Мерейгер Қазақстан балалар жазушылары

Детские писатели−юбиляры Казахстана

1 қаңтар
балалар жазушысы Ермек Өтетілеуовтің (1938-2006)

туғанына 75 жыл
Соғыстың соңғы жылдары. Кең байтақ Қазақстанның солтүстік қалаларының бірі − Ақмоланың қақаған қаһарлы қысы. Үлкен базар маңындағы саман үйдің іші ығы−жығы адам. Өздері әзер сыйысып, қысылып отырған екі семьядан басқа бұл үйде апта сайын алыстан қалаға базарлап келген қонақтар − сонау қырдағы алыс ауыл Қорғалжыңдағы ағайын−жекжат, таныс−тамырлар көп болатын.

Міне, солардың бірі Борқай ағай бір қап суық алып, үйге кіріп келді де, таң қала, тұрып қалды:

− Балалардың бәрі далада дуылдасып ойнап жүр, мынау болса тағы үйде отыр ма, қашан таусылады мұның шимайлары?

− Білмеймін, сызғылайды да жатады, әйтеуір. Аға інілерімен бір ауық ойнап келеді де, қайта кіріседі. Бүкіл қабырғаны бүлдіріп болды жазған... − деді ата − аналарының бірі.

Әңгіме, үй ішіндегі абыр − сабырға көңіл аудармай, шал −кемпірлердің сөздеріне құлақ түрмей, төр жақтағы бұрышта өз «жұмысымен» әлек болып жатқан алты жеті жасар бала туралы еді. Ол, мұнда қайдан пайда болғаны белгісіз, кішкене көмір − қарандашпен ақ балшықпен сыланған үй қабырғасына әлдебірдемелерге ұқсайтын қарапайым бейнелер деуге де келмейді, сызатыны − жартылай танылар қайдағы бір аңдар, үй жануарлары мен көше көріністерінің сұлбалары сияқты бірдемелер − тін. Ол ойына келгенін қабырғаға түсіре беретін. Ал ойына көп нәрсе келетін. Оны көптеген жұмбақ жайттар ойландыратын: айнала толы шал − кемпірлер мен балалар қайдан келді? Тамақ неге жетіспейді? Үлкендердің бәрі неліктен көңілсіз жүр? Соғыс деген немене өзі? Китлері (қарт адамдар солай атайтын) кім? Осы сияқты немесе осыған ұқсас тағы басқа тірлік сауалдары баланың басына жиі келетін де, ол ойға шомылатын. Ойға қалып отыратын, отыратын да, қайтадан қабырғаға жабысатын. Үлкендер алғашқыда баланы ауырып қалды ма деп қауіптенген де еді. Бірте − бірте оның бұл әдетіне үйреніп кетті де, әлгі «өнеріне» көңіл аударуды да қойды. Ал бала болса, өз сүрақтарына өзінше ойша жауап берген болып, соларды қабырғаға қарындаштың құйтырқысыз сызықтары арқылы түсіре берді, түсіре берді.

Одан әрі мектептегі жылдар әуелі Ақмолада, кейін шексіз тың даланыңтері Қорғалжыңда жалғасты. Бала сурет салуға бұрынғыдан бетер беріле түсті. Ол кластың қабырға газетін жасап, оқушылар кеші ететін зал мен Жаңа жылдық ертегілер белмесін көркемдеп, безендіруге белсене атсалысты. Әлденеше рет сыйлық алып, жүлдегер атанып жүрді. Оның мектептес құрбыларының ішінде бір де біреу сол кезде мұны түбі суретші болмайды деп ойламаған еді.

...Алайда, өкінішке орай, әр уақытта ойлағаның бола бермейді. Мен де сондай жағдайға тап болдым: 1956 жылы Москва полиграфия институтының көркемсурет бөліміне сынақ тапсырдым, бірақ «әттеген − ай» − дан аса алмадым.

