ҚОСТАНАЙ ҚАЛАСЫ ӘКІМДІГІНІҢ БІЛІМ БӨЛІМІ» ММ
ГУ «ОТДЕЛ ОБРАЗОВАНИЯ АКИМАТА ГОРОДА КОСТАНАЯ»
Мониторинг және білім мекемелерін бағдарламалық қамтамасыз ету бөлімі
Отдел мониторинга и программного обеспечения учреждений образования
Материалы виртуального семинара для заместителей директоров по воспитательной работе
«Новые педагогические и информационные технологии в профилактике здорового образа жизни учащихся»
Қ
останай қ, 2008 ж. қазан
г
.Костанай, октябрь 2008 г.
Материалы виртуального семинара для заместителей директоров по воспитательной работе «Новые педагогические и информационные технологии в профилактике здорового образа жизни учащихся» – Костанай, октябрь 2008
© отдел мониторинга и программного обеспечения
учреждений образования отдела образования акимата города Костаная
Содержание
Формирование здорового образа жизни как социально-педагогическая проблема
-
Директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарыАлтай Қ.Т. «Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің № 20 орта мектеп» ММ -
Хомутова Н.В., заместитель директора по ВР сш№23
Теоретические основы педагогических и информационных технологий формирования здорового образа жизни школьников
Моисеева А. Г., педагог-психолог сш №11
-
Митрофанова Л.И., Довбыш Е.С., учителя русского языка сш№22 -
Хомутова Н.В., заместитель директора по ВР сш№23
Взаимодействие семьи и школы в профилактике здорового образа жизни учащихся
Птушко Т.Ф. ,Чебейко К.Е. , учителя биологии сш№22
-
Смоляная М.Н., Герасева И.М., заместители директора по ВР гимназии имени А.М.Горького -
Белякова С. В., учитель сш №23 им.М. Козыбаева -
Инжеева Л.С., заместитель директора по ВР сш №7 -
Даус Е.В.,учитель начальных классов сш№ №23 имени М.Козыбаева
Роль классного руководителя в создании здоровьесберегающего пространства в образовательном пространстве
-
Салыга Л.Н., учитель начальных классов сш№22 -
Сейілова Г. К «М. Қозыбаев атындағы №23 орта мектебі» ММ -
Досмаилова С.С, Исмайлова Ф.К.,Омарова С.К., Ещанова Р.Т., Ильясова Г.А., учителя сш№10
Организация и содержание аналитической деятельности в проведении мониторинга функциональных резервов здоровья учащихся
-
Бондарь А. А., учитель физической культуры сш№22 -
Майбородина И. М., заместитель директора по ВР сш№5 -
Романова В. А., психолог сш№4 -
Сарсенбаева Ж.К., заместитель директора по ВР гимназии им. С. Мауленова
Формирование здорового образа жизни как социально-педагогическая проблема
Директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарыАлтай Қ.Т. «Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің № 20 орта мектеп» ММ
Салауатты өмір салтын қалыптастырудың маңыздылығын Республика Президенті Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан - 2030» бағдарламасында Қазақстан халқына жолдауында «Егеменді еліміздің болашағы қазіргі жастар десек. Олардың денсаулығының мықты болып, шынығып өскені абзал» деген. Оның негізі осы кезден қаланатын болса, өмірге «өскелең ұрпақ келер еді» деп атап өтті. Бірақ бізге әрдайым қалын бұқара үшін біздей адамдарды емдейтін дәрігерлерден гөрі, оларды үйрететін, адамдарға бағыттайтын, оларды үлгі өнегелермімен еліктіріп, ілестеріп жүретін ұстаз. Оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайту бүгінгі мектептердің басты мақсаттарының бірі болып отыр. «Саулық байлық негізі» деп айтқандай, әрбір адам салауатты өмір салты мен өмір сүру үшін аурудың алдың алу және болдырмау. Дұрыс тамақтану, қоршаған ортаны жақсарту туралы, сонымен дене тәрбиесімен айналасуы керек. Есірткілерді темекі мен алкогольды тұтынуды қойып тазалық пен санитария шараларын сақтау үшін күрес жүргізу. Денсаулық әлеуметтік байлықтың негізі, сондықтан оны сақтап, нығайтуға барлық жағдайлар жасалуы қажет. Демек, әр адамның өзінің де, өзгелердің де денсаулығы үшін қоғам алдында моральдық жағынан жауапты. Денсаулықтың жоқтығы адамның ойлаған ойын жүзеге асыруға кедергі жасайды, әсіресі жастардың жалындаған күш-қайраты мен қтялына кедергі болады. Адамның дене бітімі жағынан жан-жақты дамуы, бұлшық еттердің берік болуы, жүрек қан тамыр жүйелерінің тыныс жолдарының қалыпты жұмыс ісеуінің қамтамасыз етеді. Әр түрлі мамандардың : валеология , жантанушы, медицина қызметкерлері және мектеп әкімшілігі алдында тұрған көптеген мәселелердің ішінде осы күнге дейін ғылыми негіздеме ала – алмай отырғаны оқушылардың өз денсаулығын сақтауға деген дұрыс көзқарасын қалыптастыру проблемасы . Өз денсаулығына деген ынталы құндылықтардың қатынасты қалыптастыру ең бірінші «денсаулық құндылықтары» феноменінің мәнін ашуға келіп тіреледі , себебі бұл өзінің мазмұны мен пайда болу жағынан көп қырлы күрделі ұғым болып табылады.
