Перейти на главную страницу
=амрёксен политикин министерстви
«Чёваш республикин в.рен\ институч.»
патшалёх в.рен\ учреждений.
Чёваш ч.лхипе литература кафедри
Чёваш ч.лхи урок.сенче ваттисен сёмах.семпе .=лесси
«Канаш хулин п.т.м.шле вётам п.л\
паракан п.ррем.ш шкул.» патшалёх в.рен\
учреждений.нче чёваш ч.лхи в.рентекен Сидорова
Татьяна Максимовна =ырнё в.рен\ хат.р.
Канаш – 2008
Проект содержаний.%
I. Ум сёмах% 1 с?
1? Ситуацие тишкерни
2? Проблемёсене палёртса тухни
3? Гипотеза
4? П.т.м.шле т.ллев: т.п задачёсем
5? Пулмалли результат
II. Т.п пай% 3 с?
1? Вырёс шкул.нче чёваш ч.лхине в.рентмелли к.некесенче ваттисен сёмах.сене тишкерсе тухасси?
2? Ваттисен сёмах.семпе урокра .=лемелли хёнёхтарусем
=ырасси? 13 с?
III. П.т.млет\? 20 с?
IV. Усё курнё литература 21 с?
Ваттисен сёмах.сем - ламран лама ку=са пыракан сёнарлё сёмахсем? В.сем шухёша к.скен те =ив.чч.н: ытарлён палёрта==.? Ваттисен сёмах.сенче халёхён кун-=ул.: ёс-хакёл.: шухёшлав.: т.нчекурём. \кер.нн.?
Ваттисен сёмах.сем – ваттисем ёс парса: в.рентсе каланё сёмахсем? В.сен т.п т.ллев.сем% ачан т.нчекурёмне аталантарасси: ёна илемл.хе курма-туйма пулёшасси: ырёпа усала: лайёхпа начара уйёрма в.рентесси: .=е хёнёхтарасси? Ваттисен сёмах.сем в.рент\: воспитании .=.нче питех те п.лтер.шл.? Г?Н? Волков: халёх педагогикине ёслёлёх т.л.ш.нчен й.ркелесе яракан.: ваттисен сёмах.сенче илемл.х: кёмёл-сипет: дидактика ник.сне асёрханё: тарён т.пчен.? «Чувашская этнопедагогика» к.некинче вёл ваттисем сёмах.сем пирки =апла =ырнё% «Пословицы и поговорки главной своей целью имеют формирование нравственного облика подрастающего поколения: само название их ассоциируется с представлением о поучениях: нравоучениях???»
Проблемёсене палёртса тухни%
Вырёс шкул.нче чёваш ч.лхине в.рентмелли в.рент\ к.некисенче ваттисен сёмах.сем чылай? В.семпе усё курса воспитании т.ллев.сене пурнё=лама мелл.? Урокра ваттисен сёмах.семпе усё курни в.ренекенсене шухёшлама: .=леме: пурёнма в.рентет? Анчах =акна каласа хёварас пулать% чёваш ч.лхине в.рентмелли к.некесенче ваттисен сёмах.сене: шел пулсан та: системёлани =ук? В.сене ытларах чухне хёйсене уйрём: к.некери текст материал.семпе =ыхёнтармасёр панё? Кунсёр пу=не ваттисен сёмах.семпе .=леме панё хушу .=.сем ытларах чух п.р ев.рл.? Тата халёх сёмахлёх.н т.сл.х.сене =ав тери анлё панё? +акё паллах ачасен тавракурёмне аталантарас шутпа пит. пысёк п.лтер.шл.: анчах в.ренекенсене в.сене астуса юлса кала=ура усё курма йывёр? Теп.р =итменл.х вёл – ваттисен сёмах.сем ытларах чухне п.т.м в.рен\ курс. тёршш.пе те п.рер хут =е= т.л пулни? В.ренекен ас.нче ваттисен сёмах. упранса юлтёр тесен: ёна теми=е хут та аса илсе =ир.плетсе тёмалла? +ак шутпа кашни урокрах ваттисен сёмах.семпе т.рл. хёнёхтарусем туса пыни вырёнлё пул.? Ачасене ваттисен сёмах.сене асра тытма пулёшакан хёнёхтару т.с.сене кётартасси =ак проект .=.н т.п т.ллев. пулать те .нт.?
1? Вырёс шкул.нче чёваш ч.лхине в.рентмелли к.некесенче ваттисен сёмах.сене тишкерсе тухасси?
2? Ваттисен сёмах.сем =инчен =ырнё материалсене тишкересси?
3? Ваттисен сёмах.семпе урокра .=лемелли хёнёхтарусем =ырасси?
1? Вырёс шкул.нче чёваш ч.лхине в.рентмелли к.некесенче ваттисен сёмах.сене тишкерсе тухасси?
