Туембаш авыл җирлеге башлыгы Гарипов И.Ф.нын жирлекнен 2012 елдагы эшчәнлеге турында доклады.
Хәерле көн, хөрмәтле Президиум, хөрмәтле жыелышта катнашучылар!
Узган 2012 ел Туембаш авыл жирлеге очен бик унышлы ел булды. Бик куп кулэмдэ хэм бик зур суммаларда эшлэр башкарып чыга алдык. Башлаган эшлэребезне тэмамлый алдык хэм 2013 елга да зур планнар белэн аяк бастык. Менэ шушы башкарылган эшлэр хэм планнар белэн сезне кыскача таныштырып утэм.
Туембаш авыл жирлегендэ барлыгы 227 хужалык, 730 кеше яши. Туембашта 510, Чуллыда 220 кеше. Бер яшьтэн 7 яшькэ кадэрге балалар - 42, Жирлек буенча торле уку йортларында 28 студент белем ала. Барысы 215 пенсионер, шуннан инвалидлар - 165. Хезмэт яшендэге кешелэр 392, бюджетта эшлэучелэр 65, «Тойма» хужалыгында 18, эшмэкэрлэрдэ, читкэ китеп эшлэучелэр 31. Калганнары шәхси хуҗалыклары табышына көн күрәләр.
Ике авылда да хонэрле бик тырыш халык яши. Халыкнын топ хезмэте безнен тобэктэ итек басу. Чуллы авылынын остэмэ тагын бер хонэре бар, алар кыш бетугэ кое казу эше белэн шогыльлэнэлэр. Бу хонэр бик куркыныч хэм кыйммэтле эш. Сонгы елларда жэйлэр коры килу сэбэпле Чуллы авылынын куп кенэ ир-атлары элек казыган коеларны чистартып, янасын казып Россиянен торле почмакларында эшлэп кайттылар. Жирлектэ барлыгы 100 дэн артык хужалык итек басу белэн шогыльлэнэ.
Туембашта 8 , Чуллыда 1 хужалыкта йон эшкэрту машинасы бар. Бу хужалыклар инде йонны чистартып, эшлэрлек итеп, итек басучыларга житештереп торалар. Эшлэу очен топ чимал булып йон, кислота, буяу тора, хэзер сарык малын асраучы эз булу сэбэпле, районда житештерелгэн йон элбэттэ житми, шуна курэ йонны Башкирия, Удмуртия, Казахстан якларыннан кайтарырга туры килэ. Э инде буявын Индиядэн, Кытайдан кайтаралар.
Житештерелгэн товарны урнаштыру да жирлектэ жайга салынган. Куплэп сатып алучылар Башкириядэн, Удмуртиядэн, Свердловскидан, Пермьнан килеп алып китэлэр. Жирлектэ эшмэкэрлек иту очен барлык момкинлеклэр бар. Жирлек халкы узенен эшчэнлеге, тырышлыгы аркасында бугенге кондэ бик мул, житуле тормышта яши. Яна йортлар сала, каралты курасын янарта хэм яхшы машиналарга утырып йори. Жирлек буенча 139 жинел машина, 8 йок машинасы, 11 трактор исэплэнэ.
Безнен жирлектэ ярдэмгэ мохтаж, буген балама нэрсэ ашатыйм, ничек киендереп мэктэпкэ озатыйм, оемне ничек жылытыйм икэн дигэн бер генэ гаилэ дэ юк.
Аерым зур бэла каза килгэндэ инде, андый гаилэлэргэ авыл белэн бергэлэп булышабыз. Шушы арада гына да менэ ике гаилэгэ шундый ярдэм курсэтелде. Клуб, библиотека эшчелэре ул гаилэлэргэ авылдан хэер акчасы жыеп тапшырдылар. Мондый ярдэмне халык узе телэп, жирлек эшчелэрен хэер жыярга чыгарыгыз эле, шул гаилэлэргэ ярдэм итэсе иде дип сорады.. Берсе энилэре улеп, балалар ятим калды, икенчесе читкэ Ленинград олкэсенэ эшкэ китеп, улеп калды. Улгэненэ 1 ай, менэ мэетне алып кайтып житкерергэ тиешлэр.
Авылларда буген аракы эчеп, кибет тирэсендэ эшсезлектэн интегеп, вакытларын бушка сарыф итеп, гаилэсенэ кайтып тавыш чыгарып йоруче бер генэ кеше дэ юк.
Халыкнын тормыш көнкүрешенен җитешлеге, ныклыгы нәтиҗәсе бик тырыш булуында, сәләмат тормыш алып баруында хәм яшәү өчен тиешле шартлар булуда дип саныйм.
