Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Дәрігерге дейінгі дайындық кафедрасы

ДӘРІС
Тақырыбы: Кіріспе.Геронтология мен гериатрия туралы түсінік. Қартаю кезеңдері. Гериатриялық фармакотерапия негіздері.

Мамандық: мейірбике ісі

Шифр: 051101

Пән: Геронтология, гериатрия

Курс: 3

Құрастырған: проф. Молотов-Лучанский В.Б.

ҚАРАҒАНДЫ

2010

Тақырыбы: Кіріспе.Геронтология мен гериатрия туралы түсінік. Қартаю кезеңдері. Гериатриялық фармакотерапия негіздері.
Дәріс мақсаты: студенттерді коммуникативті үрдіс пен фармацевтің коммуникативті компетенттілігітуралы сұрақтармен таныстыру.

Тезисы
Соңғы 160 жылда әлеуметтік дамыған елдерде орташа өмір жасы жылына 3 айға ұзаруда. БҰҰ есептеуі бойынша 60 жастан жоғары адамдар саны 2025 жылы 1 млрд қа өспекші. Біздің елімізде қарттар мен ұзақжасаушылар 5%ке жетеді.

Геронтология (греч. geron, geront(os) – қарт logos ғылым) – тірі жандыларды , соның ішінде адамдарда қартаю заңдылықтарнын зерттейтін ғылым. И. И. Мечниковым в 1903 г ұсынған. Қазіргі геронтология – пәнаралық ғылым, оның құрамына қартаю биологиясы , клиникалық геронтология , геронтопсихология және әлеуметтік геронтология кіреді. «гериатрия» термнін 1909 жылы. Американдық дәрігер И. Л. Нашер енгізді. В 1914 жылы ол АҚШ та «Гериатрия: болезни пожилого возраста и их лечение» кітабын шығарды. .
Қартаю биологиясы – ағзаның алғшқы қартаю механизмдерін , факторларын, зерттейді. Клиникалық геронтология есептері қазіргі медицинаның динамикалық дамыған бөлігі болып табылады, қарт адамның физиологиялық және патофизиологиялық өзгерістерін ағымын, ауруларын оның емін қарастырады. геронтопсихологияның алдындағы есептері қарт адамдардың мінез құлық және психикасының ерекшеліктерін зерттеу болып табылады. Социальнді гигиена (герогигиены) – қартадамға қоршаған ортаның әсерін , қартаюына өмір ұзақтығына әсерін зерттейді.

2. Қартаюды сипаттайтын терминдер ортақ мәмлеге келмеген, дәл емес. Ағылшын тілді әдебиеттерде екі термин– aging и senescence,екуі де орыс тілінде қартаю болып аударылады. Осы кезге дейін даулы болып келген жай ол аурусыз қартаю мен қартаюдың түрлі аурулармен рак, жүрек-тамыр ауруы, остеопороз, остеоартрит, қантты диабет, нейродегенеративті аурулар (Альцгеймер ауруы, Паркинсон ауруы т.б) қатар жүруін зерттеу. Осы сұрақты шешуде Балтимордық лонгитудинальді проект қартаю бойынша бақылаулар жасап келді. (Baltimore Longitudinal Study on Aging, BCLA) АҚШ қартаю институтында ретті түрде дені сау адамдармен салыстырмалы түрде жұмыс жүргізілуде.

Биологиялық жасты анықтауда «қартаю сатысын» бірнеше биохимиялық, физиологиялық немесе физикалық көрсеткіштер, тесттер қолданылады. Бұл кездегі толқулар биологиялық, хронологиялық жасты анықтайтын универсальді тесттардың жоқтығынакеліп сүйенеді. . BCLA ның негізгі бақылауында көптеген көрсеткіштер секірмей біртіндеп өскен.

