3.6Әдебиеттер тізімінің мазмұны: Пайдалануға

ұсынылатын әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер:

1. Тұрғынбаев Ә. Философия. Алматы, 2001 ж.

2. Кiшiбеков Д., Сыдықов Ұ. Философия. Алматы , 1994, 2002 ж.

3. Алтай Ж. және т.б. Философия тарихы. Алматы, 1998 ж

4. Ғабитов Т.Х. Философия. Алматы, 2002.

5. Абишев Қ. Философия. Алматы, 1999 ж

Қосымша әдебиеттер:

6. Введение в философию. В 2 ч. М., 1989.

7. Хайдеггер М. Философия дегеніміз не?/ Философия сериясы. Алматы, 1994.

8. Мамардашвили М.К. Как я понимаю философию. М., 1980.

9. Библер В.С. Что есть философия// Вопр. философии, 1995. № 3.

10. Лосева И.Н. Миф и религия в отношении к рациональному познанию// Вопр. философии, 1992. № 7.

11. Философский энциклопедический словарь. М., 1983.

12. Бибихин В.В. Философия и религия// Вопр. философии, 1992. №7.

13. Антология мировой философии в 4 т. М., 1969-1971.

14. Мир философии. Книга для чтения. Ч 1 и 2. М., 1983.

15. Философиялық сөздік. Алматы, 1996.

16. Ақназаров Х. Философия тарихынан дәрiстер курсы. Алматы, 1997.

17. Нысанбаев Ә. Ой. Ақыл. Адамгершiлiк. Алматы, 1994ж.

18. Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Адамға қарай бет бұрсақ. Алматы, 1992

19. Әбжанов Т., Нысанбаев Ә. Қысқаша философия тарихы. Алматы, 2004 ж.

20. Бейсенов Қ. Философия тарихы. Алматы, 1992ж.

21. Есiм Ғ. Фалсафа тарихы. Алматы, 1998 ж.

22. Чанышев А.Н. Курс лекций по древней и средневековой философии. М., 1991.

23. Богомолов В.С. Античная философия. М., 1988.

24. Соколов В.В. Средневековая философия. М., 1979.

25. Соколов В.В. Европейская философия XV- XVII веков. М., 1984.

26. Кузнецов В.Н. Французский материализм 18 века. М., 1981.

27. Гулыга А.В. Немецкая классическая философия. М., 1986.

28. Ленин В.И. Материализм және эмпириокритицизм. Т. 18.

Алматы, 1976.

29. Марстiк-лениндiк философия негiздерi. Алматы, 1969ж.

30. Маркс К., Энгельс Ф. Таңд. Шығармалары. 3 томдығы.

Алматы, 1976.

31. Маркс К. Фейербах туралы тезистер. Танд. шығ. 1 том.

32.Энгельс Ф. Людвиг Фейербах және классикалық неміс философиясының ақыры. Танд. шығ. 3 том.

33 Лосский Н.О. История русской философии. М., 1991 г.

34. Рассел Б. История западной философии. М., 1993.

35. Батыс философиясының антологиясы. Алматы, 2003.

36. Қасабеков А., Алтаев Ж., Қазақ философиясы. Алматы, 1996.

37. Касабек А. и др. Искание истины (о природе национальной философии). Алматы, 1996.

38. Сегизбаев О.А. Казахская философия. Алматы, 2002.

39. Энгельс Ф. Табиғат диалектикасы. Алматы, 1982.

40. Солопов Е.Ф. Материя и движение. Л., 1982 г.

41. Габричевский А.Г. Пространство и время// Вопр. философии, 1993. № 7.

42. Леонтьева А.Н. Деятельность, сознание, личность. М., 1975 г.

43.Французова Н.П. Общественно историческая сущность и творческая активность сознания. М., 1983 г.

44. Мамардашвили М.К. Сознание как философская проблема// Вопр. философии, 1990. № 10.

45. Ильенков Э.В. Проблема идеального// Вопр. философии, 1979.

№ 6-7.

46. Дубровский Д.И. Проблема идеального. М., 1983.

47. Спиркин А.Г. Сознание и самосознание. М., 1972 г.

48. Материалистическая диалектика: краткий очерк теории. М., 1985.

49. Спор о диалектика// Вопросы философии. 1995. № 1.

50. Алексеев П.А., Панин А.В. Философия. М., 1996 г.

51. Диалектика познания. Л., 1988.

52. Диалектика и научное мышление. М., 1998.

53. Хамидов А.А. Категории диалектики. М., 1971 г.

54. Друянов Л. А. Законы природы и их познание. М., 1982 г.

55. Шептулин А.П. Категории диалектики. М., 1971 г.

56 Методы научного познания. А., 1996 г.

57. Диалектическая логика. В 4 томах. А., 1986 г.

58. Философия и методология науки. А., 1999 г.

59. Лекторский В.А. Субъект, объект, познание. М., 1980.

60. Крапивенский П. Г. Социальная философия. М., 1999 г.

61. Барулин В. Г. Социальная философия. М., 1999 г.

62. Лавриненко В.Н. Философия. М., 1998.

63. Глизерман Г. Е. Законы общественного развития. М., 1979 г.

64. Диалог цивилизаций: Восток- Запад// Вопросы философии. 1993.

№ 6.

65. Культура и цивилизация. М., 1984.

66. Панарин В.И. Ритмы общественного развития и переход к постмодерну// Вопросы философии. 1998. № 5.