Ку пайра вырёс шкул.нче чёваш ч.лхине в.рентмелли кашни к.некинчен ваттисен сёмах.сене список ев.рл. =ырса илн.? Ку в.рентекен .=не самай =ёмёллатма пулёш.% вёл курёмлё: ялан ача е в.рентекен ку= ум.нче пулма пултарать? Кирл. пулсан =ак списока ачасене кашнинех салатса пама пулать е ваттисен сёмах.сен пухёвне пичетлесе кёларма май та парать? +ак списокпа тётёшах .=лесен ачасене ваттисен сёмах.сене ытларах астуса юлма пулёш.?
Чернова Н?Н?: Игнатьева В?И? Чёваш сёмах.? 3 класс
1? Атте-аннерен хакли никам та =ук т.нчере?
2? Ви==.ри ывёл ача ашш.не пулёштёр: ви==.ри х.рача амёшне пулаштёр?
3? +ын пуласси ачаран паллё?
4? Хёвна ху таса тыт - сывлёхлё пулён?
5? ,= =ынна илем к\рет?
6? Яланах чён пупле: сана пур =.рте те =ул у=ёл=а пыр.?
7? Ырё =ынпа паллаш: усал =ынтан тар?
8? Ырё сёмах лайёх кун пекех?
9? Лаша пуласси тихаран паллё?
10? Кам нумай вулать: вёл нумай п.лет?
11? Тус тени .м.рл.х пултёр?
12? Шанчёклё тусён хак. =ук?
13? Ырё кёмёллё сёмах =уркуннехи кун пек те==.?
14? Ёсти епле: .=. те =апла?
Чернова Н?Н?: Игнатьева В?И? Чёваш сёмах.? 4 класс
1? В.ренмес.р в.рен те явма =ук те==.?
2? Этем ёс.пе ырё?
3? Кайёк хитре т.к.пе: этем хитре ёс.пе?
4? Кам .=ре малта: =ав маттур ялта?
5? ,=рен ку= хёрать те: алё тёвать?
6? Ч.лх\пе васкиччен .=\пе васка?
7? +ын .=.пе паха?
8? ,= .=лемес.р \с.нмест?
9? Касма =ёмёл - \стерме йывёр?
10? П.р йывё= касрён пулсан ик. йывё= ларт?
11? ,=рен хёраман ёста пулнё?
12? ,= вёл – пурнё= илем.?
13? Ир тёнё кайёк тутё пулнё тет?
14? ,=чен.н .=. ёнсах пырать?
15? ,=чен алё .= тупать?
16? Алё-ура пур =инче ахаль ларни кил.шмест?
17? ,=леме =е= ан \ркен – пурте пулать?
18? Ч.лхепе мар: .=пе мухтан?
19? Ялан вёйё мар: .=лес те пулать?
20? Кам ырё .= тёвать: унён яч. .м.ре юлать?
21? ,=рен ан хёра: вёл хёй санран хёратёр?
22? ,=не кура – хисеп.?
23? Ёсти епле - .=. =апла?
24? ,=чен.н .=. ёнсах пырать?
25? ,=рен хёракан ырё курман?
26? ,= тёрантарать: кахал пёсать?
27? Юлташу хёвёнтан лайёх пултёр?
28? Юлташсёр =ын туратсёр йывё= пек?
29? Ырё =ынпа палаш: усал =ынтан тар?
30? Юлташ лайёххи инкекре курёнать?
31? +.р тенк. пуличчен =.р юлташ пултёр?
32? Тусу =ук пулсан тупма тёрёш: тупсан – упрама тёрёш?
33? Шанчёклё тусён хак. =ук?
34? +ын пуласси ачран паллё?
35? Ватёпа ватё пул: =амрёкпа =амрёк пул?
36? П.рре усал туни пин хут лайёх тунине =ухатать?
37? Лаша пуласси тихаран паллё: =ын пуласси ачаран паллё?
38? +ёкёртан аслё ан пул?
39? +ёкёр – халёх пуянлёх.?
40? +ёкёр вёл - =.р-аннем.р парни?
41? +ёкёр вёл – чи хакли?
42? +ёкёр вёл – пурнё=?
43? +ёкёрта пир.н вёй-хал?
44? +ёкёр - =.ртен: вёй - =ёкёртан?
45? +ёкёр – чи ырри? +ав тери усал т.нчере те =ав тери усал =ын та =ёкёра ырёпа =е= асёнать?
46? +ёкёр тутине .=лекен п.лет?
47? +апма п.лмен пушё хёвнах =аврёнса тивет?
48? Вёрман пек пуянни =ук: уй пек асли =ук?
49? Йывё=а лартма часах та: уссине курма часах мар?
50? Атёла курмасёр аттуна ан хыв?
51? Ч.лхепе Атёла та п.велеме пулать тен.?
52? П.р =ын сурать – типсе пырать: =.р =ын сурать – к\л. пулать?
53? +ичч.н п.ррене к.тме==.?
54? Упине тытмасёр тирне ан с\?
55? Асёрхансан инкекрен те хётёлён?
56? Сахал пулсан та: лайёх пултёр?
57? Ватасси =ёмёл та: тёвасси х.н?
