Flatik.ru

Перейти на главную страницу

Поиск по ключевым словам:

страница 1

РЕСПУБЛИКАСИ СОГЛИКНИ САКЛАШ ВАЗИРЛИГИ

ОЛИЙ ВА УРТА ТИББИЙ ТАЪЛИМ БУЙИЧА

УКУВ-УСЛУБИЙ ИДОРАСИ




Абу Али ибн Сино номидаги

Бухоро Давлат Тиббиёт институти

НЕВРОЗЛАР ВА РЕАКТИВ ПСИХОЗЛАР
тиббиёт институти талабалари учун услубий кулланма


2006 -йил


Тузувчилар: Бухоро Тиббиёт Институти Психиатрия кафедраси мудири т.ф.н., доцент: Мухторова Х.К.

Ассистент: Кучкоров У.И.

Ассистент: Амонов А.Р.

Такризчилар: ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ

Психиатрия кафедраси мудири,

тиббиёт фанлари доктори, профессор:

Хужаева Н.И.


Бухоро Тиббиёт институти

Неврология кафедраси мудири

тфн., доцент Уринов М.Б.

Психоген касалликлар: Неврозлар. Реактив психозлар.
ПСИХОГЕНИЯЛАР  - рухан жарохатланиш туфайли вужудга келган психопатологик холатлар. Рухан жарохатлантирувчи сабабларга бемор соглигига зарар етказувчи, моддий ва маънавий сабаблар киради.
Машгулотнинг максади ва вазифалари:

Неврозларнинг этиологияси, патогенези, клиник турлари: невростения, истерик невроз, ёпишкок холатлар неврози тугрисидаги назарий билимларни, касаллик вариантларини бошка касалликлардан киёсий ташхислаш, замонавий даволаш чора-тадбирларини, касаллик келиб чикишини олдини олишни урганиш.

Реактив психозларнинг келиб чикиш сабаблари, касалликнинг клиник вариантлари: аффектив шок реакцияси, истерик психоз, реактив депрессия, реактив параноид тугрисидаги назарий билимларга эга булиш, клиник вариантларни узаро бир-биридан бошка касалликлардан фарклай олиш, ташхис куйиш ва даволаш чоралари тугрисидаги маълумотларга эга булиш. Неврозлар ва реактив психозларда психотерапия утказишнинг узига хослиги, бемор билан якка ёки бир неча беморда гипноз утказиш, психотравмага сабаб булувчи омилларни йукотиш тугрисида назарий билимларга эга булиш.

Машгулотнинг бошка фанлар билан богликлиги:

Бу мавзу куйидаги фанлар билан узвий боглик. Нормал ва патологик физиология (нейрофизиология); нормал ва патологик анатомия (нерв тизими, бош мия), биохимия (олий нерв фаолиятининг биохимияси), умумий ва тиббий психология (соглом одам ва беморнинг рухий фаолиятининг асосий конуниятлари), неврология (бош миянинг интоксикацион, инфекцион, травматик, кон томирларига боглик шикастланишлари, бош мия усмалари), юкумли касалликлар (умумий ва нейротроп юкумли касалликлар), терапия (соматик ва эндокрин касалликлар), клиник фармакология (психотроп таъсирли препарат).каби фанларни утишда орттирилган билимлар ва куникмаларга асосланади.


Машгулотда фойдаланилган таркатма материал:

Неврозлар, невротик бузилишлар ва реактив психозлар этиологиси, патогенези, клиникаси, даволаш чораларини акс эттирувчи кургазмали плакатлар, жадваллар, тестлар, вазиятли масалалар шу мавзуга оид адабиёт ва кулланмалар.





Машгулот мазмуни

Вакти

Кириш

10 мин

Билим даражасини текшириш (сурок)


20 мин

Бошлангич билим даражасини аниклаш

(Тест саволлари)


30 мин

Касалларни курсатиш

30 мин

Беморларни клиник тахлил килиш

30 мин

Таблица билан ишлаш

10мин

Курилган беморлар устида кайта ишлаш

20мин

Талабалар билимларини якуний даражаларини аниклаш

(тест топшириклари ечиш)


20мин


Якуний бахолаш

10мин

Жами:

180мин


Мавзуга оид тест саволлари:
1.Хаким эхтиётсизлиги туфайли вужудга келувчи рухий холат кандай аталади?

-Ятрогения

-Психогения

-Шизофрения

-Психопатия

2.Рухий толикиш натижасида келиб чикадиган функционал чегарадош касаллик нима деб аталади?

-Невроз

-Психопатия



-Эпилепсия

-Реактив психоз

3.Неврозларнинг клиник турларини айтинг?

-Невростения, истерик невроз, ёпишкок невроз.

-Истерик невроз, реактив депрессия, истерик невроз.

-Ёпишкок невроз, реактив параноид, неврастения.

-Реактив депрессия, неврастения, истерик психоз.

4.Невростениянинг турларини айтинг?

-Гиперстеник, гипостеник

-Гиперкинетик, акинетик.

-Гипокинетик, гиперкинетик

-Акинетик, гипостеник

5.Истерик невроз клиникасида буладиган узгаришлар:

-Харакат, сенсор, вегетатив.

-Компульсив, вегетатив, фобик.

-Вегетатив, фобик, сенсор.

-Фобик, харакат, вегетатив.

6.Ёпишкок холатлар неврозини клиник куринишлари:

-Обсессив, компульсив, фобик.

-Харакат, фобик, вегетатив.

-Компульсив, сенсор, обсессив.

-Обсессив, харакат, сенсор.

7.Таъсирчанлик, чарчаш, холсизлик билан кечувчи холат кандай аталади?

-Невростения.

-Истерик психоз.

-Эпилепсия.

-Реактив психоз.

8.Харакат ва майлнинг танкидий муносабат сакланган холда тез-тез такрорланиб турувчи одатлар:

-Компульсия.

-Фобия.


-Дромомания.

-Пиромания.

9.Шилким гоялар неврози кандай аталади?

-Обсессив холат

-Истерик невроз.

-Неврастения.

-Истерик психоз.

10.Бемор баландликдан куркувни хис килади. Кандай аталади?

-Чинсофобия

-Пейрофобия

-Агрофобия

-Клаустрофобия

11.Очик майдонлардан куркиш нима дейилади?

-Агрофобия.

-Фобофобия.

-Клаустрофобия.

-Пейрофобия.

12.Купчилик олдида чикиб нутк сузлашдан куркиш:

-Пейрофобия.

-Агрофобия.

-Чинсофобия.

-Зоофобия.

13.Хайвонлардан куркув хисси пайдо булиши:

-Зоофобия

-Пейрофобия.

-Клаустрофобия.

-Агрофобия.

14.Мурдалардан куркиш пайдо булиши:

-Некрофобия.

-Зоофобия.

-Танатофобия.

-Агрофобия.

15.Болаларда купрок учрайдиган ёпишкок невроз турини айтинг.

-Ёпишкок харакат.

-Ёпишкок куркув.

-Ёпишкок санок.

-Ёпишкок майл.

16.Кайси неврозда сурдомутизм учрайди?

-Истерик неврозда.

-Истерик психозда.

-Неврастенияда.

-Реактив психозда.

17.Сохта кар-соковлик кандай аталади?

-Сурдомутизм.

-Амовроз.

-Мазохизм.

-Пейрофобия.

18.Сохта курлик кандай номланади?

-Амовроз.

-Сурдомутизм.

-Мазохизм.

-Неврастения.

19.Сохта парез, паралич,тутканок тутиши,истерик ёй холатлари истерик неврознинг кайси клиник узгаришига киради?

-Харакат.

-Сезги.

-Вегетатив.



-Майл

20.Сохта нафас кисиши ,юрак санчиши,кусиш,диспептик бузилишлар истерик неврознинг кайси клиник узгаришига хос.

-Вегетатив.

-Майл.


-Сезги.

