Қызмет көрсету – материалдық өндіріске жатпайтын, бірақ адам еңбегі мен қарым-қабілетін тауар кейпінде пайдалану процесі, онда көзбен көріп, қолмен ұстайтын жаңа материалдық құн болмауы мүмкін. Қызмет көрсету бұрыннан бар және пайдаланылып келе жатқан материалдық, заттық игіліктер мен байлықтарды неғұрлым орынды, ұсынақты пайдалана білуге көмегін тигізеді. Негізінен ол адамның рухани мұқтажына қызмет етуге бейімделеді.

Маркетингтік көзқараста қызмет көрсетуге қатысты сипаттар: сезілмеушілік, тұтастық, тұрақсыздық және сақталмаушылық.

Қызмет көрсетудің құрамына мемлекеттік іс органдары да енеді. Сондай-ақ сот орындары, әскери қызметтер, кредит немесе несие беру кассалары, еңбек биржалары, ауруханалар, милиция, өрт сөндіру қызметтері, мектептер мен басқа да оқу орындары, реттеу органдары, мұражайлар, кітапханалар тағы да көптеген қоғамдық және жекеменшік мекемелер, колледждер, мешіттер, шіркеулер әр түрлі қорлар, қайырымдылық мекемелері, демеушілер өз міндеттеріне сәйкес қызмет түрлерін көрсетіп, іс жүгізеді. Жұртшылыққа қызмет көрсетумен көп ретте коммерциялық банкілер, компьютерлік қызмет көрсету бюролары, әуе жолы серіктестіктері, сақтандыру серіктестіктері, заң қызметін көрсететін фирмалар, басқару мәселелері бойынша ақыл-кеңес беретін (консультация) фирмалар, кинофирмалар, кейбір құрал-жабдықтар өңдеуші және қозғалмайтын мүлікті сатушы фирмалар т.б. шұғылданады.

Мемлекеттік кәсіптердің басым көпшілігі өздерінің кәсіби шеңберіндегі міндеттерін атқарумен айналысады. да, қызмет нәтижелерін есеп берген кезде ғана қорытындылайды.

Қызмет көрсету – оны орындаушысымен бірлесе атқаруды талап ететін еңбек процесі.

Қызмет көрсетуші қажетті аспаптар немесе басқа да құрал-саймандардың жәрдемімен бірнеше жұмыс түрлерін атқара отырып, көптеген клиенттерді қамтуы мүмкін. Бұл салада елеулі табысқа қол жеткізу үшін қызмет көрсетушінің өз кәсібіне қатысты жаңалықтардан үнемі хабардар болуымен бірге, клиенттерді қызықтыратын проблемалар бойынша олардың үлкен топтарымен консультация өткізіп, пікір алмасып отыруының маңызы зор.

Қызмет көрсету сапасы оны атқарушының қабілет-қарымына, білімділігіне және іскерлігіне байланысты. Әсіресе, мамандандырылған кәсіпорындар өз жұмысын жетілдіру мақсатында және кадр дайындау саласында үздіксіз ізденіс үстінде болуы тиіс. Соның нәтижесінде қызмет көрсету саласын кеңейте түсіп, істің сапасын арттыра алады.

Көрсетілетін қызмет сапасы оны ұсынушыларға және пайдаланылатын жері мен уақытына қарай кең ауқымда тербеліп отырады. Атқарылатын қызмет сапасының тұрақты болмауы, қызмет көрсетушінің еңбегін орынды пайдалана алмау, еңбекті ұйымдастыру дәрежесінің төмендігі тәрізді т.б. кемшіліктерден арылу үшін ең алдымен қызмет көрсетудің сапалық жағын қамтамасыз ету мақсатымен бұл іске арнайы білімді, тәжірибесі бар мамандарды тарту, соған оқытып-үйрету қажет. Сонымен бірге, қызмет ұсынушы фирма клиенттердің қанағаттану дәрежесін үнемі қадағалап, олар тарапынан айтылған сын-ескертпелерді ескеріп, кемшіліктерден арылу үшін шұғыл шаралар қарастыруы қажет. Өйткені қызмет көрсетудің тауар өткізуден басты ерекшелігі сол – ол қайтіп алынбайды, қайтарылып берілмейді.