67. Рузавин Г.И. Самоорганизация и организация в развитии общества// Вопросы философии. 1995. № 8.

68. Социальная теория: к новой парадигме (материалы “круглого стола ”)// Полис. 1995. №4.

69. Ионин Л.Г. Культура и социальная структура// Социологич. Исследования. 1996. № 2.

70. Философия и политика (материалы “круглого стола ”)// Вопросы философии. 1996.№ 1.

71.Апресян Р.Г. и др. Демократия и гражданство// Вопросы философии. 1996. № 7.

72. Панарин А.С. Философия политики. М., 1996.

73. Философия және мәдениеттану. Алматы№ 1998?

74. Борзенков В и др. Познание человека: комплексный подход// Свободная мысль. 1998. №5.

75. Моисеев Н.Н. Человек во Вселенной и на Земле// Вопросы философии. 1990. № 6.

76. Проблема человека в западной философии. М., 1988.

77. Бережной Н.М. К проблеме комплексного изучения человека// Философчкие науки. 1991. № 1.

78. Григорьян Б.Т. Философская антропология. Опыт систематики// Вопросы философии. 1995. № 2.

79. Человек и мир: проблемы антропоцентризма// Философские науки. 1992. №3.

80. Глобальные проблемы и общечеловеческие ценности. М.,1990.

81. Араб-Оглы Э.Н. Обозримое будущее: социальные последствия НТР. Год 2000. М.,1986.

82. Лоренц К Восемь смертных грехов цивилизованного человека// Вопросы философии. 1992. №8.

83. Печчеи А. Человеческие качества. М., 1980.


3.7 Баға туралы ақпараттар:

Рейтинг- шкала

Бақылау түрі	Балдар
Ағымдық бақылау: 1. Сөздік құрастыру- 2 балл (терминдерді дұрыс жазып, айту. Дұрыс қолдану.); 2. Реферат жазу- 3 балл (дұрыс жоспар құру, материалды дұрыс ұйымдастыру, қорғау); 3. Бақылау жұмысы – 1 балл (тақырыптың мәнің ашу, қысқаша жауап беру); 4. Түп нұсқадан конспект жазу- 1 балл (автордың ойын жеткізу); 5.Пікір сайыс -3 балл (берілген әдебиеттермен танысу, мәселені терең тану, дұрыс сұрақ қою, талқылау кезіңде белсенділік таныту); 6. Дөңгелек стол- 3 балл (талқылау кезіңде белсенділік таныту, дұрыс сұрақ қоя білу, мазмұнды жауап қайтару, ой қорыта білу). 7. Баяндама жасау – 2 балл.	30 балл
Аралық бақылау 1 несие Коллоквиум- 10 балл (сұрақтарға дайын ьолу, қысқаша жауап беру); 2 несие Коллоквиум- 10 балл (сұрақтарға дайын ьолу, қысқаша жауап беру); 3 несие Реферат қорғау- 10 балл (мәселенің мәнің ашу, өзектілігін, манызын көрсету).	30 балл
Қорытынды бақылау- емтихан	40 балл
Барлығы	100 балл

3.8 Әр түрлі жұмыстарды бағалау шкаласы мен критерийлері

1. Лекция- 5 балл

2. Семинар сабақтары - 5 балл

3. Бақылау жұмысы- 5 балл

4. Конспект- 5 балл

5. СӨЖ- 10 балл

6. Реферат- 10 балл

7. Пікір сайыс - 5 балл

8. Коллоквиум- 10 балл

9. Баяндама жасау- 5 балл.

Барлығы: 60 балл

4. Курстың саясаты: сабаққа кешікпеу, себепсіз сабақты босатпау, сабақ уақытында ұялы телефон, пейджерлерді өшіріп тастау, сабақта сөйлеспеу, тапсырмаларды уақытында тапсыру, тапсырмаларды орындамау жағдайында, қорытынды баға 1 балға төмендейді. Студент оқу процесіне белсенділік танытып, барлық жұмыстарға қатысу керек. Семинарға, лекцияға қатысып отырған студенттерге 1 бал қойылып бағаларын көтеру.

2. Пән бойынша оқу- әдістемелік материалдар

2.1.Курстың тақырыптық жоспары

Барлығы 3 кредит

№	Тақырып атауы	Академиялық сағат саны
		Дәріс	Семинар	СОӨЖ	СӨЖ
	1 Кредит Философия, оның пәні. Философия тарихы
1	Философия, оның пәні және қоғамдағы рөлі	2	1	2	2
2	Философия тарихы:түрлері, кезеңдері, бағыттары	4		4	4
3	Қазақ философиясы	1	1	2	3
4	Осы замаңғы батыс философиясы	2		2	2
	2 Кредит Онтология, таным теориясы және диалектика
5	Болмыс. Материя	1	1	2	2
6	Сана.	1	1	2	2
7	Диалектика әмбебап байланыстар мен даму туралы ілім. Диалектиканың заңдары мен категориялары	2	1	3	3
8	Таным философиясы. Ғылыми таным әдістемесі	2	1	3	3
	3 Кредит Әлеуметтік философия
9	Қоғам философиялық таным объектісі ретінде. Қоғам біртұтас әлеуметтік жүйе ретінде.	2	1	3	3
10	Қоғамның экономикалық саласы	2	1	3	3
11	Қоғамның саяси саласы	1	1	2	2
12	Қоғамның әлеуметтік саласы	1	1	2	2
13	Қоғамның рухани өмірі	2	1	3	3
14	Қоғамның дамуы өркениеттілік процесс ретінде	2	1	3	3
15	Философиядағы адам мәселесі	2	1	3	3
16	Мәдениет және өркениет	2	1	3	3
17	Әлеум Әлеуметтік жорамалдау және осы заман заманғы ғаламдық мәселелер	1	1	2	2
	Барлығы	30	15	45	45