-Харакат.

21.Неврозларни даволашда купрок кайси дорилар ишлатилади.

-Транквилизаторлар.

-Ноотроплар.

-Психотроплар.

-Психодизлептиклар.

22. Неврозни комплекс даволаш чораларини айтинг.

-Соглом турмуш тарзини ташкил килиш, психотерапия.

-Нейролептиклар, антидепрессантлар.

-Психотерапия, нейролептиклар.

-Соглом турмуш тарзини ташкил килиш, нейролептиклар.

23.Неврозни гипостеник турида ишлатиладиган дориларни айтинг

-Психотимуляторлар, стимулловчи транквилизаторлар.

-Антидепрессантлар, нейролептиклар.

-Психостимуляторлар, психодизлептиклар.

-Нейролептиклар, психостимуляторлар.

24.Психостимуляторларни санаб утинг

-меридил, сиднокарб, сиднофен, центедрин, ацефен.

25.Истерик тутканокни кайси касаллик билан киёсий ташхислаш зарур.

-Эпилепсия.

-Шизофрения.

-Реактив депрессия.

-Алкоголизм.

26.Тусатдан, кучли рухий жарохатланиш сабабли вужудга келадиган касаллик бу-

-Реактив психоз.

-Неврастения.

-Шизофрения.

-Эпилепсия.

27.Реактив психознинг турларини сананг.

-Аффектив-шок реакцияси, истерик психоз, реактив параноид, реактив депрессия.

-Аффектив-шок реакцияси, неврастения, реактив параноид..

-Неврастения, истерик психоз, ёпишкок невроз.

-Истерик психоз, реактив параноид, истерик невроз.

28. Аффектив-шок реакциясининг турларини айтинг.

-Гиперкинетик ва гипокинетик

-Гиперкинетик ва акинетик.

-Гипокинетик ва акинетик.

-Неврастеник ва наркоманик.

29.Истерик психознинг турларини сананг.

-Псевдодеменция ва пуэрилизм.

-Пуэрилизм ва истерик невроз.

-Псевдодеменция ва неврастения.

-Реактив параноид ва реактив депрессия.

30. Катта кишиларда болаларга хос сохта гапириш, хатти-харакатлар.

-Пуэрилизм

-Псевдодеменция.

-Истерик онг бузилиши.

-Истерик невроз.

31.Реактив психознинг кайси турида сохта харакат, сохта гапириш кузатилади.

-Псевдодеменция

-Реактив параноид.

-Реактив депрессия.

-Пуэрилизм.

32. Псевдодеменция кайси реактив психозда кузатилади.

-Истерик психозда

-Реактив параноидда.

- Реактив депрессияда.

-Неврастенияда.

33.Реактив психоз холатида жиноят содир килганда суд ва тергов ишлари кандай олиб борилади.

- тергов ишни вактинчалик тухтатади.

-тергов давом эттирилади.

-тергов якунланади.

-беморга улим жазоси бериллади.

34.Неврастения касаллигига характерли булган симптомни белгиланг

-бетокатлик, безовталик.

-галлюцинация, иллюзия.

-васваса, безовталик.

-онг бузилиши, тутканок тутиши.

35.Псевдодеменция кандай реактив психозларда учрайди

-истерик психоз.

-истерик неврозда.

-реактив параноидда.

-реактив депрессияда.

36.Сурдомутизм кайси неврозларда учрайди

-истерик.

-неврастенияда.

-ёпишкок неврозда.

-депрессив неврозда.

37.Невроз ва реактив психозларда кандай этиологик фактор

-рухий жарохатланиш.

-ирсийлик.

-карилик.

-бош мия жарохати.

38.Ёпишкок неврозларда болалар учун характерли белги

-епишкок харакатлар

-ёпишкок куркувлар.

-ёпишкок майл.

-ёпишкок ишончсизлик.
Вазиятли масала №1
Бемор К., 42 ёшда, иш жойида фирмада қилинган текширув натижасида катта моддий етишмовчилик аниқлангандан сўнг, кучли ҳаяжонланиб ухлай олмаган.

А. Ёпишқоқ ҳолатлар неврози. Б. Реактив депрессия.

В. Реактив параноид. Г. Хуружсимон шизофрения.
Вазиятли масала №2
Бемор Н., 32 ёшда, уйланмаган, хусусий фирма бошлиғи. Қўқисдан бўлган ревизия вақтида финанс қоғозларида камчилик аниқланган. Суд бўлиши мумкин. Бемор бирдан ўзини йўқотиб қўйган, берган саволларга тушунмаган, жавоблари юзаки, гапларида болаларга хос бўлган қилиқлар, ҳаракатларида болаларга хос ҳаракатлар мавжуд. Хотира ва ақлни йўқотган кишига ўхшайди. Беморда қандай ўзгариш. Сизнинг тактикангиз.
Вазиятли масала №3
Бемор С., 45 ёшда, ўғлининг трагедияли ўлимидан кейин ухламаган, овқат емаган. Хайрлашув хатларини ёзиб “ўғли уни кутаётганлигини, уни чақираётганлигини” ёзган, ўғлининг тасвирини кўрган, суицид ҳаракатларни қилган. Сизнинг ташҳисингиз.

А. Шизофрения. Б. Реактив депрессия.

В. Реактив параноид. Г. Инволюцион меланхолия.

Д. Инволюцион параноид.


Вазиятли масала №4
Бемор Р., 35 ёшда, савдо бирлашмасининг директори. Текширувдан кейин камчилик аниқланган, суд текширувлари бўлмоқда. Бемор эмоционал зўриққан, унинг орқасидан кузатув қўйилганига ишонган, кечалари ухламайди, кайфияти паст, суицид ҳаракатларни қилган. Таҳминий ташҳис. Врач тактикаси.
Вазиятли масала №5
Бемор 19 ёшда, талаба. Имтиҳон топшира олмаганлигидан сўнг юрак тез уриши, АБ гоҳ кўтарилиб гоҳ тушиши, тана вазнининг ошишига шикоят қилади. Терапевт ва эндокринолог ҳеч қандай патология аниқлай олмади. Ҳеч ким кайфият пасайиши ва ҳаракат тормозланишига эътибор бермади. Ўзини ўлдиришга ҳаракат қилди.

Таҳминий ташҳис. Ҳаким тактикаси.



Фойдаланилган техник воситалар кургазмалар ва жихозлар:
Мультимедиа, слайд ва видеотасма. Шу мавзуга оид беморларни намойиш килиш.

Фойдаланилган кургазмалар ва жихозлар:
Неврозлар ва реактив психозлар мавзусига оид плакатлар, жадваллар.
Талабаларнинг мустакил иши:
Неврозлар ва неврозсимон холатлар. Реактив психозлар мавзусига оид тестлар тузиш, кургазмали плакатлар ва жадваллар тузиш, калит сузлари булган вазиятли масалалар тузиш, мавзуга оид реферат ёзиш, беморлар ва уларнинг оила аъзолари билан сухбат килиб анамнестик маълумотларни йигиш, беморларни микрокурация килиб рухий холатини аниклаб касаллик тарихи ёзиш, беморларни даволаш ва профилактика чора тадбирларини олиб бориш.
Мавзу буйича саволлар:
Невроз тушунчасига таъриф беринг.

Неврознинг турларини айтинг.

Невростения этиологияси, клиникаси.

Ёпишкок холатлар неврози этиологияси, клиникаси.

Истерик невроз этиологияси ва клиникасини айтинг.

Неврозни бошка касалликлардан киёсий ташхисланг.

Неврозни даволаш ва профилактикаси.

Реактив психозларнинг этиологияси ва патогенези.

Аффектив шок реакциясини айтинг.

Истерик психозни айтинг.

Реактив депрессия клиникаси ва бошка касалликлардан фарки.

Реактив параноид клиникаси ва шизофрения параноид туридан фарки.

