Оэк қазақстан тарихы кафедрасының мәжілісінде талқыланған

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Тарих және халықаралық қатынастар институты
Қазақстан тарихы кафедрасы

050114 -Тарих мамандығына арналған

«Тарихи өлкетану» пәнінің

оқу-әдістемелік кешені

Өскемен, 2005

Құрастырған:

Қалимолдина Ж.А.

Тарих магистрі

Қазақстан тарихы кафедрасының оқытушысы

ОЭК Қазақстан тарихы кафедрасының мәжілісінде талқыланған.

Хаттама № 02 «02» 2005 ж.

ОЭК Тарих және халықаралық қатынастар институтының әдістемелік кеңесінде бекітіледі

Хаттама № 10 «02» 2005 ж.

.
ОӘК түйіндемесі
050114 - «Тарих» мамандығының 1 курс студенттеріне арналған тарихи өлкетану пәнінің оқу-әдістемелік кешені. Мұнда дәріс және семинар сабақтарының негізгі мазмұны беріледі. Материалды терең меңгеру үшін студенттерге дәріс тезистері, семинар сабақтарының сұрақтары мен тапсырмалары, бақылау жұмысының сұрақтары, рефераттар тақырыбы, өз бетіндік жұмыстарды ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқаулар беріледі.
050114 «Тарих» мамандығының студенттеріне арналған тарихи өлкетану пәнінің оқу-әдістемелік кешені ( Құрастырушы - Қалимолдина Ж.А. Өскемен. ШҚМУ баспасы, 2005, 29 бет)

С. Аманжолов атындағы

Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, 200

1. ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(Syllabys)
1. Жалпы мәліметтер:

1.1. Пән атауы: тарихи өлкетану (1 курс, 1-2 семестр)

1.2. Қазақстан тарихы кафедрасы

Оқытушы Қалимолдина Жаннета Амангелдіқызы
Қатыстық ақпарат: 242-ші аудитория (30-шы гвардиялық дивизия көшесі,34) кафедра телефоны

1.5. Өткізу орны, оқу ғимараты №1

1.6. Несиелер саны 3

1.7. Оқу жоспарынан көшірме

Курс

Семестр

Кредиттер

Дәрістер

Семинар сабақтар

СОӨЖ

СӨЖ

Барлығы

Бақылау түрі

1

1, 2

3

30

15

45

45

135

Ем-

ти-

хан

1.8. Пререквизиттері: оқылатын пәнді игеру үшін студент тарих, тарихи география, археология, мәдениеттану, пәндерін білуі қажет. Гуманитарлық ғылымдардың негізгі категориялық атауының меңгеруді қажет. Олар: қоғам, адам, тұлға, құндылық, даму, прогресс т.б.

1.9. Постреквизиттері: пәнді оқыту барысында алынған білімдерді тарих, жалпы тарих, тарихи география, қосалқы тарих пәндерінде қолдану.

2. Пәннің қысқаша мазмұны:

2.1 Пәннің мақсаты: Тарихи өлкетану курсы нақты бір аймақтың өткені мен бүгінгі тарихын толық қамтиды. Курстың басты мақсаты белгілі өлкенің әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени даму тарихын жан-жақты зерттеу.

2.2 Пәннің міндеттері:

белгілі аймақтың өткені мен белгілі тіршілігін зерттеуде ғылыми-әдістемелік негіздерді қолдану;
Мұражайлық зерттеулердің ғылыми-әдістемелік негіздері, өлкетанулық деректерді жинақтау және насихаттау;
Мектептік және студенттік өлкетанудың ғылыми-әдістемелік негіздері;
мемлекеттік және жалпы қоғамдық өлкетанудың ғылыми-әдістемелік негіздері;
іс қағаздары мен құжаттардың маңыздылығы мен қауіпсіздігін қамтасамыздандыруды үйрету.

2.3 Пәннің мазмұны: тарихи өлкетану курсы нақты бір өлкенің тарихын қарастырғандықтан келесі мәселелерді қарастырады: өлкетанудың алғашқы терминологиясы, Ресей империясының және Қазақстан территорияларында ғылым ретінде қалыптасуы, өлкені зерттеу әдістері мен тәсілдері, өлкелік мұрағат, мұражайлар тарихы.

Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу

№	Жұ-мыс түрі	Тапсырма мақсаты және мазмұны	Пайда-лануға ұсыны-латын әдебиеттер	Орындау мерзімі	Бал-дар (рей-тинг-тік шка-лаға сәй- кес)	Бақы-лау түрі	Тапсыру уақыты
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Ғы-лыми құ-жат-тар дай-ын-дау	“Өлкелік мұражай мүдірлерінің құжаты”. Деректер мен жұмыс істеуді үйрету, жүйелі сараптама жасау, іс қағаздарын жүргізу	Негізгі бөлім	1-4 апта	10	Жазбаша	5 апта
2	Дөң-гелек стол	Өз ойын жеткізе білуді дамыту тұжырым-дама сараптама жасау үйрету	Негізгі бөлім қосымша бөлім	10 апта	9	Ауызша	14 апта

3.6. Әдебиеттер тізімі
Негізгі.

