Әдістемелік нұсқаулық

Нысан

ПМУ ҰС Н 7.18.2/05

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Кәсіпорындағы экономика және басқару кафедрасы

Баға белгілеу пәні бойынша

050506 «Экономика», 050507 «Менеджмент», 050508 «Есеп және аудит», 050509 «Қаржы», 050511 «Маркетинг» мамандықтарының студенттеріне арналған

пәнді оқуға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚ

Павлодар

Әдістемелік нұсқаулықты бекіту парағы

Нысан

ПМУ ҰС Н 7.18.1/05

БЕКІТЕМІН

Қаржы – экономика факультетінің деканы

__________Т.Я. Эрназаров

200__ж «____»_________

Құрастурышы: аға оқытушы ________________ А. Қ. Мустафина

Кәсіпорындағы экономика және басқару кафедрасы
Әдістемелік нұсқаулық
пәнді оқуға арналған
Баға белгілеу пәні бойынша
050506 «Экономика», 050507 «Менеджмент», 050508 «Есеп және аудит», 050509 «Қаржы», 050511 «Маркетинг» мамандықтарының студенттеріне арналған

Кафедра отырысында ұсынылған

200__ж. «_____»______________, №__хаттама
Кафедра меңгерушісі ________________ С.К. Кунязова
Қаржы-экономика ОӘК құпталған

200__ж. «____»______________, №____хаттама

ОӘК төрайымы ____________ Л.А. Сидорова
1 Жалпы мәлімет
Курстың мақсаты – студенттерде жүйелендірілген баға құрылымы туралы, баға белгілеудің принциптері мен факторлар туралы, қазіргі заманғышарттарда баға механизмін қолданудың негізгі бағыттары туралы білімдерді беру:

• 
  Баға белгілеудің теориялық негіздері, нарықтық экономикадығы бағаның ролі мен маңызы;
  
• 
  Бағаның кәсіпорынның маркетингтік саясатының басқа да элементтерімен ара қатынасы;
  
• 
  Кәсіпорында баға құрудың әдістемелік негіздері;
  
• 
  Бағалық стратегиялардың негізге түрлері және оларды қолданудың шарттары;
  
• 
  Экономиканың әртүрлі салаларында баға құрудың ерекшеліктері.
  
• 
  
  

2 Пән мәліметтері

Пәннің еңбек сиымдылығы 90 сағат, олардың ішінде:

- күндізгі оқу түріне арналған 30 сағат аудитория сабақтары және 60 сағат – студенттердің өзіндік дайындықтарына арналған. Аудиториялық сағат бойынша оқыту түрі тематикалық жоспарда көрсетілген.

- сырттай оқу түрінде оқитын студенттер 12 сағат аудитория сабақтары және 78 сағат – студенттердің өзіндік дайындықтарына арналған. Аудиториялық сағат бойынша оқыту түрі тематикалық жоспарда көрсетілген.

3 Жұмыстарды орындау мазмұны

Жумыс түрі	Жұмыстың орындалуына дайындалу мазмұны
Дәрістерге қатысу	Студенттердің өзіндік дайындықтарына арналған тақырыптар
	Дәрісті қарастыру
Тәжірибелік сабақтарға қатысу	Теориялық сұрақтарға дайындық
	Тапсырмаларды орындау
Бақылау жумыстарын орындау (сырттай оқу түріне арналған)	Теориялық және практикалық материалдарды менгеру
	Нұсқа бойынша тапсырмаларды орындау
Межелік бақылау жұмыстарын тапсыру	Межелік бақылау сұрақтарын қарастыру
Емтихан	Емтихан сұрақтарын қарастыру

4 Пән тақырыптарының тізімі

Тақырып 1 Баға белгілеудің теориялық негіздері

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  баға нарық категориясы ретінде;
  
• 
  баға белгілеудің әдістемесінің ғылыми негіздемесі;
  
• 
  бағаның функциялары;
  
• 
  баға белгілеудің мақсаттары;
  
• 
  баға белгілеу принциптері;
  
• 
  баға белгілеу үрдісі: әдістемесі, маңызы.
  

