Ф КГМА 1-8-23/02
МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Тағам гигиенасы, жалпы гигиена және экология кафедрасы
Оқытушылардың жетекшілігімен студенттердің өзіндік жұмысына арналған әдістемелік нұсқау
Тақырыбы:: «Иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеуге арналған мекемелер мен қондырғылардың орналасуына қойылатын гигиеналық талаптар»
Пән: «Радиациалық гигиена»
Мамандығы: 051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау»
Курс: 4
Құрастырған: Оспанова А.Р.
Қарағанды 2012
Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген
№ __ Хаттама « __» ______ 2012 ж.
Кафедра меңгерушісі _______ Калишев М.Г.
Тақырыбы: Иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеуге арналған мекемелер мен қондырғылардың орналасуына қойылатын гигиеналық талаптар
Мақсаты: Студенттерді радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздері туралы ақпараттармен таныстыру
-
Оқытудың міндеттері:
-
Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерін ұтымды орналастыруды ұйымдастырудың ерекшеліктері.
-
Иондаушы сәулелер көздерін қолданатын мекемелер мен өндірістерде санитарлық тексерудің жүргізу тәртібі.
-
Тақырып бойынша тапсырмалар: сабақтың тақырыбы бойынша тестерді құрастыру.
-
Тарататын материал: Кестелер, слайдтар.
негізгі:
1 Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: учебник + СD. – М., 2008. – 475 с.
2. Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие. – М., 2009. – 432 с.
3. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие. - Алматы, 2002. - 304 с.
Қосымша әебеттер:
1. «Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6.1.758-99» -Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999 - 79 с.
2. «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПиН. - Астана, 2003.
3. Закон РК «О радиационной безопасности населения». - Акмола, 23.04.1998г.
4. Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского испытательного ядерного полигона». - Алма-Ата, 29 августа 1991г.
«Гигиенические требования по безопасности и пищевой ценности пищевых продуктов» 1-П т. СанПиН. - Астана, 2003. - 210 с.
5. Ю.П. Пивоваров, В.В. Королик /Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека, 2-е изд., исправл. и дополн. М., Издательский центр «Академия», 2006 - -С 508
6. Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева. – М., «Медицина», 1989 – С. 169
7. А.Н. Марей, А.С. Зыкова, М.М. Сауров /Радиационная коммунальная гигиена. – М., - 1984
8. А.А. Моисеев, В.И. Иванов/Справочник по дозиметрии и радиационной гигиене. Энергоатомиздат – М., 1984
9. У.Я. Маргулис /Атомная энергия и радиационная безопасность. Энергоатомиздат – М., 1988
10. Ю.В. Сивинцев/Насколько опасно облучение – М., 1991
11. Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл/пер. с англ. – М., 1989 – С. 284
12. В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд., перераб. и дополн. Энергоатомиздат. – М., 1991 С. 352
1. Радиобелсенді изотоптардың «тұрақты ыдырауы» дегеніміз?
-
уақыт бірлігінде тұрақты ыдырайтын атомдардың саны
-
уақыт бойынша тұрақты берілетін сәулелену энергиясының көлемі
-
уақыт бойынша затпен сәулелену энергиясының жұтылу көлемі
-
радиобелсенді заттардың шығаратын атомдардың тұрақтылығы
- радиобелсенді изотоптардың бастапқы санынан уақыт бірлігінде ыдырайтын
атомдардың үлесі тұрақты
2. Химиялық элементтердің кезекті нөмірінің өсуі тән?
-
позитрондық бета ыдырауға
-
альфа ыдырауға
-
к ұстау
- электрондық бета ыдырау
-
ядролардың өзіндік бөлінуі
3. Гамма сәулелердің ауадағы өткір қасиеті құрайды:
-
сантиметр
-
дециметр
-
метр
-
ондаған метр
- жүздеген метр
4. Затпен әсерлесу кезінде нейрондық сәулеленуге тән:
- радиациялық ұстап қалу құбылысы
-
атом электрондарына энергияның шашырауы
-
«электрон-позитрон» жұптарының пайда болуы
-
басқа химиялық элементтер атомдарының пайда болуы
5. Адам іс-әрекетінің қай саласы радийизотоптар мен иондаушы сәу-
лелену көздерін неғұрлым көптүрлі қолануымен ерекшеленеді?
