Ф КГМУ 4/3-07/01

ПП КГМУ 4/01

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Орыс және латын тілдері кафедрасы

Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өз бетінше атқаратын

жұмысына арналған әдістемелік нұсқау

Клиникалық терминологиядағы сөзжасам. Префикстеу. Жұрнақталу.

Сөздердің бірігуі тақырыбы
«Латын тілі» пәні
5В110100 «Мейірбике ісі» мамандығы
II курс:
Құрастырушы: оқытушы Туспекова Ж.Ж


ҚАРАҒАНДЫ – 2011ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген

№ 10 Хаттама 22.04.2011ж

Орыс және латын тілдері кафедрасының

меңгерушісі п.ғк,доцент _____________ Айкенова Р.А

Тақырыбы:Клиникалық терминологиядағы сөзжасам. Префикстеу. Жұрнақталу. Сөздердің бірігуі

Мақсаты: Медицина терминологиясының үш басты жүйесінің бірі – клиникалық терминологияның ғылыми түсініктерін белгілеу, номинация бойынша біліктілігін дамыту.

Оқыту мақсаты:

-клиникалық терминология бөлімінде сөзжасам тәсілдері туралы білмдерін тереңдету; жаңа грек-латын ТЭ мағынасы туралы;

берілген мағына бойынша клиникалық терминдерді құрастыруға үйрету

Өткізу түрі: әңгіме, кестемен жұмыс, тест тапсырмаларын орындау, ауызша және жазбаша жаттығуларды орындау.

Тақырып бойынша тапсырмалар:

1. Терминдерді құрамына қарай талдап, мағынасын түсіндіріңіз:

1. thyreoiditis

2. stomatalgia

3. cardiorrhexis

4. paraproctitis

5. odontoma

6. cheilorrhagia

7. phlebotomia

8. mastopathia

9. ophthalmoscopia

10.encephalomalacia

2Берілген мағына бойынша терминдерді құрастырыңыз:

1. құлақтан қан кету

2. асқазанды алып тастау

3. мүйізгек қабығын кесу

4. тік ішек жыланкөзі

5. көзді аспап арқылы қарау

6. ауыздан қан кету

7. құлақтың қабынуы

8. жатыр қабырғаларын тігу

9. жатырдың төмен түсуі

10. пульстің зерттеу қорытындысы(суреті)

3. Терминдерді латын тілінде жазып, мағынасын түсіндіріңіз:

1. кардиолиз

2. остеотомия

3. пиелонефрит

4. артропатия

5. сфигмограмма

6. ринолит

7. стоматалгия

8. гастроентерит

9. периостит

10. пневмектомия

Таратылатын материал: §12-13 бастапқы және соңғы ТЭ кестесін жаттау

Приставкалар: 1.peri-мыңында,сыртқы

2.para- а)айнала,маңында

б)нормадан ауытқуы

3.epi - үстінде,жоғарыда

4.syn - бірлескен қызмет

5.sym (b,p әріпін алдында) – бір мезгілдік,әрекеттік,тұтасу

Грек терминоэлементтері	Латын сөздері	Мағынасы
1.aden	glandula,ae f	без
2.cardi	cor,cordis n	жүрек
3.cheil	labium,i n	ерін
4.col	Crassum,i n	Тоқ ішек
5.derm,dermat	Cutis,is f	тері
6.enter	Intestinum,i n	ішек
7.gastr	Ventriculus,i m	асқазан
8.gloss	Lingua,ae f	тіл
9.hepat	Jecur,oris n	бауыр
10.hist	Textus,us m	ұлпа
11.metr,hyster	Uterus, i m	жатыр
12.kerat	Cornea,ae f	Көздің мөлдір қабығы,мүйізгектену
13.lapar	Abdomen,inis n Venter,tris m	іш
14.nephr	Ren,renis m	бүйрек
15.ot	Auris,is f	құлақ
16.pneumat pneumon pneum	Pulmo,onis m Aer,aeris m	1.өкпе 2.ауа немесе газдың жиналуы
17.proct	Rectum,i n	Тік ішек
18.pyel		Бүйрек түбі
19.rhin	Nasus,i m	мұрын
20.sphygm	Pulsus,i m	Пульс,тамыр соғуы
21.splen	Lien,lienis m	Көк бауыр
22.stomat	Os,oris n	ауыз
23.thyr,thyreoid	Strumma,ae f	Қалқанша без

13 Соңғы терминоэлементтер

Грек терминоэлементтер	Мағынасы
1.tomia	Тілу,кесу
2.ectomia	Мүше немесе ұлпаны операция арқылы алып тастау
3.stomia,stoma	жыланкөз
4.rrhaphia	тігу
5.lysis	Еріту,ыдырау,уатылу,бітіп кетуін кесу
6.pexia	Қайсыбір мүшені хирургиялық операция арқылы жапсыру,бекіту
7.rrhagia	Қан ағу,қан кету

Әдебиеттер:

негізгі:

1. Чернявский М.Н. Латинский язык и основы медицинской терминологии. – М.:

Медицина. – 2004.

