Перейти на главную страницу
050712 – Машина жасау мамандығының студенттеріне курстық жобаны орындау үшін
арналған әдістемелік нұсқау
Павлодар
КБК 34.4-5я7
Т38
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің машинажасау, металлургия және көлік факультетінің машинажасау және стандарттау кафедрасының отырысында басуға ұсынылды
Пікірсарапшы
Шумейко И. А. – техникалық ғылымдар кандидаты, С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің профессоры
«Технологиялық жабдықтарды жобалау» пәні бойынша курстық жұмысты орындау үшін әдістемелік нұсқау 050712 «Машинажасау» мамандығының студенттеріне ұсынылады. Мұнда жұмыстың құрамы, мазмұны көрсетілген. Сонымен қатар тиісті есептерді жүргізу реті және айлабұйымдардың сызба жобасын жасау реті бар.
ӘОЖ 621.9.001.63-229(07)
КБК 34.4-5я7
© Баймагамбетов Т. Ш., 2010
© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2010
Материалдың дұрыс болуына, грамматикалық және орфографиялық қателерге авторлар мен құрастырушылар жауапты
Машинажасау зауыттарында аталған құрал-саймандарды, айлабұйымдарды жобалау жұмыстары көлемді орын алады, сондықтан 050712 «Машинажасау» мамандығы бойынша тәлімгерлер тиісті түрде білім және тәжрібе алулары керек.
«Технологиялық құрал-саймандарды жобалау» пәнінен курстық жұмыс механикалық өңдеу, құрастыру, тексеру технологиялық бір операцияға жобаланады. Осы жұмыс құрамында А1 форматты жобаланған айлабұйымнын құрастыру сызбасы және А4 форматты 30 – 40 бет түсініктеме жазба.
Технологиялық құрал-жабдықтарды жобалау пән бойынша курстық жұмыстың түсініктеме жазбасының мазмұны:
Мұнда анық түрде айлабұйымның атқаратын міндеті сипатталады. Онымен қоса өндіріс түріне байланысты айлабұйымның арнайландыру дәрежесі анықталып тағайындалады. Жеке өндіріс түрде әмбебап айлабұйымдар, шағын сериялы және орта сериялы өндірістерде қалыптандырылған тетіктер мен бөлшектерден құрастырылған әмбебап-реттелетін және әмбебап-құрастырылатын айлабұйымдар қолданылады. Ірі сериалы және жаппай өндіріс түрлерінде арнаулы айлабұйымдар пайдаланылады. Мысалы, ішкі жану қозғалтқыш реттегішінің тұрқысының орнату жазықтығын жоңғылауға арналған айлабұйым. Осы айлабұйым аталған жазықтық реттегіштің білдегін орнататын тұрқының тесігіне қатысты перпендикулярсіздігін 100 мм ұзындықта 0,02 мм-ден асырмауы тиіс. Айлабұйым айналмалы үстелді жоңғылау моделі 623 станокта қолданылуға орнатылады.
Осылармен бірге технологиялық құрал-сайманға қойылатын техникалы талаптар жазылады. Ол талаптар бірінщіден құрал-сайманның дәлдігін сипаттады, нәтижеде қолданылатын жерлерді көрсету, таңбалау.
Соңында сипаттізім жазылады.
Мысал. 1 суретте төлкеде тесікті бұрғылайтын айлабұйымның жобалау реті көрсетілген.
1 сурет
2 Дайындамаларды қысып бекітетін күштерді есептеу әдістемесі
– y осінің бағытында пайда болатын күштер;
– z осінің бағытында пайда болатын күштер;
x осіне қатысты пайда болатын моменттер;
– y осіне қатысты пайда болатын моменттер;
– z осіне қатысты пайда болатын моменттер.
Дайындамана қысып бекітуге жеткілікті күштің шамасы есептеледі
Қор коэффициенті К = К
мұнда К - кепілді қор коэффициенті, бұл коэффициент әрқашан Ко = 1,5.
К1 коэффициент дайындаманың кездейсоқ ойлы-қырлылығын ескереді. Қара өңдеу операцияларда К1=1,2 және таза өңдеу мен ажарлағанда К1=1,07.