Ең негізгі назар аударатын нәрсе өскелең ұрпақ болып табылады. Себебі , олардың өз денсаулығына деген көзқарастары келер ұрпақтың денсаулығының жағдайына әсер етеді.
Денсаулық құндылықтарының мазмұны деп біз мына компоненттердің кешенін айтамыз: (дене шынықтыру, интеллектуалдық, сезімдік, әлеументтік, тұлғалық, рухани). Бұлар оқушылардың салауатты өмір сүруге деген қажеттілігі мен ынтасын қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Қазірден бастап салауатты өмір салты нені қамтитынын білу үшін , оның негізгі талаптарын қысқаша қарап өтеміз:
- Дене жүктемелері, денешынықтыру және спорт.
Бұл бұлшық ет күшін көбейтудің құралы ғана емес . Қозғалыс адам өмірінде маңызды орын алады. Дұрыс зат алмасу , дұрыс және үйлесімді өсу , ептілік , шыдамдылық , тіпті ақыл ойдың дамуы осыған байланысты.
-
Шынықтыру. Бұл көптеген аурулардан сақтаудың ең жақсы құралы және шыныққан ағза тұрақты және оған микроб және вирустармен жақсы күреседі. -
Жеке бас гигиенасы. Тазалық және мұнтаздылық – адам үшін өте маңызды . Бұл өзіңді қоғам алдында көрсету мүмкіндігі мен аурудың алдын алу құралы: салақ адамешқашан басқа адамдардың көңілін тартпайды.
- Жұқпалы аурулардың алдын алу Мұнда жеке бас гигиенасы да , шынығу да маңызды. Сонымен бірге әртүрлі ауруларға қарсы уақытылы егу шараларын жүргізу.
-
Зиянды әдеттердің алдын алу . Оған шылым тарту , алкагольді және есірткелерді пайдалану және дәрігердің кеңесінсіз түрлі дәрілерді қолдану жолдары. Осы зиянды әрекеттердің кез келгені денсаулықты төмендетіп , өмірді қысқартады.
Осы бағыттардың құндылықтары мектеп оқушыларының денсаулықтарына тигізетін әсерінің зор екенін ескере келе 8- 9 сыныптар арасында сауалнама жүргізген болатынбыз . Соның қорытындысын мына кестеден көруге болады.
1. Сен өз ағзаңның құрылысын білесің бе? Иә - 94,7 %
Жоқ – 5,3
2. Сабақ үстінде дене шынықтыру минуты не үшін керек?
- Шаршағанды басу үшін – 55,2 Салауатты өмір сүру үшін - 30,5
Білмеймін – 13,3
3. Күн тәртібі дегеніміз не? -
- Күнделікті жұмыстың орындалуына – 62, 7
- Орындалған жұмыстың қайталанбауы үшін - 34,3
- Білмеймін – 3
- Сен күн тәртібін орындайсың ба?
-Иә - 18
- Кейде – 46,3
- Тырысамын – 25 Жоқ – 10,7
4. Гигиена дегеніміз не?
- Ол адамның таза жүруі – 89,4
- білмеймін- 10,6
5. Денсаулық дегеніміз не ?
- Адамның ауырмауы өзін - өзі күтуі -100
- Өз денсаулығыңды күту қажет пе?
- иә
- Қажет болса не үшін?
- дұрыс өмір сүру үшін – 37
- көп жасау үшін- 49
- ауырмау үшін – 14
6. Саған дене шынықтыру сабағы ұнай ма ?
- иә - 91
- жоқ -9
7. Саған валеология сабағы ұнай ма?
- иә
8. Сенің қалыпты көңіл күйің қандай?
- жақсы – 57,8
- орташа – 31,5
- бір қалыпты – 10.7
9. Бос уақытыңда не істейсің?
-Кітап оқимын - 21
- теледидар қараймын – 43.6
-Компьютер ойнаймын – 17,3
- музыка тыңдаймын – 12
- табиғатты бақылаймын – 7
Адамның тән саулығымен бірге психикалық саулығы жайында жиі әңгіме етіп жүрміз. Аурудың алдын алу осы заманға медицинаның негізгі бағыты болып валеология ғылыми дамып отыр. Адам өмірі қысқа емес, солай десек те, осы жылдар ішінде әр түрлі қолайсыз жағдайлар: тамақты уақтылы ішпеудің, ішімдіктің, никотиннің, айналаның ластануының зиянды жат қылықтардың әсерінен тап болып отыр. Салауатты өмір салты мен өмір сүру үшін төмендегі талапты орындау керек. Адам денсаулығын сақтауда төмендегідей факторлардың маңызы зор.
-
Айқын жасалған күн тәртібінің болуы. -
Дұрыс тамақтану. -
Дұрыс тынығу. -
Дене еңбегімен шұғылдануы. -
Таза ауада болып, күн көзінде серуенлеу. -
П. Ивановтың кеңесі бойынша табиғат аясында болуы. -
Зиянды әдеттерден сақтану. -
Дұрыс қозғалыста болуы.