Ауыл мектебіндегі мұғалімдік, Алматыдағы Абай атындағы Қазақ мемлекетгік педагогика институтындағы студенттік шақтар да есте. Сол жылдары ҚазПИ−де ашылған эксперименттік бөлім − қазақ мектептерінде орыс тілі әдебиеті мен қазақ тілі әдебиетінен сабақ беретін арнайы мамандар даярлау бөлімінде оқитын студенттердің бір ерекшелігі бар еді. Олардың жарымы он жылдықты немесе педучилищені ана тілінде, енді қалған бір белігі мектепті орыс тілінде тамамдап келген қазақ жастары болатын. Мен солардың екінші тобына жататынмын − он жылдықты орысша бітіргенмін. Кейін бұл бөлім аса ауырлылығына байланысты төртінші курста екіге бөлініп, студенттер өздері қалаған тіл − әдебиет факультетіне ауысқан − ды. Мен орыс тілі мен әдебиеті мамандығын қаладым. Мұны тәптіштеп айтып отырған себебім − қазір көп жастарымыз: «Мен орыс мектебін бітіргенмін, сондықтан қазақша білмеймін», − дегенді сылтау етіп, ана тілінен мақұрым қалып жүр. Бұл − ешбір негізсіз, дәлелсіз желеу. Өз басым оған қарсымын. Бәрі адамның езіне байланысты. Жасынан құлаққа сіңісті ана тіліңді былай қойғанда, үйреніп, білем деген дер табиғаты тіптен басқа шет тілдерді де игеріп кетіп жатқан жоқ па?! Мамандығым орыс тілі мен әдебиеті мұғалімі болғанымен, мен ана тілімді аса қастерлеуімнің арқасында ұмытпай, ұмытпақ түгіл, сол тілде алғаш рет әдебиетке келдім. Әуелі өз күшімді аударма да байқадым. Екі тілде оқығанның әсері болар, көңілге ұнаған орыс  жазушыпарының шығармаларын аударғың келеді де тұрады. Содан, өзіме оңтайлы − ау деген орыс ақындарының балаларға арналған жеңіл де ойнақы өлеңдері мен шағын әңгімелерін аударып жүрдім. Оның бәрі көркемсөзге жаттығу сияқты әрекеттер еді.

Бірде, туған өлке − Қорғалжың аудандық газетінде қызмет істеп жүріп, сонау алыстағы балалық шағымдағы сүйікті машығым − Ақмоладағы саман үйдің қабырғасына сызған сұлбаларды есіме алдым. Есіме алдым да, ең алғаш рет балаларға жазып көрдім. Оларым өлең жолдары еді. Ол жолдар: өз күшіне күпсініп, үй жануарларының бәрін бірдей көтеріп әкете алғанына мақтанған алып піл туралы еді. Ал өлең негізі ессіз бала кезімде қиялдап отырып қабырғаға сызған  әлгі жан − жануарлар сұлбаларынан туған−ды. 

Кейбір шығармалар жолы тумысынан жеңіл болады. Менің сол бір өлеңім де сондай сәтті сапарға аттанды. Әуелі ол өзіміздің аудандық газетте, одан облыстық, кейін республикалық «Балдырған» журналында басылды. Ал 1965 жылы жеке суретті − кітапша болып «Жазушы» баспасынан жарык керді. Бұдан соң орыс тілінде − «Костер», украин тілінде − «Барвинок», болгар тілінде − «Дружинка» журналдарында жарияланды. Менің балалар жазушысы болып қалыптасуыма республикалық «Балдырған» журналында қызмет істеген жылдардың үлкен маңызы болды. Дәл осы қауымда мен он жыл бойы үшы − қиыры жоқ әсем әлем − «Баластан» атты балалар елінде болдым. Қажетті қолдау мен күнделікті ақыл − кеңестерді кішкентайларға жазатын үлкен ағалардан алып тұрдым. Менің творчестволық тағдырыма аты әйгілі балалар ақындары М.Әлімбаев, Ә.Дүйсенбиев, Ж.Смақов, Ж.Кәрбозиндермен бір редакцияда бірге қызметтес болғандығым үлкен әсер етті.

Мен балаларға арнап өлең, әңгіме, тақпақ, санамақ, ертегі, аңыз, жұмбақ, жаңылтпаш, түрлі инсценировкалар жаза бастағаныма жиырма жылдан асыпты. Содан бері негізгі оқушыларым − мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндер мен октябряттардан бір айныған емеспін. Себебі мен олардық балалық еркінділігін, аңғалдығын, ақ жүректігін, «даналық» былдырын жақсы көремін.