Ауру ассоциясының екі типін қартаюмен байланысты (aging–dependent), жене аурумен жасқа байланысты (age–dependent) ажыратады. Кейбір генетикалық аурулар (болезнь Хантингтона),жасқа байланысты ауру болып табылады. Кейбір кезде қалыпты қартаю да кейбір аурулардың дамуына себеп бола алады. Қартаю биомаркерлары даерте қартаю мен қартаюдың тездеуін анықтау құралы боладыжәне ерте қартаюдың алдын алуға көмектеседі.Биологиялық жас онтогенездің ағзаның мүмкіндіктері мен алдағы мүмкін болатын өлімді анықтай алатын биологиялық мүмкіндік кезеңі. Ерте қартаюға генетикалық (эндогенными) факторлармен (экзогенді) факторамен, кәсіптік зияндылықтармен (химиялық, токсикалық, канцерогендер, ионды радиация, электромагнитті алаң низкой частоты (50 Гц), ауыр жұмыс, экологиялық факторлар , зиянды әдеттер әсер етеді.

3. Геронтологияның негізгі сұрақтарының бірі генетикалық факторларды зерттеу. Жануарларды әртүрлі жағдайда зерттеу бұл сұрақты шешуге көмектеседі. Бұл өзгерістер өмір сүрушілер арасында 1 миллион арасында өмір сүру ұзақтығына байланысты өзгереді. на Земле и от 10 до 50 раз внутри групп с одинаковым уровнем организации. Сүт қоректілер ішінде ұзақ өмір сүруші кит болып отыр. Олар 200 жылға дейін өмір сүреді. Сонымен қатар бір түр ішінде өмір ұзақтығын өзгеруі кездеседі. Адамның өмір ұзақтығын зерттеу үшін оның жанұясындағы бір адаммен салыстырмалы түрде қоршаған орта әсерін ескере келе зерттеу жүргізіледі.

4.Бүгінгі күнде адам жасын ұзарту профилактикалық медицинада денсаулық қорғауда қол жетпейтін жетістік болып отырТЕз арада даму барысында қоршаған ортаның ластануы ағзаға кері әсер етуде. Бұл сұрақты шешу қоршаған ортаның ластануын азайту көп экономкалық шығын талап етеді. « сау қартаю» ды іске асыру үшін БҰҰ эксперттері негізгі приоритет мәселеерін қарастыруда. Жастық гормональды жағдайларды реттейтін гормональды–метаболиттік және иммунологиялық мәселелерқартаюды бәсеңдетуге геропротекторлы және ісікке қарсы әсер етеді Осылардың ішінде жүйелі түрде қалқанша без препараттары эпиталамин мен эпиталон, және де тамақтанудың органикалық қуаттылығы (антидиабеттік бигуанидтер, қант ауыстырғыштары, анорексанттар)қолданылады. Зақымдаушы факторларға әсер ететін агенттер (антиоксиданттар, антимутагендер, энтеросорбенттер), ісік ауруларыныңалдын алушы, ерте қартаюды төмендететін, қоршаған отаның зиянын азайтатын заттар. Дәлелденген геропротекторларларға витамин (Е, С), микроэлементтер (Zn, Se), биогенные стимуляторлар (плацента препараттарын), адаптогендерді (эленутеракокк, зеленый чай), липотропты заттарды (статиндер, фибраттар), нейротропты заттарды, пептидті биорегуляторларды цитомединдерді, сүйек миының клеткаларыжатады.

Сонымен, қазіргі медицина арнаулы гериатртялық заттарды ұсынады. Олар қартаю процесін баюлатуға әсер етеді. Өмір сүруді ұзартып, орташа өмір жасын (110-120) ға жеткізуде жұмыс атқаруда.

Иллюстративті материал

Слайд-презентация Power Point жүйесінде

Әдебиеттер:

1. С. А. Филатова. «Геронтология».-Ростов-на-Дону, Феникс, 2005.

2. Ж. Е. Турчина. «Сестринское дело в гериатрии».

3. А. Б. Погодина, А. Х. Газимов. «Основы геронтологии и гериатрии».-Ростов-на-Дону, Феникс, 2007.

4. Актуальные вопросы геронтологии и гериатрии / Под редакцией Л. И. Кательницкой.- Ростов-на-Дону, 2000.