Біз мектебімізде оқушыларға денсаулық туралы үйрете отырып, жоғарыда айтылғандардың барлығын сабақ процессінде қолдана өтеміз. Мысалы , «Өмір қозғалысты талап етеді» деп Аристотель айтқандай, адамда қозғалыссыз өмір жоқ. Мұны әркім білуі тиіс, ұзақ өмір сүргің келсе қимыл қозғалыста болу керек. Адамдарда аз қозғалудың нәтижесінде аурушандық пайда болады.Бастауыш сыныптың оқушылары мектеп тәртібі талап етіндей ұзақ уақыт партада қозғалмай отыра алмайды. Арқа мен мойын еттері шаршайды. Олардың ағзалары бұл жаста қозғалысты қажет етеді. Бұл қажетілікті ұзақ уақыт шектеу орталық жүйке жүйесінің шаршауына алып келеді. Оқушыдан «темірдей тәртіп» пен «тастай» Мұндай дерттің емі – спорт. Дене тәрбиесі мен тұрақты шұғуланданған адамның өмір жасы ұзақ болып, денсаулығы жақсы болатыны насихаттай отырып, мектеп оқушыларының арасында түрлі қимылды жаттығулардың түрлерін күнделікті таңертең 7.45.с. 1-ші сабақтын алдында қыз балалар мен ер балар бөлек өткізеді. Күн сайын жаттығуларды өткізетін балалар /әр сыныптың спорт. министрлары / өзгеріп отырады. Үлкен үзілістерде 7-8 - ші сынып оқушылары бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс ойындарын ұйымдастырып өткізеді. Бұл баланың белсенділігін арттырады , бір жағынан бастауыш сынып мұғалімдеріне көмек. Ал 1-3 сынып оқушыларына бұл ойындар өте ұнайды, үзілістін уақытын денсаулығына тиімді өткізеді. Спорт іс-шараларына мектепте көп назары аударылады. Әр тоқсанның соңғы күндерінде Денсаулық күндерін өткізудеміз. Бұл күні өзін-өзі басқару ұйымының құрамындағы жауапты балалар әр түрлі іс-шараларды ұйымдастырып өткізеді:
-
Көңілді старт -
Стартинейджер /би сайысы/ -
КВН -
Баскетбол -
Футбол -
Валейбол -
Сурет, газет сайыстары
Денсаулықты сақтауда оқушыларға дұрыс тамақтанудың маңызы туралы үйретеміз. П. Брегг адамдарда болатын аурулардың 99 % дұрыс тамақтанбаудан деген. «Біз тамақ ішу үшін тіршілік етпейміз, тіршілік ету үшін тамақ ішеміз» деген екен ежелгі римдіеткр. Тамақтану негізгі талаптардың бірі. Тамаққа саналы қарау гигиенасын сақтау адамға көптеген аурулардан құтылуға көметеседі екен. Денсаулық сақтау үшін әрбір адам күн тәртібін сақтаған жөн. Себебі ол дұрыс ұйықтаудың, еңбек етудің, тынығудың, тамақтанудың мерзімі болып табылады. Денсаулықты нығайту әсер ететін факторлардың бірі ұтымды тамақтанумен бірге дұрыс жылы киіне білу және жан-жақта білімді білу. Осы мақсатта да біздің мектепте оқушыларға төмендегі кестеде көрсетігендей көмектер көрсетіледі.
Аз қамтылған оқушыларға көрсетілген көмектер кестесі
Әлеуметтік коды бар аз қамтылған оқушылар
|
Оқу жылдары |
2005-206 |
2006-2007 |
2007-2008 |
|
Отбасы саны |
32 |
33 |
25 |
|
Оқушы саны |
38 |
52 |
33 |
Ата-анасыз, жетім балалар
|
Оқу жылдары |
2005-206 |
2006-2007 |
2007-2008 |
|
Отбасы саны |
9 |
11 |
3 |
|
Оқушы саны |
12 |
16 |
5 |
Мектепішілік есепте тұрған оқушылар
|
Оқу жылдары |
2006-2007 |
2007-2008 |
2008-209 |
|
Оқушы саны |
11 |
10 |
9 |
Қамқорлық” акциясы бойынша аз қамтылған отбасы оқушыларына көрсетілген көмектер
|
Оқу жылдары |
2005-206 |
2006-2007 |
2007-2008 |
|
Берілген көмек сомасы |
34 500 тг |
112,777 тг |
124 400 тг |
Қалалық бюджеттен тегін тамақтануға №20орта мектебіне бөлінген қаржы көлемі
|
Оқу жылдары |
2005-2006 |
2006-2007 |
2007-2008 |
|
Барлық оқушы |
996 |
810 |
507 |
|
Бөлінген ақша көлемі |
469 000 тг |
696 000 тг |
382 00 тг |
Ыстық тамақпен қамтылған оқушылар
|
Оқу жылдары |
2005-2006 |
2006-2007 |
2007-2008 |
|
Барлық оқушы |
996 |
810 |
507 |
|
Жалпы тамақтану |
550 / 55,2 % |
780 / 96,3 |
490 / 97% |
|
Ыстық тамақпен |
250 / 25,1 % |
610 / 75,3 % |
360 / 71 % |
|
буфеттен |
300 / 30,1 % |
170 / 21 % |
130 / 26 % |
|
Оның ішінде аз қамтылған |
50 |
70 |
50 |
Қазіргі қоғамның сақталуы мен өсуін қамтамасыз ететін жас ұрпаққа үнемі қамқорлық жасау. Қоғамда балалар жағдайының жақсаруы, білім алуы, өмір сүруі, әлеуметтік қорғалуы үшін қажетті жағдайларды құруға мейлінше мүмкіндік жасайтын қағидалар, негіздер мен түрлерін үнемі ұйымдастырып отыру.
