Диплом жұмысы
Тақырыбы: I сынып қазақ тілі оқулығын қатысымдық бағыт тұрғысынан тузу әдіс-тәсілдері.
М.Әуезов атындағы ОҚМУ 0315-" педагогика және бастауыш оқыту әдістемесі" мамандығын бітіруші Гүлнәр Полатованың "I сынып қазақ тілі оқулығын қатысымдық бағыт тұрғысының түзу әдіс-тәсілдері "жазған дипломдық жұмыс тақырыбына
ПІКІР
Еліміз егемендік алғалы бері ұлттық салт-дәстүрімізге, сана-есімізге, ұлттық мектептерімізге лайық оқулық түзу мәселесі-қазіргі таңның аса күрделі де өзекті мәселесінің бірі. Осыған байланысты бірден айта кететін нәрсе - студенттің батылдығы, іздемпаздығы, ғылым құмарлығы. Бұл бізді қуантты.
Қазіргі таңда оқулық түзудің бірнеше әдіс-тәсілдері бар. Студент соларға шолу жасай келіп, оқулық лингвостатистикалық тәсілін қалады. Бұнысы - құптарлық. Себебі оқулыққа қанша аз, қанша мәтін, сол мәтіннің көлемі қандай болу керек. бнда қандай сөздер қамтылуы керек деген мәселені шешіп алмай тұрып, оқулық түзуге кірісу алғырттық болар еді. Осы тұрғыдан алғанда дипломанттың жұмысы оқулық түзу мәселесіне кіріспе десек те болады.
Дипломды жазу барысында студент алдына қойған мақсатын толық орындаған, оларға жатық та көркем ғылыми тілімен жеткізе білген.
Диплом жұмысына қойылатын талаптар толық орындалып, жұмыс соларға сәйкес жазылған. Ал оның авторы Полатова Гүлнәр " өте жақсы" деген бағаға лайық деп білеміз.
Қожа Ахмет Иассауи атындағы
ХҚТУ-нің доценті, ф.ғ.к К^-Л Д. Молдалиева
М.Әуезов атындағы ОҚМУ 0315-" педагогика және бастауыш оқыту әдістемесі" мамандығын бітіруші Гүлнәр Полатованың "I сынып қазақ тілі оқулығын қатысымдық бағыт тұрғысының түзу әдіс-тәсілдері "жазған дипломдық жұмыс тақырыбына
ПІКІР
Еліміз егемендік алғалы бері ұлттық салт-дәстүрімізге, сана-есімізге, ұлттық мектептерімізге лайық оқулық түзу мәселесі-қазіргі таңның аса күрделі де өзекті мәселесінің бірі. Осыған байланысты бірден айта кететін нәрсе - студенттің батылдығы, іздемпаздығы, ғылым құмарлығы. Бұл бізді қуантты.
Қазіргі таңда оқулық түзудің бірнеше әдіс-тәсілдері бар. Студент соларға шолу жасай келіп, оқулық лингвостатистикалық тәсілін қалады. Бұнысы - қүптарлық. Себебі оқулыққа қанша аз, қанша мәтін, сол мәтіннің көлемі қандай болу керек. бнда қандай сөздер қамтылуы керек деген мәселені шешіп алмай түрып, оқулық түзуге кірісу алғырттық болар еді. Осы тұрғыдан алғанда дипломанттың жұмысы оқулық түзу мәселесіне кіріспе десек те болады.
Дипломды жазу барысында студент алдына қойған мақсатын толық орындаған, оларға жатық та көркем ғылыми тілімен жеткізе білген.
Диплом жұмысына қойылатын талаптар толық орындалып, жұмыс соларға сәйкес жазылған. Ал оның авторы Полатова Гүлнәр " өте жақсы" деген бағаға лайық деп білеміз.
Қожа Ахмет Иассауи атындағы ХҚТУ-нің доценті, ф.ғ.к
Д. Молдалиева
М. Әуезов атындағы ОҚМУ 0315-" педегогика және бастауыш оқыту әдістемесі мамандығы ПО-01-4к4 тобының студөнті Полатова Гүлнәрдің "I сынып қазақ тілі оқулығын қатысымдық бағыт түрғысынан түзу әдіс-тәсілдері" тақырыбына жазған дипломдық жұмысына
ПІКІР
Мектеп оқулығын түзу мәселесі - қазіргі таңдағы ең өзекті мәселе. Себебі дұрыс оқулықсыз біпім жоқ. Оқулық - білім берудің негізі. Диплом жазушы жақсы түсінген.