Реактив психозларни даволаш ва профилактикаси.

Асосий адабиётлар:

1. А.С.Тиганов «Руководство по психиатрии» Москва 1999 г.

2. Жариков М.В. «Психиатрия» М. 2000 г.

3. Снежневский А.В. «Руководство по психиатрии» Т 1,2. 1983 г.

4. М.В.Коркина, Н.Д.Лакосина,… «Психиатрия» Москва 2004 г.

5. Авруцкий Г.Я. «Лечение психическых больных» М. 1981 г.

6. Снежневский А.В «Справочник по психиатрии» М. 1994 г.

ПСИХОГЕНИЯЛАР - ПСИХОГЕН КАСАЛЛИКЛАРГА: НЕВРОЗЛАР, РЕАКТИВ ПСИХОЗЛАР КИРАДИ.

ПСИХОГЕНИЯЛАР  - рухан жарохатланиш туфайли вужудга келган психопатологик холатлар. Рухан жарохатлантирувчи сабабларга бемор соглигига зарар етказувчи, моддий ва маънавий сабаблар киради.

НЕВРОЗЛАР  - марказий нерв системаси фаолиятининг психоген йул билан келиб чиккан функционал бузилиш булиб, одам касалликка нисбатан танкидий муносабатини ва уз хулкини идора этиш кобилиятини йукотмайди.
ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ

Неврозларнинг келиб чикишига асосий сабаб узок вакт ёки тез-тез такрорланувчи жарохатдир. Бу хилдаги таъсирлар беморларда рухий таранглик, ички карама- каршиликлар, уз-узига ишонмаслик, бир карорга келишнинг кийинлашуви каби узгаришларни вужудга келтиради. Невротик бузилишлар рухий фаолиятнинг маълум бир доирасининг бузилиши билан характерланиб, психотик узгаришларсиз кечади. И.Павлов  текширишларга кура, неврозларнинг ривожланиши асосида бош миянинг тормозланиши ва кузгалиш жараёнларининг кучайиши, сусайиши, улар орасидаги мувозанатнинг бузилиши:

1. невростения - мия хужайраларида "муаллак - тургун" кузгалиш учокларининг пайдо булиши

2  ёпишкок фикрлар - мия пустлоги, пустлок ости жараёнлари мувозанатининг бузилиши.

3.  истерия - мия ости жараёнларининг кучайиши ётади.

 Замонавий дунёкараш асосида айтганда, неврозларнинг келиб чикишида рухий изтироблардан ташкари, шахснинг асосий хусусиятлари, насл-ирсияти хам мухим ахамиятга эга. Невроз терминини тиббиётга шотланд врачи Куллен 1776 йилда киритган.

Классификацияси: МКБ-10 да неврознинг синдромологик классификацияси кенг ёритилган. Бу классификацияда неврознинг олдинги куринишлари агрофобия, социал фобия, паник бузилишлар, генераллашган безовтали бузилишлар, паник бузилишлар, ёпишкок фобиялар, импулсив харакатлар, деперсонализация, дереализация синдроми

F-40 ва F-42 бандларида, F-44 дисссоциатив бузилишлар, F-45.2 нозофобия, F-48 невростения киритилган. Хозирги пайтда невротик бузилишларнинг куйидаги систематикаси ишлатилади: безовтали фобик (обсессив компульсив узгаришлар хам киради) узгаришлар, истерик бузилишлар, невростения.

Ёпишкок улимдан куркувни 17-аср бошларида ёзиб колдиришган. «Ёпишкок тасаввурлар» терминини Баллинский фанга киритган. «Агрофобия» терминини 1871 йил Вестфал ёзиб колдирган. МКБ-10 га асосан безовталаниш натижасида келиб чикадиган психопатологик узгаришлар куйидаги симптомлар комплексини уз ичига олади: паник бузилишлар агрофобиясиз; паник бузилишлар агрофобия билан; ипохондрик фобиялар; социал ва изоляцияланган фобиялар; обсессив-фобик бузилишлар.
КЛИНИК КУРИНИШИ: . 3 та асосий турларга ажратилади:

1. Невростения

2. Ёпишкок фикрлар неврози.

3. Истерик невроз.



НЕВРАСТЕНИЯ. «Невростения» термини ва бу касалликнинг биринчи клиник белгиларини америкалик Ж.Бирдга тегишли булиб, у бу касалликни марказий нерв системасининг чарчаши натижасида келиб чикади дейди. Бундай беморларнинг 14-65 фоизи умумий амалиёт шифокорларига мурожаат килади. Европа мамлакатларида госпитализация килинадиган беморларнинг 64,1-70 фоизини ташкил килади.

Клиникаси: касалликнинг клиник манзараси рухий гиперстезия билан характерланади. Бу холатда хар кандай ташки таъсир ута чидамсизлик, сержахллик, тутакиб кетиш каби аломатлар каторида, тез холдан кетиш ва чарчаш, кайфиятнинг тушиши, уйку кочиши хамда жисмоний ва аклий чарчаш, энергетик потенциалнинг пасайиши, таъсирчанлик, доимий ишларни бажара олмаслик учрайди. Гиперестезиянинг доимий белгиларидан бири бош огриги булиб пешона ва энса сохаларида тортувчи характердаги бош огриги пайдо булади. Уларда сочни тараш хам кучли бош огригини келтириб чикаради. Невростениянинг асосий белгиларидан бири уйку бузилишлари

булиб хисобланади.


Беморларни кундузи уйкучанлик безовта килади, кечкурун тез-тез безовта булиб, танаффус билан ухлайдилар ва куплаб тушлар курадилар. Эрталаб барвакт уйгонадилар ва бошларида огирлик хисси булади. Бир канча вакт беморнинг иш кобилияти бузилмаслиги мумкин. Кейинчалик тез- тез юзага келадиган физик чарчаш натижасида иш кобилияти пасаяди. Рухий ва жисмоний фаолият чарчаши натижасида юзага келган астения холати узок дам олиш, физиотерапевтик муолажалар, умумий кувватловчи дорилар таъсирида утиб кетади. Невростениянинг белгилари узок давом этса астеноипохондрик синдром юзага келиши мумкин.

Невростениянинг 3 тури мавжуд:

1.Гиперстеник тури - сержахллик, тутакиб кетиш аломатлари.

2.Оралик шаклдаги тури - сержахллик ва холдан кетиш аломатлари

3.Гипостеник тури - ланжлик, бехоллик, уйкучанлик каби белгилар кузатилади.

Невростениянинг клиникасида вегетатив бузилишлар хам асосий урин эгаллайди: юрак тез уриши, нафас тезлашиши.


Обсессив-компульсив бузилишлар- бу невроз куриниши хам ахоли орасида кенг таркалган булиб, рухий касалхонада даволанадиган беморларнинг 1% ни ташкил килади. Касалликнинг бошланиши усмирлик ва эрта етилиш даврига тугри келади. Ёпишкокликлар ёпишкок куркув ва ёпишкок харакат куринишида намоён булади.

Ёпишкок фикрлар бу- нохуш, ихтиёрдан ташкари хаёлдан кетмайдиган фикрлар, тасаввурлар, истаклар булиб, бемор улардан кутилишга харакат килса хам кутила олмайди. Компульсив харакатлар стереотипик равишда бирор бир харакатни кайтариш. Ёпишкокликларнинг турлари жуда хам куп. Ёпишкок ишончсизлик- бажарилган иш ёки кабул килинган масалани тугрилигига ишонмаслик. Ишончсизликларнинг мазмуни турлича: маиший ёпишкокликлар (эшикни кулфладимми, йукми, дазмолни учирдимми, йукми), иш фаолиятидаги ишончсизликлар (ишдаги когозларда манзиллар тугрими, буйрукни тугри бажардимми, йукми). Бемор бажарган ишларини такроран текшириб куради.