1? +ёкёртан аслё пулаймён?
2? +ёкёр-тёвар хире-хир.=?
3? +ёкёр хырём хы==ён =\ремест?
4? Килекен =ынна =ёкёр лартма хушнё?
5? ,=рен ан хёра: вёл хёй санран хёратёр?
6? ,= тёрантарать: кахал пёсать?
7? Мул – эрнел.х: ёс - яланлёх?
8? Атёла алтёрпа атараймён?
9? К.рхи калчана к.лете к.ртейм.н?
10? Туслёха ук=алла илейм.н?
11? Тусу пулмасан – шыра: тупсан – упра?
12? Туслёх кантёк пек: ватсан – т\рлетейм.н?
13? Кайёк =унач.семпе вёйлё: =ын – туслёхпа?
14? Туссёр =ын тымарсёр йывё= пекех?
15? +ынпа =ын туслё пултёр: халёхпа халёх туслё пурёнтёр?
16? Хут =ине =ырнине пуртёпа та касса тёкаймён?
17? К.неке =ынна ёс пухма пулёшать?
18? К.неке пурне те п.лет?
19? П.л\ =ёлку=. – к.некере?
20? Ырё =ынна п.т.м т.нче тёван?
21? Ырё =ынпа =ул к.ске?
22? +ынсёр =ын пурёнаймасть?
23? /ркенмен ёста пулнё?
24? Ку= хёрать те: алё тёвать?
25? Алёра .= пултёр: пу=ра ёс пултёр?
26? Ёс-тёна м.н виличчен пухас пулать?
27? Паян тумалли .=е ырана ан хёвар?
28? +.р =инче этем туман .= =ук?
Андреев И? А?: Гурьева Р?И? Чёваш сёмах.? 6 класс
1? +.р пус пуличчен =.р тус пултёр?
2? Туслёхран хакли ним те =ук?
3? Ача чух алё тус: х.р чух х.р.х тус?
4? Ватта итлес пулать: =амрёка в.рентес пулать?
5? Усал хыпар утпа =\рет: ырё хыпар =уран =\рет?
6? Пуян вилет – мул юлать: ыр =ын вилет – ят юлать?
7? Юлташсёр =ын тымарсёр йывё= пек?
8? Халёхпа в.рсен хапха та у=ёлать?
9? Сывлёха п.терме =ёмёл: тавёрма йывёр?
10? Сывлёхран хакли ним.н те =ук?
11? +ынна пурлёхран ытла сывлёх кирл.?
12? +ёла ан сур – хёвёнах .=мелле пул.?
13? Т.нчере ырри те: усалли те пур?
14? +ынна ан тирке: хёвна та тиркем.=?
15? Парне мар: ырё кёмёл хаклё?
16? Ыр =ын патне ч.нмес.рех хёна пырать?
17? Хур шёмми тытакан хур пулман?
18? ,=рен хёраман ёста пулнё?
19? Ырё ут та такёнать: ырё =ын та йёнёшать?
20? Ёсталёх =ёкёр ыйтмасть: хёй тёрантарать?
21? Вёйпа п.рне =.н.н: п.л\пе пине =.н.н?
1? Шывён турат =ук?
2? Кушакён т.к. таса та: ёш. таса мар?
3? Тим.р=.н пуртти катёк?
4? Юлташсёр =ын туратсёр йывё= пек?
5? Пу= касакан пу=сёр юлнё?
6? К\рш.с.р кун =ук: вилсен те к\рш. кирл.?
7? Кёвакал шывсёр пурёнаймасть?
8? Усал сёмах утпа =\рет: ырри - =уран?
9? В.рмен йытё хытё =ыртать?
10? Вёйлёран вёйли пур: ёслёран ёсли пур?
11? Халёхран мала ан ирт: халёхран кая ан юл?
12? Ырлёхран ырман те==.?
13? ,=рен ан хёра: вёл хёй санран хёратёр?
14? Упаран хёраса кашкёра лекн.?
15? +ёвартан тухакан сёмах алёкран та тухать: алёкран тухсан яла сарёлать?
16? Пуринш.н те уйёхпа х.вел пулаймён?
17? Ватти ёс памасёр =амрёкки в.ренеймест?
18? Тута тутлине юратать: ку= - хитрине?
19? Пёхман х.веле пёхтараймён?
20? Пи=н.-пи=мен апат икк. тёрантарать те==.?
21? Пур чух пылпа: =ук чух шывпа?
22? Ача чух алё тус: х.р чух х.р.х тус?
23? +ичч.н п.р =ынна к.тме==.?
24? Икк.н икерч. =име: саккёрён вёрман касма лайёх?
25? Кушак ёшша юратать?
26? Кушака кулё: шёшие вил.м?
27? +уллахи кун =улталёк тёрантарать?
28? Вёрман пек пуянни =ук: хир пек асли =ук?
29? Киви =.ннине упрать?
30? +ынна мулшён туман: мула =ыншён тунё?