К2 – коэффициент пен кесу құралдың мұқалуы ескеріледі. К2 коэффициенттің мәндері 1 кестеде.
1 кесте – Коэффициент К2
Өңдеу әдістері |
Кесу күштердің компоненттері |
Коэффициент К2 |
Қосымша мөлімет |
Бұрғылау |
Бұрау моменті Осьтік жону күші |
1,12 1,0
|
Шойынға |
Алдын ала (кебіртек бетті) үңгілеу |
Бұрау моменті Осьтік жону күші |
1,2 1,2
|
Кесу құралдың артқы бетінің үйкелісі 1,5 мм шойынға
|
Таза үңгілеу
|
Бұрау моменті Осьтік жону күші |
1,2 1,2
|
Кесу құралдың үйкелісі 0,7-0,8 мм шойынға
|
Алдын ала жону не кеулейжону |
P ![]() P ![]() P ![]() |
1,0 1,0
1,4 1,2
1,0 1,3
|
Болат Шойын
Болат Шойын
Болат Шойын
|
Таза жону не кеулейжону |
P ![]() P ![]() P ![]() |
1,0 1,05
1,05 1,4
1,0 1,3
|
Болат Шойын
Болат Шойын
Болат Шойын
|
Цилиндрлі, алдын ала не таза жоңғылау |
Шеңбер күш |
1,6 – 1,8 1,2 -1,4
|
Тұтқырлы болат Қатты болат не шойын |
Шетжақ, алдын ала және таза жоңғылау |
Тангенцалды күш |
1,6 – 1,8 1,2 -1,4
|
Тұтқырлы болат Қатты болат не шойын |
Ажарлау |
Шеңбер күш |
1,15 – 1,2 |
- |
Тартажону |
Тартажону күші |
1,5 |
Кесу құралдың артқы бетінің үйкелісі 0,5 мм-ге дейін |
К3 коэффициент пен үзілісті кесу әсерінен кесу күштердің көбеюі ескеріледі. Жонуда және шетжақ жоңғылауда К3 = 1,2; басқада К3=1,0.
К4 коэффициент пен бекіту құралдар күштерінің тұрақтылығы ескеріледі. Қолмен бекітетін құрылғыларда К4 = 1,3, пневмо, гидро және басқа тура қысатын қыспақтарда К4= 1,0. Дайындаманың шақтамасы және өлшемі бекіту күшке әсері болса, мысалы қаңылтақ қыспақ не пневмобөлмешік, К4= 1,2.
К5 коэффициент пен қол мен бекітілетін құрылғылардың тұтқасының жайлы орналасуы ескеріледі. Тұтқа жайлы орналасса және оның бұрылу бұрышы аз диапазонды болса К5 = 1,0.
Тұтқаның бұрылу бұрышының диапазоны көп болса (90ºтан) К5=1,2.
К6 коэффициентпен дайындаманы бұрылуға әсер жасайтын айлабұйымдағы элементтері ескеріледі. Мысалы, дайындама тақтайшаға не басқадай көп тиіспелі бетті элементтерге орнатылса, онда К6= 1,5.
1) айлабұйымның құрамына байланысты күштердің, бір буыннан екішші буынға және жалпы кинематика бойынша жетекке дейін, беріліс қатынасы (iк) есептеледі
2) айлабұйымның кинематикасына сәйкес буындарының және жетектің қозғалыстарының берілістері
3) жетектің керекті параметрлері есептеледі: гидро не пневмоцилиндрдің диаметрімен олардың қозғалу мөлшерлері. Бастапқы мәлімет ретінде жоғарыда есептелген Ржет күш пен қозғалыстар берілісі iж.