Алексеев В.П. Историческая антропология: Учебное пособие для студентов. М., 1979
Алексеенко Н.В., Алексеенко А.Н. Население Казахстана за 100 лет (1897-1897). – Усть-Каменогорск, 1999. – 1 с.
Алексеенко Н.В. Бухтарминские были. – Алма-Ата, 1981
Алексеенко Н.В. Население дореволюционного Казахстана (численность размещение, состав, 1870-1914 гг.) Алма-Ата, 1981
Алексеенко Н.В. Статистические источники по демографии Казахстана. Усть-Каменогрорск, 1998.
Алексеенко Н.В. Хранители памяти. Алма-Ата, 1988
Андреев А.И. Очерки по источниковедению Сибири. ХVII век. Л. 1939
Андреев А.И. Очерки источниковедения Сибири. ХVIII век. Первая половина. – М-Л., 1965
Андреев И.Г. Описание Средней Орды Киргиз - найсаков. – Алматы, 1998.
Андреев И.Д. Научная теория и методы познания. – М., 1975.
Арциховский А.В. Археология. М., 1960.
Ахметова С.Ш. Историяеское краеведение. Алма-Ата,1982.
Баранский Н.Н. Исторический обзор учебников географии (1876-1934).
Библиография по истории Восточного Казахстана. У-ка, 1977 выпуск первый Дореволюционный период. – 114 с.
Библиография по истории Восточного Казахстана. У-ка, 1977 выпуст. второй эпоха социализма, 110 с.
Государственный архив ВКО и его филиалы: Путеводитель, Алматы, 1988. – 321 с.
Гревс И.М. Отечество. Краеведческий альманах. М., 1991.
Дорбов А.А. Введение в изучение истории. М., 1981.
Добров В.Н. Центарльное архивное бюро Казахстана и его значение для краеведения //Вестник центарльного музея Казахстана. Алматы, 1930. - № 1 – С – 21-22
Доронин Т. Полтара века любви Западно Казахстанский областной историко краеведческий музей) //Казахстанская правда Алматы, 1990. – 12 августа.
Драчук В. Дорогами тысячалетий О чем поведали письмена. – М, 1976
Дъянова Р.А., Емельянов Б.В., Пасечный П.С. Основы экскурсоведения. Учебное пособия. – М, 1985. – 256 с.
Журавлев В. История Вуза. – история кафедры //Казахстанская правда. – Алматы, 1996. – 22 марта
Иванов В.В. Методология исторической науки. – М., 1985. – 166 с.
Ивлев Н.П. Находки краеведа. – Алматы, 1977. – 152 с.
Казахско-русские отношения в ХVI - ХVIII веках (Сборник документов и материалов). – Алматы, 1961. – 743 с.
Как мы изучаем родной край - Усть-Каменогорск - 1981.
Қасымбаев Ж.Н. Города ВКО. – 1861. – 1917 (Социально-экономический аспект), Алматы, 1990. – 184 с.
Қасымбаев Ж.К. История города семипалатинска 1718-1917. – Алматы, 1998. – 276 с.
Клей Л.С. Археологические источники: Учебное пособие для студентов. – Л., 1978. – 120 с.
Кляшторный С.Т., Султанов Т.И. Казахстан Летопис трехтысячелетий.
Федорова Р.С. «Историческое краеведение и музееведение». Изд. ВКГУ. Усть-Каменогорск, 1898.
Федорова Р.С. Основы исторического краеведение и музееведения. Усть-Каменогорск, 2002.

Қосымша әдебиеттер тізімі

Ахметов С.Ш. Из истории развития краеведения в Казахстане//Вестник А.Н. Казахской ССР. – Алма-Ата, 1979. - № 8.
Глуздовский В.Е. Родиноведение и учитель. Чита - Владивосток, 1923.
Брей У., Грамп Д., Археологический словарь. Отв.ред: В.П.Алексеев. М., 1990.
Доронин Г. Полтора века любви (историко-краеведческий музей) Казахстанская правда. Алматы, 1999.
Закон Республики Казахстан «О нациаонльном архивном фонде и архивах» //Казахстанская правда. Алматы, 1998 ж. – 29 декабрь.
За опытом музей // Каз. правда Алматы, 1993 ж. – 18 ноябрь.
За свободу и самоопределение // Каз.правда. Алматы, 2000. – 8 август.
Иваницкий В.П. Сельскохозяиственные музей в крепостной России. М., 1960
Историческое краеведение Белоруссии: учебное пособие для студентов. Минск, 1980.
Киреев Ф.Н. Центральный государственный исторической архив КазССР: Путеводитель. Алма-Ата, 1947.

3.7 Рейтинг – шкала

Бақылау түрі	балл
Ағымдық бақылау	30
Аралық бақылау	30
Қорытынды	40
Барлығы:	100

3.8 Әр түрлі жұмыс түрлерін бағалаудың критериилері мен шкаласы:

Дәріс – 3 балл

дәріске келуі – 1 б;
дәрісті жазуы - 1 б;
сабаққа қатысуы – 1 б.

2. Семинар - 5 балл

берілген сұрақты талдауға қатысуы – 2 б;
тапсырманы орындауы – 1б;
бақылау жұмысы – 2 б;

3. СӨЖ – 5 балл

реферат жазу – 1,5 б;
рефератты қорғау – 1,5 б;
рефератқа қойылатын талаптар – 1 б;
негізгі терминдер мен түсініктерге сөздік құру – 1;

4. СОӨЖ – 2 балл

- сөз сайысы – 2.
Ағымдық бақылау – 30 б.

Аралық бақылау – 30 б.

Қрытынды бақылау – 40 б.

Барлығы: 100 балл.

