Перейти на главную страницу
Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро Давлат тиббиёт институти
УМУМИЙ ПСИХОПАТОЛОГИЯ
тиббиёт институти талабалари учун услубий қўлланма
Бухоро - 2005
Тузувчилар: Бухоро Давлат Тиббиёт институти
Психиатрия ва наркология кафедраси
мудири т.ф.н., доцент Мухторова Х.К.
Ассистент: Мухаммадиева Н.Б.
Такризчилар: II Тошкент Давлат Тиббиёт институти психиатрия ва наркология
кафедраси мудири, т.ф.д., профессор
Хужаева Н.И.
I Тошкент Давлат Тиббиёт институти
психиатрия ва наркология кафедраси
технологияси институти
психология кафедраси мудири, п.ф.н,
доцент Ахмеджанов М.М.
Кириш
Психиатрия инсон рухиятига патологик холатларни келиб чикиши, рухий касалликларнинг этиологияси, патогенези, клиникаси, кечиши, даволаш чоралари ва профилактикаси хакидаги фандир.
Психиатрия ҳам бошқа клиник фанлар каби пропедевтик психиатрия, умумий психопатология ва хусусий психиатрияга бўлиб ўрганилади. Пропедевтик психиатрияда бош мия анатомияси, гистологияси, гистохимияси, генетика асослари ўрганилади. Умумий психопатология руҳий касалликларнинг симптом ва синдромларини, уларнинг бирин - кетин пайдо булиши ва ривожланиши, рухий касалликлар кечишидаги умумий конуниятлар, рухий ўузгаришларни келиб чиқиш механизмлари ва рухий касалликлар таснифини ўрганади. Хусусий психиатрияда айнан бир рухий касалликка хос клиника, диагностика ва даволаш ўрганилади.
Психопатология - психиатриянинг бир бўлимии бўлиб, инсонни касалликка хос ўзини тутишини, қайғуришини, ижтимоий биологик ва рухий холатини муносабатларини белгилайди.
Симптом - организм патологик ҳолатининг клиник критерияси бўлиб, тиббий текширишлардаги вазифаларига қараб бўлинади. Касалликнинг клиник кўринишига қараб умумий ва махаллий, касаллик патогенезига караб, функционал ва органик касаллик прогнозига кўра, яхши ва ёмон оқибатли бўлади. Симптомлар узига хослиги билан касалликнинг умумий жихатларини ва алохида сифатларини очиб беради. Симптомларнинг динамикада ўзгариши касалликнинг қандай бошланганлигини ва қандай оқибат билан якунланиши хақида фикр юритишга ёрдам беради. Симптомлар келиб чиқишига қараб позитив ва негатив симптомларга ажратилган.
Позитив симптом – продуктив ёки мусббат симптом рухий касаллик оқибатида юзага келган рухий фаолиятнинг патологик махсулидир.
Негатив симптом – дефицитар ёки манфий симптом шахс рухий ривожланиши ва тузилишида маълум бир рухий фаолиятнинг йўқолиши, пасайиши, сўниши билан ифодаланади.
Позитив симптомларга: галлюцинациялар, васваса, ёпишқоқ фикрлар, ўта қимматли ғоялар, хиссиёт бузилишлари, онг бузилишлари киради.
Негатив сипмтомларга хотира йўқолиши, ақл пасайиши, шахс хусусиятларини ўзгариши, хиссиётнинг сўниши, қизиқиш йўқолиши киради.
Позитив симптомлар динамикада узгариши ижобий томонга силжиши, даволаш чораларига берилиши билан характерланади. Негатив симптомлар стабил булиб, даволаш чораларига қийин берилади. Барча касалликларни аниклаш ва диагностика қилишда уларда кузатиладиган белгиларнинг хар бирини аллохида аниқлаб, уларнинг хусусиятларини тахлил этиш билан бирга симптом ва синдром сифатида умумлаштирилиб ўрганилади.
