарды іздеуге кететін уақытты үнемдейді. Осыған байланысты Қазпочта негізінде электронды сауда алаңын құру ең ұтымды шешім болды. Сонымен қатар Қазақстан аумағында Интернет жүйесіне қосылу 45 қоғамдық пункттері ашылды, байланыс бөлімшелері Интернетке қосылуды қажет ететін бағдарламалық қамтумен қамтамасыз етілді.

Қазіргі кезде 89 жедел пошта пункті қызмет көрсетеді, Қазпочта бөлімшелері негізінде «бір терезе» ұстанымы бойынша халыққа қызмет көрсету орталықтары ашылуда. «Қазпочта» АҚ басқаруды нығайту, персоналды оқыту, пошта байланысын жаңарту, бәсекеге қабілетті пошта-жинақ жүйесі мен тұтынушыларға көрсетілетін қызметтер сапасын көтеруге бағытталған қазіргі күнгі ақпараттық-технологиялық тізбектерді енгізуге зор назар аударады. Қоғамның бүгінгі күнгі стратегиясы – көрсетілетін қызметтер аясын кеңейту мен оларға нақты сапа стандарттарын бекіту. Компания сапа менеджменті жүйесін енгізумен белсенді түрде айналысуда. Бұл еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру қарсаңында өте маңызды болып табылады. 2007 жылдың желтоқсанында «Қазпочта» АҚ-ға ХС ИСО 9001:2000 талаптарына сәйкестілік халықаралық сапа сертификаты тапсырылды. Бұл сертификат - компания басқару жүйесінің халықаралық сапа менеджменті стандарттарына сай келетінінің куәлігі. Халықаралық сертификатқа ие болып және сапаға деген ұстанымын көпшілікке паш етіп, «Қазпочта» АҚ өзінің күнделікті жұмысымен халықаралық деңгейге сай сапалы қызмет көрсету компанияның барлық басқару деңгейлерінде, өндрістік бөлімшелерінде басымды міндеті екенін, ал тұтынушылардың қанағаттануын көбейту атқарған жұмысының мақсаты мен нәтижесі екенін растайды.

Қоғамның техника-экономиялық көрсеткіштеріне талдау жасасақ. Кәсіпорының нарықтағы ұстанымын талдау кезінде оның күшті және әлсіз жақтарын ғана емес, әсер ететін нақты факторларды анықтау қажет. Фактор деп экономикалық, өндірістік және өзге де қызмет нәтижесіне әсер ететін үрдістерді қозғаушы күш. Басқаша айтсақ өндіріс тиімділігін анықтауға және әсер етуге мүмкіндік беретін барлық жағдайлар. Факторлардың болуы бәсеке қабілеттілікті қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз. Сондықтан осы факторлар негізінде бәсекелестікті арттыруға ие болу және олар қаншалықты пайдалылығына байланысты болады.

Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігі мынадай факторларға байланысты:

1. 
   Кәсіпорынның өнімдерінің ішкі және сыртқы нарықтағы бәсеке қабілеттілігі.
   
2. 
   Өндірілген өнім түрі.
   
3. 
   Нарықтың сыйымдылығы. (Жыл сайынғы сату көлемі)
   
4. 
   Саланың бәсеке қабілеттілігі.
   
5. 
   Аймақтың немесе елдің бәсеке қабілеттілігі.
   

Ресей ғалымдарының бір тобы негізгі факторларға келесі көрсеткіштерді жатқызады:

1. 
   Кәсіпорынның қаржылық жағдайы.
   
2. 
   Кәсіпорынның өзінің ғылыми зерттеу конструкторлық әзірлемелерге арналған базаның дамуы және оларға жұмсалатын шығындар деңгейі.
   
3. 
   Өнімді өткізу тораптарының болуы.
   
4. 
   Техникалық қызмет көрсету жағдайы.
   
5. 
   Өткізуді ынталандыру құралдары мен жарнама ықпалдығы.
   
6. 
   Негізгі сатып алушылардың төлем қаьілеттілігі және ақпаратпен қамтамасыз етілу деңгейі.
   

