Осциллограф,генератор және күшейткіш.
Жұмыстың мақсаты: мектептегі осциллографты, генераторды және күшейткішті зерттеу, олармен жұмыс істеп үйрену.
Тапсырма 1.Электрондық щсциллографты ОЭШ-70 және ОДШ-2 ні, дыбыстық генератор ГЗШ-ны, төменгі жиліктегі күшейткіш УНЧ-3 ті, УНЧ-5 күшейткішін, универсалды түзейткіш ВУП-2-ні оқу.
Осциллограф - бұл прибор визуальді қарауға арналған. Осциллографты көбінесе периодты процестерде зерттеу үшін және вольт- амперлік сипаталған диод пен триодты оқу. Осциллограф 4 блоктан тұрады: Электронды сәулелі түтікше блогы ЭСТ, генератор разверткасы ГР, күшейткіш зерттеу сигналы КС және қорек көзі ҚК. Сурет1.(53)
Сурет1.(53).
1-ші блоктың ең маңызды элементі ЭСТ болып табылады. Экранда қандайда бір зерттелінген сызықтар сигналы пайда болады.
Принциптік схемасы. Сурет2.(54)
Сурет2. (54).
Қыздырылған жібі ҚЖ катодты К жылытады, бетінен оның электрондар ұшып шығады. Электрондар электронды басқаратын саңылаудан өтіп, фокустаушы цилиндр ФЦ және анодА, және де пластиналар арасындағы ХХ,УУ экранға түседі де оның жарқырауына әкеледі.Мектепке 2 осциллографтың түрі берілген. Олар ОЭШ-70,ОДШ-2.Осциллограф ОЭШ-70 –ң сыртқы көрінісі 3 суретте (57) көрсетілген.
Сурет3.(57).
Ал 4-і суретте (58) бұрмалары көрсетілген.
Сурет4.(58).
Алдыңғы жағында сөндіргіш,сигналды шам, «Кіру У», «Кіру х»орналасқан. Жоғарғы бетінде бұрмалар «Жарық», «Фокус», «Х күшейткіші», «У күшейткіші», «Синхронизация», «Развертканың жилігі толқымалы», «Ішкі сеті сыртқы», «Диапазондар 0,3;130;500Гц-тен 2;8;16кГц-ке» , «
»,«
» орналастырылған. Осы бұрмалар арқылы экрандағы шыққан нүктені реттейміз. Осциллограф ОДШ-2, ОЭШ-70 осциллографынан айырмашылығы құрлысы және сыртқы келбеті бойынша өзгешеленеді. Ол 5-і суретте (59) көрсетілген.
Сурет5.(59).
Алдыңғы жағында экранан басқа бұрмалары орналасқан. 1-ші қатарда электронды шоқтарды реттеу үшін арналған.Онда «Жарық», «Фокус», «Жоғары-төмен», «Оңға –солға» орналасқан. 2-ші қатар күшейткіш бұрмаларын басқару үшін арналған. Онда 1:1,1:10,1:30,1:100,1:1000 және сигналды шамды сөндіргіш бар. 3-ші қатарда развертка генераторының бұрмалары және түймешелері орналасқан. Олар «Жилік толқынды», «Қосу 1,2,3,4», «Х күшейткіші», «У күшейткіші».Түймешені қосу кедергісі жилікпен 20Гц тен20кГц өзгерте алады.Развертка генераторы «Қосу» түймешесін басу арқылы жұмыс істейді. 4-ші қатарда қысқыштар орналастырылған. Олар «КіруУ», «КіруХ», «Синхронизация», «Ішкі», «Сыртқы» түймешелері орналастырылған. Жоғарғы бөлігінде 2 каналды камутатор 2 кіру жолымен орналастырылған.
Дыбыстық генератор- электрлік тербеліс жилігін алу үшін арналған.Оқыту мақсатында әр түрлі генератор қолданылады. Мектептегі генераторлар ГЗШ 6 суретте (60) көрсетілген.
Сурет6.(60).
Синусойдалық тербелістер 20-дан 20000-Гц диапазонмен «х1» (20-дан200-Гц), «х10» (200-ден2000-Гц), «х100» (2000-нан20000-Гц-қа) дейін.Айнымалы тоқ 220В кедергімен қоектенеді.
Мектептік дыбыстық генератор ГЗШ-М ГЗШ дан өзгешілігі жоқ. ГЗШ-М төменгі жиліктегі күшейткіш ретінде қолдануға болады. Осы мақсата прибордың алдыңғы жағында қысқыш «Шығу УНЧ» орналасқан. Жұмыс барысында УНЧ- да күшейткішке кіру төменгі жиліктегі зерттеу сигналын береді, ал ГЗШ-М шығуында күшейтілген электрлік дыбыстық тербеліс жилігін алады.
Дыбыстық генератордың демонстрациялық моделі ДГД.
Сурет7.62.
Бұл модел демонстрация жасау үшін арналған. ДГД-ның схемасы 8 суретте (63) көрсетілген.
Сурет8.(63).
Бұл генератордың электрлік тербеліс күшейткішінің функциясын орындайды. 5-ші және 8-ші қысқышқа4В кедергі тоқ көзін қосады. Қорек көзі үшін акмулятордың батарейкасын немесе фанардың батарейкасынқолдануға болады. Егер 2;3 қысқыштарын қысқартса , онда прибор генератор түрінде жұмыс істейді. 6 мен 7-ші қысқыштарына дыбыс шығарғышты қоссақ, дыбыс жеткілікті дыбыс береді. Дыбыстық жилікті бұмалардың потоциометрі R2 сымдарымен өзгертеді.