4. Курстың саясаты:

студент барлық сабаққа міндетті түрде қатысуы қажет;
сабаққа кешігуге болмайды;
үй тапсырмасын дер кезінде орындау;
тапсырма берілген уақытында орындалмаса қабылданбайды;
Сабақ үстінде тақырыптан тыс әңгімелесуге, біреуге кедергі жасауға болмайды;
сабаққа басталған соң байланыс құралдарын сөндіріп тастау қажет;

2.1 Пәннің тақырыптық жоспары:

№	Тақырып атауы	сағат саны
№	Тақырып атауы	Дәріс	Семинар	СОӨЖ	СӨЖ
	Кіріспе	2	-	-	-
	Ресей империясының территориялары мен КСРО-ң өлкетануының жалпы қысқаша тарихы	2	1	2	2
	Қазақстанның жергіліті ерекшеліктерінің тарихы (тас -дәуірінен қазіргі заманға дейін)	2	-	2	2
	Тарихи - өлкетанулық жұмыс: ұйымдастыру әдісі, дамуы	2	2	4	4
	Қазақстан өлкетануына жалпы ресейлік, орынборлық, түркістандық , батыссібір, жергілікті білім орталықтарының үлесі	2	2	4	4
	Қазақстан өлкетануының дамуындағы ХVIII-ХХ ғасырдың басындағы ақпарат құралдарының ролі.	2	-	2	2
	Өлкетанудағы мұрағаттың алатын орны	2	-	2	2
	Қазақстан өлкетануына жергілікті өлкетанушылардың творчествосының ХVIII -ХХ ғасырлардағы ықпалы	2	-	2	2
	Қазақстан тұрғындары мен табиғаты туралы қазіргі кезеңдегі өлкетану білімдері (1917-1991 жж.)	2	-	4	4
	Кеңес дәуіріндегі республикалық жергілікті мерзімді басылымдардың өлкетарихының дамуына ықпалы	2	2	2	2
	Қазақстандағы мұражай – ісінің тарихы	2	2	4	4
	Тарихи - өлкетану зерттеулері	2	2	6	6
	Мұражайлық мүдірлерді сақтау ісі	2	2	4	4
	Тарихи - өлкетану деректерін жинау жолдары мен жүйелеу әдісі	2	2	6	6
	Жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің тарихи-өлкетану жұмысы	2	-	1	1
	Барлығы:	30	15	45	45

2.2 Дәрістік сабақ тезистері:
№ 1 Дәріс тақырыбы: Кіріспе

Өлкетану сөзінің шығу тарихы
Өлкетандыру нысаны мен пәні
Өлкетанудың өзге ғылымдармен байланысы

Дәріс тезисі:

Қазақстан территориясындағы алғашқы адамның пайда болуы ашель дәуірімен байланысты, демек өлкетану ғылымының тарихы да осы кезеңнен басталмақ. Алғашқы «өлкетану» сөзі 1914-1917 жылдардағы басылымдарда кездеседі. Өлкетану сөзін «отантану», «елтану» Қазақстан территориясында «сібіртану», «түркістану», «алтайтану», «облыстық ғылым» деген атаулар мен алмастырып отырды. Атауы басқа болғамен бір мағана береді. Өлкетану пәні нақты бір аймақтың тарихын жан-жақты зерттеу өлкетану тарих, археология, тарихи география, этнография, демография, қосалқы тарих пәндерінің ғылымдармен байланысты.

Негізгі әдебиет: 1,10,17,30

Қосымша әдебиет: 2,3,4
№ 2 Дәріс тақырыбы:

Ресей империясының барлық территориялары мен КСРО-ң өлкетануының жалпы қысқаша тарихы.

Алғашқы Ресейдегі өлкетану материалдары.
КСРО өлкетануының қысқаша тарихы
Халықтық өлкетану

Дәріс тезисі:

Алғашқы жеке аудандардың тарихына арналған оқу құралдары Ресей империясының территорияларында 18-ғасырда пайда болды. Бірақ ол кезде бұл өте сирек құбылыс болатын. 19 ғасырда олар көбейіп 20 ғасырда бұл үрдіс 9 жалғаса береді. Өлкетану мен алғашында саяхатшылар, көпестер, әуес қойлар айналысқан. «Отантану», «ел тану», «жер тану» теримндері. КСРО террирориясындағы өлкетану жұмыстары.

Негізгі әдебиеттер: 12,13,14,22

Қосымша әдебиеттер: 8,9,6,3
№3. Дәріс тақырыбы: Қазақстанның жергілікті ерекшеліктерінің тарихы (тас дәуірінен қазіргі заманға дейін.

Алғашқы қауымдық Қазақстан
Орта ғасырлық қалалар мен тұрақтар
Қазан төңкерісі жылдарындағы өлкетану
Қазіргі замандағы Қазақстан өлкесі

Дәріс тезисі:

Қазақстандағы археологиялық ескеркіштерден табылған заттардан өлке тарихынан хабардар болуға болады. Ұлы жібек жолы бойындағы қалалар тарихы. Ұжымдастырудың қарапайым шаруалар тіршілігінің табиғи ерекшелігі. Тың және тыңайған жерлерді игеру. Қазіргі әкімшілік – территориялық бөліністің ерекшелігі.

Негізгі әдебиеттер: 22, 30,29,14

Қосымша әдебиеттер: 1,2,5,6.
№ 4. Дәріс тақырыбы: Тарихи өлкетанулық жұмыстарды ұйымдастыру әдісі.

Өлкетану қозғалысының түрлері
Өлкетану қозғалыстарының нысандық бағыты
Өлкетанудың ғылыми салалары.

Дәріс тезисі:

Өлкетану қызметімен айналысатын адамдар тобын «өлкетану» қозғалысы деп атайды. «Өлкетану» қозғалысы ұйымдастырушыларына байланысты «мемлекеттік», «қоғамдық», «мұрағаттық», «кітапханалық» деп аталады. Мүшелерінің құрамына қарай «Мектептік өлкетану», «студенттік өлкетану», «мұрағаттық өлкетану» болып бөлінеді. «Тарихи өлкетану», «географиялық өлкетану», «әдеби өлкетану».