2.2 Дәріс сабақтарының тезистері

№ 1 лекция тақырыбы: Философия, оның пәні жіне қоғамдағы рөлі

1. 
   Философия пәні: Дүние және Адам. Философиялық
   

танымның өзіндік ерекшелігі, оның болмысты тұтастығы және мағыналық жағынан сараптауға бағытталуы. Дүниеге көзқарас туралы түсінік және оның құрылымы, негізгі тарихи типтері. Миф, дін, философия.

2. 
   Философияның негізгі мәселесі. Материализм және
   

идеализм.

3. 
   Диалектика және метафизика – екі қарама-қарсы ойлау
   

тәсілі.

Лекция тезистері: Философия (гректердің ертедегі екі сөзінен құралған (phileo –сүйемін, Sophia –даналық, екеуі қосылып даналыққа құштарлық деген мағынаны береді). Дүние және адамның ондағы орны жайындағы көзқарастардың жиынтығы дүниетаным деп аталады. Көзқарас әлеуметтік – тарихи жағдайларда адамның санасынан қалыптасатын ерекше бір қасиет. Көзқарастың өзінде қоғамдық болмыстың барлық жақтары бейнеленеді – тұрмыс, еңбек, мәдениеті, сол себепті адамдардың көзқарастары қоғамдық өмірмен қоса бірге өзгеріп отырады. Оның бірнеше түрлрі белгілі: мифологиялық, діни, философиялық.

Философия ілімі бүкіл дүниенің құрылымын, даму орнын, оның өзінде адамдардың алатын орнын, оның іскерлігін қарастырады.

Философиялық ойда “әлем және адам” деген мәселе ең маңызды орын алады. Қарапайым түсініктерден басталып, күрделі теориялық тұжырымдарды қорытуға дейін апарады. Философияның тарихында екі қарама-қарсы ойлау әдісі қалыптасты – диалектика мен метафизика. Олардың мәнін ашу, қайсысы күнделікті өмірге қолдануға тиімді, әрине диалектика ілімі тиімді. Даму бар жерде - өзгеріс, оқу бар. Философияның негізгі мәселесі – ойлаудың болмысқа қатынасы немесе сананың материяға, рухтын табиғатқа қатынасы болып табылады. Бұл мәселенің екі жағы бар. Бірінші жағы-дүниенің негізі ретінде нені алуға болады: материя алғашқыма, әлде сана алғашқы ма деген сұрау. Екінші жағы- дүниені танып білуге болама. Бұл сұрақтарға берген жауабына қарай философтарды екі топқа жатқызамыз- материалистер мен идеалистерге.

Негізгі әдебиеттер:1,2,4,5.

Қосымша әдебиеттер: 6(Ч.1),7,8,9,10,11,12,18.
№ 2 лекция тақырыбы: Философияның тарихи түрлері.

1. 
   Ежелгі заманның философиясы (Үнді, Қытай)
   
2. 
   Антика заманының философиясы (ртедегі Греция және Рим)
   
3. 
   Ортағасыр философиясы. Схоластика, номинализм және
   

реализм. Томизм. Мұсылман Шығысының ортағасыр философиясы.

4. 
   Қайта өрлеу философиясы.
   
5. 
   Жаңа дәуір философиясы.
   
6. 
   Ағартушылық философиясы. 18 ғасырдағы француз
   

материализмі.

7. 
   Неміс классикалық философиясы. Маркстік философия.
   
8. 
   Орыс философиясы.
   
9. 
   Қазақ философиясы.
   

10. Осы заманғы Батыс философиясы.

Лекция тезистер: Философиялық ой-сана ерте заманда пайда болды, алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап, оның орнына таптық қоғам орнау барысында адамзаттың философиялық ойлау қабілеті үстіүстіне арта берді.

Философиялық ойдың алғаш пайда болған жері Үнді елі. Сол кездерде шыққан “Веда”, “Упанишада” атты еңбетерде бүкіл әлемнің құрылымы, дүниенің алғашқы бастамасы туралы ойлар. Көне дәуірдегі Қытай елінде де философиялық ой қалыптасты, ол екі бағытта болды: материалистік және идеалистік. Әр бағытын өз өкілдері болды. Ерте заманда Грецияның шаруашылығы, тұрмысы, өнері, құрылысы, саудасы жоғары дәрежеде дамыды, ал әлеуметтік тіршілігі таптар күресі жағдайында өтіп жатты. Философиялық ой натурфилософиялық сипатта болды: Фалес, Анаксимандр т.б. болып табылады. Орта ғасырларда философия дінге бағынышты жағдайында қызмет етті. Қайта өрлеу дәуірінде философия еркін дамуға мүмкіндік алды. Адам мәселесі алдынғы қатарға шықты. Гуманизм сол кездегі мәдениеттің идеялық негізіне айналды. Неміс классикалық философиясы Батыс философиясы тарихында ерекше орын алады. Неміс классиктері философия жөніңде жәңа көзқарасты қалыптастырды. Қолы жеткен ең тамаша жетістігі – диалектикалық әдісті кеңінен пайдалануы. К. Маркс пен Ф. Энгельс өткеннен қалған философиялық мұраға сын көзбен қарап философияда нақты революциялық төнкеріс жасады. Диалектикалық материализмді дүниеге әкелді. Барлық мәселелерді ғылыми тұрғыдан шешуге тырысты.

