Білім саласындағы жаңа ақпараттық технологиялар

Республики Казахстан

Астана

ПРЕДИСЛОВИЕ
1 РАЗРАБОТАН И ВНЕСЕН Техническим комитетом № 41 «Автоматизация и информатизация» при Евразийском национальном университете имени Л.Н.Гумилева Министерства образования и науки Республики Казахстан
2 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ приказом Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан № 1 от 26 января 2005 г.
3 СРОК ПЕРВОЙ ПРОВЕРКИ 2010 год

ПЕРИОДИЧНОСТЬ ПРОВЕРКИ 5 лет

ВВЕДЕН ВПЕРВЫЕ

Настоящий стандарт не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен без разрешения Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан

Содержание

	1. Область применения	1
	2. Нормативные ссылки	1
	3. Определения	1
	4. Сокращения	2
	5. Общие требования к электронным учебным изданиям	2
	Требования к составу электронных учебных изданий	3
	Требования к функциям электронных учебных изданий	3
	Требования к структуре содержания электронных учебных изданий	4
	Требования к элементам обучения электронных учебных изданий	5
	Требования к обратной связи в электронных учебных изданиях	6
	Требования к оформлению электронных учебных изданий	7
	Требования к документации электронных учебных изданий	8
	Требования к выходным сведениям электронных учебных изданий	9

Приложение 2

Структура

центра дистанционного обучения

Приложение 3

Структура

функционирования центра дистанционного обучения

S
S-S*s%

S*s%

S – Общая сумма платы за обучения, s – доля каждого тьютора.

- Деньги

- Информация

М.С.Мәлібекова,

информатика кафедрасының меңгерушісі,

педагогика ғылымдарының докторы
CТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІПТІК-АҚПАРАТТЫҚ

ДАЯРЛЫҒЫН ЖЕТІЛДІРУ

Ғаламдық даму көшкiнiнен қалыспас үшiн бiлiм үнемi озық жүруi тиiс. Жоғары бiлiм беру жүйесiнiң негiзгi нысаны – осы заманғы бiлiм мен компьютерлiк, ақпараттық технологияларға негiзделген, барынша сапалы бiлiм беру арқылы бiлiктiлiгi жоғары және бәсекелестiктiң мықты тегеурiнiне төтеп бере алатын кадрларды даярлау. Сонымен бiрге қоғамдағы әлеуметтiк және ғылыми-техникалық процестердiң дүниежүзiлiк сфераға бет бұруы, жаhандық және ақпараттық қоғамдағы тұлғаның белсендiлiгi, идеялық көзқарасы мен сенiмдiлiгi, шығармашылығы, кәсiптiк даярлығы бүгiнгi күннiң өзектi мәселесiнiң бiрi.

Кәсiптiк-ақпараттық бiлiм берудiң бiр ерекшелiгi - студенттердi арнайы кәсiптiк және техникалық, ақпараттық технологиялық теориялармен қамсыздандырылып, қатар оқытылуында. Бұл өмiр ағымына сай мамандар даярлауда бiлiмдi ғылыми, техникалық, технологиялық, ақпараттық өзгерiске қарай қадағалап, толықтырып отыруды қажет етедi. Осыдан келiп оқыту бағдарламасын қалыптастыру, техника мен технологиялық процестермен ұштастыру, олардың дифференциаланып кiрiктiрiлген бiлiмiн бағалау талабы туындайды.

Оқыту мазмұнына қойылатын мiндеттi минимумдардың iшiнде циклдар немесе пәндер бойынша мамандықтар стандарттарында бөлiмдер, проблемалар және тақырыптар деңгейiндегi iрi дидактикалық бiрлiктер көрсетiледi, мемлекеттiк деңгейдегi (мемлекеттiк компонент) жоғары кәсiптiк бiлiмнiң мазмұны - үлгi оқу жоспарлары және бағдарламаларымен, ЖОО-нiкi – оқу жұмыс жоспарлары және бағдарламаларымен анықталуы тиiс. Жоғары кәсiптiк бiлiмнiң мемлекеттiк компонентi ретiнде кәсiптiк бiлiм бағдарламалары мен ЖОО-ның оқу жоспарларына қазiргi iстегi заңдардың нормаларын iске асыратын пәндер мiндеттi түрде қосылды.