Олар үшін он шақты кітап бердім, көркем әңгіме де жазамын ара − тұра.

Аудармамен әлі де айналысып келемін. Ана тілімізге О.Дриздің, Я.Акимнің, Б.Заходердің өлеңдерін, С.Михалковтың мысал әңгімелерін, К.Ушинский, Л.Толстойдың кішкентайларға арналған әңгіме, мысалдарын аудардым.

Алматылық ақын Г. Брейгинмен бірлесе отырып, қазақ халқының біраз күлдіргі аңыздары мен әңгімелерін орыс тіліне аударып шықтық. Олар «Жалын» баспасында 1980 жылы «Бір уыс тұз» деген атпен жеке кітап боп жарияланды.

Мен 1938 жылы 1 қаңтарда Ақмола қаласында туыппын. Қырықтың қырқасынан ассам да, өзімді әлі бала сезінемін. Сол себепті де олармен араласпай, оларға жазбай тұра алмайтын жағдайым бар.
*************************************************************

Ермек Утетлеуов был самым младшим в многодетной семье, всеобщим любимцем и утехой. Родился он незадолго до войны, в 1938 году в Акмолинске. Учился сначала в городе, потом в селе Кургальджин. Увлекался рисованием, делал классные стенные газеты, принимап активное участие в оформлении школьных вечеров. Получал за это призы и премии. Ни у кого из знавшихего сверстников не было сомнения в том, что он станет художником. После окончания школы Ермек выдержал экзамены на художественно−оформительский факультет Московского полиграфического института, но учиться там ему не пришлось.

Начались годы работы в сельской школе, учеба на филологическом факультете Казахского педагогического института им. Абая в г. Алма−Ате. Филфак сделал свое дело − студенческая пора полностью приблизила Е.Утетлеуова к литературе. Он работал литературным сотрудником кургальджинской районной газеты «Свет маяка», в журнале «Балдырган», в издательстве «Жазушы». С 1974 года он член Союза писателей СССР.

Творчество Ермека Утетлеуова целиком посвящено детям. Сначала он переводил простые, забавные стихи и небольшие рассказы русских поэтов для детей. Потом попробовал писать сам. Первым было стихотворение о хвастливом слоне, который мог поднять на себе сразу всех домашних животных. Именно у этого стихотворения была счастливая судьба, и в 1965 году оно вышло отдельной книжкой-картинкой «Великан из великанов» в издательстве «Жалын», а затем было опубликовано на русском языке в журнале «Костер» и на украинском − в «Барвинке». С тех пор увидели свет более десятка поэтических и прозаических книг писателя: «Пустое ведро» (1968), «Звездочка» (1972), «Флажок» (1975), «Дети высотного дома» (1976), «Алакай» (сборник стихов, 1980), «Забавная азбука», «Малышок» и другие.

В становлении Ермека Утетлеуова как детского писателя большое значение имели годы работы в республиканском журнале для детей «Балдырган». Именно здесь на протяжении десяти лет поэт находился в необъятном мире страны детства, работал в одной редакции с популярными детскими поэтами А. Дуйсенбиевым, Ж. Смаковым, М. Алимбаевым.

Писать для детей − это и легко и трудно, но главное − радостно. Много лет сочинял он для них стихи и рассказы, сказки и скороговорки, считалки и загадки. Главные его читатели − дошкольники и школьники младших классов. Первые русские слова, которые запомнил маленький Ермек, были далеко не добрыми: «война», «танкист», «голод». Такое уж выпало трудное время. Учился он в русской школе, но родного языка никогда не забывал − ведь дома говорили всегда по-казахски. И оба языка стали ему одинаково родными. Многие рассказы и стихи Е. Утетлеуова переведены на русский, украинский, узбекский и другие языки.

Сам писатель активно и плодотворно работает в области художественного перевода. На казахский язык им переведены стихи С. Михалкова, Я. Акима, Б. Заходера, сказка «Бармалей» К. Чуковского, рассказы для детей К. Ушинского и Л. Толстого, повесть-сказка А. Милна «Вини-Пух и все, все, все».

