Ф КГМА 1-8-22/02 МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Физиология кафедрасы

Тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік ұсыныс

Тақырыбы: «Физикалық және химиялық жылу реттелісі»

051103 «Фармация» мамандығы

«Физиология анатомия негіздерімен» пәні
1 курс
Құрастырушы: Абушахманова А.Х.

Қарағанды 2008 ж.

Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген

№_13_ хаттама _23.02. 2008.

Кафедра меңгерушісі,

профессор ______________ Ф.А. Миндубаева

• 
  Тақырыбы: «Физикалық және химиялық жылу реттелісі»
  
• 
  Мақсаты: Жылудың тепе-теңділігі мен химиялық термореттелуді және оны зерттеу әдістерімен танысу.
  
• 
  Оқыту міндеттері:
  

1. Жылудың тепе-теңділігі, химиялық термореттелу механизмдері мен оны зерттеу әдістерін меңгеру.

2. Организмнің түрлі аймақтарында температураны анықтауды үйрену және адамның термореттелуінде тер шығару бездерінің ролін анықта.

• 
  Тақырыптың негізгі сұрақтары:
  

Базистік білімі бойынша:

1. Организмнің функционалды жүйесі.

2. Ассимиляция және диссимиляция процестері.

Сабақ тақырыбы бойынша:

1. 
   Изотермия және пойкилометрия.
   
2. 
   Жылу түзілу үрдісі.
   
3. 
   Жылуды бөліп шығару үрдісі.
   
4. 
   Организмнің тұрақты температурасын ұстап тұратын функционалды жүйе.
   
5. 
   Термометрия және О.Л.Минордың сынамалары.
   
6. 
   Гипо- және гипертермия.
   

• 
  Оқу және оқытудың әдістері: тақырыптың негізгі сұрақтарын талқылау, практикалық жұмыстарды орындау (адамдарда тәжірибелер жүргізу), зерттеу нәтижелерін талқылау, хаттаманы толтыру, сабақты қорытындылау.
  

Орындалатын жұмыстардың тізімі
Жұмыс 1. Организмнің түрлі аймақтарында температураны анықтау

Электротермометрия

Жұмыстың мақсаты: Адам денесінің әр түрлі бөлімдеріндегі температураны анықтауды үйрену.

Жұмыска қажетті құрал-жабдықтар: Электротермометр

Жұмыс барысы: Электротермометр арқылы адам денесінің (маңдай терісін, мұрын ұшының, мойынның, желкенің, құрсақтың, алақанның, саусақ ұшының, табанның) температурасын өлшеу.

Жұмыс нәтижесі және оны өңдеу: Анықтаған температураның мөлшерін қалыпты мөлшермен салыстырып, қорытынды жасау.
Жұмыс 2. Термореттелуде тер бездерінің қатысуын зерттеу

(О.Л.Минордың сынамасы).

Жұмыс барысы: Қолды ыстық (40°С) немесе суық (10°С) суға салады да, терморецепторлардың бейімделу уақытын анықтайды, яғни белгілі бір мерзім ішінде ыстық немесе суық сезімі әлсірейді.

Қарама-қарсылық (контраст) құбылысын бакылау ұшін екі қолдың да саусақтарын 25°С дейін жылытылған суға салады. Екі қолда да сезім бірдей туғанда, бір қолды 40°С дейін ысытылған суға, екінші қолды суық (10°С) суға салады. Бірнеше минут өткен соң, бір мезгілді екі қолды да температурасы 25°С суға салады. Осы сәтте қарама-қарсылық құбылысы байқалады (суық суда болған қол жылылықты сезінсе, екінші қол - суықтықты сезінеді).

Жұмыс нәтижесі және оны өңдеу: Әр тұрлі зерттелушілерде терморецепторладың бейімделу уақытын көрсетіңіздер. Контрастық құбылысты тұсіндіріңіздер.
Жұмыс 3. «Термореттелу» сызбасын салу

• 
  Әдебиеттер:
  

Қазақ тілінде

Негізгі:

1. Адам физиологиясы. Сәтбаева Х.К., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. А., 2005, 663б.