Оқу процесінде жалпы мақсаттардан шығатын және басты принциптердi ескеретiн бiлiм мазмұнының құрылуына нормативтi талаптар жасалған:

мазмұнның сәйкестiгi принципi – қоғамдық талаптар бойынша оның барлық элементтерiнде және барлық деңгейде қарастырылуында. Бұдан мазмұнға барлық студенттер үшiн тәрбиелеу және дамыту функциясын оқытумен қамтамасыз етуге қолданылған элементтердi енгiзу қажеттiгi шығады;
оқытудың мазмұндық және процессуалдық жақтарының бiрлiк есебi принципi. Оқыту пәнi немесе оқу материалы мазмұнын проектiлеуде жалпы оқыту мүмкiншiлiктерiн және принциптерiн, бар заңдылықтарын ескеру, сонымен бiрге бағдарламалар мен оқулықтарда тек пән мазмұнын ғана емес, оның студенттерге берiлу тәсiлдерiн және сол мазмұнды олардың қабылдауын, проектiленген қабылдау деңгейiн және сонымен қатысты жағдайларды да атап өту қажет;
бiлiм мазмұнының құрылымдық бiрлiгi принципi оның қалыптасуының әр түрлi деңгейiнде – жалпыдан жалқыға ауысуы кезiнде және логикалық есепте оқыту мәселелерiнде оның қалыптасуының нақты формаларына көшу жағдайында берiледi/1/.

Оқу пәнiнен кешендi бiлiм қалыптасуы үшiн ол бiлiмдер арасындағы байланыстың сипаты белгiлi болу керек, яғни студенттiң белгiлi бiр дәрежеде басқа пәндер туралы бiлiмi болуы тиiс. Сонымен қатар студенттердi ғылыми танудың ең жалпыланған әдiстерiмен, тану диалектикасы туралы бiлiммен қаруландыру керек. Студент пәндердi өзара байланыстыра алса, ұғымдарды танып, бiлiп қана қоймастан, оның қандай белгiлерi бойынша танылып тұрғанын да бiлiп тұрса, онда ұғымды саналы меңгергенiн көрсетедi.

Оқу процесiнде кәсiптiк-ақпараттық бағыттылыққа баулуға байланысты ұсынылған әдiстемелер және құрылған модель негiзiнде iрiктелген пәндер циклы жүргiзiлдi. Мамандар даярлаудың құрылымдық-логикалық моделінің элементтерін граф ретінде қарастырып, сыбайлас матрицасын құрастырамыз. Матрица оңтайлы құрастырылған делінеді, егер бағандар мен жолдардың декарттық көбейтіндісі (a_i*b_j) бинарлы қатынастарынан құрылған элементтерінің саны n(n-1)–ге қарай ұмтылса. Матрицаның бағандары компьютерлік-ақпараттық технологияларға байланысты, жолдары кәсіптік пәндерге байланысты векторлардан тұрады дейік:

және

векторларының көбейтіндісінен шыққан

элементі:

;

Матрица оңтайлы, егер матрицадағы бірліктер саны n(n-1)–ге жақындаса. Матрицаның бинарлы қатынасында , ; . Матрицаның кейбір элементтері нөлге тең болуы мүмкін, сондықтан жадтың бір бөлігі тиімсіз қолданылуы мүмкін, оған қарамай сыбайлас матрицаны қолдану тиімді әдіс. Графтың анықтамасы мен қасиеттерінен мынадай сапалық көрсеткіштері алынады (П.Г.Москаленко[2]), графтың байланыстылығының дәрежесі:

Мұндағы n(n-1) - байланыстардың максимальді саны, к – кәсіптік және ақпараттық пәндерге байланысты шыққан байланыстардың саны. Біздің жағдайда графтың байланыстылығы жоғары дәреже көрсетеді.