Контраст ёпишкокликлар – узига ва атрофдаги кишиларга зарар етказишдан куркиш фикри пайдо булади.контраст ёпишкокликларда беморлар бу ёпишкокликларни касаллик белгиси эканлигини биладилар, бундан ташкари кучли даражада ёпишкок майл ва харакат кушилиб келади. Контраст ёпишкокликлар булган беморлар атрофдаги кишилар фикрларини, гапларини ахмокона сузлар, кулгили гаплар, ёкимсиз ва тахкирловчи сузлар, карама-карши сузлар билан тулдириш майли пайдо булади. Беморлар узини бошкара олмаслик, хавфли ва ноъжуя харакатлар, аутоагрессия ва болаларга зарар етказишдан куркиш каби фикрлар хам пайдо булади. Охирги холатларда ёпишкокликлар уткир жисмлардан (кайчи, пичок, вилка) куркув контраст ёпишкокликларга, кисман жинсий майл бузилишлари кузатилади.

Ёпишкок харакатлар- вербал обсессиялар билан кушилиб келади. Улардан энг куп учрайдигани болалик давридаги ёпишкок харакатлар.- тиклар хисобланади. Органик касалликларда учрайдиган ихтиёрсиз харакатлардан фаркли равишда тикларда харакатлар мураккаб булиб, узининг бошлангич мазмунини йукотган булади. Тик билан огриган беморлар бошини силкитиши мумкин (бош кийими тугри турганини текшириш учун), кули билан турли харакалар килиши (халакит бераётган сочларини кули билан тугрилаши), кузини уйнатиши (кузга тушган ёт жисмни олиб ташлаш) каби харакатлар килиши мумкин. Ёпишкок тиклар билан биргаликда куп холларда патологик одатлар (лабни ва тилини тишлаш, тишини гижирлатиш) кушилиб келади. Факат ёпишкок тиклари булган невротик холатлар одатда яхши окибатли булади. Мактабгача ва эрта мактаб даврида юзага келадиган тиклар усмирлик даврининг охирига бориб йуколади. Гохида бундай бузилишлар анча тургун булиб, бир неча йил давом этиши мумкин.

Сурункали кечувчи тиклардан бири Жилья де ла Туретта касаллиги булиб, бунда тиклар юз, буйин, кул ва оёкларда кузатилади. Касаллик 2-10 яшарликда бошланиб, угил бололарда 3-4 маротаба куп учрайди Беморларга огизни очиш, тилни огиздан чикариш, интенсив киликлар характерли булади.



Фобик бузилишлар- рухий патологиянинг энг куп таркалган патологияларидан биридир. Безовтали фобик бузилишларнинг психопатологик куринишлари орасидан паник хужумлар, агрофобия ва ипохондрик фобияларни куриб чикиш лозим хисобланади.

Паник хужумлар - куккисдан юзага келиб тезда, вегетатив узгаришларнинг кучайиб бориши (вегетатив криз, юракнинг тез уриши, кукрак кафасида нохушлик, бугилиш ва хаво етишмаслиги сезгиси, терлаш, бош айланиши), улим якинлашганлиги хисси, эс-хуш йуколишидан куркиш, аклдан озишдан куркишлар билан биргаликда учрайди.

Агрофобия - Вестфал фикрига карши равишда факат очик жойлардан куркиш эмас балки, унга якин фобиялар (клаустрафобия, машиналардан куркиш, одамлар тудасидан куркиш, баландликдан куркиш) билан биргаликда Женет уларни бирлаштириб шароит

фобияси деб атади.


Баландликдан куркув


Агрофобия паник хужумлардан кейин юзага келади ва кишилар уша шароитларга (метрода юриш, магазинда туриш) тушиб колишдан куркадилар.

Ипохондрик фобиялар (нозофобиялар) - бирор бир огир касалликдан куркиш, купинча кардио, канцеро ва инсультофобиялар, сифилисофобия ва спидофобия учрайди. Безовталаниш чуккисида беморлар уз холатларига танкидий ёндашиб маълум соха хакимларига мурожаат киладилар.

Зарарланишдан куркиш – (мизофобия) бу епишкоклик турига факатгина зарарланишдан куркиш (ердан, чангдан, сийдик ва ахлатдан) эмас балки организм ичига зарарли ва захарли моддалар кириб колишидан (асбест, токсик моддалар) ва кичик жихозлар (шиша булаклари, игна), турли микроорганизмлар киришидан куркиш хам киради. Айрим холларда зарарланишдан куркиш чегараланган булиши мумкин ва бу беморларни шахсий гигиена коидаларига эътибор килиш (кулни тез-тез ювиш, тушак копламаларини тез алмаштириш) ёки уй жихозларини тез-тез ювиш, тозалаш, овкат махсулотларини зарасизлантириш куринишида намоён булиши мумкин.
Бу куринишдаги фобиялар хаёт тарзига таъсир килмайди. Агар мизофобия генерализациялашган характерда булса, бу вактда беморларда химоявий ритуаллар:зарарланиш учокларидан ва тоза булмаган нарсалардан четга кочиш, хона тозалигига катта ахамият бериб уйни дезинфекциялаш, каби харакатлар юзага келади. Касалликнинг охирги даврларида беморлар зарарланишдан куркиб кучага хам, баъзан уйидан ховлига хам чикмайди, хаттоки улар якин кишиларини хам узига якинлаштирмайди.

Социал фобиялар- куп кишиларнинг диккат марказида булишдан куркиш. Ахоли орасида 3-5% учрайди. Бундай патология билан беморлар психиатрларга камдан кам холатларда мурожаат киладилар. Социал фобиялар купинча пубертат ва усмирлик даврида пайдо булади. Бу фобияларнинг келиб чикиши нохуш психоген ёки ижтимоий таъсирлар билан боглик булади. Куркувларни келтириб чикарувчи факторларга маълум шароитлар (доска олдида жавоб бериш, имтихон топшириш, сахнага чикиш) ёки маълум гурухдаги шахслар билан мулокотда булиш (укитувчи, тарбиячи, карама- карши жинсли киши) сабаб булиши мумкин. Якин кишилар, оила аъзолари билан мулокот килиш куркувларни келтириб чикармайди.Социал фобия билан огриган беморлар якка яшайдилар, билим савияси паст булади. Куп холларда социал фобиялар безовталанган фобик куринишлар (агрофобия, паник бузилишлар), аффектив патология, алкоголизм билан биргаликда келади.

Социал фобияларнинг икки куриниши мавжуд: изоляцияланган ва генераллашган. Изоляцияланган социал фобияларга эрейтофобия киради. Эрейтофобия- купчилик олдида кизариб колишдан куркиш. Генераллашган социал фобияларга скоптофобия киради. Скоптофобия - кулгили, изза булиб колишдан куркиш.

Специфик фобия- чегараланган маълум шароитлардан , баландликдан, кунгил айнишидан, момокалдирокдан, хайвонлардан, тиш даволатишдан куркишлар киради.

НЕВРОЗНИНГ ИСТЕРИК ТУРИ.

«Истерия» термини кадимги Грецияда куллаганлар. Бу вактда истерия куринишларини жинсий бузилишлар билан боглаганлар. Истерик реакциялар купинча истерик шахсларда юзага келади. Истероневротик симптоматика шизоидларда, нарцистларда, кузгалувчан психопатларда кузатилиши мумкин. Рухий инфантилизм белгилари: мустакил фикри булмаган шахслар, эгоцентризмли шахслар, эмоционал нотуликлилик, аффектив лабил, енгил кузгалувчан шахсли кишилар истерик реакцияга мойил буладилар. Булардан ташкари истерик реакцияларнинг келиб чикишида вегетатив нерв системасининг нотургунлиги хам сабаб булади.