Аталған тақырып бойынша Гүлнәр Полатова бастауыш сынып мұғалімдері секциясында баяндама жасады. Тақырыпқа орай тартымды да тартысты пікірталас болды. Мұғалімдер өз пікірлерін айтты. Кейін көргеніміздей дипломант айтылған сын ескертулерді өз жұмысында ескерді.
Тың тақырып, тың мәселе болғандықтан талас тудырарлық жәйттер баршылық. Дегенмен дипломанттың осындай қиын да аса ауыр мәселеге баруының ізі құптарлық жәйт".
Сарыағаш ауданы № 68 Талғат Оспанов атындағы орта мектебінің үжымы Гүлнәр Полатованың дипломдық жұмысын жоғары бағалап, мемлекеттік аттестациялау комиссиясынан Гүлнәр Полатоваға "өте жақсы" деген баға қоюды сұранады.
'
Мектеп директоры /-Je/T Дүйсембеков Е.Д
/
■•■:. ■
"0315-"педагогика және бастауыш оқыту әдістемесі" мамандығы по-01-4к4 тобының студенті Г. Полатованың "I сынып қазақтілі окулығын қатысымдық бағыт тұрғысынан түзу әдіс - тәсілдер тақырыбына орындаған дипломдық жұмысына
ПІКІР
Г. Полатова аталған тақырып бойынша 2 курстан бері жұмыс істеуде. Тақырыпқа орай көптеген ғылыми - теориялық, ғылыми -әдістемелік әдебиеттерді қарастырды. Облыс, қала мектептерінде болып бастауыш сынып мұғалімдерінен пікірлесті. Мектептерде арнайы баяндама жасады. Университетте өткен студенттердің ғылыми - практикалық конференцияларында баяндамалар жасап, талқылаудан өтті.
Жұмыстың басты ерекшелігі - оқулық түзу мәселесін лингвостатис-тикалық тұрғыдан зерттеуі және тың әдіс, қатысымдық әдістен пайдаланды.
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Әрбір бөлімдегі тақырыпшалар алдына қойған мақсат пен міндетке сай жазылып тиісті пікірлермен толықтырылды.
Диплом жұмысы оған қойылатын талапқа сай орындалды және бітті.
Жұмысты қорғауға жіберуге болады.
Ғылыми жетекшісі: dL . ^^г^^^^ ""^_ проф. Қ. Молдабек.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3-4
I. 50-70 ж.ж Б.С.О (бастауыш сынып оқулықтары) мәтіндерінің
әрбір пән бойынша сөзбен қамтылу статистикасы 5-7
1.1. Б.С.О. мәтіндерінің әрбір пән бойынша қамтылуы 7-13
-
2. Б.С.О. мәтіндеріндегі лексика-граматикалық топтардың
үлесі 13-17 -
Оқулық мәтіндерінің жиілік құрылымының
ерекшеліктері 17-32
II. 1. Жиі қолданыстағы сөздер 32-56
II. 2. Сирек қолданыстағы сөздер 56-59
II. 3. Оқулық мәтіндеріндегі лексиканы реттеудің кейбір
мәселелері 59-62
Қорытынды 63-66
Пайдаланған әдебиеттер 67-69
3
Кіріспе
Диплом жұмысының өзектілігі. Еліміз өз алдына отау тігіп, дербес те тәуелсіз мемелекет болғалы бері мемелекеттік тілде оқуға, оны жан-жақты зерттеуге айрықша көңіл бөлінуде. Соның бір айғағы-бастауыш мектеп оқулықтарының мәтіндерін лингвостатстикалық тұрғыдан зерттеу.