Оқушылардың сыныптан тыс уақытындағы жұмыстары мектептегі дене жаттығуларымен ұйымдасқан түрде айналысу жүйесін құрайды. Спорттық секциялар спорттың бір түрімен айналысуға тілек білдірушілер үшін құралады.
Сыныптан тыс жұмыстардың маңызы оқушылар дене тәрбеисінің негізгі міндеттерін толық және сапалы шешуге, бос уақытын пайдалы дұрыс өткізуге, іріктеп алыгған жаттығулар түрімен айналысуда балалардың жеке қызығушылығын арттыруға жәрдемседі, жаттығулардың әлеуметтік белсенділігін дамытады. Бізде тілек білдірушілердің санына және мектеп жағдайына байланысты волейбол, баскетбол үйірмелері жұмыс жасайды. Бұл үйірмелерге 80 бала қатысады. Салауатты өмір салтын насихаттау мақсатында, қазіргі заман талабына сай мемлекеттік бағдарламаны басшылыққа ала отырып, жас ұрпақты әдепті, білімді, парасатты, жат қылықтардан ада, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсете білетіндей етіп тәрбиелеу мақсатында мектептегі 8-11 сынып оқушылары арасында «Сымбат» клубы жұмыс істейді.
Оқушылар үйірмелерге қалауымен және де кейбір қиындық тудыратын оқушыларды өзіміз тартып қатыстырамыз. Бала отбасы жағдайында өмірдегі әр түрлі жағдайларда өзін қалай ұстауды , үлкендермен , кішілермен қалай қарым – қатынас жасауды үйренеді. Ата – анасының қамқорлығы мен сүйіспеншілігін сезінбегендіктен , қайырымдылық пен жылылықты сырттай іздейді. Осының әсерінен олар көшедегі жат қылықтарды бойына сіңіріп алады. Көшедегі кездейсоқ топтарға еліктеп , баланың ішімдік ішуге , темекі шегуге , дөрекі сөйлеуге , құмар ойындарына қызығушылықтары артады. Мұғалімге қарсы сөйлеу, ата – анаға бағынбау , сабақтан қашу сияқты жат қылықтар осының нәтижесі болып табылады.
Мектепішілік есепте тұрған оқушылар
|
Оқу жылдары |
2006-2007 |
2007-2008 |
2008-209 |
|
Оқушы саны |
11 |
10 |
9 |
Қиын оқушыларды қайта тәрбиелеу үшін оның жағымсыз әдеттерін жоғалтып, жағымды әдеттерін арттыру қажет. Сондықтан оларды сыныптан тыс іс-шараларға, спортқа, өнерге, техникаға мектепте үнемі жүргізілетін қоғамдық жұмыстарға қатыстырып отырамыз. Және де белсенділігі мен талпынысына қолдау көрсетіп, сыныпта оның беделін көтере отырып, әрбір жасаған істеріне баға беріп, көңіл бөлінсе баланың өмірге деген көзқарастары өзгереді. Мұғалімдер өз тәрбиесіндегі қиын баланың ар-намысына тимей ерекшілігін ескеріп, педагогикалықэтиканы сақтай отырып, қадағалап отырғаны абзал. Себебі мұғалімдердің пікірі, қарым-қатынасы оқушыларға үлкен ықпал етеді.
Мектепішілік есепте тұрған оқушылардың бос уақытын ұйымдастырылуы
|
Үйірме |
Тайский бокс |
Футбол |
Сымбат клубы |
Би |
Альбатрос |
|
Оқушы саны |
2 |
3 |
1 |
1 |
2 |
Мектепішілік тіркеуде тұрған 9 баланың ішінде 5-і спорттық секцияларға қатысады, 2-і «Альбатрос» атты әскери-патриоттық клубына, 1-і биге, 1-і «Сымбат» клубына қатысады.
Өзін-өзі басқару ұйымының құрамына 2-і оқушы қатысады. Мектепішілік іс-шараларға мүмкіндігі келгенше сынып жетекшілері «девианты» балаларды қатыстырып отырады.