Қаржылық тұрақтылығы – табыстың шығынан тұрақты түрде артуы. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануға мүмкіндік береді және оларды тиімді пайдалану арқылы өнім өндіру және өткізу процессін үздіксіз болуына жағдай жасайды. Содан қаржылық тұрақтылық барлық өндірістік-шаруашылық қызмет үрдісінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы тұрақтылық негізгі бөлігі болып табылады.

Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері кәсіпорын активтерінің жағдайын, құылымын, қарыздық капиталды тарту деңгейі осы қарызға қызмет көрсетуді ұйымдастыру қабілетін сипаттайды.

Кәсіпорының қаржылық тұрақтылығын бірқатар көрсеткіштер сипаттайды. Олар :

1. 
   Меншікті капиталды шоғырландыру.
   
2. 
   Қарыздық капиталды шоғырландыру.
   
3. 
   Қаржылық тәелділік коэффициенті.
   
4. 
   Тұрақты қаржыландыру коэффициенті.
   
5. 
   Ағымдағы берешек коэффициенті.
   
6. 
   Қарыздарды меншікті капиталмен жабу коэффициенті.
   
7. 
   Қаржылық ливиридж коэффициенті.
   

Кәсіпорынның іскерлік белсенділік коэффициенті кәсіпорынның іскерлік белсенділігі, оның өз капиталын қаншалықты пайдаланғандығын көрсететін бірқатар айналымдылық көрсеткіштерімен сипатталады. Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі сандық және сапалық криитерилер жүйесінің көмегімен анықталады. Сапалық көреткіштеріне өткізу нарығының кеңдігі, кәсіпорынның іскерлік репутациясы, оның бәсеке қабілеттілігі, тұрақты сатып алушылар мен жабдықтаушылардың болуымен сипатталады. Бұл критерилерді сол саладағы немесе бизнестегі қызмет ететін бәсекелестердің параметрлерімен салыстыру қажет.

1. 
   Іскерлік белсенділік келесі көрсеткіштермен сипатталады :
   
2. 
   Активтердің айналымдылық коэффициенті.
   
3. 
   Айналымнан тыс активтердің айналымдылық коэффициенті.
   
4. 
   Негізгі құралдардың айналымдылық коэффициенті.
   
5. 
   Ағымдағы активтердің айналымдылық коэффициенті.
   
6. 
   Меншікті капиталдың айналымдылық коэффициценті.
   
7. 
   Тауарлы-материалды қорлардың айналымдылық коэффициенті.
   
8. 
   Дебиторлық берешектің айналымдық коэффициенті.
   
9. 
   Кредиторлық берешектің айналымдылық көсеткіштері.
   

Кәсіпорынның рентабельдігін бағалау көрсеткіштері. Кәсіпорынның қызметінің тиімділігі мен қаржы нәтижелерінің салыстырмалы сиптттамасын Рентабельдік бойынша сипаттауға болады. Кәсіпорынның қызмет тиімділігін бағалау кезінде табыстың абсолютті көрсеткіштері, оның қаншалықты тиімді жұмыс істеп тұрғанын толық сипаттай алмайды. Содан салыстырмалы көрсеткіштер ретінде рентабельділік көрсеткіштерін есептеу қажет. Рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорынның салыстырмалы табыстылығын сипаттайды, яғни капитал немесе қаражаттың шығынға қатынасы пайызтүрінде өлшенеді. Олардың ішінде негізгілер ретінде келесілерді бөліп көрсетуге болады :

1. 
   Активтердің рентабельдігі.
   
2. 
   Ағымдағы активтердің рентабельдігі.
   
3. 
   Меншікті капиталдың рентабельдігі.
   
4. 
   Негізгі өндірістік қорлардың рентабельдігі.
   
5. 
   Сатудың рентабельдігі.
   
6. 
   Өнімнің рентабельдігі.
   
7. 
   Өндіріс рентабельдігі.
   