Пәндердiң құрылымдық-логикалық схемасы олардың iшкi құрылымын және басқа пәндермен байланысын бейнелейдi. Бұл жағдайда оқытудың мазмұндық жағы, пәннiң аталған бөлiмдерi мен тақырыптары бойынша қарастырылған. Құрылымдық-логикалық схема негiзiнде талданып отырған пәннiң өзiнiң алдында тұрған және өзiнен кейiнгi оқытылатын пәндермен құрылымды және мазмұнды байланысы анықталады. Тек құрылымдық-логикалық схема оқыту процесiндегi бiлiм мазмұны мен деңгейi, ақыл-ой мен бiлiктiлiк, маманға оқыту iсiнде қажеттi құрылымдық талаптар қамтамасыз етiлген бе деген сұрақтарға жауап бермейдi. Бұл сұраққа жауап негiзiнен жоғары оқу орнының пәндерiне талдау жасаған, нақты белгiлермен байланыстырған мамандар iскерлiгiнiң эксперттi бағалауы арқылы алынады /3/.

Осындай талдауды негiздей отырып, жаңадан құрылған құрылымдық-логикалық схеманың бiр жүйеге келтiруге әкелетiнiн көремiз. Ол жүйе жалпы дүниетанымдылық, іргелі, арнайы пәндердi оқытуда, әсiресе компьютерлiк техника, жаңа ақпараттық технологиялардың процессуалдық жақтарын ескеруге тiкелей байланысты және ғылыми негiзделiп қолданылады. Ол бiздi жүйелi бiлiм беру, пәндер интеграциясы, бiлiм мазмұны мен оқыту мазмұнын оңтайлауға әкеледi.

Сонымен студенттердiң ойлау қабiлетi жинақталған бiлiм қорына байланысты. Демек, ақыл-ой дамуының негiзi оқытылатын пәннiң мазмұнына, яғни олардың меңгеретiн ғылыми бiлiмдерi жүйесiне байланысты. Студент белгiлi бiр бiлiм қоры болмаса ойлай да алмайды. Бұл осыған әкеледі.

Бiлiм мазмұнының оңтайлылығын арттырудың мынадай жағдайларын қарастырамыз:

бiлiм бағдарламасында, типтiк жоспарда пәндерге, пәндер циклдарына талдау жасап, республика жоғары оқу орындарында оқытылатын пәндердiң мемлекеттiк компонентiн саралау;
студенттерге жүйелi бiлiм беру негiздерiн анықтау;
заман талабына сай қажет арнайы курстарды енгiзу;
пәндер интеграциясының принциптерiмен ұштастыру;
бiлiм беру мақсаты мен оқу материалы сәйкестiгiнiң ұстанымын қарастыру;
кәсiптiк және ақпараттық бiлiмдi параллель беру;
бiлiмнiң практикамен байланыстылығы;
кәсiптiк-ақпараттық бiлiм мен бiлiктiлiгiнiң қалыптасуының критерийлерiн анықтау.

Оқу пәндерi негiзiнен мына принциптер негiзiнде интеграцияланады:

интеграцияланатын оқу пәндерi бiрдей объектiлердi зерттейдi;
интеграцияланатын оқу пәндерiнде бiрдей зерттеу әдiстерi пайдаланылады;
интеграцияланатын оқу пәндерi ортақ жалпы заңдылықтар, бiрдей теориялық концепциялар негiзiнде құрылады /4/.