Синдром – маълум бир касалликка хос симптомлар йиғиндиси.
Синдромлар ва уларнинг кетма-кетлиги рухий касалликларнинг клиник кўриниши, уларнинг оғирлик даражасини кўрсатади.
Синдром доим ҳаракатда, унинг динамикаси фарқини ва симптомлари ўртасидаги муносабатларининг ўзгариб туришида намоён булади. Синдром таркибидаги баъзи бир аломатлар ўзгариб туришида намоён булади. Синдром таркибидаги баъзи бир аломатлар узгариши натижасида янги синдром пайдо булади.
Рухий касалликларни аниклашда ва касалларнинг рухий холатини тўғри бахолаб унинг окибатлари шахс хусусиятлари, касалликнинг кечиш жараёни хакида маълум бир хулосага келиш учун синдром катта ахамият касб этади. Симптом ва синдромлар йигиндисидан нозологик ташхис келиб чикади.
Рухий касалликларнинг клиникаси, ташхиси даволаш чораларини ва профилактикасини билиш учун умумий психопатология катта ахамиятга эга.
Умумий психопатология кабул килиш, сезга, идрок, тафаккур, хотира, диккат, акл, хиссиёт, харакат, майл, ирода, онг бузилишларни симптом ва синдромлари хакида талабалар етарли даражада билимга эга булишлари лозим.
Б) иллюзия
В) галлюцинация
Г) психосенсор бузилишлар
а) Фикрлашнинг тезлиги жихатидан бузилиши;
- фикрлашнинг тезлашиб кетиши;
- фикрлашнинг сустлашиб кетиши;
- гоялар пойгаси
б) Фикрлашнинг тузилиши жихатидан бузилиши:
- резонёрлик
- инкогеренция (фикр узилиши)
- фикр богликсизлиги
- тутруксиз фикрлаш - амбивалентлик
- вербигерапия
- персеверация
- шперрунг
- куюшкок фикр
- паралогик фикрлаш
в) фикрлашнинг мазмун жихатдан бузилиши:
- ута кимматли гоялар
- шилким (миядан кетмайдиган) фикрлар
- васваса гоялари
Б) Хотиранинг сифат жихатидан бузилишлари (хотира алданишлари) парамнезиялар:
- Конфабуляция
- Криптомнезия
- Псевдореминисценция
- Юксалиб борувчи амнезия (Рибо конуни асосида хотиранинг йуколиши)
В) Хотира бузилиши синдромлари:
- Корсаков синдроми
- Психоорганик синдром
- Аффект (Патологик аффект)
- Эйфория
- Хиссий лабиллик
- Хиссий амбивалентлик
- Апатия
- Маниакал синдром
Ирода ва унинг бузилишлари:
- Гипобулия
- Абулия
- Гипербулия
Майл ва унинг бузилишлари:
- Майлнинг патологик сусайиши
- Майлнинг патологик кучайиши
- Майлнинг айниши
- Импульсив майл айнишлари: пиромания, дромомания, клептомания, дипсомания.
Харакат бузилишлари.
Активликнинг патологик ошиши:
Харакат кузгалиш турлари:
- Маниакал кузгалиш
- Гебефреник кузгалиш
- Кататоник кузгалиш
- Галлюцинатор алахлаш
- Психопатик кузгалиш
- Истерик кузгалиш
- Психоген кузгалиш
- Эпилептик кузгалиш
Фаолликнинг патологик сусайиши:
- Ступор (кататоник, психоген, депрессив, истерик)
- Негативизм
- Субступор
а) Онг бузилишининг умумий белгилари (Ясперс буйича умумий онг хиралашуви белгилари)
б) Онг бузилишининг нопсихотик турлари ёки онгнинг кисман ёки тулик йуколиши
- Кулок битиш холати (карахтлик)
- Обнубилляция
- Сомноленция
- Сопор
- Кома
- Делирий
- Аменция
- Онейроид
- Эснинг намошшомсимон коронгилашуви синдроми ёки ковоги солинган холат: фуг, транс, амбулатор автоматизмлар, сомнамбулизм.