Негізгі әдебиеттер: 14,25,27,29

Қосымша әдебиеттер: 2,4,5
№ 5. Дәріс тақырыбы: Қазақстан өлкетануына жалпы ресейлік, орынборлық, түркістандық батыссібірлік, жергілікті білім орталықтарының үлесі.

ХVIII - ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның ғылым орталықтары.
Ресейлік, орынборлық жергілікті ғылым орталықтары.
Түркістандық, батыссібірлік жергілікті ғылыми орталықтар.

Дәріс тезисі:

Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық, мәдени дамуы. Жергілікті әкімшілік – басқару қызметінің халықтың рухани байлығының дамуына әсері. ХVIII - ХХ ғасырлардағы өлкетанудың дамуы.

Негізгі әдебиеттер: 12,14,15

Қосымша әдебиеттер: 10,1,5,6,7
№ 6. Қазақстан өлкетануының дамуындағы ХVIII - ХХ ғасырдың басындағы ақпарат құралдарының ролі.

ХVIII- ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның мерзімдік, ведомостволық және жеке меншік бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы.
«Сибирский вестник», «Восточное обозрение», «Сибирская жизнь» басылымдарының өлкетану тарихына қосқан үлесі.
«Семипалатинский листок», «Жизнь Алтая» газеттерінің тарихы.

Дәріс тезисі:

Баспа дегеніміз жарық көрген жазба өнімі. Мерзімдік басылымға газет-журналдар кіреді. Альманах, брошюра, буклет, бюллетень, газет, журнал, мақалалар жинағы. Газет италияндық «жедел басылым» деген сөзінен шыққан. Ресейдегі алғашқы газет «Ведомостволар» (1702-1727). Қазақстандағы ақпарат таратушы газеттердің алғашқысы «Орынбор губерниялық ведомоствосы». Журнал француздың «күнделік» деген сөзінен шыққан. Қазақстан журналдарының ішіндегі ерекше орынға ие болғаны «Сибирскии вестник»о Оны баспадан шығарушы, авторы редакторы Григори Спасский.

Негізгі әдебиеттер: 3,4,9, 10,24,28

Қосымша әдебиеттер: 2,6,7,8
№ 7. Дәріс тақырыбы:

Өлкетанудағы мұрағаттың алатын орны.

Мұрағат құжаттарының түрлері.
Мемлекеттік мұрағат қорын кешендеу және құнды құжаттардың экспертизасы.
Мұрағт құжаттарының дұрыс сақталуын қамтамасыз ету.
Мұрағат құжаттарына ғылыми-анықтама жүргізу.

Дәріс тезисі:

Арив латынның «archiwut», гректің «archeion» яғни «арнайы орын» деген сөзінен шыққан. Дальдың словары бойынша «шешілген құжаттарды сақтайтын орын» деген мағана береді. Мұрағаттар, кітапханалар секілді ертеде құрылған. Бір елдің тарихына арналған деректер әр түрлі мемлекеттердің мұрағаттарында сақталған. Ресей мұрағат ісі. «Археографическии ежегодник», «Русский архив» басылымдары. Қазақстандағы ең көне мұрағат, Бөкей ордасының мұрағаты. Н.И.Коншин және Семей мұрағаты. 1998 ж. «Ұлттық мұрағат қорлары және мұрағттар туралы» заң.

Негізгі әдебиеттер: 28,30

Қосымша әдебиеттер: 8, 7,8,9
№ 8. Дәріс тақырыбы:

Қазақстан өлкетануына жергілікті өлкетанушылардың ықпалы (ХVIII-ХХ ғғ.)

Қазақстанның көне-көз тұрғындары
Халық ауыз әдебиеті
Ш.Уәлиханов

Дәріс тезисі:

1870 жылы Мәскеуде – басылған «Книжки для школ. Семипалатинская область». 1916 ж. А.Н.Седельников. Өлке тарихы мен адамдары. Шаруалар трагедиясы. 1841-1945 жылдардағы өлке тарихы. Өлкетануға арналған алғашқы қазақстандық 1979 ж. С.Ш.Ахметованың мақаласы. 1983 ж. Өскемен, кәсіптік білімді жоғарлату институтында жарық көрген Қазақстан өлкетануы атты брошюра. Федорова Р.С. Федоров В.С.

Негізгі әдебиет: 22,23,30

Қосымша әдебиет: 8,9,10

Дәріс тақырыбы:

№10.

Кеңес дәуіріндегі республикалық, жергілікті, мерзімді басылымдардың өлке тарихының дамуына үлесі.

Кеңес дәуіріндегі Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Республикалық, мерзімді басылымдардағы өлке тарихы.
Деректерді жинау, сараптама жасау.

Дәріс тезисі.

Кеңес дәуіріндегі өлкелік тарих. Мақала, редактор. Республикалық, мерзімді басылымдардағы ақпараттар. Сол кездегі төртін билік бұқара ақпарат құралдарындағы сөз бостандығы. Деректермен жұмыс.

Негізгі әдебиет: 21,13,89

Қосымша әдебиет: 3,4,10

№11. Дәріс тақырыбы:Қазақстандағы мұражай ісінің тарихы.

Өлкетану мұражайлары, оның қорлары; қор құжаты.
Өлкетану мұражайындағы оқу-ағарту, мәдениет жұмыстары.
Өлкетану мұражайындағы өлке тарихына саяхат.

Дәріс тезисі:

Қазақстандағы ең көне мұражайлар Орал және Семей жергілікті мұражайлары, 1831 ж. Орынбор мұражайы ашылды. Қазіргі кезде Қа зақстанда әртүрлі орталық және жергілікті мұражайлар бар. Өлкетану мұражайлары, оның қорлары. Мұражайдың әртүрлә ғылым салалары мен байланыста болғандықтан әртүрлә атауларға ие болады. Олкетану мұражайы, этнографиялық, тарихи, табиғаттану, кешенді. Мұражайдағы оқу-ағарту, мәдениет жұмыстары. Өлке тарихына арналған көрмелердің мәні.