Печников О?И?: Печникова М?Н? Чёваш сёмах.? 8 класс
1? В.ренни - =утё: в.ренменни- т.тт.м?
2? В.рентекен пур чухне в.ренсе юл?
3? В.рентсен упа та ташлама в.ренет?
4? К.рхи пуян- х.л ёшши?
5? К.рхи кун – тутё кун?
6? К.р пуйтарать: =ур =ухатать?
7? К.ркунне какай: =уркунне серте тутлё?
8? Сёмах патён – пурнё=ла? Сёмах ылтёнпа п.р?
9? Алёк пат.нче вырён пур чух т.пеле ан ирт?
10? Ура т.пелте хывакан ырё =ын мар?
11? Каякан хёнана татах кил теме ан ман?
12? +ын пат.нче урай шёлма хушман?
13? Аван =ыннён алли-ури те аван?
14? Ёслё =ын них=ан та =ынна ухмах темест?
15? Ир.кл. =ын ик. вёйлё?
16? Кёмёллё =ыншён пурте кёмёллё?
17? Ырё вёрлёхран – ырё =им.=?
18? Ватё =ер=ие хывёхпа улталаймён?
19? К.р мёнтёр: =ур ырхан?
20? Лёпкё тин.с те хумханать?
21? Таса =ёлра – таса шыв?
22? Васкакан суккёр пулнё?
23? Кахал урине тёхённё =.ре .=чен .=не туса п.терн.?
24? Пысёккине хапсёнакан п.ч.ккине =ухатнё?
25? Ял хушшинче =ер=и вы=ёпа вилмен?
26? Килте ларакан тёмана пулнё: тухса =\рекен хурчка пулнё?
27? Тёван =.ршыв - анне: ют =.ршыв - ама=ури?
28? Вырёс =ынни - ырё =ын?
29? Этем этемпе пурёнать?
30? Этем вёл кашкёр мар?
31? +ил в.рмес.р йывё= хумханмасть?
32? Темле пысёк юхан шыв та п.ч.к шывран пу=ланать?
33? П.ччен йывё=а =ил ытларах тустарать?
34? Автан та ахаль авётмасть?
35? В.рмен йытё вёрттён =ыртать?
36? Ир тёракан =ер=и тулё п.рчи тупнё?
37? Кашкёр кашкёра катаран курать?
38? Кашкёр та тытать: кашкёра та тыта==.?
39? Кашни кайёк хёй йёвине савать?
40? Хитре =е=кен кун. к.ске?
41? Качака хы==ён каякан сурёх пу=не =ухатнё?
42? Кушак =ук =.рте шёши те патша?
43? Пулё пу=.нчен =.рме пу=лать: йывё= - варринчен?
44? +ит.нн. ч.п.сем амаш.пе =\реме==.?
45? Паттёрсем =апё=ура =урала==.?
46? Кам =.ршыва юратать: вёл тёшмана кураймасть?
47? Пу=на =ухатсан та чысна ан =ухат?
48? +ип =ин=е =.ртен татёлать?
49? Иртн. кунён ёшши =ук?
50? Илме =ёмёл: сутма йывёр?
51? ,м.р ирттересси урам урлё ка=асси мар?
52? +ын ёш-чик. - хура вёрман?
53? Сён. м.нле - чун. =апла?
54? Шухёшлё =ыннён ыйхи к.ске?
55? +ынна сёпайлёх илем к\рет?
56? Шёрчёк =ыннён турти к.ске?
57? Йёваш =ынтан кушак та кулать?
58? Мухтанчёк - пуш енч.к?
59? Сухалпа ан мухтан: качакан та сухал пур?
60? +ын мул.пе ан мухтан?
61? Пушё арман =илс.рех авёрать?
62? Пушё пучах пуринчен те =\лл.рех?
63? Калама =ёмёл та =ырма йывёр?
64? Авёрланё пёшал =улталёкра п.рре хёех перет?
65? Айёпа к.рен - ка=ару ыйт?
66? Ч.лх\пе ан васка - .=\пе васка?
67? Пысёк .= п.ч.ккинчен пу=ланать?
68? Такёнман лаша =ук?
69? Ват =ын - тёват =ын?
70? А=у-анн\не хисепле?
71? Амёшне хир.= в.рекен анчёк кашкёр кулли пулнё?
72? Амёш. епле: х.р. =апла?
73? Амёш с.ч.пе тён к.месен качака с.ч.пе тён к.мест?
74? Инкек п.ччен килмест?
75? +ывёракан тил. чёх тытмасть?
76? Йывё= тымартан =.рет: пулё - пу=ран?
77? Х.рарёмсёр кил - =улёмсёр вучах: ар =ынсёр кил- х.велс.р кун?
78? +у иртсен =ырла татма кайма==.?
79? Ин=е хурсан илме =ывёх?
80? Кивви пулмасан =.нни пулмасть?
81? Мёйёра кайсан =ырла татма==.?
82? П.р кун каймалёх пулсан ви=. кунлёх =ёкёр ил?
83? Пурти пулсан аври тупёнать?