Халык бик телэп дин тота, намазга , дини укуларга йори. Бу юнэлештэ авылыбызнын имамы Габделхай хэзрэтнен бик зур хезмэтен эйтеп утэсе килэ. Ана зур рэхмэт. Атна саен жомга намазына йозлэп ир ат килэ. Анда эчучелеккэ каршы, эти-эни, балалар хакы, нэрсэ хэлэл, нэрсэ хэрам хэм башка юнэлешлэр буенча бик эчтэлекле вэгазьлэр укыла. Авылда эчучелекнен тамырдан корып килуен, хэм инде тэртип урнашуны халыкнын дин тотуыннан курэм.
Авыл халкы эштэн сон кунелле итеп ял итэ дэ белэ. Чангыда йорилэр, мәктәпнен боз мәйданчыгында коньки шуалар, хоккей уйныйлар, район узэгенэ торле кружокларга йорилэр. 24 кеше бассейнга, 6 кеше Ялкын спорт комплексына каратэга, 9 кеше хоккей кружогына йори. Жирлектэ ел саен спонсор “Тойма” хужалыгы ярдэме белэн кышкы Спартакиада уткэрелэ. Узган ел Чуллыда утте, быел Туембашта уткэрергэ жыенабыз. Бик куп спорт ярышлары кертергэ уйлап торабыз. Шулай ук чэй остэле, коймак, плаулар белэн уткэрергэ планлаштырабыз. Хэм кичкэ клубка яхшы спектакль чакырырга уйлыйбыз.
Эле шулай да шәхси хуҗалыкларда мал асрауда төп хөнәр булып кала. Җирлектә 218 баш мөгезле эре терлек исәпләнә, шунын 79 ы савым сыер. Ләкин бу әле күп түгел, 100 хуҗалыкка исәпләгәндә 35 гына сыер туры килә. Э бу сан мэсэлэн Кукшел жирлегендэ 100 хужалыкка 73. 2013 елнын 1 январенэ мал санын исэпкэ алу нэтижэлэре буенча жирлектэ ин куп мал асраучы булып үземнен хужалык исэплэнде. ( Кемдер яздырмыйча калгандыр яки мал сатып алгандыр, жирлек Советына хэбэр итегез, Сабантуйда елдагыча ин куп мал асраучыларны зурлап булэклэр тапшырабыз.)
8 хуҗалыкта 100 баш умарта корты үрчетелә.
2012 елнын 1 кварталында Мотыгуллина Рэмзия хужалыгы 5000 баш чеби сыйдырышлы гаилэ фермасы тозеп эшли башлады. Ике этажлы 100 кв м лы бина тозелде, электр яктылыгы, жылыту системасы койлэнгэн, су уткэрелгэн. 2013 елда 10000 баш чеби устереп сатарга планлаштыралар хэм инде хокумэт тарафыннан бирелэ торган 450 мен сум субсидиянен 200 мен сумын бирелде, 250 мен сумын аласылары бар. Эшлим дигэн кешегэ хокумэтебез дэ булыша бит. Менэ 2012 елда авыл хужалыгын кутэру очен 8 гаилэ кредит алды, (1млн 750 мен сумлык). ЛПХ кредиты бирелэ башлаганнан бирле 58гаилэ бу кредиттан файдаланды (Барысы 12 млн 367 мен сум). Яна каралты кура, мал, трактор алдылар.
Жирлектэ чисталыкны тоту топ эшлэрнен берсе булып тора. Сонгы елларда бу олкэдэ без бик ныклап эш алып барабыз. Бер жирлек башлыгы гына буген чисталыкны куздэ тотып бетерэ алмый. Шуна курэ бу олкэдэ барыбыз бергэлэп тырышасы була. Авылыбыз чиста матур булса кайткан киткэн кеше алдында узебезгэ кунелле. Сонгы вакытта куреп торабыз бик куп телеведениелэрдэн, куп кенэ газеталардан хэбэрчелэр килделэр. Болар инде авылнын ныклыгын, халыкнын мул тормышта яшэвен чагылдырдылар. Бу тэртипне инде алга таба да тотасы иде. Инде бу эшлэрнен нэтижэседэ булды. 2012 елда безнен жирлек авыл жирлеклэре арасында авылларнын чисталыгы хэм тозеклеге буенча 1 урынны алдык хэм район Сабантуенда булэк тапшырылды.
2006 елда жирлектэ «Тойма» хужалыгы оешып эшли башлады, Башта Туембаш авылынын 211 пае белэн генэ эш башлаганнар иде. Хэзер жирлекнен ботен пай жирлэре оформить ителеп, договор нигезендэ «Тойма» хужалыгына арендага бирелде. Договорда каралган 2 ц ашлык, 10 сот печэн, 2 рулон саламны пай хужаларына алып бируне узем башлап йорим, бу продукцияне халыкка басуга чыгып, секретарь белэн узебез олэшэбез. Тойма хужалыгы барлык пай белэн бэйле салымнарын да узе тули. Кыш коне 2 авылнын юлларын ачу да «Тойма» хужалыгы коче белэн башкарыла. Хэр кечкенэ тыкрыкка кадэр кардан чистартылып торыла. Шулай ук ботен бэйрэмнэр Сабантуй, Жину бэйрэмнэре, Яна ел, барлык кичэлэр «Тойма» хужалыгы ярдэме белэн уткэрелэ. Шулай УК учреждениеларга да ярдэм итеп торалар. Чуллы авылы клубына насос алып куйдылар, утларын карарга булыштылар.