Көрсетілетін қызметтің материалдық тауардан тағы бір ерекшелігі – оның пайдаланылуын күтіп, уақытша сақталынбайтындығы. Қызмет көрсетуге сұраныстың тұрақтылығы жағдайында оның қолда бары толық пайдалану үстінде болады сондықтан тауар қоры тәрізді оны сақтау проблемасы туындамайды. Бірақ сұранысқа сәйкес қажетті қызметтің дер кезінде қосылуға дайын тұруға кепілдік бере алмауы мүмкін. Өйткені қызмет көрсету қоймада жатқан дайын өнім емес. Сондықтан оның пайдаланусыз бос тұрып қалатын кездері де кездеседі. Дегенмен, қызмет көрсетуші кәсіпорын өз жұмысын алдын ала келісім-шарт бойынша ұйымдастыра алады. Сонымен бірге, ол жаңадан пайда болуы ықтимал талаптарға сәйкес әзірлік жұмыстарын жүргізуі тиіс. Себебі дер кезінде көрсетілген қызмет қана жоғары бағаланады.

Қызмет көрсету арнайы мамандандырылған жүйе екені рас. Әйтсе де ол жалпы ағымнан дербес өмір сүре алмауы еебепті кәсіби жетілу жөнінен стратегиялық бағдарламасы болуы керек. Жетілу жолы - қызметті пайдаланушылардың өскелең талаптарына сай қызмет көрсетуге қатысты жаңалықтарды игеруге байланысты. Бұл үшін қызмет көрсету әдістерін қайта қарап, еңбек процестерін механикаландырып, компьютерлік реттеу жүйесіне көшуге материалдық база дайындау т.б. шараларын қарастыруға тура келеді. Ал сапасы жетілдірілген еңбек қашанда жоғары бағаланып, қаржы қайтарымы жеделдетіле түседі.

Көрсетілетін қызметтер нақты пайдалану ортасы тәсілдеріне және арнайы қызмет көрсету салаларына т.б. қарай бірнеше түрге бөлінеді. Жер-су, климат, ұлттық салт-дәстүрге қарай қызмет түрлері де, оған қойлатын талап та өзгеше болады, тіпті ауылдық жерлер мен қалаларда көрсетілетін қызмет түрлерінің өзі салыстыруға келмейді. Яғни қалада бар қызмет түрі ауылдық жерде кездеспейді немесе бұған керісінше... Алысқа бармай-ақ, Қазақстанның төрт өңірінің өзінде қызмет көрсетуге қатысты әртүрлі көзқарас қалыптасқан тәрізді. Мысалы, ұлттық ізалтты көбірек ұстайтын Оңтүстікте басқа жаққа қарағанда, жалпы қоғамдық (қазыналық) қызметті пайдалануға аса ынта білдірмейді және оны өз күштерімен орындауға үлкен мән береді.
1.3. Кітапхана қызметінде қолданылатын маркетингтің түрлері
Маркетингтің нақты жүзеге асқан деңгейі мен күрделілігі кәсіпорының сипатына, оның рынокқа ұсынған тауарына, рынок жағдайына байланысты. Маркетинг жай, тіпті қарапайым, немесе өте күрделі болуы мүмкін. Неғұрлым фирманың жұмысы күрделі болса, соғұрлым ондағы маркетингте көп құрамды болып келеді. Маркетингтің көп түрлілігі тұтынушылардың сұранысына байланысты кестеге қараңыз.