Таркалиши: субклиник истерик белгилар ахолиниг 1/3 кисмида бутун хаёти давомида кузатилади. Истерик невротик бузилишлар истерик реактив психозлар каби, аёлларда эркакларга нисбатан 2-5 маротаба куп учрайди. Истерик узгаришлар бошка невротик бузилишлар-безовтали фобик, обсессив компульсив,ипохондрик-сенестопатик ва аффектив бузилишлар билан биргаликда келиши мумкин.Касаллик усмирлик ёки инволюцион даврда бошланиши мумкин.

Клиник куринишлари: истерик неврозлар неврологик ва соматик белгилар куринишида намоён булади ва улар конверсион истерия гурухига киради.Диссоциатив типдаги истерик бузилишларга истерик сомнамбулизм, амнезиялар, фуга, ступор, мерик холатлар,псевдодеменция ва бошкалар киритилган.

.

Истерик онг бузилиши булган беморнинг ташки куриниши.


Сезги ва харакат бузилишларининг манифестация даврида намойишкороналик, харакатчанлик, тусатдан юзага келиш ва йуколиш, янги маълумотлар таъсири натижасида клиник белгиларнинг купайиб янгиланиб бориши характерли. Конверсион истерия клиникасида 3 йуналишдаги симптомлар:

1. харакат.

2. сезги.

3. вегетатив.

4. рухий бузилишлар.

Бу холда истерик гиперкинезлар, шу хилдаги тутканоклар, истерияга сабаб буладиган кар ва соковлик, курлик, сезги бузилиши, огрик, кусиш, хаво етишмаслиги холлари шулар жумласидандир. Беморлар хатти-харакатлари худди сахнада уйнаётгандек булиб, доимо уларгагина хос булган кечинмаларни куз-куз килади. Аффектив бузилишлар эса бемор эмоцияларининг узгарувчан эканлиги, улар кайфиятларининг тез-тез алмашиниб туриши, куз ёши билан кузатиладиган эмоционал реакцияларнинг нихоятда кучли булиши, яъни овоз чикариб йиглашгача бориб етиши кузатилади.

Харакат бузилишлари билан кечадиган истерияларга истерик тутканок, гиперкинезларфалажликлар киритилган.

Истерик тутканокли беморнинг ташки куриниши
Узок йиллардан бери истериянинг классик куриниши сифатида истерик тутканоклар хисобланиб келинаяпти. Бу тутканок асосан нохуш хабар эшитганда, жанжал вактида, хаяжонланганда ва хоказо сабаблар билан купчилик олдида «томошабинлар орасида» кузатилади. Кам холларда бемор бир узи булганда кузатилади. Истерик тутканокда эс-хуш тулик йуколмайди.

Эпилептик тутканокдан фарки, истерик тутканокда мушакларнинг  тоник  кискариши булмайди, шу сабабли йикилиш,холсизлик куринишида секин ерга тушади. Кейин клоник мушак кискариши кузатилади. Тутканок вактида бемор ёйсимон букилиб «истерик ёй» елка ва товонига таянади, оёкларини тепкилайди ва бир хил овоз чикаради, алохида сузларни кичкириб айтади, узини сочларини юлади. Истерик тутканок узининг хоатиксимонлиги, театрсимон куриниши, куп жой эгаллаши билан хам фаркланади. Куз корачиги ёругликка реакцияси, огрик таъсири ва хид билиш реакциялари сакланади.




Агар беморга совук сув сепилса ёки нашатир спирти хидлатилса, тутканокни тухтатиш мумкин. Хозирги вактда истерик бузилишлар хилма-хиллиги сабабли /патоморфоз/ классик истерик тутканокка хам учрайди. Хозирги куриниши  гипертоник кризлар,стенокардия, диэнцефал бузилишларни эслатади ва психоген сабаблар билан бошланади. Функционал гиперкинезларга  .мисол килиб тикларни, бошнинг ритмик чайкалиши, хореясимон кулларнинг ва бутун тананинг калтирашини курсатиш мумкин. Бу холат бемор тинчланганда сусаяди ва уйкусида йуколади.

Истерик фалажликларда парез параличлар, оёк-куллар, тулик фалажга ухшаса хам, беморнинг узига боглик булмаган автоматик харакатлар сакланади.


Истерик гемиплегияли беморнинг ташки куриниши


Марказий фалажликлардан фарки рефлекслари бор,мушаклар тонуси таранглиги сакланади, атрофиялар йук. Баъзи вактларда бемор туролмайди, юролмайди «астазия-абазия», лекин ётган урнида оёги билан хар хил харакатни бажара олади. Истерик афониялар товушнинг йуколиши.

Сенсор бузилишлар- буларга у ёки бу сезги органларининг психоген сабаб билан симмулятив бузилишлари киради: истерик курлик,карлик, хид ва таъм билишнинг йуколиши.

Сезги бузилишларидан- анестезия, гипо ва гиперстезия холатлари учраб туради. Инервация зоналарига тугри келмайди.

Истерик дардлар- огриклар тананинг хамма кисмида учраши мумкин: бош огриги, бугимларда огрик, оёкларда, коринда огрик. Истерик огриклар нотугри диагностика килиниб, жаррохлик операциялар хам булган холатлар адабиётларда ёзилган.

Логоневроз- дудукланиш белгиси билан кузатиладиган холат ёки касаллик дудукланишда талаффус этиш, тулик гапириш, тутилиб гапириш кузатилади. Бу эса асосан овоз чикариш бойламларининг тортишиб колиши натижасида руй беради. Дудукланишнинг келиб чикишида асосан уткир ёки сурункали номаъкул рухий кечинмалар сабаб булади. Дудукланиш беморлар яхши мухитга тушиб колсалар, вактинча йук булиши мумкин, аксинча нокулай ташки мухит дудукланишини кучайтиради.

Неврозларда вегетатив системанинг бузилиш симптомлари хар хиллиги билан ажралиб туради. Бунга куйидаги холатлар киради: хаяжонланганда томок истерик бугилиши, кизилунгачдан овкат утмаслигини сезиш, психоген кайт килиш, шу билан бирга ошкозон спазми, томок спазми, хаво, нафас етишмовчилиги кузатилади.

Истерик астма- Юрак тез уриши, юрак атрофида нохуш огрик сезиш / истерик стенокардия/  ва хоказо. Шуни айтиб утиш керакки истерик неврозли беморлар узини фикрига узи енгил берилувчан булади, шунга мисол килиб ёлгон хомиладорлик ёки истерик фалажлик холатлари кузатилган. Бу билан бемор узини суд олдида жавобгарлигини камайтиришга харакат килади.
ДИФФЕРЕНЦИАЛ ДИАГНОСТИКА

Невростенияни шизофрениянинг бошлангич  .давридаги неврозсимон синдромлардан,   бош мия атеросклерозидан ва огир соматик касалликлардан ажратиш керак. Невростенияда беморлар узини холатида танкидий карайди ва даволанишни хохлайди. Шизофренияга хос фикр бузилишлари, аффектив бузилишлар, энергетик потенциал бузилишлари, психопатологик бузилишлар булмайди. Невростенияни келиб чикишида узок вакт психоген таъсир сабаб булади. Бу сабаблар шизофрения диагнозига карши куяди.   Бош мия атеросклерози чукур текширилганда  .шу касалликка хос шахснинг органик пасайиши, яъни хотира пасайиши, кунгил бушлик белгилари аникланади.Огир касалликларда невростения аник иккинчи холат хисобланади.

Ёпишкок фикрлар неврози суст неврозсимон кечадиган шизофрениядан ва бош миянинг органик касалликларида  .учрайдиган ёпишкок фикрларидан киесий ташхислаш зарур. Шизофренияда ёпишкок фикрлар бузилиши моносимптом куринишида булади ва беморлар бу фикрдан кутулишга харакат килмайди ва тезда шилимшик фикрлар аффектив холатини йукотади. Бу билан ёпишкок фикрлар неврозидан фарк килади. Бундан ташкари шизофрения шахс структураси, характери билан фаркланади.