Маскүнемдік, шылымқорлық, нашақорлық- адамның үш жауы. Бүгін көпшілік нарық қиыншылығына тап боп, күйзеліске түскенде ішкілікке, есірткіге салыну артып отыр, шылым шеккіштер де азаяр емес. Президент Нұрсултан Назарбаев 18 мамыр 1998 жылға жарлығында да осы мәселелрге байланысты салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында да үгіт-насихатты күшейту туралы шараларын міндеттеп берді. Сондықтан бүгін таңда елімізді маскүнемдік пен шылымқорлық, есірткіні тыю мәселесінде жан-жақты пәрменді күрес жұмысын дәйектілік және ымырасыз түрде жүргізіліп отыру тапсырылды. Осыған орай, республикамызда салауатты өмір салтын қалыптастыру орталықтары мен оның жеке бөлімшелері құрылып, қазір ол белсенді жұмыс жүргізеді.
Әсіресе, арақ-шарапқа, темекі мен есірткіге құмартушыларға қарсы насихатты батыл жүргізуді, адамдарды арақ ішпеу, маскүнімдікке ымырасыз көзқарас рухында тәрбиелеу, тіпті аз мөлшердегі арақ-шараптың адам денсаулығына тигізетін нұқсаның, сондай-ақ экономикаға, адамдардың тұрмысына, арождандық келбеті мен санасына тигізетін кері жаған да нанымды ашып беруді қолға алып отыр. Бұл туралы Елбасының айтқан сөздері мен алға қойған тапсырыстары жұртшылықтан кең қолдау тауып отыр. Мектеп әлеуметтік институт секілді олардың сәтті жүзеге асырылуының бірқатар мүмкіндіктерін иеленеді:
-
салауатты өмір салтының мүмкіндіктерін оқу барысында үйрету; -
өзін-өзі бағалауға әсер ету; -
жасөспірім отбасына жағдайды анализдеу мен бақылау жасау үшін еркін қарым-қатынас; -
алдын алу бойынша мамандарды тартудың мүмкіндігі.
Салауатты өмір салты дегеніміз- тек ғана зиянды әдеттерден бас тарту ғана емес, бұл өз денсаулығына деген жауапкершілікті сезіну. Жанұяда бақытты тұрмыс құру, бос уақытты мағыналы өткізу, адамның рухану жан-дүниесін байыта түсу мен дене тәрбиесімен айналысуы, осының бәрі қоғамдық мүддемен ұштасатының, сонымен тоғысатының түсіну, яғни Қазақстан азаматы деген атқа қай жағынан болса да лайықты болу.
Соңғы жылдары мектеп оқушыларының денсаулығының нашарлығы туралы көп айтылып келеді. Бұл жерде тек мектеп кінәлі емес. Баланың денсаулығын сақтау мен нығайту, ең алдымен, ата-ананың басты міндеті. Денсаулықты жоғалту оңай, ал оны қалпына келтіруге кей жағдайда бір ғұмыр де жеткіліксіз. Кейде мектеп оқытушыларының бар күш-қимылы жеткіліксіз болады, өйткені баланың мектепке дейінгі өмірі тұтастай текке кеткен, орнын толтыру мүмкін емес болып жатады. Бұл мәселенің шешімін ат-анларға, дәрігерлерге жаба салуға да болар, әйтсе де бала денсаулығы күн өткен сайын нашарлап, кемістері беки беретінін де ұмытпалық. Баланың негізгі уақыты мектепте өтетіндіктен оның денсаулығына жауапкершілік те негізінен оқытушының мойнында. Өйткені бала денсаулығы сыныптағы оқыту процесінің қалай ұйымдастырылғанына да байланысты.
Денсаулығы жақсы бала оқыту процесінің барлық түрлеріне қуана араласады, әрдайым жайдары, өмірсүйгіш қалпынан таңбай, құрбыларымен де еркін араласып, ұстаздарына да жылы қабақ танытады. Бұл тұлғаның барлық қырының танылуының негізгі шарты. Демек, баланың бойында денсаулық мәдениетінің қалыптасуына басты мән беру керек. Бала кезінен денсаулықтың заңдылықтары мен қарапайым қағидаларын бойына сіңіріп өскен бала өскенде де осы бағыттағы ізденісін жалғастыратына сөзсіз. Оларды денсаулыққа деген жауапкершілік көзқарасты, дене мәдениетін қалыптастыру, әр сабақта осы жайларды еске салып отыру, оқытушының бағытталған жұмысы – балада өзге адамдармен қарым-қатынасты қалыптастыру, өз бетісен, өздігінен өмірлік процестерге жауап таба білу сияқты қасиеттерді қалыптастырады.