Сұранысқы байланысты маркетинг түрлері

Маркетинг түрлері	Сұраныс түрлері		Маркетингтің міндеті мен мақсаты
1	2		3
Конверсиялық маркетинг: барлық немесе бірнеше рыноктың сегменттері тауарды (қызметті) қабылдамады	жағымсыз сұраныс		тауады жақсарту, бағаны төмендету, өткізу арналарын жақсарту, қоғамның пікірін өз мүддесіне сай өзгерту
Креативтік маркетинг (дамушы маркетинг): жасырын сұранысты әйгілеуге бағытталған маркетинг	жасырын сұраныс		рыноктың әлуетті сыйымдылығын бағалау, жасырын сұранысты қанағаттандыратын тауарларды іздеп табу
Ремаркетинг: сұраныс төмендеген жағдайда қолданатын маркетинг	төмендейтін сұраныс		жаңа нысаналы рынокты табу, оған сәйкес тауардың қасиеттерін өзгерту, коммуникацияны тиімді жүргізу
Синхромаркетинг: сұраныс өндіріс күшінен біршама асатын болса, немесе бұл тауардың өндіріс көлемі рынок қажетінен көп болса қолданатын маркетинг	тұрақсыз сұраныс		сұранысты уақыт мерзімі бойынша реттеу, икемді баға қолдану
Демаркетинг: қанағаттандыра алмайтын	артық сұраныс		бағаны көтеру, өтімді ынталандыру шаралары
сұранысты төмендетуге бағытталған маркетинг				мен сервисті азайту, сұраныс көлемін төмендету
Қарсы әрекет жасайтын маркетинг: тұтынушының және қоғамның жағдайын жақсарту мақсатымен зиянды тауарларға қарсы қолданатын маркетинг		иррационалды сұраныс (өлшемге келмейтін сұраныс)		бағаны кенет көтеру тауардың қол жетерлігіне шек қою, тауардың денсаулыққа зияндығы туралы тұтынушыларға ақпарат тарату
Ынталандырушы маркетинг: ынталы әдістер табу жолында әрекет жасайтын маркетинг		сұраныс жоқ		бағаны төмендету, жарнаманы күшейту, тауардың ұтымды жақтарын көрсету, өтімді ынталандыру шараларын қолдану
Демеуші маркетинг: сұранысты бір деңгейде сақтауға арналған маркетинг		сұраныс толық қанағаттанған		тауардың сапасына және қызмет көрсету қасиеттеріне көбірек назар аудару

Маркетингті нақтылы жүзеге асыру ісі, яғни ол істің маңыздылығы мен бағыты кәсіпорының салалық сипатына, оның ұсынатын тауарларының пайдалану орнына (жеке адам қажеті, немесе өндіріс қажеті орындауына) байланысты болады.

Өнеркәсіптік маркетингі дегеніміз өндіріс үдерісінде тұтынылатын тауарлармен, қызметтермен, оларды тұтынатын және сауда-саттықпен айналысатын фирмалармен шұғылданады.

Қызмет маркетингі дегеніміз өнім ретінде қызметтермен шұғылданатын маркетинг түрі. Қызмет маркетингтің нәтижесінде фирмалар маңызды маркетинг мәселелерін шешеді: бәсекелестердің көрсететін қызметтерімен салыстырғанда айырмашылығы мен артықшылығы болатын қызметтерді тауып, ұсынады, яғни қызметтің жаңалығын, оның бағасын, қызмет көрсету шарттарын жақсырақ қамтамасыз етіп, қызметтерге дифференциация жүргізеді; қызмет көрсету кезінде оның сапасын бақылауға алып еңбек өнімділігінің оңтайлы (оптималды) деңгейін қамтамасыз етуге қажет шаралар мен қажет жағдайын белгілейді.