Бош мия органик касалликларида  .ёпишкок фикрлар бузилиши шахснинг астения холати сабабли ва бош миянинг органик касаллиги таъсири остида пайдо булади. Пароксизмал куринишда булиши билан фаркланади.

Неврозни истерик турини бош мия органик касаллигидаги истерияга ухшаш клиник куриниш билан кечадиган холатларни дифференциаллаш зарур. Истерик тутканокни эпилептик тутканокдан фарклаш керак. Истерик тутканок психоген факторлар билан бошланади. Истерик тутканокда мушакларнинг  тоник кискариши булмайди .. Шу сабабли бемор секин йикилади ва каттик жарохатлар олмайди. Истерик тутканоклар узининг театрлашган, демонстратив купчилик одамлар олдида кузатилади ва баъзи вактларда йиги ва инкиллаши билан ажралади. Истерик тутканокда куз корачигининг ёругликка таъсири реакцияси ва хид билиш, огрикка реакциялар сакланган булади.
ДАВОЛАШ.

Невротик бузилишли беморларни даволашда психотерапия билан биргаликда психофармакологик ва умумий кувватловчи дорилар комплекс равишда кулланилади. Физиотерапевтик муолажалар ва ЛФК кенг равишда кулланилади. Беморни биринчи навбатда турли зиддият ва келишмовчиликлардан, рухий ва жисмоний зурикишдан, рухий жарохатга сабаб булувчи холатлардан ажратиш лозим.

Яхши окибатли кечувчи субсиндромал формадаги невротик бузилишлар субклиник паник бузилишлар, моносимптомли ёпишкокликлар, астено-вегетатив ва агрипник бузилишларни амбулатор равишда хам даволаш мумкин.

Интенсив даволашга безовтали фобик бузилишлари булган беморлар мажбур булиб улар касалхонада даволанади.

1.психотерапия.

2.психофармакотерапия.

3.умумтаъсир килиш усуллари.

4.физиотерапия.

5.даволовчи жисмоний тарбия (Л.Ф.К.) усуллари кулланилади.

Неврозларни даволашда психотерапиянинг куйидаги усуллари кенг кулланилади: субъектив усул, якка холда ёки бир гурухда гипноз утказиш, рационал психотерапия, аутотренинг, оилавий психотерапия ва хоказолар.


Невростенияни даволашда асосан ишлаш, хордик чикариш ва уйку жараёнларини яхшилаш усуллари кулланилади.

Гиперстеник хилида бром бирикмалари, транквилизаторлар кунига мепробамат 200-2000 мг дан,седуксен 2,5-15 мг дан,тазепам 30-40 мг дан берилади.

Гипостеник турида - кувватга кирувчи моддалар: лиммоник, женшен, элеутерокок.

Сиднокарб, центедрин, психостимуляторлар ва инсулин билан бирга яхши натижа беради.

Кайфиятнинг пасайиши, хавфсираш, безовталаниш, уйкусизлик билан утадиган неврозларда антидепрессантлар-транквилизаторлар билан бирга кулланилади. (триптизол, тазепам, седуксен)


Ёпишкок фикрлар ва истерик холатларда транквилизаторлар антидепрессантлар билан бирга кулланилади.
Элениум 20-50 мг. Седуксен 10-20 мг.

Мепробамат 400-1200 мг Феназепам 0,5-2 мг.

Тазепам 10-30 мг. Радедорм 5 мг (уйкусизликда).

Пропазин 25-100 мг. Терален 5-25 мг.

Хлорпротиксен 15-75 мг. Меллерил 10-75 мг берилади.

Биринчи навбатда рухий жарохатлантирувчи факторни йукотиш зарур.Лекин хар доим хам рухий жарохатни йукотиб булмайди.



РЕАКТИВ ПСИХОЗЛАР.  ПСИХОГЕН ПСИХОЗЛАР.
Реактив психозлар-рухий жарохатга ёки кунгилсиз ходисага жавобан вужудга келадиган психотик пагонадаги паталогик жараён. Реактив психозлар психоген асаб бузилган холатларга нисбатан кискарок,аломатлари огиррок, психомотор ва аффектив бузилишларнинг кучлилиги, васваса, галлюцинациялар, купол истерик бузилишлар, онгнинг бузилиши (диссоциатив реакциялар) билан характерланади. Шу билан бирга реактив психозларга аломатларнинг кайтарувчанлиги хос булади.Реактив психозларнинг келиб чиишига рухий жарохат, шахснинг хусусиятлари, хамда кишининг ёши ва жисмоний холати мухим ахамиятга эга. Таркалиши: Ю.В. Попов ва В.Д. Вид маълумотларга кура уткир реакциялар 50-80% шахсларда учрайди.

Классификацияси: МКБ-10 да куйидаги булимларга: жарохатларга уткир реакция ( F.40.3), жарохатдан кейинги стрессли бузилишлар ( F.40.1), мослашиш бузилишлари ( F.40.2) бандларга киритилган.

Реактив депрессиялар «Адаптациянинг бузилишлари» ( F.43.2) ва «Аффектив бузилишлар» ( F.32.0; F.32.1; F.32.2) булимларига киритилган.
ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ.
Реактив психозларга олиб келувчи сабаблар куйидагилар хисобланади.

1. Хаёт учун хавфли булган вазият, якин кишидан ажралиб колиш, табиий офат, харбий холат, хибс, хизматдаги келишмовчилик ва бошкалар. Реактив холатларнинг вужудга келишига асосан иккита негиз:

1-дан рухий таъсирнинг кучи ва маъноси булса,

2-дан бу сабаблар таъсир этадиган "негиз", яъни бош мия холати мухим ахамиятга эга булади.

Бундай холатлар купинча психопатик шахсларда мия шикастланганда, огир соматик касалликларда тезда пайдо булади. Усмирлар ва кариялар ташки рухий таассуротларга чидамсиз буладилар. Реактив психозларнинг патогенезида бош миядаги кузгалиш ва секинланиш (тормозланиш) жараёнлари мувозанатининг ва "пустлок ва пуслок ости" системасининг бузилиши ётади.
КЛИНИК КУРИНИШИ.
Реактив психознинг клиник турларидан аффектив шок реакциялари, истерик психозлар, реактив депрессиялар ва реактив параноидлар ажратилади.

АФФЕКТИВ ШОК РЕАКЦИЯЛАРИ. Аффектив шок реакциялари тусатдан содир булган ута кучли психоген таъсиридан юзага келади, (жанговор холат, зилзила, сув тошиши, ёнгин, якин кишисининг улими, хибс). Психомотор бузилишларнинг характерига караб аффектив шок реакцияларининг гиперкинетик ва гипокинетик турлари ажратилади.

Психомотор кузгалишли беморнинг ташки куриниши

Гиперкинетик турида беморлар уткир психомотор кузгалиш вахима ва куркув асосида мазмунсиз, хаотик харакат киладилар. Бетокат, сабрсиз булиб беморлар максад йуналишини йукотиб номаълум томонга югурадилар, айнан турган жойларини нотугри талкин киладилар. Харакат кузгалиш 15-25 дакикадан сунг тухтайди.

Гипокинетик хилдаги реакцияларда бемор бутунлай бехаракат котиб колиши ва гапира олмаслиги мумкин (мутизм, аффектив ступор). Бемор куркув бошланган вактда кандай холатда, каерда турган булса, шу ерда тухтаб колади. Атрофдаги ходисаларга бефарк караб, уларга катнашмайди, бир нуктага караб туради. Ступор бир неча соатдан 2-3 кунгача давом этиши мумкин. Психоз вактидаги бемор кечинмалари ёдда колмайди. Психоздан чиккандан сунг 2-3 хафта давомида астения кузатилади.