84? Вёрман пек пуянни: уй пек асли =ук?
85? Уй ку=лё: вёрман хёлхаллё?
86? Вёрман =ур тёлёп?
87? Вёрмантан туясёр килме==.?
88? Йывё==ине кура =им.=.?
89? Кашни чечек.н хёй.н вёхёч.?
90? Лутра йывё=а ытларах =ил тустарать?
91? +амрёк хулё авёнать: ватё хулё ху=ёлать?
92? +ырлана пи=се =итсен тин тата==.?
Андреев И? А?: Гурьева Р?И? Чёваш сёмах.? 9 класс
1? Ин=е шухёшла та: =ывёхра пурён?
2? Ырё кала=нё =.ре =у тумлать: усал кала=нё =.ре юн тумлать?
3? +уркунне пир кирл.: к.ркунне тир кирл.?
4? Атёл урлё ка=масёр аттуна ан хыв?
5? Ёслё =ынпа тус пулсан ёслё пулён: ухмахпа тус пулсан ухмах пулён?
6? Ваттин в.рентес пулать: =амрёккин итлес пулать?
7? Кивви =.ннине упрать?
8? Ёсли ёсласа иличчен ухмаххи персе ярать?
9? Калаканни маннё тет: итлекенни манман тет?
10? Шыраканни тупать те==.?
11? Пуянён вёкёр. те =ёмарта тёвать?
12? Пуян =ыннён кушак. те пулё тытать?
13? Вёл алё =ын аллипе: х.р.х =ын х\ттипе пурёнать?
14? +ын мул. к.мес.р =ын пуймасть?
15? Пуян =ыннён п\рнине кассан та юн юхмасть?
16? Туртакан. ларса пыраканнине юратман?
17? Ырё яч. ху=ине: хаяр яч. тар=ине?
18? Чысна =амрёкран упра?
19? А=у-анн\ чысне них=ан та ан ман?
20? П.р =ын каять – й.р юлать: =.р =ын =\рет - =ул юлать?
21? +ичч.н п.р =ынна к.тме==.?
22? Пуринш.н те уйёхпа х.вел пулаймён?
23? Вёй =итменнине ан тапён?
24? Тёшман пу=не тёшман =ит.р?
25? Усал =ынпа =ула ан тух?
26? +амрёкла в.ренни чул =инче: ватёлла в.ренни юр =инче?
27? Вы=ёлла пур апат та тутлё: тутёлла пыл та й\=.?
28? Алла тытман кайёкён т.кне татма =ук?
29? Ик кун утнине п.р кунта утас =ук?
30? Ви==.н ви=ме юрать?
31? +ер=ирен хёраса кантёр акмасёр юлас мар?
32? Ёшша =.лен иленн.?
33? Ырёран ырман те==.?
34? Усалтан тар: ырё патне пыр?
35? Курман кёнтёрла =утё =утнё тет?
36? +итмен пурнё= =ын ку=.нчен пёхтарать?
37? +ук =ын ук=и тёрнан кёшкёрать?
38? Ч.мс.р йытё вёрттён =ыртать?
39? Ху=ине кура тар=и?
40? +ынна мулшён туман: мула =ыншён тунё?
41? К\рш.с.р кун =ук: вилсен те к\рш. кирл.?
42? ,=рен ан хёра: вёл хёй санран хёратёр?
43? Ват =ын сёмах. ватёлмасть те==.?
44? Ватта сума сёвакан хёй те ватё пулакан?
45? Ватта курсан =.л.ке ил?
46? Ват =ын – тёват =ын?
47? Ватти ёс памасёр .= ёнмасть?
48? Ватё =ер=ие хывёхпа улталаймён?
49? Амёшне хир.= в.рекен анчёк кашкёр кули пулнё?
50? Кин пултём – хунямана юраймарём: хуняма пултём – кин.ме юраймарём?
51? Ыр ут пуласси тихаран паллё: ыр =ын пуласси ачаран паллё?
52? Ырё ут утланакан – ырман: ырё тумтир тёхёнакан – шёнман?
53? Ыраш улём. =иекен лаша ыраш улём. турттарма анчах?
54? Вун ик така пусакан =.н. к.р.к курман тет?
55? Хурт =.м.рни них=ан та ка=масть?
56? ,=лесе тупнё ук=а виличченех тёрантарать?
57? +ынна пани сая каймасть?
58? Турпас тёвакана мар: п\рт лартакана платник те==.?
59? К.т\ к.тсе тупнё ук=а к.т\ чёпёркки шартлаттарсах п.тет?
60? Такёнмасёр \кес мар: ватёлмасёр вилес маар?
61? Тем пек х.п.ртесен те кайёк пулса в.=ейм.н?
62? Хёлхупа илтнине ан .нен: ку=упа курсан - .нен?
63? Ху в.ренсе =итмес.р =ынна ан в.рент?
64? Атёл урлё ка=сассён алё т.сл. ёс к.рет?
65? Пи=иччен к.текен антариччен к.теймен тет?