Негізгі әдебиеттер:1,2,3,4.

Қосымша әдебиеттер: 6- 33.
№3 лекция тақырыбы: Қазақ философиясы

1. Қазақ философиясының шығуы мен дамуы.

2. Ерте түрік мәдениетіндегі философиялық идеялар.

3. Ақын- жыраулар философиясы.

4. Қазақстандаңы ағартушылық философия.

5. 19-20 ғғ. қазақ философиясы.

Лекция тезистері:

Негігі әдебиеттер:1,2,3,4.

Қосымша әдебиеттер:15,16,19,20,36,37,38.
№ 4 лекция тақырыбы: Осы заманғы батыс философиясы

1. Осы заманғы батыс философиясының шығуы мен дамуы.

2. Позитивизм және оның тарихи формалары.

3. Экзистенциализм философиясы.

4. Өмір философиясы.

5. Прагматизм.

6. Неотомизм.

Лекция тезистері: 20 ғасыр философиясы өте күрделі рухани құрылым. Ғылым мен практиканың, философиялық ойдың дамуы арқылы оның аясы кеңейіп, толыға түсті. Осы заманғы батыс философиясы сан алуан ағымдар арқылы өмір сүріп отыр. Солардың қатарына идеализм мен материализмді, антропологизм мен натурализмді, рационализм мен иррационализмді, сциентизм және антисциентизмді жатқызуға болады.

Негігі әдебиеттер:1,2,3,5.

Қосымша әдебиеттер:18,39,40,41.

№5 лекция тақырыбы: Болмыс. Материя.

1. Болмыс ұғымы, оның, мәні және қолдану ерекшелігі.

2. Материя туралы философиялық түсінік.

3. Қозғалыс- материяның өмір сүру тәсілі. Материяның қозғалыс формалары.

4. Кеңістік пен уақыт, олар туралы ғылыми түсініктің дамуы.

Лекция тезистері: Болмыс дегеніміз өзімен өзі бар шындық, ондағы табиғи заттар, құбылыстар, олардың әрқайсысын ажырата отырып, арасындағы байланыстарды көрсетедіБолмыс объективтік шындық ретінде материя деп аталады.

Материя дегеніміз нақтылы заттар емес, жайғана ақыл – ойда қолданылатын абстракты ұғым. Қазіргі ғылыми тұрғыдан материя түрлері айқындалынып отыр – олар зат және өріс. Материя категориясын объективтік шындықты белгілеу үшін қолданамыз. Материя еш нәрседен пайда болмайды, енқашан өлмейді, кеңістікте шексіз, уақыты жағынан мәңгі өмір сүреді. Материяның ажырамас қасиеттеріне қозғалысты, кеңістік пен уақытты жатқызамыз.

Қозғалыс материяның өмір сүру тәсілі. Қозғалыссыз материя жоқ, қозғалыста материясыз болмайды, екеуі ажырамас бірлікте. Қозғылыс материяның абсолютті қасиеті, тыныштық салыстырмалы, тыныштық қозғалыстың бір сәті ғана. Материяның қозғалыс формаларына классификация берген Ф. Энгельс болды.

Кеңістік пен уақыт – материяның объективті өмір сүру формалары. Кеңістік – бір мезгілде қатар өмір сүретін объектілердің орналасу реті. Уақыт- бір мезгілде қатар өмір сүретін объектілердің ұзақтылығы.

Негізгі әдебиеттер:1,2,3,4.

Қосымша әдебиеттер:34,35.
№ 6 лекция тақырыбы: Сана.

1. 
   Сана туралы философиялық түсінік.
   
2. 
   Бейнелеу ұғымы. Бейнелеу формаларының эволюциясы.
   
3. 
   Сананың пайда болуында еңбектің және тілдің маңызы.
   
4. 
   Сана және өзіндік сана.
   
5. 
   Сана және бейсаналық.
   

Лекция тезистері: Сана ұғымы күнделікті тұрмыста, ғылымда, дінде, идеалистік және материалистік философияларда қолданылады. Сана мәселесі бүкіл адамзат философиясында пікір талас тудырады.

Ғылыми тұрғыдан сана адам миының функциясы қызметінің нәтижесі, психикалық бейлнеудің жоғарғы формасы өзінде адамға ғана тән екендігін көрсетеміз. Сана- жоғары ұйымдасқан материяның жемісі.

Сана психикалық бейнелеудің ең жоғарғы формасы. Бейнелеу материяның жалпы ортақ қасиеті. Материяның бұл қасиеті оның әрбір ұйымдасу деңгейінде әрқилы жүзеге асады. Материя күрделенген сайын оның бейнелеу формалары да күрделеніп, түрлене түседі.

Сананың шығуы мен қалыптасуына ықпал еткен факторлар: еңбек қызметі, материалдық өндіріс, еңбек ұжымы.

Адамның психикасы теқ қана санамен шектелмейді, оның бейсаналық деп аталатың екінші бір құрамдас бөлігі бар.

Негігі әдебиеттер:1,2,3,5.

Қосымша әдебиеттер:15,17,42,43,44,45,46,47.
№ 7 лекция тақырыбы: Диалектика

1. Диалектика- әмбебап байланыстармен даму туралы ілім. Диалектиканың принциптері.