Оқыту материалы түсiну тәсiлдерiн ғана емес, сонымен бiрге студенттiң таным және iскерлiгiнiң логикалық субъектiсiнің де қалыптасуын, оның құрылым, логикалық ұйым, жаңа ақпараттық технология жағдайында алдағы материалды меңгеру құралдары, әдiстерi жайында түсiнiгiн дамытуды болжайтын оқытудың әдiстемелiк типiне көңiл бөлуге мүмкiндiк беретiн оқыту материалы мазмұнының шешiмiнiң негiзгi жайларының бiрi болып табылатынын түсiну керек. Бұл тұрғыда біз «Информатика» мамандығына арналған ақпараттық-дидактикалық жүйе жасадық. Ол жүйе аталған мамандықтың оқу пәндерінен тұратын электронды оқу-әдістемелік кешен болып есептеледі (сурет 1).

Сурет 1 – «Информатика» мамандығы бойынша пәндердің электронды

оқу-әдістемелік кешенінен көрініс
Бiлiм беру мазмұнын жаңарту оқу пәндерiн көбейту тұрғысынан ғана емес, сонымен бiрге оқу пәндерiн қайта қарастыруда бiрлестiрiлген курстарды құру және оларды ұйымдастыру тұрғысынан жүргiзiлуi керек. Оқу курстарының мұндай құрылымдары бiркелкi әдiстемелiк басталуын, жеке пәндердiң бiр-бiрiмен тығыз байланыстылығын қамтамасыз етедi.

Ойлаудың физиологиялық негiздерi И.П.Павловтың бiрiншi және екiншi сигнал жүйесi жөнiндегi iлiмiне байланысты түсiндiрiледi. Ойлау – ми қабығының күрделi формадағы анализдiк-синтездiк қызметiнiң нәтижесi, мұнда екiншi сигнал жүйесiнiң уақытша нерв байланыстары жетекшi роль атқарады. Екiншi сигнал жүйесiнде нерв қызметiнiң өз алдына дербес заңдары бар деуге болмайды. Сигнал жүйелерiнiң мидағы заңдылықтары бiрдей. Олардың айырмашылықтары мынада: егер бiрiншi сигнал жүйесiндегi реакциялар нақтылы құбылыстарға байланысты туса, екiншi сигнал жүйесi оларды жалпылап отырады.

Бұл жерде де ойлаудың бiрiншi сигнал жүйесi мамандықтың қызметiне байланысты студенттiң кәсiптiк ойлауына, ал екiншi сигнал жүйесi сол кәсiптiк ойлауының тереңдеп, модельденуi болып, яғни ақпараттық ойлау болып есептеледi.

Әдебиеттер тізімі:

Глухова А.Н. Формирование системных знаний студентов в прцессе изучения общественных наук в вузе. – Тюмень, 1984. –195с.
Москаленко П.Г. Формирование системных знаний школьников на основе структурной модели науки: (на материале дисциплин естественнонаучного цикла). –М.:Академия педагогических наук, 1991. –186с.
Верхола А.П. Дидактические основы оптимизации процесса обучения дисциплинам вуза. Диссерт. … канд. пед.наук. – Киев, 1988.
Жаратылыстану буынындағы бiлiм мазмұнын интеграциялау түрлерi мен жолдары //Қазақ мектебiндегi бiлiм мазмұны мен оқыту әдiстерiн жетiлдiрудiң мәселелерi. –Алматы: Ы.Алтынсарин атындағы ҒЗИ, 1991. – Б.99-108.

Д.М.Мадиярова,

доктор экономических наук, профессор,

заведующая кафедрой экономики
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ КАК ПУТЬ ЭФФЕКТИВНОЙ ИНТЕГРАЦИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН В МИРОВОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ ПРОСТРАНСТВО

Как известно, Казахстан поставил перед собой стратегически амбициозную задачу - войти в число 50 наиболее конкурентноспособных стран. Между тем страна не продвигается, а испытывает стремительное падение, например, в рейтинге информационных технологий. Так, по данным Всемирного Экономического форума (ВЭФ), по использованию информационных технологий Казахстан в 2006-2007 гг. сошел за год с 60 на 73 место. При этом Россия и Азербайджан обошли нас и занимают 70 и 71 места соответственно, а Украина поднялась с 76 строчки рейтинга до 75.