66? Ырё =ынпа =ула тухсан =ул иртнине сисмест.н?
67? +ула тухсан юлташу хёвёнтан лайёхрах пултёр?
68? Ук=апа пуйиччен туспа пуй?
69? +.р сум пуличчен =.р тус пултёр?
70? П.р тёшман пуличчен =.р тус пултёр?
71? Халёхпа в.рсен хапха у=ма пулать?
72? Лайёх пулсан – ху=иш.н: усал пулсан – тар=иш.н?
73? +ынна усал тёвакан хёй те усал курать?
74? Вир пулсан =ер=и те тутё?
75? +ур ырхан та: к.р мёнтёр?
76? ,ни хура та с.ч. шурё?
77? Пёсасси =ёмёл та: тёвасси х.н?
78? Хуйхё пуср. пулсан хусёк тыт?
79? Ярёнас килет пулсан =унашкине туртма ан \ркен?
80? Ютпа ют =ывёх туслашни тёван-хурёнташран та хаклёрах?
81? Айван =ыннён турти к.ске?
82? Тырё тёкёнсан шёши .рчет?
83? +ын аллинчи кукёль пысёккён курёнать?
84? Пёхман х.веле ир.кс.р пёхтараймён
85? Ырё .= хёйне хёех мухтать?
86? Ура утсан =ул юлать?
87? Никамран та ыйтмалли пулмасан хёвёнтан ыйт (турккё халёх ёслёх.)
Ку пайра ваттисен сёмах.сен список.пе усё курса урокра .=лемелли т.рл. хёнёхтарусене =ырса кётартнё: хёш класра пурнё=лама май пуррине палёртса хёварнё?
3 класс
Кам нумай вулать??? (вёл нумай п.лет)
4 класс
Сахал пулсан та??? (лайёх пултёр)
5 класс
Алёра .= пултёр??? (пу=ра ёс пултёр)?
+.р тенк. пуличчен =.р юлташ пултёр?
+.р пус пуличчен =.р тус пултёр?
+ичч.н п.ррене к.тме==.?
+ёкёр хырём хы==ён =\ремест?
Хут =ине =ырнине пуртёпа та касса тёкаймён?
К.неке пурне те п.лет?
Ку= хёрать те: алё тёвать?
+ёла ан сур – хёвёнах .=мелле пул.?
Тим.р=.н пуртти катёк?
В.ренни - =утё: в.ренменни - т.тт.м?
В.рентсен упа та ташлама в.ренет?
Сёмах патён – пурнё=ла? Сёмах ылтёнпа п.р?
Пулё пу=.нчен =.рме пу=лать: йывё= - варринчен?
Ч.лх\пе ан васка - .=\пе васка?
+ип =ин=е =.ртен татёлать?
Инкек п.ччен килмест?
Алла тытман кайёкён т.кне татма =ук?
Шыраканни тупать те==.?
Чысна =амрёкран упра?
+ичч.н п.р =ынна к.тме==.?
Парне мар: ырё кёмёл хаклё?
(4 класс)
1? В.ренмес.р в.рен те явма =ук те==.?
2? Этем ёс.пе ырё?
3? Кайёк хитре т.к.пе: этем хитре ёс.пе?
4? Кам .=ре малта: =ав маттур ялта?
5? ,=рен ку= хёрать те: алё тёвать?
6? Ч.лх\пе васкиччен .=\пе васка?
7? +ын .=.пе паха?
8? ,= .=лемес.р \с.нмест?
9? Касма =ёмёл - \стерме йывёр?
10? Юлташу хёвёнтан лайёх пултёр?
11? Юлташсёр =ын туратсёр йывё= пек?
12? Юлташ лайёххи инкекре курёнать?
13? Юлташ лайёххи инкекре курёнать?
14? +.р тенк. пуличчен =.р юлташ пултёр?
15? Тусу =ук пулсан тупма тёрёш: тупсан – упрама тёрёш
5)? Ваттисен сёмах.семпе усё курса калав тёвасси? Ку .=е ачасен =ыхёнуллё кала=ёвне: в.сен кёмёл-туйёмне аталантарас шутпа туса ирттерме пулать? Т.сл.хрен%
- Юлташ лайёххи инкекре курёнать ( 4 класс)
-- Ялан вёйё мар: .=лес те пулать? (4 класс)
+ёкёр хырём хы==ён =\ремест?(5 класс)
- Сывлёха п.терме =ёмёл: тавёрма йывёр?(6 класс)
- Хёлхупа илтнине ан .нен: ку=упа курсан - .нен (9 класс)
Кушак а=ипе =ер=и?
П.ррехинче кушак а=и х.вел =инче х.рт.нсе выртнё? Хайхискер ёшё та тутё пурнё=па киленсе ку=.сене хупса мёрлатнё? Сасартёк вёл юнашарах такам сассине илтет?
Ку=не у=ать те курать% валашка х.рринче =ер=и ларать иккен? Тем.н сёхать вёл?
Кушак а=и шартах сикн.? Вёл шёртне вирелле тёратнё?