Негізгі әдебиеттер: 28, 12, 14, 16

Қосымша әдебиеттер: 3,7,9,10

№ 12. Дәрісі тақырыбы. Тарихи - өлкетану.

Тарихи - өлкетану зерттеудегі жеке тұлға.
Ұжымдық тарихи - өлкетану жұмыстары
Бұқаралық тарихи-өлкетану жұмыстары.

Дәріс тезисі:

Тәуелсіз Қазақстандағы тарихи өлкетану жұмыстары әртүрлі бағыттарда жұмыс істейді. Облысты, ауданды, тұрғылықты пункттерді, оқу орындарды зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Тарихи өлкетану деректерінің жинақталған жері мұрағаттар, кітапханалар, мұражайлар. Тарихи -өлкетану жұмыстарымен кез-келген адам айналыса алады. Туған үйінен бастап, туған көшесі, ауылы, мектебі, өлкесін зерттей алады. Тарихи - өлкетану зерттеулерінің әдістемесі тарихи - өлкетану жұмыстарының қорытындысы қолжазба, әртүрлі еңбек, публикация.

Негізгі әдебиет: 31,32,18,20

Қосымша әдебиет: 3,4,5
№ 13. Мұражайлық мүдірлерді сақтау

Мұражай мүдірі дегеніміз не?
Мұражай мүдірлерінің түрі.
Мұражай мүдірлерінің қауіпсіздігі

Мұражай мүдірлері болған оқиғалардың көрнекі құралдары. Мұражай мүдірлері аса маңызды деректер қатарына жатады. Мұражай мүдірлері екі түрден тұрады; жеке адамның заттары, әртүрлә мұражай коллекциялары. Жеке адамдардың заттарынв хаттар, фото –суреттер, күнделікті тұрмыс заттары. т.б. с.с. Түрлі мұражай коллекцияларына еңбек құралдары, тұрмыстық заттардың түрі, киімдер, асыл бұйымдар. Мүдірлерді қауіпсіздендіру үшін құжаттау жұмыстары жүргізіледі. Есепке алу, белгілеу.

№ 14. Дәріс тақырыбы. Тарихи өлкетану деректерін жинау жолдары мен жүйелеу әдісі.

Іздену жұмыстарының тақырыбы
Тарихи өлкетану деректерінің түрі
Тарихи -өлкетану деректерін жинау және жүйелеу.

Дәріс тезисі. Өлкетанушы – оқушылар үшін іздену жұмыстарының басты тақырыбы өздері оқитын мектеп. Өлкетанушы – студенттер үшін №1 тақырып өздері оқитын оқу орынның тарихы қала - өлкетанушысы үшін өзі жұмыс істейтін мекеме тарихы. Деректер әр түрлі. Оларды іздестіруді ең алыдмен кітапханалардан бастап, мұрағаттардан, мұражайлардан, көне көз тұрғындардан алу керек. Сұрақ – жауап кестемесі.

Негізгі әдебиеттер: 11,26,29,30,32

Қосымша әдебиеттер: 8,9,10
№ 15. Дәріс тақырыбы: Жалпы білім беретін меткептердегі мұғалімдердің тарихи өлкетану жұмыс.

Мектеп өлкетану
Мектеп өлкетану мұражайы
Оқушылардың атқарылатын зерттеу жұмысы.

Дәріс тезисі. Мектеп өлкетануының студенттік өлкетанудан ерекшеліктері. Оқушылардың зерттеу жұмысына қызығушылығын тудыратын тақырыптар. Мектеп мұражайын ашу үшін, деректердің жинаулына қолданылатын тиімді әдістер. Сұрақ-жауап кестемелерін дайындау. Мектеп түлектері туралы дерек. Алғашқы мектеп өлкетануының әдісі – тәсілдерін зерттеу.

Негізгі әдебиеттер: 23,27,29,30

Қосымша әдебиеттер: 1,6,78
2.3 Семинар сабақтарының жоспары:

№ 1. Семинар тақырыбы: Оқу орын тарихы.

Оқу орынның толық мекен-жайы
Оқу орынның сыртқы көрінісі
Оқу орынның түлектерінің тізімі
Оқу орын басшыларының тізімі
Оқу орынның құрамы (оқу бөлімі, бухгалтерия, кадрлар бөлімі, ректорат, кафедра, лаборатория, кабинет, кітапхана)
Оқу орынның дәстүрі, тарихы

Тапсырма

ШҚО-ң барлық жоғарғы оқу орындары туралы мәліметтер жинау.
Жұмысын тоқтатқан оқу орындары туралы қысқаша анықтама жасау.

Негізгі әдебиет: 14,15,31

Қосымша әдебиет: 3,4,6,10

№ 2. Семинар тақырыбы: Көшелер тарихы.

Көшелер ономастикасын зерттеу
Әр көшенің срытқы көрінісіне сипаттама
Көше бойындағы ғимараттар тарихы.
Көше тұрғындары туралы дерек
Көшенің этнодемографиялық сипаттамасы.

Тапсырма:

«Ономастика», «антропонимика», «топонимика» терминдеріне анықтама жасау.
Қазіргі кездегі көшелердің атауларының өзгеруіне сараптама жасау .

Негізгі әдебиет: 31,14,15

Қосымша әдебиет: 2,5,9,10

№ 3. Семинар тақырыбы: қаланың мөлтек аудандарының тарихы.