Талабаларни садокатга, бурчга, беморга нисбатан жавобгарлик хиссида тарбиялаш, деонтология масалаларининг мухимлигини, билимлар сифатли булишини даволаш ишларида юксак даражада масъулиятли булишга ургатиш.
т/р |
Машгулот мазмуни |
Вакти | |
|
Гурухдаги талабалар сони |
9 |
9 |
|
Машгулотнинг умумий вакти |
4 соат |
2 соат |
|
Кириш-мавзу долзарблигини асослаш |
10 д |
5 д |
|
Бошлангич даражанинг назорати |
10 д |
10 д |
|
Утган мавзу буйича талабалар билимини суров оркали бахолаш |
15 д |
10 д |
|
Билимларнинг бошлангич даражасини аниклаш учун тест вазифаларини ва интерактив усулларни куллаш. |
15 д |
10 д |
|
Хар хил умумий психопатологик симптом ва синдромлар Билан беморларни курсатиш |
30 д |
15 д |
|
Ассистент рахбарлигида талабанинг мустакил ишлаши: А) Кургазмали кулланмалар билан ишлаш Б) Тематик беморлар микрокурацияси В) Ташхисни асослаган холда клиник текширув ва асослар Г) Ассистентнинг мустакил иш якунларини чикариш
|
10 д
30 д 30 д 20 д |
10 д
10 д 10 д 5 д |
|
Янги мавзудаги уй вазифаси буйича максад, топширик ва масалаларнинг куйилиши. Якунлар чикариш. |
10 д
|
5 д
|
|
Жами: |
180 д |
90 д |
Б) Галлюцинация нима?
В) Психосенсор бузилиш турлари?
4. Тафаккур бузилиши турлари?
5. Ута кимматли гоя нима?
6. Ёпишкок фикрлар нима?
7. Васваса нима?
8. Хотира ва хотира бузилишлари нима?
9. Хотира алданишларга нималар киради?
10. Хотира бузилиш синдромларига нималар киради?
11.Хиссиёт ва хиссиёт бузилишларга нималар киради?
12. Кайфият нима?
13. Аффект нима?
14. Аффект бузилиши синдромларига нималар киради?
15. Ирода бузилиш турлари?
16. Майл ва унинг бузилишлари кандай?
17. Харакат бузилиши турлари?
18. Онг бузилишининг умумий белгилари?
19. Онг бузилишининг нопсихотик турлари?
20. Онг бузилишининг психотик турлари?
21. Делирийли онг бузилиши синдроми боскичлари.
22. Эс-хушнинг намошомсимон бузилишига нималар киради?