Абсолютті өнімділігін бағалау үшін абсолютті көрсеткіштермен қатар салыстырмалы көрсеткіштер пайдаланылады. Оларға :

1. 
   Абсолютті өтімділік коэффициенті. Бұл көрсеткіштің мәні қысқа мерзім міндеттемелерден қайсысы тез арада жабылатындығын көрсетеді. Бұның мәні неғұрлым жоғары болса, соғұрлым қарыз жабу кепілдігі жоғары.
   
2. 
   Жедел өтімділік коэффициенті. Бұл көрсеткіш ағымдағы міндеттеменің қандай бөлігін ақшалай қаражаттармен емес, күтіліп отырған ақша түсімдерімен жабылатындығын сипаттайды.
   
3. 
   Ағымдағы өтімділік коэффициенті. Ол ағымдағы активтердің, ағымдағы міндеттемелерді жабу дәрежесін сипаттайды.
   
4. 
   Кәсіпорынның жалпы қаржылық және іскерлік белсенділігін бағалайтын, ресми негізделген, қоғамға міндетті түрде толтыру қағидасы жүктелген отчет түрі «Кірістер мен шығыстар жайлы отчет». Аталмыш есеп беру құжатында кәсіпорынның өнімін өндіру мен одан түскен және ол пайданың шығындарға үлесі мен таза пайданың қалай шығатыны көрсетілген.
   

8 - кесте – «Қазпочта» АҚ Алматы почтаснабының 2006-2007 жж. негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері

№	Негізгі көрсеткіштері	өлшем бірлігі	2006 жыл	2007 жыл	Ауытқулар
					(+;-)	%
1	Өткізілген өнімнен түскен табыс	тг	2869745874	2872485874	2740000	100,1
2	Өткізілген өнімнің өзіндік құны	тг	2556871387	2559820188	2948801	100,1
3	Жалпы табыс	тг	312874487	312665686	-208801	99,9
4	Кезең шығындары	тг	302581131	302043450	-537681	99,8
5	Негізгі қызметтен түскен табыс	тг	10293356	10622236	328880	103,2
6	Негізгі емес қызметтен түскен табыс	тг	3894274	4061774	167500	104,3
7	Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыс	тг	14187630	14684010	496380	103,5
8	Таза табыс	тг	7416736	7919102	502366	106,8
9	Өткізілген өнімнің 1 тг. кеткен шығын	тг	0.99	0.99	0	100
10	Өнімнің рентабельділігі	%	0,2	0,3	0,1	-
11	Сату рентабельділігі	%	0,3	0,3	0	-
12	Өндіріс рентабельділігі	%	1,1	1,2	0,1	-
13	Жұмысшылар саны	адам	1098	1200	102	109,3
14	Персоналдың орташа тізімдік саны	адам	786	843	57	107,3
15	1 персоналдың еңбек өнімділігі	тг	3651076,2	3407456,6	-243619,6	93,3
16	Еңбек ақы қоры	тг	221758900	268043883	46284983	120,9
17	1 персоналдың орташа айлық жалақысы	тг	23511,3	26497,02	2985,7	112,7
18	Негізгі қорлардың орташа жылдық құны	тг	653258701	654154544	895843	100,1
19	Қор қайтарымдылығы	тг	4,4	4,4	-0,001	99,9
20	Қор сыйымдылығы	тг	0,227636428	0,227731161	9,47	100
21	Қормен жабдықталу	мың тг	594,9532796	545,1287867	-49,824493	91,6
22	1 жұмысшының өнім өндіруі	мың тг	2613,611907	2393,738228	-219,87368	91,6
23	1 персоналға шаққандағы орташа жылдық шығарым	мың тг	3651,076176	3407,456553	-243,61962	93,3

2004 жылы кезең шығындары -537681,0 теңгеге қысқарды. Кезең шығындарының төмендеуіне жалпы және әкімшілік шығындардың, пайыздарды төлеу шығындарының, сату бойынша шығындардың төмендеуі әсер етті.

Негізгі қызметтен түскен табыс көлемі 2003 жылға қарағанда 2004 жылы 328880 теңгеге өсті. Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өзіндік құнына кірмейтін тұрақты шығындарды білдіретін кезең шығындары қаншалықты аз болса, негізгі қызметтен түсетін табыс соншалықты жоғары болады.

