Ф КГМА 4/3-06/02

ППКГМА 4/02

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Физиология кафедрасы

Сабақтарға (тәжірибелік, семинарлық, зертханалық) арналған әдістемелік

ұсыныс

Тақырып: «Шумақтық сорылу мен кері сіңірілу механизмдері. Түтікшелердегі сөлініс үрдістері. Балалардағы ерекшеліктері»

051301 «Жалпы медицина» мамандығы

Физиология-2 пәні
3 курс
Құрастырушы: доцент, м.ғ.к. Шандаулов А.Х.

Қарағанды 2009 ж.

Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген

№12 хаттама 23.04. 2009 ж.

Кафедра меңгерушісі,

профессор ______________ Ф.А. Миндубаева

• 
  Тақырып: «Шумақтық сорылу мен кері сіңірілу механизмдері. Түтікшелердегі сөлініс үрдістері. Балалардағы ерекшеліктері»
  

• 
  Мақсаты: Бөліп шығарушы ағзалар, бүйрек қызметін зерттеу әдістері, түзілу механизмдері, алғашқы және соңғы несептің бөлінуі және құрамы, бүйрек қызметінің реттелу механизмдері туралы көзқарас қалыптастыру.
  

• 
  Оқытудың міндеттері:
  

Білуге тиісті:

- бүйрек қызметін, несеп пайда болу және несеп бөліну механизмдері;

- бүйрек қызметінің физиологиялық және клиникалық зерттеу әдістері;

- жасқа байланысты несептің пайда болуын және бөлінуін реттейтін физиологиялық үрдістер.

Үйреніп алуы қажет:

- жалпы анализ және Нечипоренко, Зимницкий анализдері, Реберг сынамасы бойынша интерпретация беруді;

- сүзілу, қайта сіңірілу және сөлініс көлемдерін формула бойынша бағалауды.

• 
  Тақырыптың негізгі сұрақтары
  

1. Бөліп шығару жүйе организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын қамтамасыз ететін күрделі функционалды жүйенің бірі болып саналады. Бөліп шығару ағзалар және олардың организмнің ішкі ортасының маңызды өлшемдерінің тұрақты сақталуына қатысуы.

2. Бүйрек қызметін зерттеу әдістері.

3. Бүйрек, құрылысы және қанайналым ерекшелігі. Нефрон – бүйректің құрылымды– қызметтік бірлігі.

4. Алғашқы несептің пайда болуы, фильтрациялық қысым. Алғашқы несептің тәуліктік көлемі.

5. Соңғы несеп пайда болуы, құрамы мен қасиеті. Генле ілмегінде және өзекшелерінде әртүрлі заттардың сіңіру үрдістерінің сипаттамасы. Бүйрек өзекшелерінде сөлініс және экскреция үрдістері.

6. Сүзілу, қайта сіңірілу және сөлініс көлемдерін бағалау әдістері. Тазарту коэффициенті туралы түсінік.

7. Қанның осмос қысымының және организмдегі сұйықтық көлемінің бүйректермен реттелуі.

8. Қанның белсенді реакциясындағы бүйректердің рөлі.

9. Бүйрек қызметінің реттелу механизмдері. Несептің пайда болуына артериялық қысымның және өзекшелердің қанайналымының әсері.

10. Несеп бөлінудің реттелуі.

11. Несеп пайда болу және несеп бөлінудің жастық ерекшеліктері.

• 
  Оқу және оқыту әдістері: Тәжірибелік жұмыстарды тақырыптар бойынша орындау (жануарларда экспериментальді зерттеулер жүргізу, клиникалық-физиологиялық әдістерді меңгеру), кестелер, атластармен, жағдайлық есептерді шешу, шағын топтарда жұмыс, зерттеу нәтижелерін тақылау, хаттамаларды толтыру.
  

Орындалатын жұмыстар тізімі

Жұмыс 1. Бүйректе формулалар бойынша сүзілудің, қайта сорылудың, сөліністің және плазматоктың мөлшерін анықтау.

	P мг/мл	U мг/мл	C мл	F мл	R мг	Э мг	S мг
Инулин	1,7	40,0	94,1	94,1	-	-	-
Диодраст	0,02	2,3	460,0	-	-	-	7,32
Глюкоза или парааминогиппуровая кислота	3,3	20,0	24,2	-	230,5	-	-
Мочевина	0,14	2,0	57,1	-	5,17	-	-
Фенол-рет	0,05	2,2	176,0	-	-	4,1	-

1.Шумақтағы сүзбенің көлемі:

F x P_in = V x U_in, F = V x U_in / P_in F – шумақты сүзбе мөлшері

P_in – шумақты сүзбедегі инулин концентр.