2. Диалектиканың заңдары мен категориялары.

3. Қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күрес заңы.

4. Сандық және сапалық өзгерістердің өзара ауысу заңы.

5. Терістеуді терістеу заңы.

Лекция тезистері: Диалектика - әмбебап байланыстар мен даму туралы ілім. Даму заңдарын танып- білу адамзат өркениетінің талаптарына сай табиғат пен қоғамды өзгертуге мүмкіндік береді. Философия тарихында диалектиканың үш негізгі тарихи формасы болды: антик заманыңдағы тұрпайы диалектика, идеалистік диалектика, материалистік диалектика. Идеалистік диалектиканың асқар шыны – Гегель диалектикасы болды. Гегель диалектиканың негізгі заңдары мен категорияларын қалыптастырып, оларды бір жүйеге келтірді. Диалектика өз мүмкіндіктерін материализммен байланысу арқылы толық жүзеге асыра алды. Диалектиканың принциптері: жалпыға ортақ байланыс приципі, даму принцип т.б. Диалектиканың негізгі заңдары мен категориялары дамудын белгілі бір қырын сипаттайды. Диалектиканың үш негізгі заңы: қарама- қарсылықтардыд бірлігі мен күрес заңы- диалектиканың өзегі болып табылады, бұл заң дамудын көзін көрсетеді; сандық және сапалық өзгерістердің өзара ауысу заңы- дамудын механизмін, ал терістеуді терістеу заңы – дамудың бағытын көрсетеді.

Негігі әдебиеттер:1,2,3,5.

Қосымша әдебиеттер:15,48,49,50,53,55.
№ 8 лекция тақырыбы: Таным философиясы. Ғылыми таным әдіснамасы.

1. Таным философиялық талдау объектісі рітінде. Таным диалектикасы.

2. Ақиқат теориясы. Ақиқат өлшемі.

3. Ғылыми танымның әдістері мен формалары.

Лекция тезистері: Таным философияның күрделі зерттеу объектісі. Таным дегеніміз- объект туралы жаңа ақпаратты алу, оны қорыту, қорғау және бір жүйеге келтіру. Философия адамдардың танымдық қызметінің жалпы ортақ мәселелерін зерттейді. Таным қайшылықтарға толы күрделі процесс.. Философияда таным проблемаларын зерттейтін ілімді гносеология немесе таным теориясы дейді. Гносеология- танымның табиғаты мен мәнің, білімнің шындықтын ара қатынасын, танымның формалары мен түрлерін зерттейді.Танымның екі сатысы: сезімдік және логикалық таным.

Ақиқат мәселесі гносеологияның ортақ проблемасы. Ақиқат дегеніміз білімнің шындықпен жанасуы, оған сай болуы, объект туралы дұрыс білім. Кез-келген ғылымның мақсаты – ақиқатқа жету. Ақиқаттың төрт қыры бар. Ақиқат объективті, нақты, абсолютті және салыстырмалы болады. Практика ақиқаттың ең басты өлшемі. Практика танымның негізі, мақсаты мен қозғаушы күші. Практика таным объектісін белгілейді, таным процесінің бағытын айқындайды.

Негігі әдебиеттер:1,2,3,5.

Қосымша әдебиеттер:15,50,51,52,53,54,56,57,58,59.
№ 9 лекция тақырыбы: Қоғам- философиялық таным объектісі ретінде. Қоғам біртұтас әлеуметтік жүйе ретінде.

Лекция тезистері: Қоғам және табиғат өзара табиғи байланыста. Табиғат қарым-қатынас жасап адамның өміріне қажетті нәрселерді жасамайынша, ешқандай өндірістік еңбек процесі мүмкін емес. Қоғам объективтік әлеуметтік заңдар негізінде дамитын ашық материалдық жүйе, адамдардың тіршілік ету формасы, әлеуметтік ұйымдасу тәсілі.

Қоғам - объективтік әлеуметтік заңдар негізінде дамитын

ашық материалдық жүйе, адамдардың тіршілік ету формасы, әлеуметтік ұйымдасу тәсілі.

Философияда қоғамдық өмірді зерттейтің ілімді әлеуметтік философия дейміз. Әлеуметтік философия қоғамды біртұтас әлеуметтік жүйе ретінде, оның қызмет етуімен дамуының жалпы заңдары мен қозғаушы күштерін және табиғи ортамен, бүкіл тұтас әлеммен өзара байланысын зерттейді.

Қоғамдық әмір әлеуметтік материя ретінде материалдық дүниенің ең жоғарғы қозғалыс формасы болып табылады. Қоғамның құрамында материалдық процестермен бірге рухани процестердің, сананың болуы оның табиғаттан басты айырмашылығы болып табылады.

Қоғамдық өмірге қатысты философияның негізгі мәселесін шешу үшін тарихи материализм “қоғамдық болмыс” және “қоғамдық сана” категориаларын жаңаша тұжырымдады.

Қоғамдық болмыс – бұл қоғам өмірінің материалдық жағдайлары мен адамдардың бір- біріне және табиғатқа материалдық қатынастары. Материалдық қатынастар объективті өмір сүреді және қоғамның шығуы мен дамуы барысында қалыптасып, қоғамдық санадан тәуелсіз өмір сүреді.