Негізгі емес қызметтен түскен табыс 167500 теңгені құрайды. Ол материалдық емес активтерді, негізгі құралдарды, бағалы қағаздарды сатудан түскен, яғни кәсіпорынның негізгі қызметімен тікелей байланысты емес операциялардан түскен табыстардың болмауымен байланысты.

Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыстың 496380 теңгеге дейін өсуіне негізгі қызметтен түскен табыс пен негізгі емес қызметтен түскен табыстың ықпалы тиді.

Таза табыстың көлемі 2004 жылы 2003 жылға қарағанда 502366,0 теңгеге жоғарылады. Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыстың және негізгі қызметтен түскен табыс көлемінің өсуі, ал кезең шығындарының кемуі таза табыстың артуына оңтайлы әсерін тигізді.

2004 жылды алдыңғы жылмен салыстырсақ, өткізілген өнімнің 1 тг. кеткен шығынның 00 теңгеге азайғанын байқай аламыз. Өткізілген өнімнің өзіндік құны мен кезең шығындары неғұрлым аз болса, өткізілген өнімнің 1 тг. кеткен шығын да соғұрлым аз болады. Өткізілген өнімнен түскен табыстың өсуі, ал кезең шығындарының қысқаруы өткізілген өнімнің 1 тг. кеткен шығынның кемуіне септігін тигізді.

2004 жылы өнімнің рентабельділігінің 0,01733528 пайызға (%) көтерілуіне таза табыстың өсуі және кезең шығындарының кемуі ықпал етті. Таза табыс пен өткізілген өнімнен түскен табыс өссе, өнімнің рентабельділігі де өседі.

Сату рентабельділігі 2003 жылға қарағанда 2004 жылы 0,01724237 пайызға (%) өсті. Бұл көрсеткішке таза табыс пен өткізілген өнімнен түскен табыс мөлшерінің жоғарылауы, өткізілген өнімнің өзіндік құны, кезең шығындарының азаюы әсерін тигізді.

Алдыңғы жылмен салыстырғанда өндіріс рентабельділігі 2004 жылы 0,15585295 пайызға (%) артып отыр. Таза табыстың өсуі, негізгі қорлардың орташа жылдық құны, негізгі қызметтен түскен табыстың артуы мен кезең шығындарының төмендеуі бұған негізгі себеп болды.

2004 жылы жұмысшылар саны 102 адамға көбейді. Олардың жұмысқа тұруына әр түрлі себептер әсер етеді. Жалақы деңгейі мен фабрика жұмысшыларының жұмыстан кетуі және түрлі операцияларды орындау үшін жаңа еңбек қолына деген сұраныстың артуы солардың бірі.

Персоналдың орташа тізімдік саны 2003 жылы 786 адам, 2004 жылы 843 адам, ал ауытқу 57 адамға тең болды.

2004 жылда 1 персоналдың еңбек өнімділігі -243619,62 теңгеге кеміді. Бұл көрсеткіш өткізілген өнімнен түскен табыспен тікелей байланысты.

1 персоналдың орташа айлық жалақысына келсек, 2004 жылы өткен жылмен салыстырғанда ол 2985,68908 теңгеге көбейді. Жалақының көбеюіне жұмысшылар санының көбеюі, табыстың өсуі, жұмысшылардың мамандану деңгейінің жоғарылауы, еңбек өнімділігінің жоғарылауы әсер етеді.

Еңбек ақы қоры 1 персоналдың орташа айлық жалақысына және персоналдың санына байланысты болады. 2004 жылы 1 персоналдың орташа айлық жалақысы 2985,68908 теңгеге көбейгендіктен, еңбек ақы қоры да 46284983 теңгеге көбейді.

2003 жыл мен 2004 жылды салыстырсақ, негізгі қорлардың орташа жылдық құны 895843 теңгеге өсті. Ол айналым қорларының орташа жылдық құнына, қор қайтарымдылығына, қор сыйымдылығына, қормен жабдықталуына, өткізілген өнімнен түскен табысқа, жалпы табысқа және табыстың өзге де көздеріне байланысты.