Б) нарсаларни алохида хусусиятларини хотирада акс эттириш
В) утмишда булиб утган вокеаларни хотирада кайта жонланиши
Г) нарса ва ходисаларни узаро мутаносибликда акс эттирилиши
Б) иллюзиялар
В) псевдогаллюцинациялар
Г) гиперстезия
Б) шархловчи галлюцинация
В) иллюзиялар
Г) дереализация
Б) фикрларнинг тезлашуви
В) харакат кузгалувчанлиги
Г) хаммаси
Д) хеч бири эмас
Б) гипестезия, иллюзиялар
В) ипохондрик тузилишдаги васваса гоялари
Г) майл ва гояларнинг иродасизлиги
Б) таъсиротсиз, кучли кузгалувчан хиссий реакция
В) таъсиротли, кузгалишсиз куринишдаги холат
Г) уз-узини билмайдиган холат
Д) узок вактли уйку
Б) депрессив синдромга
В) психоген ступор
Г) кататоник кузгалувчанлик
Д) истерик ступорга
Б) фиксацион амнезия
В) гипермнезия
Г) лакунар амнезия
Б) псевдогаллюцинация, автоматизм, ипохондрик васваса, иллюзиялар
В) вербал галлюциноз, мотор автоматизм, таъсир васвасаси, сенестопатиялар
10. Деперсонализацияга хос булмаган симптом
А) ташки таъсирот сезгиси
Б) тафаккур ва хиссиёт сусайиши
В) хис йуклиги сезгиси
Г) уз шахсини иккиланиши
Д) уз утмиши хакида унутади
А) галлюцинация организмдан ташкарида пайдо булиши
Б) узининг рухий хислари узига бегонадек туюлади
В) фикрлар ошишини сезади
Б) амнезия
В) агнозия
Г) булемия
13. Бемор саволга жавоб бермайди, хеч нарсадан хурсанд булмайди, хеч кандай вокеалар уни сикилишлардан чалгита олмайди. Келажак у учун зерикарли ва буёкларда куринади, синдром номи…
А) депрессия
Б) апатия
В) дисфория
Г) невроз
Д) эйфория
А) галлюцинация
Б) иллюзия
В) метаморфопсия
Г) гиперстезия
Д) гипестезия
Б) айрим хусусиятларнинг акс этиши
В) атроф мухитга булган муносабат
Г) бутун образнинг акс этиши
Д) акс этишнинг бузилиши
Б) атроф мухитга муносабат
В) рухий фаолиятнинг маълум бир объектга йуналтирилганлиги
Г) маълумотни кабул килмок , сакламок ва кайта тикламок
Д) бутун образ холида акс эттириш
Б) онг
Г) харакат – ирода сфераси
Б) сенестопатия
В) гипестезия
Г) метаморфопия
Б) иллюзия
В) дереализация
Г) галлюцинация
Б) вербал иллюзия
В) парейдолия
Г) конфабуляция
Д) криптомнезия
Б) ёпишкок
В) инкогеренция
Г) резонерлик
Б) уз-узини камситиш васвасаси
В) рашк васвасаси
Г) ипохондрик
Б) вербал
В) метаморфопсия
Г) аффектив
Б) фобофобия
В) нейрофобия
Г) клаустрофобия
Б) Корсаков синдроми
В) Кататоник синдром
Г) Паранойял синдром
Беморнинг қўшниси беморга маълум масофадан лазер аппарати билан унга таъсир қилишини айтади. Хар доим унга организми ичидан келадиган товушлар у миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) ходими этиб тайинлаганларини айтиб туради. Кучада юрганида кушнилар уни фикрини билиб туради ва фикрини бошкаради, хамда ғайритабиий қобилият борлигига ишониб булимда узини мусбат биотоклари билан беморларни даволашга харакат килади. Ички товушлар унга хабар беради: «Сен шу беморни даволаб биласан, даволашга кириш».
Масала 2.
Бемор касалхонада булиб туриб, хозирги вактда узини курортда дам олаётган деб хисоблайди. Ташкарида қор ёғаётган бўлса ҳам, ёз фасли деб айтади. Даволовчи хакимини исмини ва хозирги кунни эслай олмайди. Кечаги кунда бемор нима билан шуғулланганлигини сўраганда, оиласи билан балиқ овига бориб, катта кит балиғини овлаганини ва уни 6 миллион сумга сотганини айтади. Ўзини ва болаларининг ёшини нотўғри айтади. Оёкларида холсизлик ва оғрикка шикоят килади. Объектив курик вактида оёк ва қўлларининг дистал кисмида (кулкоп ва пайпок шаклида) сезгилар кескин пасайган, терисида трофик узгаришлар кузатилади.
Масала 3.