- тағам өнеркәсібі
- ауыл шаруашылығы
- жеңіл өнеркәсіп
- атом энергетикасы
- медицина
6. Нейтронды сәулеленудің мәнін құрайды:
-
иондалу қасиеті жоғары және өткірлігі төмен оң зарядталған ауыр бөлшектердің ағыны
- иондалу қасиеті үлкен және өткірлігі төмен оң зарядталған жеңіл бөлшектердің ағыны
-
иондалу тығыздығы аз және өткірлік қасиеті жоғары электромагниттік сәулеленулер
-
энергетикалық диапазоны жоғары және иондалу мүмкіндігі мен өткірлігі жоғары,
зарядталған ауыр бөлшектер ағыны
-
толқын ұзындығы аз тығыздығы үлкен электромагниттік сәулелену
7. "Эквивалентті дозаға" анықтама беріңіз:
- белгілі бір күші бар фотонды сәулелену дозасы
- иондаушы сәуоhлеленудің әсер еткенде зарядталған бөлшектер
берген кинетикалық энергия
- сәуле қабылдаушы заттың салмақ бірлігінде сіңірілген кез-кел-
ген сәулелену түрінің энегрия мөлшері
- ауа көлемі бірлігінде пайда болған бір белгі иондарының
электрлік зарядтарының қосындысы
- сіңірілген дозаның сапа коэффициентіне көбейтіндісі
8. "Изотоп" түсінігіне анықтама беріңіз:
- салмақтық саны бірдей, ал реттік нөмірлері әртүрлі атомдар
- реттік нөмірлері және қасиеттері әртүрлі (сәулеелну энергия-
сы,жартылай ыдырау кезеңі,т.б.) атомдар
- ядродағы нейтрондар саны бірдей,ал протондар саны әртүрлі
атомдар
- реттік нөмірлері бірдей, ал салмақ саны әртүрлі бір химиялық
элемент атомдары
- реттік нөмірлері әртүрлі бір химиялық элемент атомдары
9. Ионды сәулеленудің жабық көздері туралы түсінік:
-
эксплуатациялау кезінде РВ қоршаған ортаға түсуі мүмкін кез-келген ионды сәулелену
көздері.
- эксплуатациялау кезінде құрылымы қоршаған ортаға түсуін болдырмайтын ионды
сәулелену көздері
-
контейнерге орналастырылған кез келген ионды сәулелену көздері
-
белгілі тұлғаларға ғана кіруге рұқсет бар ионды сәулелену көзі
-
санитарлық эпидемиологиялық қызметпен қатаң бақылауда болатын ионды сәуле көзі
10. Дозиметрияда түсінігі кеңінен қолданылады, осыған байланысты құралдың көрсеткішінің тәуелділігі былай түсіндіріледі:
-
сәуленің өткірлік және иондалу мүмкіндігі
-
экспозициондық дозаның қуаттылығы
-
сыртқы физикалық факторларға (температура, ауа ылғалдылығы, барометрлік қысым
және т.б.)
-
ионды сәуле түрлерінде
-
сәуле энергиясына
11. Ұсақ дисперсті радиобелсенді шаңның маңызы
-
ешқандай маңызы жоқ
-
организмнен шығарылу уақыты өте жылдам, сондықтан айтарлықтай әсер етпейді
- тыныс алу жолдарына тереңдеп енеді де, ұзақ уақыт әсер етеді
-
жоғарғы тыныс алу жолдарында толық ұсталып қалады
-
жеке қорғаныс құралдарымен жақсы ұсталады
12. Көзден қашықтығы ұзарған сайын квант сәулелерінің интенсивтілігі қашықтыққа:
-
тіке пропорционалды өседі
-
кері пропорционалды кемиді
-
тіке пропорционалды кемиді
-
қашықтық квадратына тіке пропорционал өседі
- қашықтық квадратына кері пропорционал кемиді
13. Гамма сәулелерден қорғануд тиімді материал болып табылады:
- су
- ағаш
- кірпіш,саз
- қорғасын
- алюминий
14. Ионды сәулелердің еңістікте таралу заңдылығын көрсет:
-
әсер ету уақыты ұзарған сайын сәуленің интенсивтілігі төмендейді
- сыртқы сәулелену дозасы ионды сәуле интенсивтілігіне және әсер ету уақытына
тіке пропорционалды
-
сыртқы сәулелену дозасы ионды сәуле интенсивтілігіне және әсер ету уақытына кері
пропорционалды
-
ионды сәуле интенсивтілігі нүктелі сәуледен сәулеленетін обьектінің қашықтық
квадратына тіке пропорционалды
-
ионды сәуле дозасы олардың әсер ету уақытына кері пропорционалды
15. Сыртқы сәулеленуден қорғанудың негізгі принциптерінің бірін көрсетіңіз
-
жұмыс үшін радиобелсенділігі максимальды көздері пайдалану (санмен қорғану)
-
Р жұмыс істеу кезінде адамнан сәле көзіне дейін минималды қашықтықты қамтамасыз
ету («қашықтықпен қорғану»)
-
РЗ жұмысты уақыт есебінсіз жүргізу («уақытпен қорғану»)
-
қорғаныс экрандарының көмегіменм сәулелену интенсивтілігін жоғарлату («экранмен қорғану»)
- жұмыс үшін ионды сәулелердің шығу мүмкіндігі өте төмен көздерді пайдалану
16. Жабық изотоптармен жұмыс кезінде сәулелену ерекшеліктерін көрсетіңіз:
-
тек қана сыртқы сәулеленуі мүмкін
-
сыртқы да ішкі да сәулелену болуы мүмкін
-
өткірлігі жоғары сәуле түрлерінің есебінен тек қана ішкі сәулелену мүмкін
-
иондалатын тінге дейін қашықтықтың аздығынан ішкі сәулеленудозасы тез арада
жоғарылайды
- Р3 организмде шашыраңқы таралады және таңдамалы түрде кейбір ағзаларда жинақталады.