Мөлтек ауданының көшелерінің тарихы.
Алаңдар, саябақтар, бақтар тарихы.
Мөлтек ауданының жалпы ономастикалық сипаттамасы.
Мөлтек ауданының жалпы сипаттамасы

Тапсырма:

Семинар тақырыбыынң сұрақтарын негізге ала отырып Жібек Маталар комбинатын мөлтек ауданының тарихын жасау.
Өскемен қаласының мөлтек ауданының тізімін жасау.

Негізгі әдебиеттер: 13, 20,23,28

Қосымша әдебиеттер: 4,8,9

№ 4. Тұрғылықты пунктің тарихы.

Тұрғылықтыпунктің ономастикасы.
Аймақтың физикалық – географиялық сипаттамасы.
Тұрғындар тарихы.
Өлке тарихын тұрғындармен әңгімелесу арқылы жазу.
Жергілікті мұрағат қолларынан дерек алу.

№ 5. Тұрғылықты пунктің жалпы тарихы.

Тапсырма:

Кез-келген тұрғылықты пуктің тарихын жасау
Өлкенің белгілі адамдарының өмірбаянын жасау.

Негізгі әдебиеттер: 32,30,28,29

Қосымша әдебиеттер: 43,2, 8

№ 6. Кез-келген ауданның тарихы

Аудан ономастикасы
Ауданның физика-геограйиялық сипаттамасы
Ауданның жалпы тарихы
Ауданның этно-демографиялық суреттемесі

Тапсырма

Қазақстан аудандарының жалпы тарихын ашып көрсету.
ШҚО-ң аудандарының тарихы.

Негізгі әдебиет: 28,30,32

Қосымша әдебиет: 4,2,6,7

№7. ШҚО-ң өлкетану мұражайының тарихы.

Өлкетану мұражайы ғимаратының тарихы.
Мұражай мүдірлері.
Мұражайдың оқу-ағарту жұмыстары

Тапсырма:

Мұражайға барып, өлке тарихын конспектлеу.
Мүдірлеге құжаттар жасау

Негізгі әдебиет: 14,16,28,30

Қосымша әдебиет: 4,7,8,10

№ 8. ШҚО-ң мұрағаттарының тарихы.

ШҚО-ң мұрағаттарының құжаттарымен танысып, ғылыми анықтама жүргізу.
Құнды құжаттар экспертизасы
Мұрағат ғимаратының тарихы

Тапсырма:

Мұрағатқа барып, ШҚО-ң тарихына арналған қорларымен танысу.
Мұрағат қорларының сақталуына сараптама жасау.

Негізгі әдебиет: 31,32,16,28

Қосымша әдебиет: 7,9,4,5

Семинар сабақтарына дайындалу үшін әдістемелік ұсыныстар.

ұсынылған әдебиеттерді оқып талдау және оған сараптама жасау;
неігзгі терминдер және түсініктермен жұмыс істеп, сөздік құру.
мұрағат, мұражайлармен тікелей қатынаста болу.

2.4. Оқутышының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (СОӨЖ).

СОӨЖ өткізу формасы:

Практикалық сабақ

Тақырыбы: Құжатқа ғылыми куәлік

Ш.Қ.Облыстық тарихи - өлкетану мұражайы, Урицкии көшесі, 40 үй.
Құрмет граматасы
Жеке тарихи тұлғаларға арналған бөлме залынан
Құжат 1968 ж. 14 қарашада берілген.
Жұқа
Ескірген
Ұзындығы – 21 см, ені – 30 см.
Қол машинасымен басылып жазылған.
Орыс тілінде жазылған
Бюро ВК-ого обкомо комсомола награждает Габдуллина Серика Аюбаевича литсотрудника редакции» КОММУНИЗМ ТУЫ» за активную работу по Коммунистическому воспитанию подрастающего поколения.
Бұл құжат Габдуллин Серік Аюбайұлына Коммунистік тәрбие беру кезінде белсенділік танытқан үшін берілген.
Өз қолымен мұражайға өткізген.
Қолданылмайды.
Бір данасы бар.
2004.10.21
ШҚМУ. Тарих факультеті. Сарипов Қымбат

Әдістемелік ұсыныстар

Құжатқа ғылыми куәлік жасау үшін

ШҚО, Өскемен қаласы, Урицкии көшесі, 40 үйде орналасқан. ШҚО өлкетану мұражайына барып мәліметтер алу керек.

Тақырыбы: Жеке затқа ғылыми куәлік

Урицкая көщесі, 40 үй, ШҚО-ң өлкетану мұражайы.
Ер.
Мұражайдың Кеңестік дәуірге дейінгі залдағы № 3 «Қазақ халқының қолөнер» бөлімі
47 х 35 см
Жаңғыртудан өткізілген бұйым.
Түп нұсқалық бұйым.
Ер істеумен шұғылданған өзіндік стильдік белгісі
Салт атпен жүруге арналған
Шыңғыстай кентінің тұрғыны Шегіров Оқышқа әкесі сый ретінде туған күніне тартқан. 1978 ж. Салт атпен жүруге арналған. Ер адамға арналған - ер. Алдыңғы қасы биік дөңестеу келген, ай тәріздес металл жапырақшамен нақышталған.
Шегіров деген тұрғын арқылы өткізілді. Шыңғыстай ауылы – 1970 ж.
Ақылбаев Қ. «Қазақтың қолөнері» 3 томдық. - 128 беттер. Алматы «Қазақстан баспасы». 1987 ж. (90 ж.)
1970 ж. жасатқан, 1978 сыйға тартқан.
Жаңартылған (жаңғыртылған)
13.10.04.
ШҚМУ-ң «Тарих және география» мамандығының студенті Маликова Мира.