Теориялы сұлбалар |
Күштер берілістерінің қатынасы |
Қозғалыс берілістерінің қатынасы |
![]() |
i ![]() ![]() |
i ![]() ![]() |
![]() |
i ![]() ![]() |
i ![]() ![]() |
![]() |
i ![]() ![]() |
Жүрістің қоры Sw= |
![]() |
i ![]() ![]() |
Жүрістің қоры Sw= 2 |
![]() |
i ![]() ![]() |
Жүрістің қоры Sw= 2 |
![]() ![]() ![]() |
Механикалық цехта өңделетін тетіктердің жылдық жоспарымен (дана) және салмағымен (кг )өндіріс түрінің байланысы.
Өңделетін дайындаманың (тетіктің) максималды салмағы, кг |
Өндіріс түрімен байланысты дайындамалардың (тетіктердің) өңделу жылдық жоспары, дана | ||||
Жеке өндіріс |
Аз сериялы |
Орта сериялы |
Көп сериялы |
Жаппай | |
200 дейін |
1000дейін |
1000-5000 |
5000-10000 |
10000-100000 |
100000 көп |
2000дейін |
20 дейін |
20-500 |
500-1000 |
1000-5000 |
5000 артық |
30000 дейін |
5 дейін |
5-100 |
100-300 |
300-1000 |
1000 артық |
30000 көп |
3 дейін |
І-10 |
10+50 |
- |
- |
Аз сериялы және орта сериялы өндірісте тетіктер топқа бөлініп өңделеді. Бір топтың шамасын мына формуламен есептейді
a – құрастыруға керекті тетіктердің қор кұн саны, (тетіктер тобының қайта өңделу кезегі), a = 1,2,5,10 күн. Көпте a = 5,10 күн.
F – бір жылдық жұмыс күндерінің саны.
3.1 Айлабұйымның бір тетігін беріктікке не қатаңдыққа есептеу
Мұнда көбінде айлабұйымның бір тетігіне беріктікке не қатаңдығына күмән болса, сол тетік есепке түседі.
Созылу мен сығылуға мына формуланы қолдануға болады
мұнда - созылу, сығылу кернеуі;
Р – сығу, созу күш;
F – көлденең қиманың ауданы;
- шақтамалы кернеу.
Материал |
![]() |
![]() |
Шойын |
20-30 |
70-110 |
Болат 15 |
25-40 |
90-150 |
Болат 20 |
35-55 |
160-200 |
Шойын ВЧ |
80-120 |
305-410 |
Болат Ст3,Ст4 |
140-170 | |
Болат Ст5 |
175-210 | |
Болат 45 |
180-210 | |
Дюраль |
70-150 | |
Текстолит |
30-40 |
50-90 |
Шақтамалы кернеуді есептеуге болады
-материалдың беріктік қорының коэффициенті,
= 1,4 – 5,0, есе көп
Fе – езілу ауданы;
– езілу кернеуінің шақтамасы.
Төмен көміртегілі болаттар = 100 – 120 н/мм2, орташа көміртегілі болат
=140-170 н/мм2, шойын
= 60 – 80 н/мм2.
Айлабұйымның сапасы техникалық талаптармен белгіленеді. Техникалық талаптар технологиялық тізбектерді есептеу мен анықталады. Технологиялық тізбектің тұйықтаушы түйіні ретінде айлабұйымда өңделетін, құрастырылатын не тексерілетін тетіктің бір көрсеткіші тағайындалады. Мысалы, орнықтандырушы бетке қатысты өңделетін жазық беттің перпендикулярсіздігі не өңделетін бетпен екі арасындағы өлшем және сондай басқа көрсеткіштер. Рұқсатты тұйықтаушы буынның шақтамасына қарап айлабұйымның дәлдік көрсеткішінің шақтамасын есептеуге болады
– технологиялық тізбектің құраушы i түйіннің шақтамасы, олар білдектің және кесу құралдың дәлдігін сипаттайды, сондықтан техникалық құжаттардан не стандарттадан анықталулары тиіс. Есептелген айлабұйымға көрсеткіштің шақтамасы, жобаланған айлабұйымның құрастыру сызбасында, құрылымдық құжаттардың бірыңғай жүйесіне сәйкес жазылып көрсетіледі.