2. 
   Негізгі түсініктер:
   

Баға – бұл тауар құнының ақшалай көрінісі;нақты ұсыныс пен сұраныстың ара қатынас.

Баға белгілеу – бағаның тауарлар мен қызметтерге баға белгілеу процесі. Баға белгілеудің моделдері: нарықтық, мемлекеттік.

Баға функциялары:өлшенгіш, салыстырмалы, төлем құралы, ақпараттық, әлеуметтік, сыртқыэкономикалық, есесптік, ынталандырушы, бөлуші, реттеуші.

Баға белгілеу үрдісі: әдістемесі, маңызы. Нарықтық баға белгілеу шарттарындағы кәсіпорын: баға белгілеу бойынша жұмысты ұйымдастыру мен реттеу.

Баға белгілеу принциптері: сұраныс пен ұсыныс заңдарының талаптарын сақтау, ішкі және әлемдік бағалардың ара байланысы, ауылшаруашылығы және басқа да салалар арасындағы бағалық пааритетті сақтау

3. 
   Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 7, 8, 10, 12, 13, 16, 18]
   

Тақырып 2 Баға жүйесі және оның классификациясы

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  баға жүйесінің түсінігі;
  
• 
  бағаның құрылымдық элементтері;
  
• 
  баға жүйесінің құрылымы;
  
• 
  бағаның классификациясы, олардың критерилері және қасиеттері.
  

2)Негізгі түсініктер:

Баға жүйесінің құрылымы: көтерме бағалары, құрылыс өнімдерінің бағалары, сатып алу бағалары, бөлшектік бағалар, көлік пен байланыс тарифтері.

Бағаның әртүрлі блоктарының арасындағы арабайланысы мен арақатынасы.

Тауар қозғалысы кезеңдеріне қатысты баға құрылымы: кәсіпорынның көтерме бағасы, өнеркәсіптің көтерме бағасы, бөлшектік баға.

3)Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 7, 8, 10, 12, 13, 16, 19]
Тақырып 3 Баға деңгейіне әсер ететін факторы

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  бағаға әсер ететін сыртқы факторларды талдау анализ;
  
• 
  бағаға әсер ететін ішкі факторларды талдау;
  
• 
  шығындар және олардың түрлері;
  
• 
  бағалық және бағалық емес бәсекелестік;
  
• 
  бағаларды мемлекеттік реттеу;
  
• 
  баға мен тұтынушының сатып алынған заттарының арасындағы байланыс.
  

2. 
   Негізгі түсініктер:
   

Бағаға әсер ететін сыртқы және ішкі факторларды талдау: шығындар, тұтынушылар, бәсекелестер, өтім каналының қатысушылары, мемлекет. Бәсекелес ортаның негізгі түрлері:бағаны нарықпен бақыланатын орта; бағаны бін немесе бірнеше фирмалармен бақыланатын орта; бағаны мемлекет арқылы бақылайтын орта.

Баға белгілеудің мемлекеттік негізгі бақылау әдістері: жоғарғы және төменгі деңгейдегі бағаны бекіту; бағаларды бақылау; нормативті рентабельділікті регламенттеу.

Сатыпп алушылардың негізгі түрлері: экономды, персонифиционалды, этикалы, апатикалы.

Сатып алушылардың бағаға сезімталдығы: 10 эффек.

3. 
   Ұсынылған әдебиеттер:: [1-4, 7, 8, 10, 12, 13, 16, 19]
   

Тақырып 4 Баға белгілеу әдістері

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  тауар мен қызметке қалыптасатын баға белгілеу;
  
• 
  баға белгілеудің шығын әдістері;
  
• 
  араметрлік әдістер;
  
• 
  бәсекелестікке бағытталған әдістер.
  

2)Негізгі түсініктер:

Шекті шығындарды талдау – баға белгілеу стратегиясын жасап шығаруға және негіздеуге қажетті шарт.