Халықаралық маркетинг - кәсіпорындардың сыртқы экономикалық әрекеттерінде қолданылатын маркетинг түрі. Халықаралық маркетинг маркетингтің сыртқы ортасын зерттеуді, сыртқы рынокқа шығу мүмкіндіктерін анықтауды, нақты рыноктарды таңдауды және оларға шығу әдістерін, халықаралық маркетинг жоспарын өңдеуді болжайды? Сыртқы рынокқа шығу қажеті бірнеше факторлармен анықталады: ішкі рыноктағы бәсекелестік күрес сәтсіздікке ұшырау мүмкіндігі болғанда, ішкі рыноктың тарылуы, шетелдік бәсекелесті өз жерінен «шабуылдау» мүмкіндігі, шетел рыногында көптеген пайдаға жету мүмкіндігі, өндіріс көлемін кеңейту мүмкіндігі болғанда және т.б. нақты шетел рыногын таңдау барысында жалпы шығуға болатын шетелдік рыноктар саны, олардың тартымдылығын анықталады. Ол үшін рынок көлемі, оның мүмкіндігі мен өсу жылдамдығы, оны игеру шығындары, бәсекелестік басымдылықтар, тәуекелдіктің деңгейі және т.б. көрсеткіштер қарастырылады. Сыртқы рынокқа шығу әдістерінің бірнеше түрі бар: экспорт, бірлескен кәсіпкерлік, тікелей инвестициялау.

Халықаралық маркетинг жоспарын жасап өңдеу негізінде маркетинг кешенін шетелдегі жергілікті жағдайға бейімдеу қажет.

Бейкоммерциялық маркетингті институционалды маркетингі деп атайды. Оны ұйым және жеке тұлғалар өздердінің идеяларын тарату үшін қолданады. Бейкоммерциялық маркетинг дегеніміз нақты ұйымдар және олардың әрекеттеріне мақсаты аудиторияның позицисын және қатынасын маркетинг түрі.

Инвестициялар маркетингі – маркетингтің біршама жаңа бағыты. Инвестициялар объектісі өндіріс құралдарының өзара байланысқан жүйесін көрсетеді. Олардың негізгі сипаттамалары: технология және өндірісті ұйымдастыру болады. Сондықтан олардың жүзеге асыру үшін тапсырыс берушіге бәсекелестердің ұқсас объектілеріне қарағанда ұтымды экономикалық жетістіктерді қамтамасыз ететін техникалық құралдар жиынтығын, шешімдерін және тәжірибелерін анықтайтын жүйелі тауарды, кәсіпорынды немесе инфрақұрылым объектісін ұсыну қажет. Инвестицилар маркетингінің негізгі ерекшелігі қажет қаржылар көзін анықтап, тарту болады. Объект көлеміне қажет қаржы көздері мемлекеттік, жеке меншік немесе халықаралық (шетелдік) болуы мүмкін.

Инвестиция объектілеріне сұраныс құрамын талдау ісі техникалық және өндірістік, экономикалық, валюта-қаржылық, объек құрылысын жүргізу мүмкіндігі және оның көрсеткіштері, құрылыс объектісін іске енгізу әдістері бағыттарында жүргізіледі. Бұл талдаудың мақсаты құрылысқа тапсырыс берушінің нақты талаптары жүйесін анықтау, соған байланысты коммерциялық және өндірістік стратегиясын таңдап алып, белгілеу болады.

Интеллектуалды өнімдер рыногындағы маркетинг. Тауар ретінде интеллектуалды өніммен маркетинг әрекетін жүргізу ерекше тәсілдерді қажет етеді. Өйткені бұл тауарлардың өзіндік ерекшеліктері болады:

• 
  интеллектуалды өнімді құқықтық жағынан қорғау қажет, яғни интеллектуалды өнімнің иесін (авторын, өнертапқышты) опасыз бәсекеден, оның затын заңсыз көшіруден қорғау қажет;
  
• 
  патент, патенттік лицензия және басқа құжаттар құқықтық қорғау құралы ретінде интеллектуалды өнімнің иесіне рынокта ұзақ мерзім (15-20) монополиялық үстемдік алуға мүмкіндік береді;
  
• 
  тауардың патенттік қорғауға алынуы – қаржы салушының капиталы тиімді болуына қосымша кепілдік жасайды.
  

Ал ителлектуалды меншік дегеніміз ғалымдардың, өндірістегі жеке зерттеушілердің, басқа да мамандардың нақты нәтижелі жаңалыққа қолы жетіп, сол интеллектуалды әрекеттің нәтижесі өнершығарушылық пен авторлық құқықпен қорғалған меншіктік иелігі болады. Интеллектуалдық меншікке құқықты түрінде қорғалған әдеби шығармалары, ғылыми зерттеулер нәтижелері, радио және телебағдарламалары, сауда таңбалары, тауардың фирмалық атаулары және т.б. жетістіктері жатады.