По данным International Telekommunikation Union в мире насчитывается 882 млн. интернет-пользователей. По данному рейтингу в расчете на 100 человек страны Казахстан занимает 147 место.

В рейтинге интеллектуального развития, включающего 132 страны, мы занимаем 64-е место. В лидерах – Швеция, Дания и Финляндия, Россия занимает 38-ю позицию, позади нас Турция, Таиланд, Китай, Египет, Индия.

Если же взглянуть на Knowledge Economy Index, «индекс экономических знаний», отражающий реальное продвижение и учитывающий такие показатели, как индекс институционального режима, индекс инноваций, индекс образования и индекс информационных технологий, то обнаружим Казахстан всего на 71-м месте.

Надо предполагать и то, что по мере продвижения рыночных реформ в Казахстане, усилится прогресс знаний и нарастет его сложность. Многие специальности все в большей степени потребуют наряду со способностями общего характера многих специализированных уникальных навыков у специалистов. Возросший рост квалификации работников, причем во всех сферах национального хозяйства будет предопределен ростом сложности и комплексности решаемых производственных задач. Надо ждать появления новых специализаций, и особенно связанных с управлением в рамках зарождающихся новых отраслей, производств и услуг. Усложняющаяся социально-экономическая система потребует от любого работника разносторонних навыков и повышенной способности к быстрому обучению.

Здесь информационная технология – эффективное средство. Сегодня студенту надо показать, как идут технологические процессы. И думаю, что спасением является виртуальный продукт.

Система образования при этом та рука, которая сеет зерна не только явных сегодня, но и неявных знаний, которые завтра или послезавтра непременно перейдут в разряд уже традиционных. Думается, что уже приблизился тот день, когда возрос спрос на образовательном рынке на услуги обучения, связанные с ускоренной подготовкой специалиста, в том числе с узкой специализацией, переподготовкой и периодическим повышением квалификации работников национального хозяйства. Особенно это становится актуальным в системе экономических специальностей всех министерств и ведомств и региональных образований и предприятий. Здесь основным средством послужит система дистанционного образования.

Современный период развития национальных экономик характеризуется тем, что мировая экономика вступила на путь глобализации, придавшей следующие отличительные характеристики, как открытость, интернационализация и интеграция.

Отмеченное ярко преломляется в образовательной системе, которая по сравнению с другими сферами быстрее и интенсивнее интегрируется в единое мировое образовательное пространство, приобретая специфические гибкие формы реализации.

Между тем, система образования в республике, интегрируясь в мировое образовательное пространство, сохраняет достаточную автономность. Думается, что за такой автономностью образовательной системы кроется в большей мере множество противоречивых проблемных вопросов. В частности, низкий уровень распространения в республике получила многоуровневая подготовка по системе бакалавриат - магистратура- докторантура Р(h)d. Все мы знаем, что в магистратуру ряду вузов выдается всего по 5-7 грантов. Между тем, не особенно жалуют за рубежом наши дипломы, и требуется вновь 6-10 месячное дополнительное прохождение курсов переобучения для наших соотечественников. В такой ситуации у множества будет один ответ - не готовить у себя в стране, а за границей. Но тогда возникает вопрос: когда, кто начнет борьбу за престиж нашего диплома, если не мы сами? Как не игнорировать казахстанский диплом, если мы игнорируем его сами?

Это в целом на уровне страны. Что же касается дел по нашей специальности «Экономика», ситуация складывается следующим образом.

За 2 последних года профессорско-преподавательский состав кафедры попал под пресс 5 факторов:

1 фактор. В прошлом году один студент из европейского вуза - сын дипломатического лица, работающего в Казахстане, изъявил желание учиться в течение 1 семестра или года в нашем университете. Сразу возникли проблемы: отсутствие учебников на английском языке, и мне самой пришлось в библиотеку сдать всю экономическую литературу, которую я приобрела за рубежом. Второе – нет интернета,чтобы своевременно отвечать на его письма. Наши письма запаздывали на 2-3 дня. Мне приходилось бегать домой, чтобы вовремя ответить на его письма. Третье: как весь набор дисциплин учебного плана преподать на английском языке. Поэтому мы работаем сейчас над созданием силлабусов на английском языке по основным обязательным курсам.