Бағаны анықтайтын ежелден келе жатқан әдіс – толық шығындар; инвестиция рентабельділігі.

3)Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 6, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 19]

Тақырып 5 Баға саясаты және баға стратегиясын таңдау

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  баға саясаты және фирманың бағалық стратегиясы;
  
• 
  бағалық стратегияны әзірлеу кезеңдері;
  
• 
  баға саясатының түрлері.
  

2)Негізгі түсініктер:

Фирманың баға саясаты – фирманың экономикаға қалыптасуын қамтамасыз.

Баға саясаты – фирманың жоспарланған уақытта максималды пайда табу үшін,бағаны бірнеше варианттардан тандау .

Бағалық стратегияны әзірлеу кезеңдері: алғашқы ақпаратты жинақтау, стратегиялық талдау, стратегияның құрылуы.

Бәсекеге қабілеттілік саясаты – нарыққа шығу, географиялық саясат.

Баға белгілеудің ассортименттік саясаты: «теру», «комплект», «номиналадан жоғары», «имидж».

3)Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 6, 9 - 11, 13, 15 - 19]
Тақырып 6 Баға белгілеу тактикасы

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  бағалардың ынтамен өзгеруі;
  
• 
  жеңілдіктер жүйесін қолдану;
  
• 
  жеңілдіктер түрлері ;
  
• 
  баға белгілеудегі тәуекел;
  
• 
  инфляция шарттарында баға.
  

2)Негізгі түсініктер:

Баға белгілеу тактикасы – ағымдағы бағаны коррекциалау.

Баға ауысудың сыртқы және ішкі салдары.

Бағаның төмендеу және жоғарылау проблемалары.

Жеңілдіктер түрлері: қолмақол төлеу үшін, маусымдық, бонусты, Сатып алудың үлкен көлеміне жеңілдіктер: некумулятивтік және кумулятивтік жеңілдктер.

3) Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 6, 7, 9, 10, 13, 16 - 19]

Тақырып 7 Маңызды салалық кешенінің өніміне баға белгілеудің ерекшеліктері

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  өндірістік – техникалық бағыттағы өнімге баға белгілеудің негізгі мәселелері;
  
• 
  жанармай -энергетикалық, металлургиялық, машинажасау, көлік кешенінде баға белгілеу;
  
• 
  сметалық құжаттардың құрылымы. Бағаны құрылыс-монтаждық жұмыстарға белгілеу;
  
• 
  агроөнеркәсіптік кешен жүйесінде баға белгілеуа: баға жүйесі, бос сатып алу бағалары;
  
• 
  тауарлар мен қызметтерге бөлшектік бағалар;
  
• 
  баға белгілеу позициясымен тұтыгушы тауарларының құрылымы;
  
• 
  тұтыну тауары мен қызметіне баға белгілеудің спецификалық приемдері;
  
• 
  тұтыну тауары мен қызметіне баға белгілеу
  

2. 
   Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 5, 6, 7, 9 - 11, 13 - 19]
   

Тақырып 8 Дүниежүзілік бағалар және оларды құрудың механизмі

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  дүниежүзілік бағалар түсінігі;
  
• 
  дүниежүзілік бағалардың негізгі түрлері;
  
• 
  дүниежүзілік бағаларды құрудың негіз құрушы факторлары;
  
• 
  халықаралық келісім-шарттардың бағалары;
  

2. 
   Негізгі түсініктер:
   

Дүниежүзілік баға – халық аралық нарықтық деңгейде тауарлар бойынша келісім жүргізілетін баға.

Дүниежүзілік бағаларды құрудың негіз құрушы факторлары: өндіріс шығындары және айналымдар, сұраныс пен ұсыныс арсындағы қатынас және олардың баға белгілеудегі реттеуші ролі. Дүниежүзілік бағалардың құрылуына және қозғалысына әсер ететін басқа факторлар: инфляция, саяси өзгерістер, спекуляция, валюталық курс.