Лингвостатистикалық тұрғыдан зерттеу өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастау алады. Оның Қазақстанда және бүкіл түркі тілдес елдер әлемінде іргетасын қалаушы филология ғылымдарының докторы, профессор Бектаев Қалдыбайұлы. Содан бері тіл білімінің бұл саласы жекелеген авторлардың, публистиканың, ғылыми шығармалардың тілдерін зерттеп келді. Соңғы жылдары оқулық мәтіндерін зерттеуге мойын бұрды. Мұның себебі оқулық мәтіндерінде қанша аз қолданылғандығын оның қаншасы түбір, қаншасы қосымшалы түрде кездескендігін, ал қосымшалардың жалғау, жұрнақ түрінде сөзге жалғану аясы қаншалықты екендігін дәл білу керектігінде. Осыларды толық біліп алмай қалай беру керектігін, оларды мәтінде қалай пайдалану қажетілігін білу мүмкін емес. Сондықтан диплом жұмысы бұрын-соңды қолға алынбаған ең өзекті мәселеге арналып отыр.
Диплом жұмысының мақсаты - лингвостатистикалық зерттеу арқылы бастауыш мектеп оқулықтары мәтіндерінде қанша сөз қолданылғандығын анықтау.
Диплом жұмысының міндеті - лингвостатистикалық зерттеу нәтижесінде оқулық мәтіндерін әрбір пән бойынша
анықтау.
- Әрбір пәндерде қолданылған сөздердің лексика
граматикалық тобын айқындау;
- Оқулықтар мәтіндеріндегі жиі және сирек қолданылатын
сөздерді нақтылау.
Диплом жұмысының нәтижелерін теориялық тұрғыдан.
- оқулық мәтіндөгі сөз топтарын классификациялауда;
- оқулық құрастыру теориясын жасауда;
Практикалық тұрғыдан:
- оқулық құрастыруға мәтінді іріктеуде жәнё сол
мәтіндерге сөз таңдауда бастауыш мектепте қазақ тілі, ана
тілі, табиғаттану және математика пәндерін оқытуға
пайдалануға болады.
Диплом жұмысының зерттеу әдістөрі:
Диплом жұмысын орындау барысында дәстүрлі лингвостикалық және қоса, лингвостатистикалық, талдау, жинақтау әдістерінен пайдалынылады.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі: Бастауыш мектеп оқулықтарының мәтіндері.
Диплом жұмысының құрылымы: Жұмыс кір спеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдалаған әдебиеттер тізімінен тұрады.
50-70 ж.ж БСО мәтіндерінің пән бойынша сөзбен қамтылу
статистикасы.
|
№ |
Оқулықтардың аты |
Абсал |
Жиілі |
|
|
|
70-жылдардағы оқулықтар |
Ғс/қ |
Ғс/ф |
Ғсөз |
|
1. |
Балалар әдебиеті |
10000 |
25365 |
10077 |
|
2. |
Әліппе, 1975 |
2536 |
1588 |
992 |
|
3. |
Қазақтілі (1 сынып 1972) |
8910 |
2867 |
1454 |
|
4. |
Ана тілі (1 сынып 1672) |
11865 |
5081 |
2236 |
|
5. |
Математика (1 сынып 1972) |
17399 |
2443 |
1044 |
|
6. |
Қазақтілі (2 сынып 1973) |
13993 |
4649 |
1926 |
|
7. |
Ана тілі (2 сынып 1973) |
42777 |
13561 |
5632 |
|
8. |
Математика (2 сынып 1972) |
22425 |
3394 |
1221 |
|
9 |
Табиғаттану )2 сынып 1972) |
14289 |
5265 |
2332 |
|
10 |
Қазақ тілі (3 сынып 1972) |
20857 |
6076 |
2730 |
|
11 |
Ана тілі (3 сынып 1975) |
51462 |
15360 |
7495 |
|
50 жылдардағы оқулықтар | ||||
|
12 |
Қазақтілі (1 сынып 1953) |
6314 |
2480 |
1024 |
|
13 |
Арифметика (1 сынып 1959) |
7391 |
2080 |
721 |
|
14 |
Ана тілі (1 сынып 1957) |
10680 |
3814 |
1381 |
|
15 |
Қазақтілі (2 сынып 1952) |
8035 |
3794 |
1638 |
|
16 |
Арифметика (2 сынып 1958) |
11058 |
2822 |
827 |
|
17 |
Ана тілі (2 сынып 1953) |
25032 |
6269 |
3748 |
|
18 |
Казак тілі (3 сынып 19511 |
12524 |
5219 |
2009 |
|
19 |
Арифметика (3 сынып 1959) |
13021 |
3028 |
915 |
|
20 |
Ана тілі (3 сынып 1953) |
47509 |
9131 |
4092 |
50 және 1970-2000 жылдардағы БСО мәтіңцері мен БӘ әр түрлі көлемдегі сөздер мен сөз формаларының және сөз қолданыстарының шамасын аңғартады. 50 жылдардағы оқулық мәтіндерінде 1970-2000 жылдардағы мәтіндерге қарағанда сөздер мен сөз қолданыстар және сөз формалары аз қолданылған. Бұдан байқайтынымыз, таңдама көлемі улғайған сайын, мәтіннің сөзбен қамтылу коэфиценті де өсіп отырады. Агглютинативті тілдерді әдетте бұл коэфицент 90% шамасында болады.