Қор қайтарымдылық 2003 жылы 4,392969997 теңге, ал 2004 жылы 4,391142583 теңге болды. Демек, ауытқу -0,0018274 тең. Бұл дегеніміз қордың толығымен қайтарылмағанын, керісінше, оның -0,0018274 кемігенін көрсетеді. Ол өнімді өткізуден түскен табысқа, жалпы табысқа, өткізілген өнімнің өзіндік құнына, негізгі қорлардың орташа жылдық құнына байланысты болып келеді.

Қор сыйымдылық 2003 жылы 0,227636428 теңгені, 2004 жылы 0,227731161

теңгені құрады. Ауытқу 9,4733E-05 тең. Демек, белгілі бір өнім өндіруге немесе жұмысты орындауға қолданылған қорлар шығыны өтелді деген сөз. Негізгі қорлардың орташа жылдық құны мен табыс көздерінің (таза табыс, жалпы табыс, өнімді өткізуден түсетін табыс және т.б.) ықпалы зор.

Өткен жылға қарағанда 2004 жылы қормен жабдықталу -49,824493 мың теңгеге кеміді. Көрсеткіш негізгі қорлардың орташа жылдық құнының өсуіне, алайда, жұмысшылар санының артуына байланысты кеміп тұр. Сонымен қатар, қормен жабдықталуға өткізілген өнімнен түскен табыстың, таза табыстың, негізгі қызметтен түскен табыстың өсу мөлшері әсерін тигізеді.

1 жұмысшының өнім өндіруінің мөлшері 2003 жылы 2613,611907 мың теңге болса, 2004 жылы 2393,738228 мың теңгені құрады, яғни -219,87368 мың теңгеге ауытқып отыр. Оның кемуіне жұмысшылар санының көбеюі, өткізілген өнімнен түскен табыс мөлшерінің өсуі себеп болды.

2004 жылды 2003 жылмен салыстырсақ, 1 персоналға шаққандағы орташа жылдық шығарым -243,61962 мың теңгеге төмендеп отыр. Өткізілген өнімнен түскен табыстың өсуі мен персоналдың орташа тізімдік санының ұлғаюы 1 персоналға шаққандаға орташа жылдық шығарымның ұлғаюын кері ықпалын тигізді.

Жоғарыда берілген мәліметтерге (8-кестеде берілген техника-экономикалық көрсеткіштерге) сүйене отырып, «Қазпочта» АҚ-ның жалпы экономикалық тиімділігіне талдау жүргіздік.

2.2 «Қазпочта» акционерлік қоғамының инновациялық қызметін талдау

Болашаққа бағытталған даму бағдарламалары мен стртегиялары Индустриалды-инновациялық стратегияны жүзеге асыру барысында орындалатын және нәтижелерін берген жұмыс көлемі. Қоғам аталмыш стратегияға тығыз байланысты. Себебі ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың динамикалық дамуға және елдің бәсеке қабілетін дамытуда маңызды орынға ие. Проект шеңберінде корпаративтік ақпараттық жүйеге ядро жүйелі жұмыс принцпі енгізіледі. Ядролық жүйе клиентке және есеп беруге кассалық есеп негізінде енгізілген. Осыдан басқа есеп айырысу жүйесіне өзгеріс енгізілген. Бұл есеп айырысу жұйесінің қалай іске асқанын ішкі құрылымдық сипатта және сыртқы қоғам операциясын бақылауға мүмкіндік береді. Бірінші біржылдықта келесі модульдер сарапталған «Негізгі құралдар», «Әкімшілік шаруашылық қызмет», Қазіргі уақытта жаңа модуль «Бағалы қағаздар». Бұл модуль бағалы қағаздармен күнделікті келісімшарт жасауға өз үлесін қосады және де өз қызметінің шырқау шегіне жеткен «Жеке бизнес» модулі. Бұл модуль құрамына келесі мақсаттарды жатқызамыз. «Депозиттер», «Тұрғын халықтан төлемдер қабылдау», «Почталық аударымдар». Қазақстан Республикасының почта-сақтау жүйесінде 2005-2010 жылдары жүргізілген жұмыстар: осы бағдарламаның іске асыру негізінде 2005 ж мемлекеттік оператор жағынан 1356 РОS- терминал, 16 банкомат сатып алынып орнатылған және 230 карточка жұмысшылар үшін шығарылған. АҚ «Казпочтада» инкассация және ақша аудару механизмі жоқ. Тек қана РОS-терминал және банкомат арқылы қолма қол ақша айырысу жүргізіледі .