Бемор хирилдоқ товуш билан гапиради. Кечалари ухламайди. Эрталаб вактли уйғонади, бошкаларга халақит беради. Булим ишларида фаол қатнашади, лекин бошлаган ишини охиригача етказмайди. Булимда беморлар билан тез-тез жанжаллашади, хамманинг гапига аралашади, купчиликка танбех беради. Сухбат вактида узини МХХ (миллий хавфсизлик хизмати) ходими деб таништиради ва халкаро келишмовчиликларни олдини олишга кодир эканлигини айтади. Узини хизмати учун катта микдорда маош олади, 40 та тилни билади. Об-хавони бошкара олишини - ёмғир ёғишини ёки тухтатишга кобилияти борлигини айтади. Узининг тўқиган шеърини ўқийди ва ашула айтишни сурайди.
Масала 4.
Бемор булимда камгап, гамгин, тушкунликка тушган, атрофдагилар билан сухбат килмайди ва ташвишли, ишончсиз, кечалари ёмон ухлайди. Хаким билан сухбатлашганида у учун хаёт тугаганини, ялковлиги учун уни отишларини айтади. Узини текинхурликка айблайди, чунки у хеч качон давлатга фойдали иш килмаган ва давлат бокимида яшаган, овкат ейишга ва дори кабул килишга узини нолойик хисоблаб овкатдан ва доридан бош тортади.
Масала 5.
Бемор кун буйи тушакда ётиб, хаяжон, куркув билан нимагадир кулок солаяпти. Дераза оркасидан «Симмулянтни ушланг» деган эркак товуши эшитади. Беморга тушунтирилганда, у уз холатини тасдиклайди. Вакт-вакти билан куркувлар кучайиб, юкори кувватда онасини терговчилар сурок килаётганини, кичкириш билан онаси ишдан хайдалганини, оилада мехнатга лаёкатли киши колмаганини эшитилишини айтади. Уни 3 та терговчи ялков, симулянт деб сукинганини эшитади. Тусатдан тушакдан каттик кичкирик билан сакраб туриб, кулокларини кули билан беркитиб, палатадан кочиб чикмокчи булади. Анамнезидан: бир неча йил давомида спиртли ичимликларни суистеъмол килган.
Масала 6.
Бемор аёл тугиш пайтида куп қон йўқотган. Жисмонан жуда оғир. Тушак доирасидан чикмайдиган харакат безовталиги кузатилади. Атрофни англаши йуколган. Мурожаатни тушунмайди. Довдираган, вахимада такрорий максадсиз харакатлар килади: Тушагини тортади, чойшабни силайди. Фикрлари аник эмас. Нутқи бир-бирига маънавий боғланмаган сузлардан иборат.
Б) Аментив синдром
В) Депрессив синдром
Г) Психоорганик синдром
Масала 7.
Бемор куз олдида фазовий жанглар, сайёралар тўқнашуви ўтмокда. Атроф мухитни англаш икки хилда, харакатсиз, мушаклар тондек баланд. Юзида куркув аломатлари.
Б) Аменция синдром
В) Онгнинг хиралиги
Г) Онейроид
2. Психопатологик симптомлар
Збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги олий ва ўрта тиббий таълим бўйича ўҚув-услубий идораси
14 12 2014
4 стр.
Толкование сновидений, 1900), ошибочные действия (парапраксии) (Психопатология обыденной жизни, 1901) и остроумие
14 12 2014
1 стр.
Жорий йилнинг 24 июнь куни дат “Асака” банкининг 2009 йилдаги фаолияти якунларига бағишланган Акциядорларнинг Умумий йиғилиши бўлиб ўтди
25 12 2014
1 стр.
Изучению курса предшествуют следующие дисциплины: психология, педагогика, основы генетики, возрастная анатомия, физиология и гигиена, невропатологи, психопатология
11 10 2014
1 стр.
Ушбу Јонуннинг маісади аµоли ґртасида микронутриент етишмаслиги профилактикаси соµасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат
10 10 2014
1 стр.
Дала шароитида сувни оддий усулда хлорлаш, коагулянт дозасини аниқлаш, сувни зарарсизлантириш учун таблеткаларнинг яроқлилигини аниқлаш
10 10 2014
19 стр.