Қоғамдық сана- қоғамдық болмысты бейнелейтің сезімдер мен көзқарастардың, идеялар мен теориялардың күрделі жүйесі. Қоғамдық сана қоғамдық болмысты бейнелеп қоймайды, өз кезіңде оған белсенді түрде ықпал жасайды. Тарихи материализм тарихи процестің объективті және субъективті факторларын атап көрсетті.

Қоғамды әлеуметтік жүйе ретінде қарастыру О. Конт пен Г. Спенсердің әлеуметтік философиясына тән. Бұл тұралы белгілі бір көзқарастарды М. Вебердің, П. Сорокиннің, Т. Парсонсонның және А. Тойнбидің ілімдерінен көруге болады. К. Маркс өзінің қоғамдық- экономикалық формациалар туралы ілімінде жүйе ретіндегі қоғамға келесі түсінік берді. Қоғамдық- экономикалық формацианы оған тән өндіріс тәсілі, әлеуметтік құрылымы, саяси жүйесі мен рухани өмірі бар өзінің дамуының белгілі бір тарихи сатысында тұрған қоғам ретінде қарастырамыз. Бес қоғамдық- экономикалық формация атап көрсетілді: алғашқы- қауымдық, құлиеленушілік, феодалдық, капиталистік және коммунистік. Олардың әрқайсысы , біріншіден, сапасы жағынан қоғамның белгілі бір типі ретінде, екіншіден, қоғамдық прогрестің сатысы ретінде сипатталады.

Негізгі әдебиеттер: 1.2,4,5.

Қосымша әдебиеттер: 60,61,62.
№ 10 лекция тақырыбы: Қоғамның экономикалық саласы

1. Қоғамның экономикалық саласының философиялық мәселелері.

2. Материалдық өндіріс – қоғам дамуының негізі. Өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастар диалектикасы.

Лекция тезистері: Қоғамның экономикалық өмірін сипаттауды материалдық өндірістен бастауды дұрыс деп білеміз. Өйткені, қоғам адам өмірі үшін қажетті нәрселерді өндірмей өмір сүре алмайды. Өмірге қажетті игіліктерді өндіру адамзат тарихының бастапқы пункті, алғашқы тарихи әрекеті болып табылады.

“ Материалдық өндіріс ” және “ тікелей өндіріс ” ұғымдарын бір-бірінен ажырата білу керек, екеуі тепе-тең емес, керісінше, бүтін мен бөлік сияқты қатынаста болады. Материалдық өндіріс компоненттеріне тікелей өндірістен басқа тарату, айырбастау және тұтыну салалары жатады. Өндірілген нәрсе тұтынушыға дейін жетпей, яғни тұтынылмай өндіріс процесі аяқталды деуге болмайды.

Материалдық өндіріс процесінде табиғатқа тиімді ықпал жасау мақсатында адамдар үнемі бірлесіп қызмет істейді және олар бір-бірімен өзара байланыста, қоғамдық қатынаста болады, сондықтан материалдық игіліктер өндіру әрқашан қоғамдық өндіріс болып табылады. Өндіріс тәсілі бір –бірімен тығыз байланысты екі жақтың- өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардардың бірлігі болып табылады.

Жалпы айытқанда, өндіргіш күштер дегеніміз- материалдық өндіріс процесіне қажетті субъективтік (адам) және заттай (техника және еңбек нәрселері ) элементтердің жүйесі болып табылады. Өндірістің заттай элементтеріне еңбек құралдары, өндірістік үйлер, темір жолдар, каналдар, тас жолдар, құбырлар және т. б.

Адам өндіргіш күштердің шешуші элементі, өндірістің субъектісі болып табылады. Қоғам дамыған сайын жұмысшы ретіндегі адамға қойылатын талаптар арта түседі. Бұгінгі таңда, ғылыми-техникалық революция мен өндіріске ғылымның кеңінен енуіне байланысты материалдық игіліктерді өндіру үшін адамның өндірістік тәжірибесі мен еңбек дағдысынан басқа белгілі бір көлемде жеткілікті ғылыми білімі болуы тиіс. Өндірістік қатынастар өндіріс процесіндегі адамдар арасындағы қатынастар болып табылады.

Негізгі әдебиеттер:1,2,5.

Қосымша әдебиеттер:6(Ч.2),15, 60,61,62,63,66,67.

№ 11 лекция тақырыбы: Қоғамның саяси саласы.

1. 
   Саяси жүйе ұғымы. Саяси жұйенің мәні мен құрылымы.
   
2. 
   Мемлекет – қоғамның негізгі саяси институты. Мемлекеттің шығуы мен қалыптасуы, белгілері мен функциялары. Мемлекеттік құрылыс және мемлекеттік басқару формалары.
   
3. 
   Саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар, олардың қоғамдағы алатын орны мен рөлі.
   

Негізгі әдебиеттер:1,2,5.

Қосымша әдебиеттер:6(Ч.2),15, 60,61,62,70,71,72.

№ 12 лекция тақырыбы: Қоғамның әлеуметтік құрылымы

1. Әлеуметтік құрылым ұғымы. Әлеуметтік қауымдар.

2. Қоғамның этникалық құрылымы.

3. Қоғамның демографиялық құрылымы.

4. Қоғамның таптық құрылымы. Таптардың шығуы. Таптық күрес.

5. Әлеуметтік стратификациялау мен әлеуметтік мобильділік теориясы.