+ер=и валашка тёрёх сиккелесе =ывёхах пырать? Кушак а=и чалт! =е= сикет те =ер=ие ярса тытма тёрать?
Анчах =ер=ий. ватёскер пулнё???
(Ватё =ер=ие хывёхпа улталаймён? 9 класс)
Хамёр пурёнакан =.ршыва эпир Тёван =.ршыв тетп.р? кунта пир.н атте-анне: эпир хамёр =уралнё? Кунта пир.н тёван ч.лхепе кала=а==.?
Тёван =.ршыв пире хёй.н =ёкёр.пе тёрантарса \стерет: хёй.н шывне .=терет?
Т.нчере: пир.н =.ршывсёр пу=не: т.рл. =.ршыв пур? Анчах этем.н ашш.-амёш. п.рре кёна? Тёван =.ршыв. те п.рре =е=???
Тёван =.ршывсёр =ын – юрёсёр кайёкпа п.рех?
8 класс)
7)? П.р пек шухёшлё ваттисен сёмах.сене тупасси?
Т.сл.хрен%
- Упине тытмасёр тирне ан с\ (4 класс)
- Ырё вёрлёхран – ырё =им.=?
- Амёш. епле: х.р. =апла (8 класс)
- +.р сум пуличчен =.р тус пултёр?
- П.р тёшман пуличчен =.р тус пултёр (9 класс)
- П.р =ын каять – й.р юлать: =.р =ын =\рет - =ул юлать
- Кушак =ук =.рте шёши те патша
Камёнлёх падеж.
- Пуян =ыннён кушак. те пулё тытать
- Алла тытман кайёкён т.кне татма =УК
- Айван =ыннён турти к.ске
- Ярёнас килет пулсан =унашкине туртма ан \ркен
- +ынна усал тёвакан хёй те усал курать
Вырён падеж.
- +ын аллинчи кукёль пысёккён курёнать
- Таса =ёлра – таса шыв
- Алёра .= пултёр: пу=ра ёс пултёр
Туху падеж.
- Ютпа ют =ывёх туслашни тёван-хурёнташран та хаклёрах
- Ыр ут пуласси тихаран паллё: ыр =ын пуласси ачаран пале
- +ер=ирен хёраса кантёр акмасёр юлас мар
- Ук=апа пуйиччен туспа пуй
- Хёлхупа илтнине ан .нен: ку=упа курсан - .нен
- Ч.лхепе мар: .=пе мухтан
- Х.рарёмсёр кил - =улёмсёр вучах: ар =ынсёр кил- х.велс.р кун
- Юлташсёр =ын туратсёр йывё= пек
Пирке падеж.
- Лайёх пулсан – ху=иш.н: усал пулсан – тар=иш.н
- +ынна мулшён туман: мула =ыншён тунё
- Паттёрсем =апё=ура =урала==.
- Кам =.ршыва юратать: вёл тёшмана кураймасть
- Пу=на =ухатсан та чысна ан =ухат
- Яланах чён пупле: сана пур =.рте те =ул у=ёл=а пыр.
- +ынна ан тирке: хёвна та тиркем.=
- +ичч.н п.ррене к.тме==.
- П.рре усал туни пин хут лайёх тунине =ухатать
- П.р йывё= касрён пулсан ик. йывё= ларт
- Пи=н.-пи=мен апат икк. тёрантарать те==.?
- Вун ик така пусакан =.н. к.р.к курман тет
- Ача чух алё тус: х.р чух х.р.х тус
- Ви==.ри ывёл ача ашш.не пулёштёр: ви==.ри х.рача амёшне пулаштёр
- Икк.н икерч. =име: саккёрён вёрман касма лайёх
- Ырё яч. ху=ине: хаяр яч. тар=ине
- Касма =ёмёл - \стерме йывёр
- Кивви =.ннине упрать
- Ёсли ёсласа иличчен ухмаххи персе ярать
9)? Ваттисен сёмах.сене кроссвордра тупасси?
4 класс
|
|
1 Т |
|
|
|
|
| |||
2 |
У |
|
|
|
|
|
| |||
|
3 |
|
С |
|
|
| ||||
|
4 |
Л |
|
|
|
|
| |||
5 |
|
|
|
Ё |
|
| ||||
6 |
|
|
|
Х |
|
|
1 |
|
|
|
|
+ |
| |
|
|
2 |
Ё |
|
| ||
3 |
|
К |
|
| |||
|
4 |
|
|
Ё |
| ||
|
|
5 |
|
Р |
|
|
1? +ёкёр вёл – ??? (пурнё=)
2? +ёкёр - =.ртен: ??? - =ёкёртан (вёй)
3? +ёкёр вёл – чи ??? (хакли)
4? +ёкёртан ??? ан пул? (аслё)
5? +ёкёр вёл - =.р-аннем.р ??? (парни)
Вёйё девизне вырёсла ку=арасси: п.лтер.ш.пе .=лесси: =ак ваттисен сёмах.н чёнлёхне вёйё =ир.плетсе панине каласа хёварасси?