Ғылыми-зерттеу және тәжірибе-конструкторлық жұмыстардың нәтижесін патенттермен қорғау жұмысы қоғам үшін аса маңызды болғандықтан әрбір кәсіпорынның басты мақсатына айналған. Патент -жаңалықтың, авторлығын куәландыратын және патент иесіне ерекше құқық берілгенін айғақтайтын білікті орган тапсыратын құжат.

Ноу-хау (ағылшын тілінен аударғанда «қалай екенін білу») - өндірістің технологиясын, өнім дайындаудың құпияларын, жаңа әдістер мен жоспарлардың, өнер тапқыштардың, мамандардың қызметтерін сипаттайтын техникалық, коммерциялық және басқа ілімдердің диынтығы. Ноу-хау патенті жоқ әртүрлі өндірістің түрін ұйымдастыруға керек дағдылы, немесе өндірістік тәжірибе түрінде алынған техникалық құжаттама ретінде дайындалады. Ноу-хау, әдетте, лицензиялық келісімдердің объектісі болады, оларды қолдану үшін құқық лицензиясымен бірге беріледі.

Кітапхананың имиджін көтерудегі бірден-бір тәсіл кітапхананы жарнамалау болып табылады. Сондықтан кітапханалық маркетингтің пайдаланушылардың қызығушылықтарын көтеру мақсатында қолданылатын тағы бір түрі – кітапханалық жарнама. Егер де «Кітапханалық жарнама не үшін қажет?» деген сұрақ қойсақ, көбінесе «Кітапханаларда оқырман көп болуы үшін» деген жауап аламыз. Бұл жауаптан көп нәрсені түсінуге болады. Бәрінен бұрын жарнама қазіргі уақытта өте маңызды орын алады, сондықтан мұндай сұрақтың өзі ешкімді таңқалдырмайды.

Міне, осыдан келіп ақпараттандыру дәуіріндегі жарнама қызметінің жан-жақтылығы айқын көрінеді. Жарнаманың ең маңызды қызметі -әлеуметтік. Мәдениет саласы, оның ішінде кітапхана қызметі үшін ол -анықтаушы, яғни жарнама халықтың интеграциялануына, оның бірігуіне ықпал етеді. Жарнама кез келген адамның материалды және рухани өмірін байланыстыра отыра халықтың қажеттіліктері мен талғамын үйлестіре біледі.

Кітапханалық жарнама белгілі деңгейде коммерциялық жарнамаға қарама-қарсы шығады. Әлеуметтік қызметтің бірден өзгеруіне байланысты байларға арналған жарнама баршаға ұсынылуы мүмкін. Ал мұндай жағдай тек қана реніш тудырады. Ал кітапханалық жарнама керісінше адамдарды рухани жетістіктерге жетуге бағыттайды, оларға өздерін қоғамның бір бөлігі ретінде сезінуге көмектеседі.

Осыған байланысты кітапханалық жарнаманың тәрбиелік қызметін атап көрсету қажет. Ол кез келген жағдайда іс-әрекет жасаудың дайын формаларын ұсынып, ненің жақсы, ненің жаман екенін анықтайды.

Кітапханалардың жарнамалық қызметінің тағы бір қыры ол әлеуметтік сипаттағы жарнама компанияларын ұйымдастыруда және өткізуде белді қызмет көрсетеді, яғни қоршаған ортаны қорғау, балаларды қорғау мүгедектер мен қарияларға, жұмыссыздарға көмектесу, алкоголизм, темекі шегу және наркоманиямен, СПИД-пен және т.б. күресуде зор маңызға ие.

Жарнаманың тәрбиелік және әлеуметтік қызметімен тығыз байланысты тағы бір функциясы – идеологиялық. Жарнама әрқашан белгілі бір идеологиялық қызмет етеді, егер де бұл түсінік бір немесе бірнеше әлеуметтік топтың мақсаттарын, қызығушылықтарының мәні ретінде түсінілсе.

