Ф КГМУ 4/3-03/02

ПП КГМУ 4/02

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Психология, психиатрия және наркология кафедрасы


Дәрістің тақырыптық жоспары

ОР 1213 ПСИХОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ пәні бойынша

5В130200 «Стоматология» мамандығы үшін

Курс: 1

Семестр: 1

Қарағанды 2011 ж.

Кафедра мәжілісінде қарастырылып және бекітілді

01.09. 2011. № __3__ Хаттама
Кафедра меңгерушісі ______________ Любченко М.Ю.

Дәріс № 8

Тақырыбы: Сау тұлғаның қалыптасу шарттары.

Мақсаты:Стресс түсінігін,сонымен қоса оның механизмдері мен алдын алу шараларын оқыту.

Лекция жоспары:

1. Сау тұлғаның қалыптасу шарттары

2.Стресстің туындауы

1)Стресс психологиясы

“Стресс”сөзі ағылшын тілінен аударғанда әрекет,қысылу,күшену,сыртқы орта әсері дегенді білдіреді.Стрессті зерттеуші ғалымдар ең алғашында дүние жүзіне танымал канадалык философ Г.Сельенің(1907-1982)еңбегіне байланысты пайда бола бастады.Ол стрессті жан-жақты зерттеп көрсетті .

Стресс дегеніміз-адам органимінің сыртқы орта факторларына қарсы тұра білуі.Қазіргі өмірдегі ситуациялар адамға көптеген психолгиялық ауыртпашылыктар алып келеді.Стрессті оқытудағы маңызды мәселелердің бірі,адамды жағымсыз факторладан қорғау болып табылады.

Стресс жаиындағы алғашқы көз қарастар адам ағзасының кез келген факторларға қарай стресстің пайда болуының психологиялык механизмдері мен эмоциональдық ауыртпашылықтан туындайтын ауруларды зерттеуге бағытталды.Осыған байланысты “эмоциональді немесе психологиялық стресс”түсінігіне көптеген ғылыми жұмыстар жасала бастады.

Бірақта стресс тек қана қозуы ғана емес.Адамда ең көп таралған стресс тудырушы эмоциональдық қоздырғыш болып табылады.Г.Селье стрессті екі топқа бөлді эутстресс және дистресс.Эустресс жағымды,ал дистресс жағымсыз факторлардан туындайды.Жағымды және жағымсыз эмоциональды қозу физиолгиялық стресске жалғасады.Г.Сельенің пайымдауы бойынша қоздырғыштың шамадан тыс көп болуы немесе мүлде болмауы стресске алып келеді.Ал стресстің жоқ болуы өлімге тең,одан құтылу мүмкін емес.

Сельенің ойынша,”біз өмірімізге мән беру үшін алдымызға қиын және ұзаққа созылатын мәселе қоюымыз керек.Бізге қиын жұмыс талап етілетін мақсатқа ұмтылуымыз керек.Мұндай мақсаттың болмауы асқазан язвасы,инфаркт,гипертония немесе адамды қатты шаршататын стресске алып келеді”.Г.Селье бойынша екі бірдей стрессті әртүрлі факторлар шақыруы мүмкін.Ол оны”Себепкер фактор”деп атады.Олар сыртқы және ішкі болуы мүмкін.Бұл жағдайдың әсерінен стресстің қалыпты жағдайынан ауруға және ауруға адаптатция алып келеді.Адамдардың әр түрлі жағдайда өмір сүруіне байланысты бірдей жағдай әр адамға әртүрлі әсер етеді.