Төменгі жилікті күшейткіш-ол электронды прибор, электрлік, дыбыстық тербеліс жилігін 20 Гц –тен20 кГц-ке күшейтеді. Күшейткіш негізінен көптеген блоктардан тұрады. Олар: кедергіні күшейту, қуатын күшейту. Мектептерге әр түрлі конструкторлы күшейткіштер шығарыладыжәнеайырмашылығы сыртқы келбетіне байланысты.
Күшейткіш УНЧ-3. Бұның сыртқы панелінде дыбысты реттеу және сигналды шамы бар. Сурет9.(65).
Дыбыстық реттеу бұрғымасы сөндіруді, қосуды шығарады. Күшейткіш электронды шамдардан тұрғандықтан, олар қызығанда ғана жұмыс істейді. Бүйір бетімен қарағанда 3 шығу шұңқыры бар. Олар: Микрафон, адаптер, сызық. Төменгі шұңқыр прибордың корпусымен жалғанған. Артқы жағында 2 бірдей шұңқыр бар. Олар: дыбысты шығару, шығу. Осы жерде тоқ көзіне қосу үшін шнур орналастырылған.Оны 220В және 127В кедергіге қосуға болады.
Күшейткіш УНЧ-5.
Сурет10.(66).
Бұл прибор транзисторда құралған.Күшейткіштің беткі панелінде индикаторлы шамды сөндіру, шығу шұңқыры, микрафонға кіру шұңқыры, төменгі және жоғарғы жиліктегі реттеу бұрғымасы бар. Күшейткіштің кіру сигналына микрафон ғана емес басқада датчик электрлік тербеліс кедергісінен де келеді.Күшейткіштің шығуына дыбыстық шығуын ғана емес басқа да приборларды қосуға болады. Мысалы: Осциллограф айнымалы тоқты өлшеуге арналғанприбор. Күшейткіштің қуаты 40Вт-тан аспайы. Шығу 5Вт. Тоққа қосылып тұрған приборда жөндеуге, ауыстыруға болмайды. Сурет11.(67).
Вертикальді панелдегі күшейткіш радиотехникадағы демонстрация жасау үшін арналған. Күшейткіштің сол жағында әмбебап кіру қысқыштары бар.Екі шамы бар. 1-ші шам кедергіні көбейту үшін жұмыс істейді,2-ші шам қуатын көбейту үшін жұмыс істейді. Анодтық сымға 2-ші шам қосылған ,қысқышқа төменгі және жоғарғы шығу кедергісі жалғанған. Екі төменгі қорек көзін ВУП-2-ні қосу үшін арналған.Екі төменгі қысқышқа 6,3В айнымалы ток кедергісі беріледі.Ал тұрақты тоқ кедергісі 250В.
Тапсырма-2.Осциллографты,генераторды,күшеткішті қолдану.
Тапсырма-3.
1.ОЭШ-70 және ОДШ-2 осциллографтың бұрғылары не үшін арналған?
2.Осциллографтың экранында нені байқайсыңдар?
3.Генератор қалай жұмыс істейді?
4.Электронды комунтатордың мағанасы неде?
5.ГЗШ және ГЗШ-М-нің бір-бірінен айырмашылығы неде?
Тапсырма-4. Жұмыстың жоспарын құрыңдар.
Тәжірибе -1.
Осциллографпен жұмыс істеп үйрену.Осциллографтың бұрғыларын «Жарық», «Фокус» орташа жағдайға қой, ал қалған бұрғыларын « »,»»аяғына дейін бұра.Осциллографтың синхронизациялық және диопозондарын «Ішкі», 220В –қа қойындар.Осциллографты қосындар. «Жарық», «Фокус» бұрғыларын бұрау арқылы экранда анық емес нүктелер алынады. «», « » бұрғыларын әр түрлі жаққа бұрау арқылы экрандағы сызықты өзгертуге болады. «Диопозон», «Х-күшейткіші», «У-күшейткіші » сыртында бұрғыларын бұраңдар, не көргендеріңді жазыңдар.
Сұрақ.
Развертканың ұзындығын қалай өзгертуге болады?Развертканың қалай аламыз,егер экранда жарқыраған нүкте болса?
«У-күшейткіш» бұрғымасын өте аз күшейткіш «Диопозон» бұрғымасын 150 жағдайға, ал синхронизацияны «Ішкі» жағдайына қойындар.Дыбыстық генератордың шығуын 5 Ом осциллографтың «У» кіруіне қосындар.ГЗШ генераторын 800 Гц жиілікке, ал күшейткіштің бұрғымасын орташа жағдайға қойындар. Дыбыстық генраторды қос. «У» күшейткіш бұрамасын бұрау арқылы 30-50 мм қисық амлитуда , ал диопозонды өзгерту арқылы экранда синусоиданы байқандар.Синусоида амплитудасын 0,5 см ретте болсын. 5 В кедергіге қою арқылы синусоиданың амлитудасының өсуін байқа.
Сұрақ.
«Күшейткіш-У», «Күшейткіш-Х» бұрғыларын бұрағанда нені байқадың?
Тәжірибе-2.
Дыбыстық генератордың осциллографтағы моделін алу.
8-суретте (63) моделі көрсетілген.
5-8-ші қысқышқа 4 В айнымалы ток кедергісіне қосындар.6-7ші қысқыштың шығу кедергісін алындар.Генератордың демонстрациясына 2-3ші қысқыштарын бекітіңдер.6-7-ші қысқыштарына дыбыс шығаруды қосындар,6-7 –ші қысқыштарын осциллографқа қосындар, тербеліс жиілігін байқаңдар.Жұмықа қорытынды жасаңдар.