Жарнаманың тағы бір қызметі – экономикалық. Оның басты міндеті кітапхана ұсынатын қызметтер жайлы ақпараттандыру, яғни олардың қаржылық мүмкіндіктерін кеңейту.

Мамандардың пікірінше қалыпты экономикалық орта қалыптастыру жарнамасыз жүзеге аспайды.

Осылайша, кітапхана саласындағы жарнамалық қызмет спецификасы жарнама маркетингтің элементі ретінде, сондай-ақ мәдениеттің маңызды компоненті ретінде анықталады. Мұндай ерекшелік кітапхананың жарнамалық қызметінің әр түрлі аспектілерінде көрінеді және жарнаманың мақсатын, бағытын, қызметін және ұйымдастыруын анықтауға көмектеседі.

Жарнаманың негізгі мақсаттары мыналар:

- жеке пайдаланушының көңілін аудару;

- кітапхана ұсынатын қызмет түрлерін жеке-жеке сипаттау;

- тұрғындардың, администрацияның, іскер әріптестердң алдында кітапхананың имиджін қалыптастыру;

- кітапхананың қызметі жайлы оқырмандарды ақпараттандырудың белгілі бір деңгейін ұстап тұру;

- оқырмандардың қажеттіліктерін қалыптастыру;

- тұрақты оқырман ортасын қалыптастыру;

- қызметке деген сұранысты қанағаттандыру; .

- тұрғындарға кітапхана, оның қызмет жайлы түсіндіріп отыру.

Ақпарат кез келген жарнаманың ядросын құрайтыны баршаға аян.

Сонымен, жарнамалық бюджетті қалыптастыру шығынды жоспарлау негізінде жүзеге, асады. Жарнаманың шығын жоспары қойылған мақсатқа жетуге бағытталған, жоспарланған әр түрлі жарнамалық іс-шаралардың шығын сметасын құрайды.

Жарнама құралдарын таңдау көптеген факторлармен анықталады: олардың ішінде – таралу ауқымы, жолдаудың тұрақтылығы, жарнама формасының әсер ету деңгейі, бағасы, таралу уақыты. Жарнама қызметін ұйымдастыруда бұл кезеңдердің маңызы ерекше, яғни дәл осы жарнама құралдары оны жіктеуде көбіне қызмет көрсетеді. Мұндай жіктеу баспалы, телевизиялық, аудиожарнама, дикерт-мейл, сыртқы жарнама және т.б. қамтиды.

Баспалы жарнама полиграфиялық әдіспен жүзеге асады. Көптеген кітапханалар кітапхананың өзіне, қызмет көрсету бағытынның маңыздылығына немесе ірі іс-шараларға, мәдениет орталығына арналған арнайы баспалар – буклеттер шығарады. Буклеттерде жарнамалық текстпен бірге түрлі-түсті суреттер, иллюстрациялар орналасады. Буклеттер ең жақсы қағаздарға басылып шығарылады.

Сондай-ақ кітапханалар күнтізбелер аппликациялар, ярлыктар шығарып, оны абонемент, оқырман залдарының оқырмандарына, жарнамалық акцияны өткізуге қатысушыларға таратылады.

Сыртқы жарнаманың құралдарының жиынтығының ауқымы кең: щиттік жарнама (билборд), жарықты жарнама, брандмауэр (қабырғадағы жарнама), қалалық транспорттағы, аялдамалардағы жарнама. Бұлардың көпшілігін кітапханалар пайдаланып отыр.

Аудиожарнаманың басқа жарнамалардан артықшылығы күнделікті тыңдаушыға фондық әсер ету. Радионы күні бойы өшірмей үйде, демалыста, автомобильде тыңдауға болады, радиожарнамаға арнайы көңіл бөлінбейді, бірақ қайта-қайта айтыла берген кітапхананың аты тыңдаушының құлағына жатталып қалады.