- слайдсем;
- 1: 2: 3: 4: 5: 6 номерлё карточкёсем (кашни ача валлиех)?
- т.р.с хуравшён салатса памалли т.рл. т.сл. хут =ёлтёрсем?
1? Эпир вун икк.н п.р тёван та
Эпир пурте п.р тёван
Харёс тёрса: харёс тёрса юрлар-и?
2? Тёван =.ршыв – анне: ют =.ршыв – ама=ури
Усал .=пе ырё ят илейм.н
3? Ирхине х.вел тухать%
Вёл – тёван =.ршыв?
Кайёк-к.ш.к вёранать%
Ку – тёван =.ршыв?
4? Тупсёмне туп% «П.ч.к хуранён пётти тутлё»
Вёййа п.т.млетсе хёварасси%
Кам пуринчен те нумайрах «ёс» пухнине тупса палёртасси?
- +.нтер\=. хёй.н ёс.пе м.н чул мул пухма пултарнине хёвёрах куртёр пул.? Апла пулсан ёса мул тумасть: мула ёс тёвать тесе ваттисем ахальтен каламан? +акна ан манёр% «Тем чул мул пулсан та ёса ук=алла илме пулмасть» (слайд)? +авёнпа та сир.н шкулта татах та лайёхрах в.ренме тёрёшмалла: ёс пухмалла: в.ренсе тухсан хамёр =.ршыва кирл. =ын пулма тёрёшмалла: Чёваш =.ршывён ятне татах та =\лерех =.клеме: унпа мухтанма в.ренмелле?
III. П.т.млет\?
Ваттисен сёмах.семпе урокра е урок тулаш.нче усё курмалли хушма материал пуххинчи хёнёхтарусене кашни в.рентекен класри ачасен п.л\ шайне шута илсе ансатлама е кёткёслама пултарать? Ку вёл п.т.мпех в.рентекен тав=ёрулёх.нчен: ачасене ваттисен сёмах.семпе илентерме пултарнинчен килет?
Усё курнё литература%
1? Стандарт начального и общего образования по чувашскому языку в образовательных учреждениях с русским языком обучения/ И?А? Андреев?
2? Чёваш ч.лхи% вырёс шкул.сенчи 1-9 классен программи/ И? А? Андреев =ырса хат.рлен.? – Шупашкар: 2004?
3? Ваттисен сёмах.сем: каларёшсем: сутмалли юмахсем? – 2-м.ш кёларём? - Шупашкар: 2004?
4? Чёваш халёх пултарулёх.? Ваттисен сёмах.сем/ О?Н? Терентьева? - Шупашкар: 2007?
5? Сергеев Л?П?: Ефимов В?Е? Грамматика вёййисем% 1-4 классем валли? – Шупашкар% Чёваш к.неке издательстви: 1991?
6? Власова Т?А? Чёваш ч.лхине в.рентн. май ачасен сапёрлёх туйёмне аталантарасси% методика материал.сем? – Шупашкар% Л?А? Наумов издательстви: 2007?
7? Антонова З?С? Йёлана к.мен уроксем% в.рен\ пособий.? - Шупашкар: 2002?
8? Смирнова Л?А? Чёваш халёх сёмахлёх.пе урокра усё курасси// Халёх шкул.? - 2008? – 1№?
9? Валентина Хлебникова? Т.рл. ч.лхелл. шкулсенче чёваш ч.лхи в.рентн. чух воспитании .=не туса пырасси// Тёван Атёл? – 2000? – 11№?
10? Валентина Хлебникова? «Чёваш сёмах.» урлё – ырё шухёш-туйём патне// Тёван Атёл? – 2002? – 1№?
11? Максимова Р?А? Диктантсен пуххи// Халёх ёс-хакёл.? – 2001? – 2(5)№?
13 12 2014
1 стр.
С п кулакова: Чёваш Республикин Патёрьел район нчи Ыхра +ырми вётам п л\ паракан шкулта чёваш ч лхипе литература в рентекен
15 10 2014
1 стр.
Николай Мартынов калав семпе эпир 11 класра =е= паллашатпёр пулин те 9 =ул в ренмелли т п шкулта 9 класра килти вулав урок сенче эпир Николай Мартыновён калав семпе паллашрёмёр? Ка
02 10 2014
1 стр.
Кирл хат рсем% сас паллисен пуххи: к некесем: мулкач \керч к.: магнитофон: «Пукане» юмахри сёнарсен тум сем: =ёмха: парнесем: «Сывё пул: Чёваш буквар.!» плакат?
01 10 2014
1 стр.
Хулари шкулсенче 9-м ш класра чёваш ч лхипе экзамен тыттармалли: т р слев.=. ирттермелли билетсем?
17 12 2014
1 стр.
18 12 2014
1 стр.
Левитан сасси – вёр=ё пу=ланни =инчен п лтерет: малалла вёр=ё вёхёт нчи к в май пен янёрать?
14 10 2014
1 стр.
13 12 2014
7 стр.