Адамның әртүрлі қылығында стресстің әртүрлі көріністері пайда болады.Адамның мінезінен психолгиялық стресстің түрлерін көруге болады.Стресс әртүрлі әлеуметтік жағдайардан туындауы мүмкін.Бұндай жағдайлардан қорғанудың жолы адамның психологиясын әлеуметтік жағдайларға үйрету.Стрессті жағдайлар отбасылық жағдайдағы шектеулер мен талаптардан пайда болуы мүмкін.Сонымен қоса стресс қажеттіліктердің қанағаттанбауынан пайда болуы мүмкін.Стрессте үш фаза болады үрей,қарсы тұру және әлсіреу фазаларынан тұрады.Психологиясы мықты адамдар үрей фазасынан оңай өтіп кетеді.Ал табандылығы төмен адамдар үреленіп оның арты қорқынышқа алып келеді.Сосын мұндай адамдарда әлсіреу пайда болып адам өмірден түңіледі.Стресске қарсы тұру екі жағдаймен қамтамсыз етіледі а)эмоциалық жаттығулар мен қиын жағдайларға әрдайым дайын болу.

Адам өмірлік ситуациялардан туындайтын жағыммды және жағымсыз әлемінде өмір сүреді.Стрес әртүрлі жағдайлардан туындайды:Ол жоғарғы актівтіліктен бастап депрессияға дейін болуы мүмкін.Әр адам стресті әртүрллі қабылдайды.Екі адам болған жағдайды әртүрлі қабылдайды.Оның қабылдануы адамның өзіне байланысты.

Селье бойынша болған жағдай емес адамның оны қабылдауы маңызды.Бұл стресске тікелей әсер етеді.Ежелгі ғалым Эпикеттің айтуы бойынша”адамды ренжітетін оқиға емес адамның көз қарасы болып табылады”.

Қоздырғыштың көбі стрессорға айналуына стимулдарына жататын когнитативті және аффективті реакциалар жатады.Егер қоздырғыш қауіпті болмаса онда адамға ешқандай қауіп төнбейді.Адамның стресске деген қате көз қарасын да айтып өту керек.Дж.Эверли мен Р.Розенфельд өздерінің «Стресс.Табиғат және ем» атты еңбегінде “Стресс аңызын”атап өтті.

Стресс аңызы

1)”Стресстің белгілері маған қауіпті болуы мүмкін емес”.Бұл ой қате.Стресс адам психикасымен Мінезіне әсер етеді. Бұл бекiтулерi жалған атауға болады, өйткенi стресс психикалыққа, және соматикуге де жұмыс iстейдi.

2. "Тек қана әлсiз адамдар стресске бет тартады" . Негiзiнен шамадан тыс стрессiнiң әсерiне "Жұмыс сүюші" талаптануының биiк деңгейi бар адамдар өте толтырылған жұмыстарға душар болады. Бiз бәрiмiз нақтылы мағынада стресс үшiн потенциалдық нысаналары болып табыламыз.

3. "Мен өмiрiмде стресске жауапты болмаймын - стресс бiздiң заманымызда болмай қалмаймыз - бiздiң барлығымыздың оның құрбанымыз" .

Стресс - бұл нәтижесі болып жататын оқиғалар. Мұндай стресс сiздiң санасыз таңдауыңыз болып табылады.

4. "Мен әрдайым шамадан тыс стрессті тарттыра бiлемiн".Стресс күштiрек болған сайын шындықта, сол стресс оның симптомдарының жанында ендi аяққа басуға болмайтын, күштерi жетпейтiн оның симптомдарына кем сезгiш.

5. «Шамадан тыс стресстiң көздерiн тану оңай» . Бұл мүлдем олай емес. Қайсыбiреулердiң стресстiң белгiлерiнде жағымсыз факторды батып кетпейдi. Симптомдар бұл психикалық және физикалық жүдеудi формаларда айқындалады.

6. "Барлық адамдар стрессті бідей сезiнедi" .

Осы бекiту қате.Стресстiң көздерi, симптомдарға және оның салдарынан дамитын аурулар бойынша бiр-бiрiмiзбен айырмашылығы болады.

7. "Мен шамадан тыс стресстi сезгенде, мен жасауым керек болатыны - бұл отыру және босаңсуым" .