Осымен қатар курстық жұмыста жобаланған айлабұйымның кейбір орнықтандырушы элементтері дәлдікке есептеледі – қиылған саусақтың өлшемдері, тетікті екі саусаққа орнату мүмкіншілігі, призмадағы орнықтандыру қателігі, кезеулеткіш тақтаның төлкелерінің тесіктерінің ара қашықтықтарындағы өлшемдер және олардың шақтамалары және басқадай дәлдік есептері.
5 кесте – Станоктарлың дәлдік мөлшерлері
Станоктың түрі |
Станоктың дәлдік мөлшерінің атауы |
Станоктың дәлдік мөлшерінің шамасы |
Тік-бұрғылау станок |
Жұмыс үстелінің бетіне қатысты айналдырық осінің перпендикулярсіздігі Конустық тесіктің айналдырықтың шетжағындағы радиаль ауытқымасы |
Конус Морзе №2 дейін 0,04/150 мм Конус Морзе № 4 дейін 0,06/150 мм Конус Морзе №4 жоғары 0,1/500мм. №3 конус Морзеге дейін 0,015 мма, №4 конус Морзеге дейін 0,02 мм, конус Морзе №4 жоғары болса 0,025 мм.
|
Агрегаттық станок |
Айналдырық осінің тұғырдың бағыттаушыларына қатысты перпендикулярсіздік Айналдырық осінің тұғыр бағытаушыларына қатысты параллельсіздігі Айналдырық осінің айлабұйымның орнықтандырушы жазықтарына қатысты перпендикулярсіздігі Бастиектің бағыттауышының айлабұйымның орнықтандырушы жазықтығына қатысты параллельсіздігі |
0,03/300 мм 0,03/300 мм 0,03/300 мм 0,05/100 мм |
Көлденең кеңейжону білдегі |
Айналдырықтың радиаль ауытқымасы Айналдырық осінің жұмыс үстелдің бетіне қатысты параллельсіздігі |
Айналдырық диаметрі d 80 мм дейін -0,02 мм. Диаметр 80-125 мм – 0,02 мм. Диаметр 125-200 мм – 0,03 мм. Диаметрі d 80 мм дейін – 0,025/5d d=80-125 мм – 0,03/5 d, d=125-200 мм – 0,03/5 d |
Көлденең жонғылау станок |
Көлденең айналдырықтың жұмыс үстелінің бетіне қатысты параллельсіздігі |
0,02/150 мм 0,02/300 мм |
Кесу құралдың дәлдік шамаларын оқу әдебиеттерден не кесу құралдың сызбасынан алынады.
Үлгі. Тетіктің жазық бетін жоңғылауға арналған айлабұйымды дәлдікке есептеу 4 сурет.
4 суретте көрсетілген призматикалық тетіктің жазық бетін цилиндрлік жоңғышпен жоңғылау.
Экономикалық тиімділікті есептегенде ұсталған қаражатпен айлабұймды қолданғаннан өнім шығару мүмкіндік өсуден түскен пайдамен салыстырылады. Ол үшін біріншіден өңделетін тетіктің сапасын көтереді - дәлдік көрсеткішін, жобаланған айлабұйым еңбек өнімділігін өсірсе, онда операцияның орындалу мерзімі азаяды, сондықтан біріншіден операцияға жұмсалатын уақытты есептеу қажет. Онда кесу режімдері өзгеру мүмкін. Бірақ айлабұйымның тағы бір тиімді жері ол еңбек қауіпсіздігін көтеруі мүмкін. Жобалау кезде айлабұйымның бағасын шамалап есептеуге болады
Экономикалық тиімділікті есептеу үшін опрецияға жұмсалатын екі нұсқа қаражатты есептеп салыстыру керек.
N – тетіктің бір жылда шығарылатын жоспары.
2 Альбом по проектированию приспособлени. Учебное пособие для студентов машиностроительных специальностей вузов. / Базров Б. М., Сорокин А. И., Губарь В. А. и др. – М. : Машиностроение, 1991. – 121 с.
3 Горошкин А. К. Приспособления для металлорежущих станков. – М. : Машиностроение, 1979. – 303 с.
4 Кузнецов В. С. и др. Универсально-сборные приспособления в машиностроении. – М. : Машиностроение, 1963. – 128 с.