2. Адам анатомиясы. Рахишев А.Р., Алматы, 2005, 598 б.

3. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. Сайдахметова А.С., Рахымжанова С.О. Семей, 2006 - 174 бет.

4. Қозғьпп ұлпалар физиологиясы Қанқожа М Қ.. - Алматы, 2004 ж.б.

Қосымша:

1. Рахишев А.Р. Руско-казахский толковый словарь медицинских терминов. (каз., русс.), А-Ата, 2002, 550 б.

2. Ибраева С.С. Организмнің шартты-рефлекторлық іс-әрекеті және оның нейрофизиологиялық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Астана, 2006, 52 б.

Орыс тілінде

Негізгі:

1. Агаджанян Н.А., Смирнов В.М. Нормальная физтология: Учебник для студентов Мед.вузов.-М.: ООО «Медицинское информационное агенство», 2007.- 520 с.

2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.- М.: Высшая школа, 2007.

3. Агаджанян Н.А. Основы физиологии человека. – М.: изд-во РУДН, 2001. – 409 с.

4. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.

5. Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровского, Г.Ф.Коротько. – 2-е изд., перераб и доп. – М.: Медицина, 2003. – 656 с.

6. Физиология человека: Учебник/ Н. А. Агаджанян, Л.З.Тель, В.И. Циркин, С. А. Чеснокова; Под ред. Н.А.Агаджаняна. - Изд. 5-е. - М.; Н.Новгород: Мед.книга; НГМА, 2005. – 528 с.

Қосымша:

1. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А.Агаджаняна. - М.: Высшая школа, 1986.

2. Основы физиологии человека /Под ред. Б.И.Ткаченко. - С.-Петербург, 1994. Т.I,II.

3. Руководство к практическим занятиям по физиологии /Под ред. Г.И.Косицкого, В.А.Полянцева, А.В.Коробкова. - М.: Медицина, 1988. - 288 с.

4. Современный комплекс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ред. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука.- М.: ГЭОТАР-Медиа,2007–384с.

5. Физиология человека /Н.А.Агаджанян и др. - Алма-Ата: Казахстан, 1992. T.I, II.

• 
  Бақылау
  

Сұрақтар:

1. 
   Жылудың тепе-теңділігі деген не?
   
2. 
   Адам организмі гомойотермді әлде пойкилотермдіге жатады?
   
3. 
   Адамның қолтық асты, ауыз қуысында және тік ішекте қалыпты температурасы
   
4. 
   Ағза мен ұлпалардағы аса қарқынды жылу түзілу
   
5. 
   Физикалық жылу реттелу үрдісі
   
6. 
   Организмде жылу түзілу үрдісінің реттелуі
   
7. 
   Организмде жылу берілу үрдісінің реттелуі
   
8. 
   Организмде жылу берілу және жылу түзілу реттелудің жоғары қыртысасты орталығы
   
9. 
   Гипотермия және гипертермия деген не?
   
10. 
    Гипотермияны қолдан жасауға боло ма?
    
11. 
    Дене температурасы және тер бөліну қалай зерттеледі
    

Жағдайлық есептер (мысал)
1. Өкпесі қабынған ауруларда дене температурасы 39⁰С дейін көтерілді, терісі сұрланып, құрғап кетті. Қызбаның аталған белгілері термореттелуде қандай өзгерістермен түсіндіріледі?
2. Болат қорытушы ауа ылғалдылығы төмен, жоғары температура жағдайында (+40⁰С) жұмыс істейді. Организмнің қызып кетуінен қорғау үшін қажетті қандай шараларды қолданған жөн?

• 
  Тесттік сұрақтар (мысал)
  

1. Термореттелудің жоғарғы қыртыс асты орталығы орналасқан:

1. 
   сопақша мида
   
2. 
   гипоталамуста
   
3. 
   мишықта
   
4. 
   таламуста
   
5. 
   лимбиялық жүйеде
   

2. Сау адамда қолтық астындағы температурасы қанша?

1. 
   35-35,5 ^оС
   
2. 
   36-36,4 ^оС
   
3. 
   36,9-37,2 ^оС
   
4. 
   35,5-36 ^оС
   
5. 
   36,5-36,9 ^оС