Релаксация болғаны пайдалы, бiрақ қуаты қашуға шындықта терең ешкiм бiлмейдi және, сонымен бiрге, стресстiң алуы тек қана релаксацияға апармайды, сонымен бiрге бұл бекiтулер қате.

Қабылдау және ықыластың көлемi өседi, жедел жадтың иiлгiштiк және тұрақсыздығы жоғарылайды, өйткенi тәжiрибенiң мәлiметi iске қосылады; екiнiң бiрлерiнiң тұжырымына және олардың талдауына қабiлеттiлiк өседi. Бұл фазаны негiзiнен сыртқы ахуалдың күрделенуiне психикалық және организмның бiрдей жұмылдыратын реакциясының негiзi сияқты қарау керек.

Бұзылу фазасы.Стресс әсерлерiнiң қарқынының кедергiсiнiң шектерiне жетпейдi, адам бар мүмкiндiктердiң мобилизациясында болады. Содан соң психикалық дегенмен тұсқағазды бередi оң факторларды құбылыстан терiсiне эмоциялары. Өзгерiстер ең алдымен когнитивтi салаларында пайда болады. Құбылыстар пайда болатын және өспелi бұл фазалар ұғым таңбаланушы (дисфункционалды стресс) дистресс өнiмсiз стресстердi мiнездейдi.

Деструкцияның фазасы максимал дистрессовостьюi бейнеленедi - қызметтiң ұйымының толық ыдырауы және психикалық процесстердiң түбегейлi бұзушылықтарымен. Мяти, ойлауды қабылдауды қоршауды феномен, Па орынды иемдене алады. Деструкцияның фазалары негiзгi заңдылық ол 2 негiзгi формалардың бiрi алатын болып табылады: жоғарғы қозуды түр бойынша деструкция және тоқтатуды түр бойынша деструкция.

Стресстенгi құтқарулары өзi (және жиi аяққа басылатын) қуатты құрал адам сана болып табылады. Маңызды тек қанасы оларға басқаруға шебер және уақытында үйрену. Өз санасын - мүмкiндiктерден басқаруғана дейiн басқа жағынан бұл стресспен басқаруы.

Стресстiң басқаруымен стратегиялар, әдiстер және адамға жағымсыз факторлардың негативтi әсерi сақтап қалуға немесе минимумға бұл әсердi түйiстiруге мүмкiндiк беретiн қабылдауларды жиынтық әдетте жобаланады. Басқаруды өзiмнiң процессi бiрнеше варианттармен көрсетуге болады:

бас күштер стресстiң пайда болуларына дейiн стресстiң профилактикасы мәселелерiнде жұмылдыруға керек стресстi белсендi қарсы әрекеттiң шараларына бас ықыластың стрессiнiң пайда болуларынан кейiн бiлдiредi өткiр стресс ахуалы бiрiншi кезектегi өздiгiнен көмектiң шаралары iске асады.
Иллюстративтик материал: Таблицалар «Жалпы психология», «Медициналык психология».
Әдебиеттер

Негізгі:

1.Карвасарский Б.Д. Клиническая психология : Учебник/Карвасарский Б.Д. - СПб.: Питер, 2007.

2.Конфликтология. Учебник для вузов/ред.Ратников В.П. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2007.

3.Столяренко Л.Д. Психология: учебник для вузов/Л. Д. Столяренко. - СПб.: Питер, 4.Столяренко, Л.Д. Основы психологии: Учеб. пос. для вузов/Столяренко, Людмила Дмитриевна. - Изд. 17-е, 19-е изд. - Ростов н/Д : Феникс, 2007, 2008.

Қосымша:

1.Гарибян, С.А. Школа памяти: Суперактивизация памяти через возрождение эмоций/Гарибян, С.А. 2007.

2.Журавлев, Игнатий Владимирович. Психология и психопатология восприятия; Пролегомены к теории"зонда"/Журавлев, Игнатий Владимирович. - М. : ЛКИ, 2008.

3.Касенов, Кожантай. Очерки практической психологии/Касенов, Кожантай. - Актобе: Б.и., 2006