Книги Ермека Утетлеуова знают и любят юные читатели республики. Обращаясь к ним, он говорил: «В душе каждого из нас есть незримые весы Добра и Зла. Давайте будем такими, чтобы чаша Добра всегда перевешивала. Давайте каждый вечер прислушиваться к себе: так ли мы прожили день, в какую сторону склоняются наши весы? Попробуйте − это не очень трудно». Этому учат все его произведения.
Библиография:

1. 
   Орысша оқып, қазақша жазған қаламгер // Балалар бағының бағбандары: анықтамалық. − Алматы, 2008. − 222-224 б.
   
2. 
   Өтетілеуов Ермек (1938) // Жүрегіңнің жылуын кітапқа бұр: Қазақстан жазушылары. Анықтамалық. 2−шығарылым / С. Бегалин атындағы МБК. − Алматы, 2009. − 83−88 б.
   

**********

3. 
   Отетлеуов Ермек // Литература Казахстана: энциклопедический справочник.− Алматы: Аруна Ltd, 2010. − С. 389.
   
4. 
   Утетлеуов Ермек// Положи свое сердце книгам: писатели Казахстана − детям и взрослым. − Вып. 2 (Н−Я). −Алматы: ГДБ им. С. Бегалина, 2007. − С. 206−208.
   

22 наурыз
балалар жазушысы Марат Қабанбаевтың (1948)

туғанына 75 жыл

Марат Қабанбаев 1948 жылы 22 наурызда Зайсан ауданындағы Қараүңгір ауылында туған. Орта мектепті бітіргеннен кейін құрылыста бір жылдай жұмыс істеп, содан соң аудандық газетке жұмысқа орналасқан.

С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітіргеннен кейін «Лениншіл жас» газетінде, «Жалын» баспасында, Қазақ ССР баспа, полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитетте қызмет істеді.

Әр жылдары балалар мен жасөспірімдерге арналған шығармалардың республикалық жабық бәйгесінде жүлделі орындарды жеңіп алған.

Жазушы Марат Қабанбаев бірнеше кітаптың авторы. Солардың ішінде сәтті шыққан туындыларының бірі − «Айшылық алыс жол» атты романы. Роман тақырыбы жетпісінші−сексенінші жылдар аралығын қамтиды. Суреттелген оқиғалардың бәрі дерлік күнделікті өзіміз көріп, басымыздан кешіріп жүрген жайлар. Туған ортасынан ертеректе қол үзіп кеткен жетім бала − Ертай ауылға келіп, еңбек адамдарымен араласып, нағыз өмірдің тер сіңген күпәйкесін кигенде ғана қала мен ауыл арасындағы қайшылықты мықтап сезінеді, ауылдағы халықтың рухани дамуындағы кенжелікті аңғарады. Бұл күнде нағыз өмір сүруге ынтық ақ қағаздай жандар бар да, өмірде актер болып ойнаушылар бар. Мысалы, басқаның қолымен от көсейтін Қали-рабкооп, қайда салсаң содан шығып майлы қасықтай жылпылдап ұстатпайды. Қарапайым еңбек адамы Елтайдың жүріп өткен айшылық алыс жолында бұғып жатқан «Бекежандар» бұлар. Роман сондай−ақ қыз бала тәрбиесіне қатысты мәселелерді қозғайды. «Тұр», «Жат», «Оқы» деген бұйрықпен күн кешкен мектеп−интернаттағы қыз балалар күні ертең ошақ иесі, ана болғанда, тұрмысқа қажетті дағды, әдеттерді қайдан үйренбек? Қыз баланың шешенің аялы алақанында дәстүрге тән тәрбие алып, бойжетуі табиғи заңдылық деген тұжырымға келеді. Жалпы роман бүгінгі таңдағы әлеуметтік маңызды мәселелерді қамтыған.

Мараттың өзінің талантты, қалыптасқан қаламгер екенін дәлелдеген шығармасы «Пысық болдым, мінеки» повесі. Бұл бүгінгі балалар өмірін бейнелеген повесть. Басты кейіпкері − Досан деген ойлы оқушы, зерделі жеткіншек. Әсіресе оның туған жердің әр түйір топырағынан қасиет іздеп, әр тал шөбіне үңіле жүруін, Аққұм суының шипалық қасиетін ашуын азаматтық десек де жарасады. Повесть балалар өмірін, балалар арасындағы қақтығыстарды суреттесе де, мұндағы негізгі өзекті мәселе − туған жерге деген махаббат. Негізгі тақырыбы − Досанның жеріне, еліне деген ыстық сезімі. Повесть аяқталғанда аппақ топырағы бар, шаңды, шөлді, шипалы суы бар Аққұм ауылын қимайсың. Жігіттерді жігерлі, қыздарды қызыл шырайлы еткен туған жердің қадірін біле түсесің.