Бала қоғамның ең жоғарғы құндылығы, одан жоғары тұрған ештеңе болмауы керек. Әр балада жасырын жатқан денсаулықтың генетикалық потенциалы бар, біздің міндетіміз оның жүзеге асуына қолқабыс жасау. Бала денсаулығын сақтау мектебіміздің негізгі принципі - әр баланың бойындағы өмір резервін, өмірге құштарлық пен бейімділікті бірте-бірте, өте сақтықпен оята білу. Ол құштарлық пен бейімділік, өмір резерві бала бойында дайын күйінде тұрған жоқ. Олар жаңа өсіп келе жатқан көшет тәріздес, тәрбие мен оқыту барысында пайда болады, қалыптасады, дамиды. Бала бойында рухани беріктікті нығайту үшін балаға сенімділікті, зін бағалауды үйрету қажет. Оса мақсатта мектепте «Рухани әңгіме» бағдарламаны еңгіздік. Осы бағдарлама бойынша оқушылардың бойында рухани-адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру мақсатында әр ай сайын белгіленген сыныптар бір тақырыпты алып ашық тәрбие іс-шараны ұйымдастырады. Тәжірибе жүзінде осы отырыстар арқылы келесі мақсаттарды жұзеге асыруға болады:
-
негізгі білімді; -
баланың өз мүмкіндіктеріне сай индивидуалды даму траекториясымен қамтамасыз ету; -
оқушыларды білімді, жан-жақты дамыған, денсаулығы жақсы, рухани жағынан дамыған етіп тәрбиелеу; -
баланың бойында денсаулыққа деген жауапкершілік пен денсаулыққа әсер ететін факторлар туралы білім қалыптастыру; -
таным сферасын дамыту (есте сақтау қабілеті, таным, пайымдау , ойлау, қиялдау); -
агрессивтіліктің алдын алып, өзара қатынас мәдениетін қалыптастыру.
Бұл мақсаттарды іске асыру үшін оқушылар ең бастысы, адам өз денін сауықтырып, денсаулығын қалпына келтіре алады деген қағидаға сену керек. Осыны жүзеге асыра отырып, әр оқушының денсаулығын қалпына келтіріп, оны жақсарта түсуге арналған бағдарлама жасауға болады. Сабақтан тыс уақытта сауықтыру шараларын жүргізу
-
Күнделікті таңертеңгілік жаттығулар жасауға үйрету. -
Сыныпта денсаулық сақтау шараларына арналған көрнекі құралдардың, стендтердің болуы. Оны жасауға ата-аналар мен балаларды қатыстыру қажет.
Хомутова Н.В., заместитель директора по ВР сш№23
Учитель XXI века только в том случае
выполнит свою ответственную миссию,
если его педагогическими приоритетами
станут духовность, здоровье и творчество…
В. А. Андреев
Охрану здоровья детей можно назвать приоритетным направлением деятельности всего общества, поскольку лишь здоровые дети в состоянии должным образом усваивать полученные знания и в будущем способны заниматься производительно-полезным трудом.
Однако ухудшение состояния здоровья детей прослеживается от начала обучения в школе к его концу, то есть процесс обучения в школе является фактором риска для здоровья учащихся.
Стремительно увеличивается число функциональных нарушений и хронических заболеваний. Половина детей школьного возраста 7-9 лет имеют хронические болезни. Вдвое увеличилась патология органов пищеварения, в четыре раза – опорно-двигательного аппарата (сколиоз, остеохондроз, осложненные формы плоскостопия), втрое – болезни почек и мочевыводящих путей. Растет число отклонений в нервно-психическом здоровье, главным образом пограничных психических расстройств с различной степенью выраженности. По официальным данным, только 10% школьников можно считать в этом плане относительно здоровыми.
Особенно неблагоприятная ситуация со здоровьем складывается в образовательных учреждениях нового типа (лицеях, гимназиях, частных школах) из-за повышенной требовательности, интенсификации обучения и увеличения объема учебных нагрузок. Статистика показала, чем лучше учится ребенок, тем больше он приобретает заболеваний, школьных болезней.
Немаловажное значение имеют и «проблемы» самих учеников:
- слабая функциональная готовность к школе;
- незрелость отдельных функций;
- низкая умственная работоспособность;
- соматическая слабость.
В связи с чем, такие дети не справляются с учебной нагрузкой, у них возникает переутомление и психические расстройства.
Сложившаяся ситуация в сфере физического, психического, социального, нравственного и духовного здоровья детей диктует необходимость принятия неотложных мер на государственном уровне. В связи с этим актуально значимым и востребованным сегодня становится создание оздоровительных программ, методических, учебных пособий, а также соответствующих подразделений (служб, центров, отделов и т.д) в структуре образовательных учреждений. Необходимость оздоровительно-коррекционной работы в образовательных учреждениях определяется тем, что в школы приходят только около 20% детей с полным здоровьем (по данным Министерства здравоохранения РК за 2004г.), а оканчивает школу с полным здоровьем всего лишь 3-6%. Школа превратилась в зону риска для ребенка и для учителя. По сути дела вместе с аттестатом общество должно вручать своим новоиспеченным гражданам и свидетельство о полной или частичной нетрудоспособности.
Кроме того, жизнедеятельность современного школьника протекает в условиях нового комплекса климатогеографических, химических, экологических, социально-экономических факторов, оказывающих неблагоприятное воздействие на здоровье.
К сожалению, вышеизложенные факты, несомненно, отражаются на уровне здоровья учащихся нашей школы.
И задача каждого учителя мотивировать ученика на развитие, самопознание, самоконтроль, самосовершенствование; формировать у него творческое отношение к себе, к миру, разумную систему потребностей, и в первую очередь, потребность в здоровом образе жизни.
Здоровье человека – тема для размышлений достаточно актуальная для всех времен и народов, а в XXI веке она становится первостепенной.