Ришат Гиниятуллин Чуллы клубына эскэмиялэр ясатып бирде.
Эшлэгэн эшлэргэ килгэндэ, соңгы елларда безнең җирлеккә район тарафыннан да бик куп ярдәм күрсәтелде:
- ин зур эш булып Туембаш авылына су жибэру булды. Бу эш бик тиз арада эшлэнде. Ике жэй эчендэ эш бетердек. 9 кмга якын торба салынды, 16 пожарный гидрант куелды , 2 яна башня утыртылды, 2 метр биеклектэ 60х60 койма тотылды хэм жылытылган заманча оборудование белэн будка куелды. Су уткэрунен проект бәясе 10 млн. 600 мен сумлык булды.
- Чуллы белэн ике арада плотина төзелде , узган ел Арчадан балыклар алып кайтып жибэрелде. Бу инде жирлекнен бик зур жихазы халыкка балык тоту, ял иту урыны булыр дип калабыз. Монда шулай ук пожарный гидрант куелды. Плотинанын - проект бәясе 9 млн. 800 мең сумлык
- Туембаш авылында ярты ел эчендэ мэдрэсэ тозелеп эшли башлады. Монын барлык расходларын авыл халкы кутэрде хэм инде Тойма хужалыгы да акчалата ярдэм курсэтте. Тозелеш бэясе 700 мен сумга тоште. Монын эшчелэре дэ , проектировщиклар да узебезнен авылдашлар булды. Хэзерге вакытта 9 сыйныфка буленеп ир-атлар, хатын-кызлар, балалар башлангыч дини белем алалар. Барысы 92 укучы укый. 5 мөгаллим укыта.
- Туембаш авылында 2 км ут баганалары хэм чыбыклар алышынды.
- соңгы елларда юлга да игтибар бик куп бирелде. Хэзер 4 км га якын таш жэелгэн юллар бар. Узган ел 300 м жиргэ таш жэелде. Бу Саба ПМКсы ярдэме белэн шул урамда яшэуче кешелэрдэн акча жыеп арзан гына бэягэ эшлэнде.
- Яна тозелгэн плотина тирэсенэ 35 га җиргә Саба урман хужалыгы ярдэме белэн агач утыртылды,
- ике авыл арасына яна купер тозелде, монарчы яз саен купер китэ иде. Узган ел бу проблемадан котылдык.
- расширение жирен оформить иту буенча да зур эш эшлэнде. Бу эш бик мэшэкатьле, озакка сузылды, барыбер Казанга йореп оформить итеп бетерелде. Ул урамга су кертеп куйдык, язга ут сузарга жыенабыз. Хэм ой салырга телэучелэргэ пужым бирергэ жыенабыз.
- Чуллы авылы халкыннан жирлеккэ остановка кую турында морэжэгать булды, бу эштэ эшлэнде, остановка алынып куелды.
Хәр эштә авыл халкы да бик актив ярдәм итә, эш берлектә эшләнә. Су керткәндә дә, юл ремонты вакытында хәрвакыт эшкә булыштылар, эшчеләргә чиратлап үз өйләрендә җылы ризыгын әзерләп ашаттылар. Шулай ук бәйрәмнәр оештырганда да, авыр вакытта да ярдәмләшеп яшибез хэм эшлибез.
2013 елга планнар:
- Ин зур планыбыз инде Туембаш мэктэбенэ ремонт ясау хэм инде 2 авылга бер детсад турында суз алып барабыз,
- Чуллы авылына Туембашныкы кебек су уткэрергэ жыенабыз, анын буенча эшлэр башланды, район башлыгы исеменнэн министрлыкка хатлар жибэрелде, программага керу турында эш алып барабыз.
- Чуллы авылын метереологический стануция куярга жыенабыз, бугенге кондэ жирлэрен оформить иту остендэ эшлибез
- Туембаш авылындагы иске плотинага ремонт ясарга жыенабыз, бу эш планга керде, 1 млн 115 менлек эш башкарылачак,
- елгаларны ныгыту
- барып чыкса модульный ФАП тозу программасына керергэ дэ жыенабыз.
Хормэтле авылдашлар! Жирлектэ 2012 елда бик зур кулэмдэ эшлэр башкарылды. Элбэттэ бу эшлэр барысы да район башлыгынын хэер фатихасы хэм ярдэме белэн эшлэнелде . Алга таба да кургэнегезчэ планнарыбыз бик зурдан, бик зур эшлэр эшлэргэ жыенабыз. Рауиль Шайдаулятович, Сезнен ярдэмнэн башка бу эшлэрнен берсендэ эшлэп булмый, алга таба да Сезнен ярдэмне тоеп, бу эшлэрне башкарып чыгарбыз дип ышанып калабыз.