5 Ковалев В. Ю. Проектирование технологической оснастки. Методические указания по выполнению курсовой работы. – М. : Машиностроение, 2008. – 48 с.
6 Корсаков В. С. Основы конструирования приспособлений : учебник для вузов. – М. : Машиностоение, 1986. – 277 с.
7 Косов Н. П., Исаев А. Н., Схиртладзе А. Г. Технологическая оснастка. Вопросы и ответы. – М. : Машиностроение, 2005. – 304 с.
8 Общетехнический справочник / ред. Скороходова Е. А. – М. : Машиностроение, 1982. – 415 с.
9 Справочник технолога-машиностроителя / ред. Косиловой А. Г. и Мещерякова Р. К. – М. : Машиностроение, 1985. – Т. 1. – 656 с.
10 Справочник технолога-машиностроителя / ред. Косиловой А. Г. и Мещерякова Р. К. – М. : Машиностроение, 1985. – Т. 2. – 496 с.
11 Станочные приспособления. Справочник в 2 т. / ред. совет: Вардашкин Б. Н. и др. – М. : Машиностроение, 1984. – Т. 1. – 592 с.
12 Станочные приспособления. Справочник в 2 т. / ред. совет: Вардашкин Б. Н. и др. – М. : Машиностроение, 1984. – Т. 2. – 656 с.
13 Схиртладзе А. Г., Ковалев В. Ю. Станочные приспособления. Альбом чертежей. – М. : Машиностроение, 2001. – 125 с.
Қосымша А
(ақпараттық)
|
Кіріспе |
3 |
1 |
Курстық жұмыстың әдістемелік нұсқаулары |
5 |
1.1 |
Айлабұйымның атқаратын міндетін анықтау |
5 |
2 |
Дайындамаларды қысып бекітетін күштерді есептеу әдістемесі |
8 |
2.1 |
Жетектің күштерімен жылжуларын есептеу |
12 |
3 |
Өндіріс түрін таңдау |
14 |
3.1 |
Айлабұйымның бір тетігін беріктікке не қатаңдыққа есептеу |
15 |
3.2 |
Айлабұйымға қойылатын техникалық талаптарды анықтау |
16 |
3.3 |
Айлабұйымның экономикалық тиімділігін есептеу |
19 |
|
Әдебиеттер |
21 |
|
Қосымша А (ақпараттық) |
22 |
16 09 2014
1 стр.
Тау-кен (пайдалы қазбаларды барлау, өндіру), мұнай-химия, химия өндiрiстерiн жобалау (технологиялық) және (немесе) пайдалану, мұнай-газ өңдеу өндірістерін жобалау (технологиялық) б
13 10 2014
1 стр.
Кіріспе – маинажасау саласында технологиялық қүрал-жабдықтардың орны және мәні; машинажасау бакалаврдарды оқытудағы осы пәннің орны мен мазмүны-2-3 бет
16 09 2014
1 стр.
Жоба әртүрлі бөлімдерден, арнайы сызбалардан, суреттерден, нобайлардан және жасалатын бұйымның технологиялық картасынан құралуы мүмкін. Ол бұйымды жасаған кезде есеп, экономикалық
23 09 2014
1 стр.
Жобалау әдісінің негізгі мақсаты тіл үйренушілердің, жеке тұлғаның өзінің шығармашылық ізденісін арттыру, дамыту болып табылады
11 10 2014
1 стр.
Жобаның мақсаты Шымкент қаласында Тассай ауылында дистилляциялық цех құрылысын жобалау
17 12 2014
5 стр.
Сәулет-құрылыс жобалау саласындағы жұмыстарға рұқсаты туралы лицензия, жобалау жұмыстарына рұқсаты
16 12 2014
1 стр.
«Тау-кен (пайдалы қазбаларды барлау, өндiру), химия өндiрiстерiн жобалау (технологиялық) және (немесе) пайдалану бойынша қызметтi жүзеге асыруға лицензия беру, қайта ресiмдеу, лице
15 12 2014
1 стр.