Әдістемелік ұсыныстар:

Құжатқа ғылыми куәлік жасау үшін

ШҚО, Өскемен қаласы, Урицкии көшесі, 40 үйде орналасқан. ШҚО өлкетану мұражайына барып мәліметтер алу керек.
3. Тақырыбы: Жеке адамға ғылыми куәлік

Хамит
Балшабеков
Шошақұлы
11.08.1944 жыл
Қытай Халық Республикасы
Қазақ
Жоғары
Шілікті орта мектебі
«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің мұғалімі
«Жылқышы әні», «Өмір саған ғашықпын», «Қан тамыры» және т.б. өлең жинақтардың авторы
ШҚО зайсан ауданы Шілікті ауылы
Бар
Автордың «Өмір саған ғашықпын» атты өлең жинағы. Өскемен қаласы 1993 жыл 5-6 беттер
Отбасысы бар. Жеті бала өсіріп, алды жоғарғы оқу орындарын бітірген қазір құрметті зейнеткер.
22.10.04 ж.
Қизатов Рустем Сеитбекұлы

С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің «Тарих және география» мамандығының 3 курс студенті .

Әдістемелік ұсыныстар:

Құжатқа ғылыми куәлік жасау үшін

ШҚО, Өскемен қаласы, Урицкии көшесі, 40 үйде орналасқан. ШҚО өлкетану мұражайына барып мәліметтер алу керек.
Әдебиеттер: 1- 43

2.5. СӨЖ жоспары:

Рефераттардыњ таќырыптары

Ресей империясының территориялары мен КСРО-ң өлкетануының жалпы қысқаша тарихы
Қазақстанның жергіліті ерекшеліктерінің тарихы (тас -дәуірінен қазіргі заманға дейін)
Тарихи - өлкетанулық жұмыс: ұйымдастыру әдісі, дамуы
Қазақстан өлкетануына жалпы ресейлік, орынборлық, түркістандық , батыссібір, жергілікті білім орталықтарының үлесі
Қазақстан өлкетануының дамуындағы ХVIII-ХХ ғасырдың басындағы ақпарат құралдарының ролі.
Өлкетанудағы мұрағаттың алатын орны
Қазақстан өлкетануына жергілікті өлкетанушылардың творчествосының ХVIII -ХХ ғасырлардағы ықпалы
Қазақстан тұрғындары мен табиғаты туралы қазіргі кезеңдегі өлкетану білімдері (1917-1991 жж.)
Кеңес дәуіріндегі республикалық жергілікті мерзімді басылымдардың өлкетарихының дамуына ықпалы
Қазақстандағы мұражай – ісінің тарихы
Тарихи - өлкетану зерттеулері
Мұражайлық мүдірлерді сақтау ісі
Тарихи - өлкетану деректерін жинау жолдары мен жүйелеу әдісі
Жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің тарихи-өлкетану жұмысы

Рефератты орындау үшін берілетін әдістемелік нұсқау:

Реферат құрылымы:

Титулдық алғашқы бет
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша

Мазмұнына қойылатын талаптар:

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, тарихнамалық шолу, алға қойылған мақсат пен міндеттер, тәжірибелік маңызын ашып көрсету (көлемі шамамен 1-2,5 бет болуы қажет)
Негізгі бөлімде барлық материалдар ұсынылып, ол бөлім және бөлімшелерге топтастырылуы қажет (көлемі- 10-15 бет)
Қорытындыда негізгі бөлімдегі материалдарға арқа сүйей тоырып қорытындылар мен ұсыныстар жасалынады (көлемі-1,2 бет).
Әдебиеттер тізімі библиографиялық талаптарға сай алфавиттік ретте немесе қолдану барысына орай жазылады.

Орындау талаптары:

Реферат мәтіне қолдан немесе компьютер арқылы 1,5 аралықта, 14 шрифтпен терілуі қажет. Жұмыс А-4 форматында орындалады.
Рефераттың максимальды көлемі компьютерде терілген болса, 15-20бет. Ал, жазбаша нұсқа 20-25 бет болу керек.
Әдебиеттер тізімі қойылған талаптарға сай жүзеге асады.
Мәтінде әдебиеттер тізімне сай сілтемеле болуы қажет, және де кесте, графикалық кескіндемелер кіргізуге де рұхсат беріледі.

Рефератты бағалау-10 балл.

дұрыс орындау-2 балл
тақырыпқа мазмұнның сәйкестігі-2 балл
мазмұнның жан-жақты ашылуы – 4 балл
рефератты қорғау -2 балл

Әдебиеттер: 1- 43

2.6 Курс бойынша жазба ж±мыстары

Ж±мыс баѓдарламасы бойынша жазба ±мыстар ќарыстырылмаѓан

2.7 Тест тапсырмалары

Ѓылыми айналымѓа «дерек» ±ѓымын ењгізген кім?

А. Лоренцо Валла

В. Флавио Биондо

С. А.Л. Шлецер

Д. Л..Ранке

2. «¤лкетану» сµзіњ бірінші ќолданѓан кім жєне ќашан?

А. В.Я.Уланова, 1914 ж.

В. И.Р.Тимошина, 1914 ж.

С. Н.Н. Лебедева, 1916 ж.

Д. Л.Г.Кузнецов, 1916 ж.

3. Ќазаќстан территориясында бірінші аудандар ќашан пайда болды?

А. 1916 ж.

В. 1918 ж.

С. 1928 ж.

Д. 1932 ж.

4. «Археология» ±ѓымыныњ авторы

А. Аристотель

В. Сократ

С. Страбон

Д. Платон

5. Ќазаќстан республикасында «¦лттыќ м±раѓат ќоры жєне м±раѓаттар туралы Зањ» ќашан ќабыланды?

А. 1998ж.

В. 1999 ж.