Жалпы Марат, дүниеге бала көзімен қарай білетін, сезіне білетін жазушы. Оның балаларға арналған шығармалары «Бақбақ басы толған күн», «Арыстан, мен, виолончель және қасапхана» повестері. «Бақбақ басы толған күн» повесінің бас кейіпкері − оқушы Заманбек. Өзі ақын, өзі өлең жазады. Мінезі де қызық, ойлағаны да күлкілі. Мұны повестегі он үш жасар баланың қызық қылығы мен қиял қуа жасаған іс−әрекетінен, көреміз. Мысалы, әкесінің томырық мінезін ұнатпауы жайында: «Жуықта Пионер газетіне «Мектебім» атты өлеңім жарияланғанда бетіме ежірейіп қарап отырып, «Ой-ит!» − деген. Басымнан да сипамады. Көкем сондай адам. Тентектік жасасам бишікпен тартып жіберуден тайынбайды, өлеңім шықса мәнерлеп тұрып ит дейді. Бала әкесі Сауытбекті мейірімнен тысқары, суық жан деп есептейді. Оның пікірі әділетті ме, мұны шығарманы оқи отырып оқырман өзі саралайды.

М. Қабанбаевтың бұл шығармалары «Философиялық ойларымен» ерекшеленеді, сонымен қымбат та. Өзгеге ұқсамауға тырысушылық, өмір шындығын өзінше бейнелеуге, соны соқпақ салуға құштарлық Маратқа, оның творчествосына ғана тән қасиет.

**************************************************************

Марат Кабанбаев родился в 1948 году в селе Улы−Каратал Зайсанского района Восточно−Казахстанской области. В 1975 году окончил факультет журналистики Казахского государственного университета им. С. М. Кирова (ныне Казахский национальный университет им. аль−Фараби).

Работал в редакциях районной газеты «Лениншіл жас» (ныне «Жас алаш»), журнала «Жулдыз», редактором издательства «Жалын».

«...В школьные годы мечтал преподавать в школе географию. Наверное, потому, что увлекался приключенческой литературой. В начальных классах прочитал роман «Робинзон Крузо» и с тех пор все свободное время пропадал в библиотеке, где работала мать. В старших классах попробовал взяться за перо. Удалось, мой рассказ напечатали в детском журнале. Не возгордился, не возомнил, что я − писатель. Однако тяга к творчеству была, мне хотелось писать. Устроился в районную газету, а потом поступил на факультет журналистики. Творить − для меня счастье, ведь всеми своими впечатлениями, открытиями и радостями я делюсь с юными. Когда пишу, кажется, что вместе с девчонками и мальчишками рассуждаю о добре и зле. В основном работаю над повестями о 12− 14−летних. Возможно, сказалось влияние Аркадия Гайдара. Для взрослых пишу рассказы, для детей − повести и даже романы. В повести можно более полно передать чувства и переживания героя — через круг общения и поступки. Вспоминаю, каким был сам, какими — сверстники, и конечно присматриваюсь к подросткам, шагающим рядом со мной по улицам городов и сел...» − говорил Марат о том, как он стал писателем.

Книга М. Кабанбаева «Арстан, я и виолончель», вышедшая в издательстве «Детская литература» (Москва), была. переиздана в издательствах Молдавии, Украины, в ГДР.

Кабанбаев написап несколько книг для детей среднего и старшего возраста. Среди них − сборник повестей «Путешественник Тити», «Солнце в одуванчиках», удостоенная II премии на республиканском конкурсе на лучшее произведение для детей и юношества. По этой повести на студии «Казахфильм» снята полнометражная художественная лента «Когда тебе 12 лет». У писателя есть и более солидное произведение, его первый роман «Горький вкус» об обездоленном войной детстве ровесников Марата, сиротстве, долгом горьком привкусе войны. Роман этот о невосполнимых потерях, незабываемых утратах, навсегда оставивших зарубки в памяти детей, переживших ужасы тех суровых лет. Тема Великой Отечественной войны не дает покоя М. Кабанбаеву. Ярко запоминившись через призму воссоздания пережитого ветераном войны, она раскрыта и в рассказе писателя «Эхо», изданном на Украине.