6
1-кестеге қатысты деректерге келсек, 50 және 70 жылдардағы БСО мәтіндерінің әрбір сыныпқа қатысты пәндері бойынша сөз, сөз формасы мен сөз қолдансытарымен қамтылуының көрсеткіштері беріледі. Мұндағы әрбір сыныптағы пәндер арасында лексикалық тұлғалармен қамтылуы жағынан 50 және 70 жылдар оқулықтары арасында айтарлықтай айырмашылықтарды көреміз.
Мысалы, 50 жылдардағы 1 сыныпқа арналған "Қазақ тілі" оқулығының 1024 сөз формасы мен 6314 қолданысқа ал 70 жылдардағы 1 сыныпқа арналған "Қазақ тілі" оқулығының 1454 сөз, 2867 сөз формасы мен 8910 сөз қолданысқа тең екендігі байқалды. Бұл айырмашылық 70 жылдардағы оқулықтардың 50 жылдармен салыстырғанда ғылыми танымдық және оқу әдістемелік мазмұнының ғылымдағы соңғы жаңалықтармен толығып, оқулық мәтіндерінің құрылымы күрделене түсіуінің нәтижесі екендігін көрсетіп отыр. Қарастырылып отырған 50 жылдардағы оқулықтардың лексика - граматикалық топтармен қамтылуындағы мына кестеде пайыздық көрсеткіштермен беріледі.
50 ж. БСО мәтіндөріндегі лексика граматикалық топтардың қамтитын үлесі.
|
№ |
Сөз таптары |
Шарт.белгі. |
Пайызы (%) |
|
1 |
Зат есімдер |
3 |
36,61 |
|
|
А) жануарлар аты |
9 |
0,014 |
|
|
ә) Шығармалар аты |
6 |
0,0086 |
|
|
Б) географиялық атаулар |
7 |
0,73 |
|
|
В) Адам аты |
2 |
1,8 |
|
|
Г) ру,тайпа,ұлттардың аты |
8 |
0,17 |
|
|
Ғ)мәдени-ағарту мекемелерінің аты |
5 |
0,0016 |
|
|
Д) қысқарған сөздер |
4 |
0,035 |
|
|
Е) көмекші есімдер |
К |
0,6 |
|
2 |
Сын есім |
С |
6,56 |
|
3 |
Сан есім |
a |
3,95 |
|
4 |
Үстеу |
У |
2,14 |
|
5 |
Есімдік |
М |
10,20 |
|
6 |
Етістік |
е |
30,16 |
|
7 |
Шылау |
Ш |
4,95 |
|
8 |
Әртарап, бейтарап сөздер |
Д |
1,60 |
|
9 |
Еліктеу сөздер |
л |
0,14 |
|
10 |
Одағай |
О |
0,26 |
Өзге таптарына қарағанда қолданылуы жөнінен жоғары пайыздық көрсеткішке ие зат есімдердің ішінен жалқы есімдерді бірнеше топтарға бөле отырып, шартты белгілермен көрсету барысында анықталған - 50 жылдар оқулықтарыкдағы барлық сөз қолданыстардың 0,8% - ын адам аттары, 0,73 %- ын географиялық атаулар, 0,17%-ын ру, тайпа ұлттардың аты, ал ең аз пайыздық көрсеткішті (0,0016%) мәдени-ағарту орындарының аты қамтиды екен. Көптеген статистикалық зерттеулердің нысанында қамтыла бермейтін зат есімдердің бір тобы-жалқы есімдер белгілі бір пәндік - тақырыптың мазмұнымен ғылыми - әдіснамалық ауқымға қатысты болғандықтан, олардың оқулықтарда белгілі бір дәрежеде қамтылуы міндетті.
следующая страница>