3. 
   Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 5, 6, 7, 9 - 11, 13 - 19]
   

Тақырып 9 Сыртқы сауда бағалары

1. 
   Тақырып сұрақтары:
   

• 
  сыртқы сауда бағаларын құрудың негізгі принциптері;
  
• 
  экспорттық және импорттық тауарларға ұлттық және сыртқы сауда бағаларының жүйесі;
  
• 
  сыртқы сауда бағалары және олардың классификациясы;
  
• 
  экспорттық және импорттық тауарларға ішкі бағалар, оларды құрудың принциптері мен әдістері.
  

2)Негізгі түсініктер:

ҚР сыртқы сауда саясаты, кедендік пошлина, кедендік тариф, кедендік құн, импорт, экспорт.

Экспорттаушы тауарларға бағаларды құру ережелері.

Импортталынатын тауарларға бағаларды құру ережелері.

3)Ұсынылған әдебиеттер: [1-4, 5 - 7, 9 - 11, 13 - 19]

Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Негізгі

1. 
   Герасименко, В. Ценовая политика фирмы: практ. пособие / В.Герасименко. - М. : Эксмо, 2007. - 352 с. - (Прицельный маркетинг)
   
2. 
   Тарасов, В. И. Ценообразование: учебное пособие / В. И. Тарасов.-Минск: Книжный дом, 2005
   
3. 
   Ценообразование: учеб. пособие по спец. "Маркетинг" / И. Ю. Беляева, О. В. Панина, В. В. Головинский, О. Б. Авдиенко. - 3-е изд. испр. и доп. - М. :Кнорус, 2007. – 176 с.
   
4. 
   Ценообразование: учебное пособие для студ. по спец. "Финансы и кредит" / под ред. Г.А.Тактарова. - М. : Финансы и статистика, 2003
   

Қосымша

5. 
   Ардзинов, В.Д. Ценообразование и сметное дело в строительстве / В. Д. Ардзинов. - СПб. : Питер, 2004
   
6. 
   Грузинова В. П. Экономика предприятия / под ред. В. П. Грузинова Учеб - М. : Банки и биржи, 1999.
   
7. 
   Дихтль Е., Хершген Х. Практический маркетинг: учеб. пособ. / М. : Инфра - М, 1996
   
8. 
   Дихтль Е., Хершген Х. Практический маркетинг: учеб. пособ. / М. : Инфра - М, 1995
   
9. 
   Есипов, В. Е. Ценообразование на финансовом рынке: учебное пособие / В. Е. Есипов, Г. А. Маховикова. - СПб. : Питер, 2001
   
10. 
    Желтякова И. А. и др. Цены и ценообразование. Краткий курс: Учебное пособие – Питер, 1999 г.
    
11. 
    Карлик А.Е. Управление экономикой предприятия: зарубежный опыт деятельности предприятий России и Казахстана: учебное пособие СПб.: Алматы, 1999
    
12. 
    Куликов, А. Л. Шпаргалка по ценам и ценообразованию: учебное пособие / А. Л. Куликов. - М. : Велби, 2004
    
13. 
    Липсиц И. В. Коммерческое ценообразование: Учебник для вузов. – М. : Издательство БЕК, 1997 г.
    
14. 
    Основы предпринимательской деятельности. Под ред. Власовой В. Учеб. пособие М. : 2002 Финансы и статистика
    
15. 
    Хрипач В. Я. Экономика предприятия. Учеб. пособие - Мн. : Экономпресс, 2000
    
16. 
    Цены и ценообразование: конспект лекций / авт.-сост. Оганесян А. А. - М. : ПРИОР, 2001
    
17. 
    Чубаков Г. Н. Стратегия ценообразования в маркетинговой политике предприятия (метод. пособие) М. : Инфра - М, 1996
    
18. 
    Шуляк Ценообразование: учебно-практическое пособие / Шуляк. - М. : Маркетинг – 1998 – 337 с.
    
19. 
    Шуляк Ценообразование: учебно-практич. пособие / Шуляк. - М. : Маркетинг - 2000