Все без исключения люди понимают, как важно заниматься физкультурой и спортом, как здорово закаливать свой организм, делать зарядку, больше двигаться, но как трудно бывает пересилить себя, заставить встать пораньше, сделать несколько упражнений. Мы откладываем проблемы своего здоровья на «потом», обещаем себе, что рано или поздно начнем, но иногда становится поздно начинать.
Как и в воспитании нравственности и патриотизма, так и в воспитании уважительного отношения к своему здоровью необходимо начинать с раннего детства.
Если в семье родители понимают значение физических упражнений, атмосферы любви, заботы, навыков управления эмоциональным состоянием для здоровья ребенка, то они с раннего детства формируют у ребенка культуру физических занятий, мотивации на здоровье и здоровый образ жизни, демонстрируя это на своем собственном примере.
Если школьный учитель понимает значение сохранения здоровья своих учеников, он никогда не позволит себе игнорировать возможность организации на своем уроке оздоровительной гимнастики – минутки отдыха для души и тела ребенка.
По мнению специалистов-медиков, 75% всех болезней человека заложены в детские годы. Почему так происходит? Видимо, все дело в том, что мы, взрослые, ошибочно считаем: для ребенка самое важное – это хорошо учиться. А можно ли хорошо учиться, если у тебя кружится голова, если твой организм ослаблен болезнями и леностью, если он не умеет бороться с недугом?
Воспитывая ребенка в семье и школе, мы часто употребляем слово «привычка».
К вредным привычкам учащихся мы относим, в том числе безответственность, отсутствие умения плодотворно трудиться, неорганизованность. Но мы, взрослые, не задумываемся над тем, что в основе вышеперечисленных проблем лежит отсутствие привычки у ребенка к тому, чтобы быть здоровым духовно и физически. Привычка не прививается в семье, в школе и поэтому у будущего взрослого не формируется положительный образ здорового человека.
Многие считают, что проблемы сохранения и укрепления здоровья детей – это сфера деятельности учителя физкультуры. Но, как известно, уроки физической культуры восполняют дефицит двигательной активности ребенка только на 11%. 2-3 урока в школьном расписании проблему не решат. Два с половиной часа в неделю занятий физической культурой в школе не смогут сформировать привычку к сохранению собственного здоровья. Значит, школа и семья должны сделать гораздо больше, чтобы помочь ребенку полюбить себя, свое тело, свое здоровье, себя самого и оценить объективно свои проблемы собственного здоровья, которые нуждаются в немедленном решении.
В последнее время радио и телевидение, СМИ активно поднимают вопрос о том, что двигательная активность детей стала очень низкой, спорт и культура здоровья перестали быть значимыми для молодого поколения.
По мнению специалистов, даже если дети достаточно двигаются, их движения однообразны, не все группы мышц вовлекаются в движение, и результат от такой активности большой пользы не дает.
Такое положение вещей угрожает психическому и физическому здоровью школьников. Именно школьников, так как дошкольные учреждения уделяют развитию двигательной активности своих воспитанников достаточно серьезное внимание. В школе это сделать гораздо труднее, так как многие учебные заведения все свои усилия направляют на то, чтобы изменить содержание учебного процесса, максимально его интенсифицировать, при этом обрекая своих учащихся на многочасовую подготовку к урокам, олимпиадам, конкурсам.
По результатам исследований казахстанских и российских психологов, в среднем, ученик начальной школы, который учится стабильно на «4» и «5», проводит за письменным столом при выполнении домашнего задания не менее 2,5-3 часов. А ведь нужно еще добавить к этому и школьные уроки.
Особенность школьного обучения состоит в том, что ребенок обязательно должен достигнуть определенного результата. Ожидания педагогов, родителей и самого ребенка приводят к росту психической нагрузки, нервным потрясениям, школьным стрессам. Это, в свою очередь, ведет к тому, что у ребенка пропадает желание учиться и просто активно, интересно жить. Он уходит в себя, бежит от проблем, которые начинают накапливаться по мере развития собственной бездеятельности, становится зачастую злым и агрессивным. Взрослые начинают бить тревогу, «принимать меры» и искать пути выхода из кризисной ситуации, совсем не думая о том, что выход находится рядом, стоит только внимательнее посмотреть на ребенка, поговорить с ним и предложить ему решать назревшую проблему совместно.
Взрослые зачастую не замечают детских проблем, считая их несерьезными и мелкими, недостойными их участия в разрешении, объясняя, что в жизни есть более важные проблемы. И как жаль, когда за эти проблемы человек платит жизнью. Еще страшнее, если взрослые пытаются разрешить проблему, но при этом они еще более усугубляют положение. Например, когда дети слышат фразы взрослого, в ответ на свои переживания по поводу фигуры, роста, «предательства» друга или недостаточно (по мнению ребенка) развитых мышц: «Неважно, что ты полненькая (маленькая или слабенький), гораздо важнее, что ты лучше всех учишься» - то им не становится легче, они страдают не только от самой сложившейся ситуации, но и от отношения значимых взрослых к данной ситуации. Проблема разрастается, она захватывает ребенка целиком, не дает ему жить полноценной жизнью, лишает его общения, привязанностей к друзьям и может привести к трагическим последствиям. В такой ситуации необходимо поддержать ребенка личным примером.