2006 жылы 800 карточка және 60 банкомат, 1356-РОS рминал жұмыс жасауда, сондай-ақ Bonus Plus, Petrol Plus, Magic Cash карточкаларына жаңа мүмкіндіктер ойластырылуда.

АҚ « Казпочта» кредит беру үшін, келесі банктерде агенттік қызмет атқарады. АҚ «Альянс Банк», АҚ «Homeкредит», АҚ «Техака Ванк». Осы қоғам арқылы «Альянс Банк» қалданыс кредитін берген адамдар саны 192,0 мың. адам . Ал кредит көлемі 38,9 млрд. тенге. АҚ «HomeКредит»үшін 47 мың адам, ал қаржы көлемі 5,6 млрд. тенге. «Техака Ванк» үшін 1,2 мың. адам , кредиттің жалпы соммасы 139,5 млн.тенге. 2006 жылдан бастап ЖШС «Проста кредит» серіктестігінің кредиттік операцияларын жүргізеді.

Қазақстан Республикасының Предсидатель агенттігінің бұйрығына сәйкес «Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу мен тексеру» 12.05.2006 жылы №001 бұйрығына сәйкес АҚ «Казпочтаға» трансферттік-агенттік қызмеммі іске асыруға лицензия берген . АҚ «RG Securites» және Ақ «Казкоммерц Секьюритиз» трансферттік қызмет басқарушы компаниялармен келісімшарт белгіленген. Есеп беретін уақытта қоғам филиалдарында 45 интернетке шығатын пунктер орнатылған.

2006 жылы қалалық және ауылдық жерлерде РОS-терминалдар мен банкоматтар орнату арқылы почталық төлем карточкалардың жүйесін енгізу жобасы жалғастырылады. Төлем карточкалардың кейінгі дамуы жалақылық несие, ақша аударымдары, салықтар мен коммуналдық төлемдерді төлеу сияқты қосымша қызметтердің автоматты түрде қосылуын ұйғарады, сонымен қатар ауылды жерлерде тұратын зейнеткерлер мен бюджеттік ұйымдардың қызметкерлеріне зейнетақыларын уақытылы есептелуіне және кез-келген уақытта ақшаны алуға мүмкіндік беретін болады . Мемлекеттің барлық аймағын қамтитын кең таралған филиалдық желінің бар болуы почта желісі қосылудың артық жері болып отыр және күрделі қаржыландыруды керек етпейді. Біздің келесі жобамыз басымдылық почтаны әуежол көлігіне аудару жолымен логистиканы жетілдіруімен байланысты. Осыған орай, қазіргі уақытта жүк тасымалдау ағынын қамту жағынан халықаралық әуемаршруттары зерттелуде. Біздің мемлекетіміздің тиімді геоорналасуы және шығысеуропалық, орта азиялық, Қытай мемлекеттерінің почта инфрақұрылымын ұштастыру мүмкіндігімен бұл саладағы бизнестің табыстылығы кепілденеді. Бұл тауаларды почтамен қайта жіберу нарығында орнын жоғалтпауға мүмкіндік береді.