Радиожарнаманың ережесінің өзіндік спецификасы бар:

- ең маңыздысы – алғашқы он секунд, яғни осы уақыт ішінде тыңдаушының қызығушылығын аудару қажет;

- сөздің максималды жылдамдығы секундына екі жарым сөзден аспауы тиіс, одан жылдам телеп сөзді түсініксіз етіп жібереді;

- радиороликте 60 секунд ішінде кітапхананың атын немесе жарнамаланып отырған қызметті кемінде төрт рет қайталау керек;

- музыка және басқа да дыбыстық эффектілер ой танымды дамытуы тиіс;

- сценка немесе скетч түріндегі радиожарнама жағдайды емес, қызметті, кітапхананы ойнауы қажет.

Телевизиялық жарнама – қымбат және қиын, бірақ ең беделді және ақшалы. Тележарнаманың басты ерекшелігі - өте үлкен аудиторияға дыбыстық және көзбен әсер ету болып табылады. Сондықтан оны жоғары имиджді қалыптастыруда пайдалануға болады.

Дикерт-мейл (тікелей почталық байланыс) жарнаманың басқа түрлерінен айырмашылығы кімге арналса, мәлімет тікелей каталогтар, күнтізбелер, газеттер, журналдар, шақырулар, рұқсат қағаздар, кітапхана басшыларының жеке хаттары кіреді. Қазір дикерт-мейлге байланыстың басқа да түрлері: факс, телекс, модем пайдаланылады.

Дикерт-мейлдің жақсы жақтарымен (аудитория таңдау, тез ену жеке сипат) қатар оның келеңсіз тұстары да бар. Мысалы, дикерт-мейл почта жәшіктері әр түрлі ұйымдардың жарнамалық өнімдерімен толып қалған жағдайда жоғары бәсекелестік жағдайында қалады. Осыған байланысты дикерт-мейлде белгілі бір әдістемелк принциптерді сақтау маңызды.

- мәтін мүмкіндігінше қысқа болуы керек;

- мәтіннің бірнеше нұсқасы, көркемдеудің бірнеше нұсқасы, бірнеше макеттер болғаны дұрыс;

- мәтінді абзацтарға бөлу қажет.

Компьютерлік жарнама қатты тасымалдаушылардағы (дискеттер, СД-дискеттер т.б.) жарнаманы біріктіреді. Жарнаманың бұл түрлі - Интернетке шыға алатын және компьютерлік техникамен жабдықталған кітапханаларға қажет ең жас және қажетті жарнама болып табылады.

Жарнамалық хабарландыруларды құру - көптеген факторларды: аудиторияны, жарнама тасымалдаушыларды, жарнамаланатын нысанның сипатын есепке алатын шығармашылық процесс.

Жарнаманы мынадай үш түрге бөледі: ақпаратты, сендірме және ескертпе жарнама әдетте жарнамалық құлақтандыруларды редакциялық материалдар қоршап тұрады (жаңалық, арнайы тақырыптарға, кітапханада өткілетін іс-шараларға арналған бағаншалар және т.б.) Мүндай тәсіл оқырмандар санын көбейтеді, кітапхананың имиджін көтеруге мүмкіндік жасайды. Кез келген жарнамалық қызметтің басты мақсаты – сатып алушының (пайдаланушының) өнімді тұтынуға деген қызығушылығын ояту және өнім жайлы ақпарат беру.

Жарнама бәрінен бұрын тұтынушыға ұнауы және қабылдануы тиіс, одан соң барып жарнамаланып отырған нысанды ашып көрсетуге болады. жарнамалық мақсаттар:

• ақпараттандыру;

• сендіре білу;

• есте қалдыру

сияқты мәселелер бойынша жүзеге асады. Кітапхананы басқарудың күрделі жүйесінде жарнама қызметі әр түрлі болуы мүмкін.