Своими произведениями М. Кабанбаев воспитывает в человеке, независимо от его возраста, чувство высокой нравственной ответственности за все существующее вокруг; писатель утверждает в своих книгах мысль об изменении мира к лучшему, благодаря разумному движению души человека, ее гуманному настрою.

Марат Кабанбаев − Лауреат годовой премии им. М. Ауэзова Союза Писателей Казахстана за 1988 г. и Почетного диплома им. Х.−К. Андерсена 1990 года (за книгу «Вот он я − бывалый»), который присуждается раз в два года Международным Советом по детской книге (ЮНЕСКО).

Он рано ушел из жизни, полный творческих сил и нереализованных замыслов.

Библиография:

5. 
   Жан сезім // Балалар бағының бағбандары: анықтамалық. − Алматы, 2008. − 151-153 б.
   
6. 
   Қазақ балалар жазушылары: (балалар оқуының жетекшілеріне арналған ұсыныс құрал) / құраст. Б. С. Симанова. − Арқалық: № 2 ОӘҒК, 2006. − 40 б.
   
7. 
   Марат Қабанбаев (1948−1998): қазіргі қазақ балалар әдебиеті / құраст. Ш. Ахметов // Қазақ балалар әдебиетінің хрестоматиясы: 3 кітап. − Алматы, 2004. − 307−353 б.
   

**********

8. 
   Кабанбаев Марат (1948−2000) // Положи свое сердце книгам: писатели Казахстана − детям и взрослым. − Вып. 1 (А−М). −Алматы: ГДБ им. С. Бегалина, 2007. − С. 197-199.
   

**********

9. 
   Жұманова, З. Бүкіл әлемнің сырқаты кейде бір жазушының басына жиналады: [Марат Қабанбаев] / З Жұманова // Жұлдыз. − 2008. − № 5. − 169−172 б.
   
10. 
    Жұмахан, Н. Балаларды және кітапты сүйетін: [Марат Қабанбаев]/ Н. Жұмахан // Ақ Желкен. − 2008. − № 3. − 18 б.
    
11. 
    Қабанбай, С. Марат бала күнінде жазған өлендерін отқа жағып жіберген/ С. Қабанбай // Ақ Желкен. − 2009. − № 9. − 12−14 б.
    
12. 
    Қабанбай, С. Ноқтаға басы сыймаған: жазушы Марат Қабанбайдың зайыбы Мәуле Каманбаймен сұхбат / С. Қабанбай; сұхбаттасқан З. Жұманова // Қазақ әдебиеті. − 2006. − 30 маусым. − 6−7 б.
    
13. 
    Оразбекұлы, К. Балалар жазушыларының кентавры: салтты сақтайық / К. Оразбекұлы // Мөлдір бұлақ. − 2008. − № 5. − 14 б.
    
14. 
    Сәукетаев, Т. Қарасөздің Қабанбайы: [Марат Қабанбаев] / Т. Сәукетаев // Егемен Қазақстан. − 2008. − 25 сәуір. − 10 б.
    

1 мамыр
балалар ақыны Сұлтан Қалиевтың (1943)

туғанына 75 жыл

Сұлтан Қалиев − 1943 жылы 1 мамырда Жамбыл облысы, Жамбыл ауданында туған. 1961 жылы Жамбылдағы Абай атындағы педагогикалық училищені, 1967 жылы ҚазМУ−дің филология факультетін бітірген. Еңбек жолын Жамбыл облысы Шу ауданының N961 8 жылдық мектебіне мұғалім болудан бастаған. 1967—1973 жылдары Қазақ радиосының музыка, балалар редакциясының редакторы, аға редакторы. 1973—1991 жылдары «Балдырған» журналының жауапты хатшысы, 1991 жылдан зейнеткерлік демалысқа шыққанға дейін «Ұлан» газетінің бас редакторы болды.