По мнению Антроловой М.В., Манке Г.Л., Зелинской Д.И. и других для большинства детей адаптация к школе проходит напряженно и связана со снижением их функциональных возможностей, развитием хронического переутомления, повышением уровня тревожности, что сопровождается увеличением числа заболеваний.
Научно-технический прогресс привел к тому, что человек все меньше и меньше понимает, что такое физический труд. А ребенок и подавно.
Для того чтобы ребенка поощрить, увлечь или «разгрузить», родители, идя навстречу его просьбам и пожеланиям, приобретают компьютер, за которым ребенок проводит еще дополнительно 2-3 часа в день, упиваясь компьютерными играми. Свою тревогу родители успокоили: их сын или дочь сидит дома, находится все время «на глазах», но он опять сидит часами, уже у компьютера. Кроме того, просмотр телепередач среднестатистического 8-10 летнего ребенка – это 2-3 часа неподвижности у телеэкрана.
Как следствие этого, усталость органов зрения и слуха, головные боли, плохое настроение, сонливость, апатия и т.д. Если ко всему добавить громкую музыку, наушники, которые многие дети не снимают даже в школе, сотовые телефоны – это приводит к различного рода опасным симптомам и отклонениям в здоровье уже в школьном возрасте. Малоподвижный образ жизни становится нормой существования взрослых и детей.
Громбах С.М. (1988г.), Сетко Н.П. (1998г.) выделяют следующие факторы современной школы, влияющие на здоровье учащихся:
- чрезмерная физическая и умственная нагрузка;
- переломные моменты социализации;
- увеличение учебной информации;
- резкое сокращение двигательной активности;
Социальная среда является одним из важнейших факторов, влияющих на здоровье детей. Такие социальные факторы, как агрессия в семье, разводы родителей, неполные семьи, алкоголизация, наркотизация и криминализация общества, беспризорность, безнадзорность, служат мощными причинами, которые оказывают отрицательное влияние на здоровье подрастающего поколения. Так, более 60% наших детей находится на грани нервного срыва, что является причиной девиантного поведения детей; они или гиперактивны (перевозбуждены, агрессивны), или гипоактивны (в состоянии угнетения, депрессии, фобий). В связи с этим формируется и так называемое асоциальное поведение: бродяжничество, алкоголизация, наркотизация, преступность.
Все выше перечисленные причины приводят к тому, что ребенок, который ведет такой образ жизни, имеет не только проблемы со здоровьем, но и у него появляются стойкие трудности в учении. В первую очередь, это проблемы концентрации внимания, памяти, запоминания учебного материала, проблемы с усидчивостью на уроках, школьные страхи, боязнь ответа у доски и др. У таких детей появляются проблемы личностного плана. Отсутствие стойких интересов и увлечений, связанных с расширением собственного кругозора, апатия, сменяющаяся агрессивностью, закрытость – это те немногие симптомы, которые связаны с малоактивным образом жизни.
По данным казахстанских ученых и медиков:
- за прошлое столетие вес непосредственной мышечной работы человека снизился с 94% до 1%;
- главными пороками XXI века становятся: накапливание отрицательных эмоций без физической разрядки, переедание и гиподинамия;
- дети разведенных родителей, чаще болеют гипертонией;
- 51% детей вообще не бывают на улице по возвращению из школы;
- 73% школьников не устраивают перерывов между приготовлением уроков.
- 30-40% детей имеют избыточный вес;
- на 100 родившихся детей у 20 с течением времени развивается плоскостопие, связанное чаще всего со слабостью мышц;
- для того чтобы сохранить баланс двигательной активности, школьников должен ежедневно делать 23-30 тысяч шагов.
- возраст от 1 года до 15 лет гораздо важнее для будущего сохранения здоровья, чем от15 до 60.
Как помочь школьнику, как сделать так, чтобы он начал жить активной, интересной и полноценной жизнью? Как сделать так, чтобы учение в школе вызывало прилив энергии, а обучение было в радость, развивало рефлексивные умения учащихся?
Многое для изменения описанной выше ситуации могут и должны сделать семьи и школа.
Ребенок – младший школьник чрезвычайно подражателен и, если родители сами следят за своим здоровьем, за своей физической формой, то и ребенок будет жить по тем правилам и законам, которые культивируются в его семье.
Одним из условий педагогического учебно-воспитательного процесса, направленного на сохранение и укрепление здоровья личности, является организация обучения и воспитания на положительном эмоциональном фоне, на использовании индивидуальных и групповых творческих заданий, деловых игр, сюжетно-ролевых зарисовок, что обеспечит комплексное воздействие на интеллектуальную, эмоциональную, двигательную сферы жизнедеятельности школьников.
Таким образом, преобразование системы школьного образования должно обеспечить истинный интерес к образовательному процессу, высокую активность самих учащихся. Вероятно, это может быть достигнуто в том случае, если обучение и воспитание школьников не будет вступать в противоречие с их базовыми потребностями. Тогда сама система образования облегчит учащимся адаптацию, будет способствовать сохранению их здоровья, школа станет школой «радости».
Теоретические основы педагогических и информационных технологий формирования здорового образа жизни школьников
следующая страница>