Олардың қатарында:

• қызметке - өнімге сәйкес кітапханалық-ақпараттық сұранысты қалыптастыру;

• пайдаланушыларға қызмет көрсетудің жаңа әдістері мен тәсілдерін кеңінен насихаттау;

• кітапханаға оқырмандардың жыл мезгілімен (сезон) келу эффектісін азайту;

• нақты кітапханалық мекеме жайлы көпшіліктің білуіне жағдай жасау;

• бәсекелестікке қарсы шығу (басқа кітапханалардың, ғылыми- техникалық ақпарат органдарының және т.б.).

Жарнамалық бизнес саласының белгілі маманы Д.Огилви жарнама мәтініне көп көңіл бөледі және әрбір адам берілген жарнаманың дәл өзіне арналғанын сезінуі тиіс деп атап көрсетеді. Жарнамалауда ұзақ та түсініксіз сөздерді қолданбау керек, өнімнің немесе қызметтің бағасын ғана көрсету қажет. Егер олар тегін болса, яғни бұл кітапхана қызметінің көпшілік нәтижесіне қатысты, бұл жағдайды да жарнамада міндетті түрде көрсеткен абзал.

Жақсы жарнама жасауда жарнамалық девиз (слоган) де маңызды орын алады, ол жарнамаланып отырған нысанның есте жақсы сақталуына мүмкіндік береді. Мысалы, Б.Ашервуд әр түрлі алты профильді девизді ұсынады:

• әлеуметтік – «Барлық адам кітапхананы пайдаланады!»

• престижный – «Барлық жақсы адамдар кітапхананы пайдаланады!».

Жарнама дегеніміз белгілі тапсырыс берген демеушінің атынан тауарды тартымды көрсетуге және оны сатып алушыға қарай жылжытуға бағытталған ақылы әрекеттер. «Жарнама» латын тілінен аударғанда «айқайлау» (reclamare) ұғымын сипаттайды.

АҚШ Маркетинг Ассоциациясының анықтамасы бойынша, жарнама дегеніміз тауарларды, қызметтерді, идеяларды тұтынушыларға қарай жылжытуына арналған «кез-келген» әрекеттер нысандары және нақтылы жағдайды есепке ала отырып, анағұрлым тиімді тәсілдер мен қолдана отырып, әлеуметті тұтынушылардың назарларын жарнамалау объектісіне аудару үшін орындалатын ақылы қызметтер деп анықталған.

Жарнама ерекшеліктері:

• 
  қоғамдық сипаттама алады;
  
• 
  үгіттеуге қаражат қабілеттілігі бар сатушы жарнама арқылы өзінің хабарландыруын бірнеше рет қайталай алады;
  
• 
  мәнерлік – түс, дыбыс, шрифт арқылы тауарды тартымды көрсетуге болады;
  
• 
  иесіз жарнама монолог ретінде ғана жасалады.
  

Рыноктағы жарнама бернесі:

• экономикалық бернесі – сұранысты қалыптастыру, өтімді ынталандыру, тұтынушыларға тауарларды алғызуды тездету арқылы «сату – алу» үдерісін тездетеді;

• ақпараттық бернесі – тұтынушыларды өндірушлер туралы және олардың тауарлары туралы ақпарат ағымдарымен қамтамасыз етеді;

• коммуникациялық бернесі – маркетинг зерттеулері кезінде қолданатын сауалдама, тұтынушылар пікірлерін жинау, тауар өтімін талдау арқалы жарнама рынокпен және тұтынушымен қайтара байланысын қамтамасыз етеді;

• бақылау бернесі – рыноктағы өнімдердің жылжуын бақылауға мүмкіндік береді;

• түзетім бернесі - өткізу саясатын және жарнама қызметін ұтымды жағына өзгертуге мүмкіндік жасайды;

• сұранысты басқару бернесі – нақты тұтынушылар топтарына көзделген әсер тигізу жолдарын табуға мүмкіндік ашады.

Жарнаманың жоғарыдағы айтылған көптеген бернесі оның әмбебап сипатын көрсетеді және оның жеке түрлерін бөліп талдауды қажет етеді. Жарнаманың түрлерін айыруда көптеген белгілер қолданылады. Оның бірнешеуі 14-кестеде көрсетілген.

14-кесте

<предыдущая страница | следующая страница>