Лекция тезистері:Әлеуметтік құрылым –қоғамдық еңбек бөлінісіне, өндіріс күштерінің және өндірістік қатынастардың деңгейіне байланысты қалыптасқан қауымдардың тұтастығы және олардың өзара тұрақты қатынастары. Әлеуметтік құрылым қатарына халықтың жас шамасына, жынысына, ұлтына, кәсібіне, жеріне т. б. ерекшеліктеріне байланысты шоғырланған топтары жатады.

Қазіргі қоғамда әлеуметтік құрылымның дамуында екі негізгі үрдісті атап кетуге болады. Біріншісі, қоғамдағы дифференциациалау процестерінің белсенді түрде жүруі мен жаңа әлеуметтік топтардың пайда болуымен ерекшеленеді. Екіншісі, әлеуметтік құрылымның дамуына тікелей ықпал тигізетін дүниедегі экономика саласындағы интеграциалық процестер.

Әлеуметтік қауымдарға таптар, стратылар, кәсіби және салалық топтар, ұлыстар, ұлттар, ұлтаралық және аймақтық қоғамдастықтар, демографиалық топтар, адамдардың қалалық және ауылдық өмір сүру формалары, еңбектік, жанұйалық және т.б. құрылымдар жатады. Адамдардың санына қарай әлеуметтік қауымдар үлкен (таптар, ұлттар, кәсіби және салалық топтар және т.б.), орташа (аймақтық қауымдар, өндірістік ұжымдар және т.б.), кіші (жанұя және т.б.) болып үш топқа бөлінеді.

Таптар үлкен әлеуметтік қауымдықтар ретінде әлеуметтік құрылымның маңызды буыны болып саналады. Марксизм философиясында таптардың біршама толық ғылыми анықтамасын берген В.И. Ленин болды. “Таптар деп, - деді ол, - адамдардың қоғамдық өндірістің белгілі бір тарихи жүйесінде алатын орнына қарай, олардың өндіріс құрал-жабдықтарына деген (көбінесе заң түрінде тұжырымдалған, бекітілген) қатынасына қарай, еңбектің қоғамдық ұйымдасуында атқаратын рөліне қарай, ал олай болса, қоғамдық байлықтан олардың алатын үлесіне және оны алу тәсіліне қарай айырылатын үлкен топтарын айтады ”.

Жеке меншікке негізделген әрбір жеке формацияда негізгі және негізгі емес таптар болады. Негізгі таптар – сол қоғамның өндіріс тәсілі тудырған және өздерінің өзара қатынастарымен сол өндіріс тәсілінің мәнің, оның негізгі қайшылығын айқындайтын, жүзеге асыратын таптар. Мұндайларға құл иеленушілер мен құлдар, феодалдар мен крепостнойлар, буржуа мен жұмысшылар жатады. Әрбір таптық экономикалық формацияда негізгі емес таптар да бар. Олар бұрынғы таптардың қалдықтары немесе жаңа өндіріс тәсілінің бастамалары болып табылады. Мәселен, құл иеленушілік қоғамда ерікті азаматтар мен қолөнершілер болды. Капитализм жағдайында мұндайларға шаруаларды жатқызуға болады. Негізгі таптар арасындағы қатынастар антагонистік сипатта болады, сондықтан оларды антагонист- таптар деп атаймыз.
№ 13 лекция тақырыбы: Қоғамның рухани өмірі

1. Қоғамның рухани өмірі туралы философиялық түсінік.

2. Қоғамдық сана ұғымы, оның мәні мен құрылымы.

3. Күнделікті және теориялық сана, қоғамдық психология мен идеология.

4. Қоғамдық сана формалары.

Лекция тезистері: Қоғамның рухани өмірі оның дамуы мен қызмет етуінде манызды рөл атқарады. Қоғамның рухани өмірі өте күрделі ұйымдасқан жүйе. Ол, жеке адамдардың санасымен шектелмейді, бірақ олардың санасы қоғамның рухани өмірінің өзегі деуге толық негіз бар. Бұл құрылым келесі элементтерден тұрады: адамдардың рухани қажеттіліктері, рухани іс-әрекеттері, рухани құндылықтар, рухани өндіріс, рухани қарым- қатынас т.б.

Қоғамның рухани өмірінің негізі- рухани іс- әрекет. Оны сананың іс- әрекеті деуге болады. Мұндай іс- әрекеттің нәтижесінде рухани құндылықтар дүниеге келеді. Адамдарды рухани іс- әрекетке итермелейтің ең басты қозғаушы күш олардың рухани қажеттіліктері. Кез келген рухани қажеттілік рухани қатынастар негізінде жүзеге асады.

Қоғамдық сана қоғамның рухани өмірінің озегі болып табылады. Қоғамдық сана өте күрделі құрылым. Оның құрамы келесі элементтерден тұрады: күнделікті және теориялық сана; қоғамдық психология мен идеология; қоғамдық сананың формалары.

Негізгі әдебиеттер: 1,2,4,5.

Қосымша әдебиеттер: 60,61,62,
№ 14 лекция тақырыбы: Қоғамның дамуы өркениеттілік процесс ретінде

1. Өркениет ұғымы. Өркениет түрлері.

2. Қоғам дамуының өркениеттілік, формациялық концепциялары.