2.Глазкова Л.В. Пособие по латинскому языку: клиническая терминология.-Караганда:КГМА.-2002

қосымша:

1.Ахметов М.А. Медицина терминдерінің сөздігі.-Алматы-2005

2.К.К. Капенова, М.Е. Тебенов Орысша-қазақша медицина терминдерінің сөздігі. Қарағанды-2007

3.Глазкова Л.В. Vademecum.-Караганда: КГМА.-2008.

• 
  Бақылау:
  

Тест:

1.Терминнің аудармасын анықтаңыз: қанда кейбір элементтердің еруі

A - keratosis

B - anhydraemia

C - arthrosis

D - cytolysis

E - haemolysis

2.Терминнің аудармасын анықтаңыз: мүйізгектену

A - keratosis

B - anhydraemia

C - arthrosis

D - cytolysis

E – haemolysis

3.ТЭ анықтаңыз: жоғары, үстінде

A - hepatitis

B - gastropexia

C - para

D - epi

E - cardiorhexis

4.ТЭ анықтаңыз: маңында, жанында

A - hepatitis

B - gastropexia

C - para

D - epi

E - cardiorhexis

5. .Терминнің аудармасын анықтаңыз: бауырдың қабынуы

A - hepatitis

B - gastropexia

C - para

D - epi

E - cardiorhexis

6. .Терминнің аудармасын анықтаңыз: асқазанды бекіту (жапсыру)

A - hepatitis

B - gastropexia

C - para

D - epi

E - cardiorhexis

7.Терминнің аудармасын анықтаңыз: жасушалардың ыдырауы(еруі)

A - keratosis

B - anhydraemia

C - arthrosis

D - cytolysis

E - haemolysis

8. пристака мағынасын анықтаңыз: шамадан тыс(жоғары)

A – para-

B – peri-

C – epi-

D – hyper-

E – dys-

9.пристаканың мағынасын анықтаңыз: бұзылу

A – para-

B – peri-

C – epi-

D – hyper-

E – dys-

10. Терминнің аудармасын анықтаңыз: қанда кейбір элементтердің еруі

A - keratosis

B - anhydraemia

C - arthrosis

D - cytolysis

E - haemolysis

11.Терминнің аудармасын анықтаңыз: жүректің жарылуы

A - hepatitis

B - gastropexia

C - para

D - epi

E - cardiorhexis

12. пристака мағынасын анықтаңыз: ішкі, ішіндегі

A – para-

B – sym-

C – endo-

D – hyper-

E – syn-

13. пристака мағынасын анықтаңыз: бітіп кетуін кесу(бітісу)

A – para-

B – sym-

C – endo-

D – hyper-

E – syn-

14.жұрнақтың мағынасын анықтаңыз:ісік

A – ismus

B – itis

C – oma

D – osis

E – iasis

15. жұрнақтың мағынасын анықтаңыз: қабыну

A – ismus

B – itis

C – oma

D – osis

E – iasis

16. жұрнақтың мағынасын анықтаңыз: улану

A – ismus

B – itis

C – oma

D – osis

E – iasis

17. жұрнақтың мағынасын анықтаңыз: организмде көп мөлшерде өзгеруі

A – ismus

B – itis

C – oma

D – osis

E – iasis

18.Терминнің аудармасын анықтаңыз: syncheilia

A - еріннің қабынуы

B – еріннің кеңеюі

C – еріннің бітісіп кетуі

D – еріннің ісігі

E – еріннің жарылуы

19. Терминнің аудармасын анықтаңыз: қысымның жоғарылауы

A - hyperatsthesia

B – hyperthermia

C – hypertonia

D – hypertrophia

E – hyperaemia

20. Терминнің аудармасын анықтаңыз: тонустың бұзылуы

A - hypotonia

B - hypertonia

C - atonia

D - dystonia

E - atrophia

• 
  Сұрақтар:
  

1. 
   Клиникалық терминдерді жасауда қандай тәсілдер қолданылады?
   
2. 
   Қандай терминдер клиникалық терминдерді болып табылады?
   
3. 
   Сөздердің бірігуі дегеніміз не?
   
4. 
   күрделі терминдерде түбірлерді біріктірген кезде қай тәсіл қолданылады?
   
5. 
   Сөздерді біріктірген кезде байланыстырушы дауысты дыбысының қолдану принципі қандай?
   
6. 
   Туынды термин қалай жасалады?
   
7. 
   Терминді құрамына қарай қалай талдайды?
   
8. 
   Терминді құрастырғанда нені ескеру керек??