Шахс регресси синдроми- рухий жараёнларнинг емирилиши билан характерланади. Беморлар гапириб билмайди, эмаклаб юради, кийимларини ечиб ташлайди, хаттоки узига-узи хизмат кила олмайди.
ПАТОЛОГИК АФФЕКТ -кучли эмоционал хаяжон булиб, у бирданига таъсир килган рухий шикастга жавобан юзага келади. Бу холат беморнинг бутунлай онгини ута шикастловчига каратилганлиги ва кейинчалик кучли хаяжон пайдо булиши билан характерланади. Бу холат сунгида бушашувчанлик, паришонхотирлик пайдо булиб, бемор купинча чукур уйкуга кетади. Кейинчалик эса кисман еки тулик ретроград амнезия пайдо булади.

ИСТЕРИК ПСИХОЗЛАР - клиник куриниши буйича турлича булиб (онгнинг истерик коронгилашуви, сохта деменция, пуэрилизм, васвасасимон фантазиялар, истерик ступор), бир истерик механизм буйича вужудга келади. Истерик психозлар суд-психиатрияси амалиетида учрайди.

Онгнинг торайиши, айнан турган жойини нотугри талкин килиш, еркин куриш галлюцинациялари (рухан жарохатлантирувчи ходисаларни акс этувчи), кейинги амнезиянинг лавхасимонлиги, бемор харакатларининг намойишкоронлиги: кулги, йиги, кушик айтиш, бирданига тутканокларга утиши, беморнинг бир холатда котиб колиши,киска давом этувчи кузгалиш истерик коронгилашишга хос.



ПСЕВДОДЕМЕНЦИЯ - онги озгина торайган фонда оддий билим еки малакани эсдан чикариб куяди. Беморлар нотугри жавоб бера бошлайдилар, оддий масалаларни еча олмайдилар (бурни урнига кулогини курсатади,кулидаги бармокларни санай олмайди), беморлар кузларини олайтириб, ахмокона куладилар, атрофдагилардан уялмайдилар.

Псевлолеменция онгнинг чукур бузилиши билан утадиган булса, истерик гира-шира онг бузилиши (Ганзер синдроми) дейилади (Ганзер 1877).

Бундай бемораларда атроф ва вактга мулжал булмайди, атрофдагиларни танимайди, ахмокона ахлокли булади. Бу холат камок шароитида турган одамларда ривожланади.

ПУЭРИЛИЗМ. Катта кичик одамлар фикрлаш ва узини тутиши, бунинг асосида истерик онг торайиши мавжуд. Беморлар еш бола уйинларини кизикиб уйнайдилар, атрофдагиларга амаки, хола деб мурожаат киладилар. Аеллар палатада сочик, болишдан килинган кугирчок билан юрадилар. Эркак беморлар конфет когозини йигадилар, нондан хар хил уйичок ясашади. Танбех берганда норози булиб хумраядилар, йиглайдилар, оек тепадилар, узларини яхши тутишга ваъда берадилар. Бу беморлар хар хил предмет, уйичокларни курганда кувонадилар. Пуэрилизм клиник куриниши хар хиллиги ва узгариб туриши билан ажралади. Баъзи холларда псевдодеменция билан бирга учрайди, (псевдодеменция - елгон, сохта акл пастлик).

ВАСВАСАСИМОН ФАНТАЗИЯЛИ ИСТЕРИК СИНДРОМда беморлар рухан жарохатлантирувчи сабаблардан узини олиб кочиш учун тизимлашмаган, вактинча давом этадиган буюклик, бойлик васвасаларини сузлайдилар. Фантазиялар мавзуси жуда узгарувчан булиб, ташки холатга (атрофдагиларнинг гапига, шифокор саволига) боглик булади.Бемор суд-психиатриясида утириб, узини бирор бир сохада таникли мутахассис, унга катта лавозим таклиф килинганлиги, унга катта мукофот берилганини тасдиклайди.

ИСТЕРИК СТУПОР - психоген ступор бу истерик психознинг бир тури булиб мустакил хам кузатилиши мумкин.


Реактив ступорли беморнинг Реактив депрессияли бемор

ташки куриниши. куриниши


Бу холатда психомотор карахтлик, мутизм, овкат ейишдан бош тортиш, истерик онг торайиши билан кечади. Беморларнинг хатти-харакати таранглашган аффект (кайгуриш, алам, газаб) холатини акс эттиради. Н.И.Фелинский (1968й) кузатувлари буйича истерик ступор билан биргаликда пуэрилизм, псевдодеменциянинг рудиментар белгилари учрайди.
РЕАКТИВ ДЕПРЕССИЯЛАР. Психоген реакциялар ичида куп учрайди.Реактив психозларнинг 40%ни ташкил этади.

Психопатололгик белгиларнинг устунлигига караб реактив депресссиянинг 4 та тури фаркланади:

1. Меланхолик тип- купинча аффектив узгаришларга мойил шахсларда учрайди. Бу турдаги психогенияларда кайфият паст, гамгинлик, азобловчи физик кайгуриш устун булади. Утмиш ва келажакнинг нохуш томонларини бемор айтади, хар хил нохуш вокеа-ходисаларга узларини айблайди, беморнинг фикрлари рухий жарохат билан боглик булади. Аффектив узгаришлар узок давом этмайди, рухий жарохат дезактуаллашиши билан аффектив узгаришлар суниб боради ва асорат колдирмайди.

2.Безовтли депрессив тип- бу турдаги психогениялар соглик учун хавфли булган холатларда, суд-текширув харакатлари ва суд-психиатрик экспертиза натижаларини кутиш вактида юзага келади. Беморларни якинлашувчи фалокат фикрлари безовта килади, уларни куркув босади, безовта булади кайфияти паст, узи ва оила аъзоларини келажагини уйлаб нотинч булади. Фобиялар билан бирга соматовегетатив (юрак тез уриши, бугилиш хисси, гипергидроз) юзага келади.

3.Истеродепрессив тип- бу аффектив узгаришлар купинча истерик психопатли шахсларда юзага келади. Беморлар бирор ходиса юзага келувчи азобланишлари ва аламларини атрофдаги кишилар тушунмаслигини очик айтадилар. Айрим беморлар гамлари рухиятини емираётганини, кайгулари юрагида тош булиб турганини айтади. Истерик депрессияларнинг асосий хусусиятлардан бири бу соматовегетатив узгаришларнинг иштаха ва уйку бузилишлари, эндокрин бузилишлар билан биргаликда яккол намоён булишидир.

4. Астенодепрессив тип- бу турдаги депрессия купинча узок давом этувчи эмоционал зурикиш, азоб берувчи безовталиклар сабабли келиб чикади. Бу холатнинг келиб чикишида шахс хусусиятлари, МНСнинг резедуал органик зарарланишлари ва узок давом этувчи соматик касалликлардан кейинги организм астенизацияси киради. Клиникасида астеник белгилар(доимий жисмоний чарчаш, таъсирчанлик, гиперэстезия, бош огриги), вегетатив узгаришлар ва танада турли нохуш сезгиларнинг намоён булиши билан характерланади. Уйкуга кетиш кийин булиб, уйку юзаки булади, эрталаб беморда холсизлик, чарчок ва кундузги уйкучанлик кузатилади. Аффектив узгаришлардан апатия устунлик килади. Астеник депрессиянинг кечиши узок ва давомли булиб, бу холатдан чикиш рухий ва жисмоний холатнинг аста секин тикланиши билан характерланади. Умидсизлик, ишончсизлик, хафачилик, вегетаив бузилишлар ва уйкусизлик билан характерланади. Беморнинг хаелида факат содир булган бахтсизлик булади. Бемор уз касаллигига танкид билан карайди, касал эканлигини тушунади. Узини айблаш гоялари хам учрайди. Бемор купинча жарохатловчи ходисада тегишли одамларни айблайди. харакат ва идеатор тухталиш факат депрессиянинг бошланишида бахтсизликдан сунг кузатилади, бемор худди тошдек котиб колиб, йиглайди, арз килмайди, хеч ким билан гаплашмайди, нигохи бир нуктага каратилган булади. Психопатологик бузилишларнинг намоен булишига караб реактив депрессиялар учга булинади:1. истерик депрессив; 2. вахимали депрессив; 3. асл депрессив.