Лекция тезистері: Өркениет мәселесі бүгінгі таңда алдыңғы қатарға шықты. Мұның себебі: ғылыми- техникалық революцияның дамуы өндірістің автоматтандырылған, ақпараттық технологиялық тәсәлінің қалыптасуына әкеп соқты; Шығыс және батыс өркниеттері жөніңдегі мәселенің өзектілігі. Ой қалыптасты: қоғамның дамуын сипаттайтын екі концепцияның (өркениеттілік, формациялық) қайсысы ғылыми болып табылады. Философия тарихында “өркениет ” ұғымының бірнеше мағынасы болды. Кең көлемде алғанда- алғашқы қауымдық құрылыстан таптық қоғамға көшу, тар мағынасында- бір қоғамдық формациядан бір формацияға көшу. Тағы бір мағынасы- әрбір елдің өз алдына даму ерекшеліктері, айталық, Қытай өркениеті, қазақ өркениеті.

Негігі әдебиеттер: 1,2.

Қосымша әдебиеттер: 60,61,62,63,64,65,66,67.
№ 15 лекция тақырыбы: Философиядағы адам мәселесі.

1. Философия тарихындағы адам мәселесі. Адамның мәні және әлемде алатын орны.

2. Жеке адам және қоғамдық өмір арақатынасы.

3. Тарихи қажеттілікжәне жеке адамның еркіндігі.

4. Адам және адамзат.

Лекция тезистері: Философияның өзі санау көне замандағы ойшылдардың адам жөніндегі, оның дүниеде алатын орны мен атқаратын қызметі туралы ой-толғауларынан туған. Адам- күрделі жүйе. К. Маркс былай деді: “Адамның мәні жке адамға тән абстракті емес. Өзінің шындығында ол барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы болып табылады”. Адамның мәні әлеуметтік болып табылады. Адамның мұндай мәні ретінде оның еңбекке, ойлауға және сөйлеуге қабілетін айтамыз. Адам қоғамдық қатынастардың субъектісі. Адамның мінңн анықтайтын -–биологиялық жағы мен әлеуметтік жағының табиғи бірлігі жеке адам биологиялық, психикалық және әлеуметтік жақтардың қосындысы емес, олардың табиғи бірлігі екенін білу қажет, өйткені оның адам дамуындағы жаңа сапалық деңгйін – адам тұлғасын түсіну мүмкін емес. Тұлға нақты тарихи ұғым. Тарихтың барысында адам мен қоғамның арақатынасы өзгерістерге ұшырап отырады. Осыған байланысты адам тұлғасының нақты мазмұны да өзгреді. Әрбір жеке адамның өмірі белгілі бір әлеуметтік ортада өтіп жатады. Адам шындық дүниенің, оның ішінде тарихтың да даму заңдарын терең білсе, кім көрінгеннің ой – пікірінің жетегінде кетпей, өз ой-пікірінің ақиқаттығына ьерік сенімді болады, өз өмір жолын өзі таңдайды. Сонда ғана ел еркіндікпен бостандыққа жетеді. Адамзат қоғамы – тірі жан дүниесінің ұйымдасуының ең жоғары деңгейі.
Негізгі әдебиеттер: 1,2,4,5.

Қосымша әдебиеттер: 74,75,76,77,78,79.
№ 16 лекция тақырыбы: Мәдениет және өркениет

1. 
   Мәдениет жайлы филсофиялық түсінік.
   
2. 
   Мәдениеттің әлеуметтік функциялары.
   

3. Мәдениет және өркениет.

Лекция тезистері: Мәдениет - ашық жүйе, оның негізгі мақсаты - өзін басқаға жеткізу. Мәдениет – бүкіл қоғамдық өмірді өзгертуге және қайтадан жаңғыртуға мүмкіндік беретін үнемі даму үстінде блатын іс-әрекет, мінез-құлық және қарам-қатынас жасаудың биологиялық емес бағдарламаларының күрделі жүйесі.

Адам және мәдениет мәселесін тереңдете түсетін тағы бір мәселе – адамның көп мағыналығына, жан – жақтылығына, шексіздігіне байланысты.

Негізгі әдебиеттер: 1,2,4,5.

Қосымша әдебиеттер: 60,61,62,73.

№ 17 лекция тақырыбы:Әлеуметтік жорамалдау және осы заманғы ғаламдық мәселелер

1.Әлеуметтік жорамалдау, мәні және өлшемдері.

Әлеуметтік жорамалдау түрлері.

2. Осы заманғы ғаламдық проблемалар, олардың шығуы және шешу жолдары.

Лекция тезистері: Болашақты болжау, не оны білуге ұмтылу- адамзаттың ежелгі арманы. Қоғамның дамуы жай ғана процесс емес. Бұл өте күрделі, қайшылықтарға толы диалектикалық процесс. Болашақты жорамалдау онай іс емес. Берілген болжамдар жемісті болу үшін олардың ғылыми негізі болу керек.

Тарихи процестің даму заңдылықтарын тану арқылы біз шынайы болжамдар жасай аламыз.

Ғылыми- техникалық революция қоғамның дамуына жаңа қарқын берді, адамның табиғи ортаға жасайтын ықпалы күшее түсті. Ғылыми- техникалық прогресс табиғат пен қоғам арасындағы үйлесімді қатынасты бұзды, бүкіл адамзатқа ортақ проблемалар тұды. Осы проблемалардың бәрі адамзаттың қазіргі жағдайына, оның болашағына зор әсер етуде. Бұл мәселелерді шешудің өзі онай әрекет емес, қаншама жұмыстарды атқару керек.

Негізгі әдебиеттер: 2 (368-382 б.)

Қосымша әдебиеттер: 60,61,62, 80,81,82,83.

<предыдущая страница | следующая страница>