F x P_in – сүзбедегі инулин мөлшері

V – несептің мөлшері

U_in – несептегі инулин мөлшері
2. Түтікшелердегі қайта сіңірілу көлемі:

R = F x P_g – V x U_g F – шумақтағы сүзбе мөлшері

R – түтікшелергеді қайта сорылған глюкоза мөлшері V – 1 мин аралығында ақырғы несеп мөлшері

U_g – несептегі глюкоза концент.

V x U_g – несептегі глюкоза мөлшері.
3. Түтікшелердегі сөлініс көлемі:

V x U_d = F x P_d + S, S = V x U_d – F x P_d

V – диурездің көлемі

F - несептегі диодраст концентр.

P_d –сүзбедегі диодраст концентрациясы

S – түтікшелер эпителийлері түзіп шығаратын диодрастың көлемі

4. Бүйрек плазмотогының көлемі

V x U_pah = C x P_pah, C = V x U_pah / P_pah V – уақыт аралығындағы диурез көлемі

U_pah – несептгегі парамингиллурон қышқылының көлемі

C - уақыт аралығындағы бүйрек аралығында өтетін плазматок көлемі

P_pah – қан плазмасында к параминогиллуровой қышқыл концентрациясы (плазматок в 650 мл/мин, кровоток 1200 мл/мин)
Жұмыс 2. Несеп талдауының клиникалық-физиологиялық көрсеткіштерімен таныстыру.

Несеп талдауы (норма)

Ф.И.О.: Иванов П.И.

Мөлшері – 180-250 (таңертеңгі порция)

Түсі : соломенно-желтый

Мөлдірлігі: толық (мөлдір)

Тұнба: маңызсыз

Реакция: қышқыл (әлсіз-қышқыл)

Меншікті салмағы: 1008-120

Ақуыз: (-) жоқ (қасеттері байқалмады)

Лейкоциты (Z): 1-3 көру аймағында

Эритроциты: (-)жоқ (байқалмады)

Эпителий: тегіс 1-2 көру аймағында

Тұздар: фосфаты (оксолаты ураты) 3-5 көру аймағында

Слизь: (-) жоқ

Күні:

Қолы:

Осы көрсеткіштерді хаттамаға жазып алыңыздар.

• 
  Әдебиет
  

негізгі

1. 
   Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. - 663 б.
   
2. 
   Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 ж. - 174 б.
   
3. 
   Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. - Алматы, 2004 ж. - 78 б.
   

қосымша

1. 
   Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның нейрофизиология-лық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Ибраева С.С., Астана, 2006, 52 б.
   

• 
  Бақылау
  

Сұрақтар

1. Бөліп шығаруда қандай мүшелер қатысады (экскреция) және ол қай жағдайда көрінеді?

2. Несеп шығару жүйесінің құрылысы.

3. Бүйрек, нефрон құрылысы және оның қанмен толықтырылуы.

4. Несеп пайда болу этаптары.

5. Шумақты бүйрек капиллярларында қан қысымының көлемі.

6. Тазарту коэффиценті деп нені айтады?

7. Сүзілу, қайта сіңірілу және сөлініс, бүйрек плазмасының құйылуын анықтау үшін қандай заттар қолданылады?

8. Бүйректе қандай заттар белсенді, ал қайсы пассивті сіңіріледі?

9. Генгле ілмегінде қандай үрдістер пайда болады?

10. Бүйректен қандай заттар шығарылады?

11. Қанның белсенді реакцияларының деңгейін тұрақты сақталуына бүйрек қалай қатысады?

12. Бүйректе су мен натрийдің факультативті сіңірілуі қалай реттеледі?

13. Тер бездері қандай қызмет атқарады және қандай жүйкелермен жүйкеленеді?

Жағдайлық есептер (мысал)

1. Иттерге тәжірибе жасағанда А.О.Устимович артерия қысымын өзгертіп бір сериясында кезбе жүйкені тітіркендірді, ал екіншісінде – қан жіберді. Осы кезде де несеп түзілу өзгермеді. Бұл өзгерту неден құралды? Бұл тәжірибелер зәр түзілу механизмдерінің қайсысының дәлелі болып табылады? Қай шартта зәр түзілу тоқталды?

2. 1874 жылы Гейденгайн келесі тәжірибені жасады. Иттің бір бүйрегін жалаңаштағанда ол жағу (выжигания) жолымен қыртысты заттың бөлігін бұзды. Ит жазылғаннан кейін тамырішіне бояу енгізді, ол зәрде пайда болғанда, ота жасалған бүйректі алып тастады. Бүйректе непайда болды? Ол нені дәлелдейді? Ғалым қандай қорытынды жасады?
Тесттік сұрақтар (мысал)

1. Бүйрек каналшадларында амин қышқылдарының реабсорбциясын анықтайтын фактор.