«Казпочта» АҚ EMS Кооперативтің Типтік келісіміне көпжақты негізде қосылу құқысына ие болады. Қазақстанның почта әкімшілігі келісімге қол қою арқылы келісімнің барлық шарттарын орындауға байланысты өзіне міндеттеме алды. 2006 жылы наурыз айында халықаралық EMS жөнелтімдердің айырбасы бойынша көпжақты Типтік келісім ДПО EMS Кооперативімен қабылданып бекітілді. IPS Light халықаралық қадағалау бақылау жүйесі бойынша «Казпочта» АҚ толық өндіріс сатысына өткізілді, яғни IPS Light жүйесін қолданатын барлық почта әкімшіліктерімен EMS жөнелтімдері бойынша деректермен алмасуға мүмкіндік туғызады.

Еліміздің барлық азаматтарын почта бөлімшелер желілердің негізіндегі қаржы рыногының дамуына тарту үшін Қазақстанның облыс орталықтарында әр түрлі қаржы институттары және олардың клиенттері арасында бағалы қағаздар нарығында қолданыстағы құжаттарды қабылдау-табыстауды жүзеге асыратын және бағалы қағаздарды сату-сатып алу пунктері ашылатын болады. Солардың ішінде директ-маркетинг мақсаттары үшін орталықтандырылған авторизендірілген жеке және заңды тұлғалардың деректер базасының құру бұл жеке Интернет-банкингті қалыптастыруға, почта байланысының көрсетілетін қызметтер сапасын арттыруға мүмкіндік бере алатын автоматтандырылған логистикалық жүйені ерекше атап өтуге блады.

4-сурет «Қазпочта» акционерлік қоғамының құрылымы

«Қазпочта» акционерлік қоғамының негізгі қызмет түрлері:

1. 
   Пошталық қызметтер 
   

 «Қазпочта» АҚ кең ауқымда пошталық қызмет көрсетуді жүзеге асырады:

• 
  жазбаша хат-хабарлар, бандерольдар мен сәлемдемелерді жөнелту мен жеткізу;
  
• 
  ірі габаритті және ауыр салмақты жүктерді жіберу мен жеткізу;
  
• 
  EMS-Kazpost шабармандық қызметі;
  
• 
  мерзімді баспасөз басылымдарына жазылуды қабылдау, тасымалдау, жіберу, жеткізу мен бөлшек сауда арқылы сату;
  
• 
  арнайы байланыс қызметі;
  
• 
  филателия;
  
• 
  аралас электронды пошта (пошталық жеделхат).
  

2. 
   Қаржылық қызметтер:
   

 Қазақстан Республикасының банктік заңнамасы қарастыратын операцияларды жүзеге асыру лицензиясы, сонымен қатар бағалы қағаздар рыногында номиналды ұстаушы ретінде клиенттер шотын басқару құқығымен брокерлік-дилерлік қызмет ету және трансфер-агенттік қызмет лицензияларына сәйкес "Қазпочта" АҚ кең ауқымда қаржылық қызмет көрсетуді жүзеге асырады:

• 
  депозиттер;
  
• 
  заңды тұлғалар  жеке тұлғаларға банктік шот ашу және жүргізу;
  
• 
  ақша аударымдары;
  
• 
  банкноттар, монеталар мен құндылықтарды инкассациялау және жіберу;
  
• 
  бюджеттік мекемелердің қызметкерлеріне еңбекақы мен басқа да төлемдерді төлеу;
  
• 
  зейнетақы, жәрдемақы және өзге әлеуметтік төлемдер төлеу;
  
• 
  салық  және басқа да төлемдерді қабылдау;  
  
• 
  коммуналдық төлемдерді қабылдау;
  
• 
  төлем карточкалары қызметін көрсету; 
  
• 
  валютаны сату, сатып алу операциялары бойынша (Қазақстан Республикасы валютасы, еркін конверттелетін және жұмсақ валюталар);
  
• 
  қолма-қол шетел валютасымен байланысты айырбас операцияларын ақшаны клиентке жеткізуге дейін ұйымдастыру;
  
• 
  рынокқа ақша тарту мен орналастыру;
  
• 
  құнды қағаздарды номиналды ұстау мен брокерлік қызмет көрсету бойынша қызмет крсету;
  
• 
  трансфер-агенттік қызметтер.
  

3. 
   <предыдущая страница | следующая страница>