Негізінен балалар поэзиясы, сатиралық жанр саласында еңбек етеді. Жекелеген өлеңдері орыс, украин, өзбек, грузин, түрікмен, қарақалпақ, әзербайжан тілдеріне аударылып, «Сәлемсаған, мектебім» атты кітабы 1983 жылы Фрунзе қаласындағы «Мектеп» баспасынан қырғыз тілінде жарық көрді.

Оның аударуында қазақ тілінде С. Маршактың «Ақымақ тышқан туралы ертегі» (1973), С.Михалковтың «Степаағай» (1978), Р.Ғамзатовтың «Менің атам» (1969, 1982) поэмалары, Р.Киплингтің бірнеше ертегісі «Пілдің баласы» деген атпен (1983), Бақытжан Момышұлының «Мен әлі сәбимін» повестері мен әңгімелері (1984), «Жанымның жарық жүлдызы» романы (1985) жеке кітап болып шыққан.

Сондай-ақ Я. Колас, А. Барто, Я. Бжехва, Дж. Родари, Я. Аким, Б. Заходер, Қ. Мүхамади, Қ. Тәңірқұлиев, Б. Асаналиев, т.б. өлеңдерін аударуға қатысқан.

«Еңбектегі ерлігі үшін» (1970), «ҚР тәу елсіз дігіне 10 жыл» (2001), «Астананың 10 жылдығы» (2008), «Ерен еңбегі үшін» (2008) медальдарымен марапатталған. ҚР Жастар одағы мен Журналистер одағының Б.Бұлқышев атындағы сыйлығының лауреаты (1997). «ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері» атағы берілген. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Грамотасымен (1981), ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің Құрмет грамотасымен (2000), Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Грамотасымен (1981), ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Мәдениет қайраткері» белгісімен (2003) марапатталған.

«Балалық шақ досы» — «Друг детства» бірінші ұлттық байқауының жеңімпазы (2007). Жамбыл облысы, Жамбыл ауданының Құрметті азаматы (2003).
*******************************************************

Султан Калиев родился в 1943 году в колхозе «Пионер» Джамбулской области. Там же окончил педагогическое училище, а затем филологический факультет Казахского государственного университета. Работал учителем начальных классов, литературным редактором музыкальных программ, редактором детского вещания казахского радио, ответствениым секретарем журнала «Балдырган».

В 1967 году вышла первая книга басен «Причина для разлада» на казахском языке, а затем поэтические книги «Стихи» (1968), «Бинокль» (1970), «Чудо-тюбетейка» (1972), «Здравствуй, школа» (1975), «Маленькие астрономы» (1977). Отдельные стихи переведены на русский, украинский, грузинский, азербайджанский, каракалпакский языки.

Кроме писательской деятельности, Султан Калиев занимается переводами. На казахский язык переведены: «Сказка о глупом мышонке» С. Маршака, «Дядя Степа» С. Михалкова, «Мой дедушка» Р. Гамзатова.

В своем творчестве автор постоянно обращается к жизненным фактам, ситуациям, примерам. Поэтому его творения являются как бы уроками жизни для детей.

Особой популярностью пользуется его книга для ребят среднего возраста на русском языке «Скачи, мой аргамак». Она включает в себя стихи, главными героями которых являются ребята из аула. В книге рассказывается о счастливой поре в жизни каждого человека − о детстве, о различных увлекательных идеях, которые посещают мальчишеские головы во время летних каникул.
Библиография:

1. 
   Балалар әдебиетінің аға Сұлтаны // Балалар бағының бағбандары: анықтамалық. − Алматы, 2008. − 156-160 б.
   
2. 
   Қалиев Сұлтан // Жүрегіңнің жылуын кітапқа бұр: Қазақстан жазушылары. Анықтамалық. 1−шығарылым/ С. Бегалин атындағы МБК. − Алматы, 2009. − 242−244 б.
   
3. 
   Сұлтан Қалиев (1943 жылы туған) / құраст. Ш. Ахметов // Қазақ балалар әдебиетінің хрестоматиясы: 3 кітап. − Алматы, 2004. − 303 б.
   

**********

4. 
   Калиев Султан (1943) // Положи свое сердце книгам: писатели Казахстана − детям и взрослым. − Вып. 1 (А−М). −Алматы: ГДБ им. С. Бегалина, 2007. − С. 210-211.
   

следующая страница>