Реактив депрессия 2-3 ой давом этади, лекин узок муддатли депрессиялар хам булиши мумкин.
ПСИХОГЕН ПАРАНОИД - узининг соддалиги, оддийлиги, образлилиги, эмоционал кечинмаларга бойлиги, кескин равишда куркинч ва хаяжон аффектларининг мавжудлиги билан характерланади.

Купгина холларда таъкиб, муносабат каби васваса гоялари пайдо булади. Васвасанинг мазмуни уни келтириб чикарган рухий шикастланиш етказган вазиятдан келиб чикади. Куриш ва эшитиш галлюцинациялари хам учраши мумкин. Уткир, уткир ости ва чузилган реактив психозлар фаркланади.

Уткир психоген параноидда васвасалар оддий, образли булади ва куркув безовталаниш аффектлари яккол намоён булади. Купинча таъкиб ва муносабат васвасалари кузатилади. Айрим холларда куриш ва эшитиш галлюцинациялари учраши хам мумкин. Киска давом этувчи продромал даврдан кейин беморларда безовталаниш ва иккиланиш фонида улим хавфи сезгиси юзага келади. Уни душманлар ураб олгандек, якин кишиларининг тирик колмаганлиги сезгиси пайдо булади. Психоз холатининг чуккисида беморлар хавфли харакатлар содир килишлари мумкин. Куркув натижасида бемор кочиб кетиши, деразадан сакраши, атрофдаги кишиларга ташланиши, узини улдириши мумкин. Психоз утиб кетувчи характерда булиб, беморни касалхонага ёткизиб даволаш натижасида васваса гоялари бир неча кун давомида йуколади.

Уткир ости параноид- узок муддат давом этувчи камок параноиди киради. Касаллик галлюцинатор-параноид куринишда намоён булади. Каслликнинг клиникасида рухий жарохатни акс эттирувчи таъкиб килиш ва муносабат васвасалари кузатилади. Айрим холларда уз-узини айблаш васвасалари учрайди.

Чузилган психоген параноид- кечиш хусусияти буйича юмшок васваса формаларига киради. Чузилган психоген параноидларнинг давомийлиги 2 йилдан 5 йилгача, баъзи холлларда 10 йилгача чузилиши хам мумкин.

РЕАКТИВ ПСИХОЗЛАРНИ ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИ.
Дори-дармон билан даволашдан ташкари, беморларни психотерапевтик, физиотерапия усуллари ва мехнат билан даволаш хам тавсия этилади. Биринчи навбатда беморларни психоген таъсирдан узоклаштириш зарур, беморларни хавфли худуддан олиб чикиш улардаги хиссий зурикишни камайишига олиб келади.

Дори-дармон кабул килиш касалликнинг биринчи кунлариданок бошлаш шарт.

АФФЕКТИВ КУЗГАЛИШЛАРда асосан тизерцин, аминазин кунига 100-300 мг м/о га юбориш билан даволанади. Фенозепам (1,5-3,0мг), седуксен в/и юбориш яхши натижа беради.

РЕАКТИВ ДЕПРЕССИЯ - кам харакат билан кузатилса,уз-узини айблаш ва суицидал харакатлар билан кечса азафен 300мг кунига, пиразидол 200-300 мг, мелипирамин 100-300 мг, агар депрессия куркув, нотинчлик билан бирга кечса, амитриптилин 150-300мг, хлорпротиксен 30-150 мг, санопакс 30-60 мг, тазепам еки седуксен 20-30 мг берилиши керак.

РЕАКТИВ ПАРАНОИДЛАРда трифтазин, галоперидол (15 мг гача),мажептил ишлатилади.

РЕАКТИВ ИСТЕРИК ПСИХОЗ турларини даволашда седуксен, фенозепам, меллерил, неулептил, терален берилади. Мушак орасига аминазин еки тизерцин, димедрол ва магний сульфат билан бирга юборилса истерик психозларга яхши фойда беради.

Сохта демент ва пуэрил холатларда м/о барбамил, кофеин ва кальций хлорид (в/и) эритмаси юборилганда яхши даволанади.

ИСТЕРИК СТУПОР психостимуляторлар кунига 30-40 мг дан сиднокарб транквилизаторлар билан бирга еки барбамил, кофеин аралашмаси ишлатилади. Реактив холатлардан кейинги тургун астеник холатларда психотроп дорилар билан бир каторда ноотроплар ва витаминлар хам берилиши керак. Реактив психозларни даволашда психотерапиянинг ахамияти хам жуда катта.



ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР.
Асосий адабиётлар:


  1. Маъруза матни

  2. Жариков М.В. «Психиатрия» М. 2000 г.

  3. Алимов Х.О. «Психиатрия клиникасининг мукаддимаси» Т. 1997й.

  4. Хужаева Н.И. Шоюсупова А.У. «Психиатрия» Т. 1995 й.

  5. Мурталибов Ш.А. «Психиатриядан маълумотнома» Т. 1993й.

6. Тиганов А.С. «Руководства по психиатрии» М. 1999г

Кушимча адабиётлар:
1. Снежневский А.В. «Руководство по психиатрии» Т 1,2. 1983 г.

2. Александровский Ю.А. «Пограничные психические расстройства» М. 1997

3. Морозов Г.В. «Руководство по психиатрии» М. 1988 г.

4. Авруцкий Г.Я. «Лечение психических больных» М. 1981 г.

5. Снежневский А.В «Справочник по психиатрии» М. 1994 г.

6. Топольянская В.Д. «Психосоматические расстройства» М.1986г.

7. Карвасарский Б.Д. «Неврозы» М. 1980 г.

8. Линищ С.М. «Реактивние психозы»



9. Личко А.Д «Подрастковая психиатрия» М. 1985 г.


Олий ва урта тиббий таълим буйича укув-услубий идораси

Тузувчилар: Бухоро Тиббиёт Институти Психиатрия кафедраси мудири т ф н., доцент: Мухторова Х. К

355.28kb.

14 12 2014
1 стр.


Умумий психопатология

Збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги олий ва ўрта тиббий таълим бўйича ўҚув-услубий идораси

718.73kb.

14 12 2014
4 стр.


Мактабгача таълим муассасалари мураббийлари ва ота – оналар учун “Одоб дурдоналари”услубий қўлланмаси бўйича билим, кўникма, малакалар
117.56kb.

15 09 2014
1 стр.


Мактабгача таълим муассасалари мураббийлари ва ота – оналар учун “Одоб дурдоналари”услубий қўлланмаси бўйича билим, кўникма, малакалар
66.26kb.

15 09 2014
1 стр.


Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

«Этологиянинг баъзи масалалари» махсус курсидан маърузалар матни кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

482.6kb.

25 12 2014
3 стр.


Республика таълим маркази

Инглиз тили фани бўйича коммуникацион технологияларда электрон дарсликдан фойдаланиш юзасидан тавсия

84.52kb.

10 09 2014
1 стр.


Государственный образовательный стандарт высшего образования требования к необходимому содержанию и уровню подготовленности бакалавра по направлению

Электр энергетикаси (сув хўжалигида) таълим йўналиши бўйича бакалаврларнинг тайёргарлик даражаси ва зарурий билимлар мазмунига қўйиладиган

649.35kb.

18 12 2014
4 стр.


Тармоқ касаба уюшмаси тизимидаги касб-хунар коллеж талабалари ўртасида мини-футбол бўйича (йигитлар), волейбол бўйича (қизлар) спорт мусобақасини ўтказиш тўғрисида

Сурхондарё, Қарши, Навоий ва Самарқанд вилоятлари бўйича I босқич ғолиблари ўртасида; Урганч шаҳрида

137.56kb.

08 10 2014
1 стр.