С. 2000 ж.

Д. 2001 ж.

6. Ќазаќстанныњ ќай ќаласында бірінші м±ражай ашылды?

А. Уральск

В. ¤скемен

С. Алматы

Д. Шымкент

7. «Советские архивы» журналыныњ бірінші номерініњ шыќќан уаќыты?

А. 1960

В. 1966

С. 1970

Д. 1975

8. Геологиялық голоцен дәуірі қай археологиялық кезеңге сай келеді?

А. төменгі палеолит.

В. орта палеолит.

С. жоғарғы палеолит.

Д. мезолит.

9. Адамның биологиялық эволюциясы бойынша көне адам түрі қалай аталады?

А. питекантроп.

В. синантроп.

С. архантроп

Д. палеоантроп

10. Л.Морган варварлықтан өркениетке өтуді немен байланыстырды?

А. Садақ пен жебенің пайда болуымен

В. Жазудың пайда болуы

С. Жер өңдеумен

Д. керамиканың пайда болуы

11. Тас дәуіріне төмегі кезеңдер жатады (қате жауабын тап).

А. неолит

В. энеолит

С. мезолит

Д. макролит

12. Аталған гоминиттердің қайсысы ең көне түрі болып табылады?

А. Питекантроп

В. Австролопитек

С. Дриопитек

Д. Неандерталь адамы.

13. Грек тілінен аударѓанда «тарих»- б±л

A. ¤ткен шаќ туралы єњгіме

B. Оќиѓа тралы жазу

C. Оќиѓалардыњ хроникасы

D. Жєй єњгіме

14. Тарихи зерттеудіњ сауалдары:

A. Не? ќайда? ќашан? ќайдан? неге?

B. Кім? не ‰шін? кім ‰шін? кім туралы? ќалай?

C. Не? нені? кім ‰шін? кімге? не туралы?

Д. Кім? ќайдан? кіммен? не? ќайда?

15. Алѓашќы рет ѓылыми-тарихи талдауды ќолданѓан тарихшы:

A. Геродот

B. Фукидид

C. Корнелий Тацит

Д. Аппиан

16. Логографтар- б±л:

A.Бірінші грек тарихшылары, логос жазушылары

B. Ањыз жазушылары

C. Жыр жазушылары

Д. Сарай жазушылары

7. Орынборда м±ражайдыњ ашылуы

А. 1831 .

В. 1835

С. 1890

Д. 1895

18. «Русский архив» журналыныњ бірінші номерініњ шыќќан уаќыты?

А. 1860

В. 1863

С. 1870

Д. 1875

19. Єлемде бірінші журналдыњ шыќќан уаќыты?

А. 1665

В. 1663

С. 1670

Д. 1675

20. БіріншіШыѓыс Ќазаќстан облысыныњ пайда болуы

А. 1932

В. 1934

С. 1935

Д. 1936

Тест кілттері

№	Жауап	№	Жауап
1	В	11	Д
2	А	12	С
3	С	13	А
4	Д	14	А
5	А	15	В
6	А	16	А
7	В	17	А
8	В	18	В
9	С	19	А
10	В	20	А

2.8 Емтихан сұрақтары:

Өлкетану сөзінің шығу тарихы
Өлкетандыру нысаны мен пәні
Өлкетанудың өзге ғылымдармен байланысы
Алғашқы Ресейдегі өлкетану материалдары.
КСРО өлкетануының қысқаша тарихы
Халықтық өлкетану
Алғашқы қауымдық Қазақстан
Орта ғасырлық қалалар мен тұрақтар
Қазан төңкерісі жылдарындағы өлкетану
Қазіргі замандағы Қазақстан өлкесі
Өлкетану қозғалысының түрлері
Өлкетану қозғалыстарының нысандық бағыты
Өлкетанудың ғылыми салалары.
ХVIII - ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның ғылым орталықтары.
Ресейлік, орынборлық жергілікті ғылым орталықтары.
Түркістандық, батыссібірлік жергілікті ғылыми орталықтар.
ХVIII- ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның мерзімдік, ведомостволық және жеке меншік бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы.
«Сибирский вестник», «Восточное обозрение», «Сибирская жизнь» басылымдарының өлкетану тарихына қосқан үлесі.
«Семипалатинский листок», «Жизнь Алтая» газеттерінің тарихы.
Мұрағат құжаттарының түрлері.
Мемлекеттік мұрағат қорын кешендеу және құнды құжаттардың экспертизасы.
Мұрағат құжаттарының дұрыс сақталуын қамтамасыз ету.
Мұрағат құжаттарына ғылыми-анықтама жүргізу.
Қазақстанның көне-көз тұрғындары
Халық ауыз әдебиеті
Ш.Уәлиханов
Кеңес дәуіріндегі Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Республикалық, мерзімді басылымдардағы өлке тарихы.
Деректерді жинау, сараптама жасау.
Өлкетану мұражайлары, оның қорлары; қор құжаты.
Өлкетану мұражайындағы оқу-ағарту, мәдениет жұмыстары.
Өлкетану мұражайындағы өлке тарихына саяхат.
Тарихи - өлкетану зерттеудегі жеке тұлға.
Ұжымдық тарихи - өлкетану жұмыстары
Бұқаралық тарихи-өлкетану жұмыстары.
Мұражай мүдірі дегеніміз не?
Мұражай мүдірлерінің түрі.
Мұражай мүдірлерінің қауіпсіздігі
Іздену жұмыстарының тақырыбы
Тарихи өлкетану деректерінің түрі
Тарихи -өлкетану деректерін жинау және жүйелеу.
Мектеп өлкетану
Мектеп өлкетану мұражайы
Оқушылардың атқарылатын зерттеу жұмысы.