2 фактор. Среди студентов нашего факультета определенное количество прошли конкурс по различным программам и получили возможность обучения за рубежом. Во все времена складывалась такая практика: в августе, когда студенты прибывают на каникулы, и начинается сдача экзаменов и зачетов по экстернату. Сегодня кафедра в связи с предстоящим отъездом в Корею 20 февраля магистрантки 1 курса Ибраевой Д., разрабатывает возможность использования дистанционного обучения. И это уже наступившая реальность, и в течение месяца мы должны завершить эту работу.

3 фактор. В прошлые годы в системе докторантуры P(h)D мы работали с профессором Питером Брусма из Голландии, с которым возникли ряд методологических разногласий. Так, у одного из докторантов тема была сязана с индустиализацией Казахстана. Профессор охал и ахал, говоря что это проблемы беспредметны. Конечно, его можно понять, ведь его страна живет в периоде постиндустриального развития. По этому поводу один из основоположников реформы Сырыйчик говорил: лучшая промышленная политика – это ее отсутствие. Здесь заметно диаметральная противополжность в приоритетах реформ, что диктует помимо инификации отразить казахстанские особенности.

4 фактор. Два месяца экономический факультет посещали наблюдатели из Атамекен. Господин Перуашев посещал практические и семинарские занятия. Возникли различные точки зрения по поводу содержательности ряда тем. Будучи предпринимателем, конечно, он ратует за риск-менеджмент и считает, что минимизация риска, на которой акцентировал свое внимание преподаватель Ширшова Л.В., - есть методическая ошибка преподавателя. Но ведь наши выпускники идут не только в реальный сектор. Большинство их работает в министерствах , ведомствах, а это бюджетные организации, где главная задача – минимизация. Дугими словами, наш преподаватель на занятии пытается дать всю природу и виды рисков. И это совершенно правильно. В ходе дискуссии, в конечном счете, Перуашев согласился с нашими доводами.

Он часто говорил, что ему скучно. Группа, которую посетил он, была в основном представлена алтынбелгийцами. Они выдержаны, очень спокойны, для них свойственна высокая эмоциональная зрелость и от них вряд ли дождешься бурной реакции.

Тем не менее, совместная работа с представителями бизнеса есть явление весьма позитивное и данный случай поставил перед нами задачи методического характера, в том числе по активизации учебного процесса, над которыми мы сейчас работаем.

Наверное, наступило время бизнесменам, работникам кадровых подразделений министерств и ведомств протестировать наши РУПы.

5 фактор. В процессе стажировки в Мастрихстской школе бизнеса, Миланском университете имени Баккони, в университетах Франции, я работала с профессорами этих вузов. В беседах они интересовались, сколько часов в неделю ведет профессор. И услышав, что около 20-26 часов, они приходили в ужас. Поскольку для них считается, что вести более 4 часов в неделю, значит работать некачественно. При этом лектор окружен библиографом, статистом, стилистом, дизайнером и другими вспомогательными работниками, закрепленными за программой обучения. В нашей системе лектор как в русской пословице «и жнец, и дудец, и кузнец». Я думаю, что если мы хотим высокого качества, – значит надо сменить отношение к этому. Возможно, надо дать ППС творческие дни. Наши дисциплины отражают динамичную систему и потому, закрепление за кафедрой 2 лаборантов представляется весьма нерациональным. Пока же, выполняется большая годовая нагрузка, а на кафедре «Экономика» сосредоточены всего 2 ставки лаборантов. К тому же у нас на кафедре сосредоточены все операции по докторантуре P(h)D, расширяющие фронт работ лаборантского состава. Мы испытываем трудности в разработке наглядного материала.

Все эти пять факторов вызывают необходимость акцентирования внимания на теме сегодняшней конференции.

<предыдущая страница | следующая страница>