N 1-карточка-тапсырма

1. Дифференциал кәмегiмен доңғалағтардың екеуiнiң екi бәлек бiр орында айналуын ғалай болдырмауға болатынын тңсiндiрiп берiңiз.

2. Егер трактор доңғалағы бiр орында айналмаса, двигательдiң бҢраушы моментi дифференциалға берiле ме? Осындай сәтте фрикциалығ муфта дискiлер ғандай жағдайда болады?

3. Алдыңғы доңғалағтардың колеясын ғалай реттеуге болады? Реттеу жолын жасаңыз.

N 2-карточка-тапсырма

1. Дифференциалды блоктау механизмiнiң ғызметiн тңсiндiрiп берiңiз.

2. Қандай тракторлардың артғы белдiгi берiлiс ғорабымен ортағ корпуста орналасған?

3. Соңғы берiлiс пен алдыңғы доңғалағ осiнiң калпын әзгерте отырып, трактордың жәндеу тңрлерiн ғарастырыңыз.

1-тапсырманың мазмҢны және орындалу жңйесi

Тағырыбы: ДТ-75 МВ тракторының жетекшi белдiгi.

1. Трансмиссия корпустарының бекiтiлуiн ғараңыз. Плакаттан, берiлiс ғорабының екiншi бiлiгiнен жетекшi доңғалағтарға (жҢлдызшаларға) айналмалы ғозғалыстың ғалай берiлетiнiне назар аударыңыз. Детальдардың аттарын бiлiп алыңыз.

8-сурет. ДТ 75МВ тракторынын жетекшi белдiгi

Монтажды болттар кәмегiмен стаканды (24) кңн шестерняларымен ғоса престеп шығарыңыз. Кәтергiштi пайдалана отырып, корпустан планетарлығ механизмдi шығарып алыңыз.

3. Жетектегi конусты шестерняның (26) бекiтiлуiн ғараңыз. Болттарды босатып, оның реттеуiш тәсемдерiн алыңыз, ғҢрылысымен танысып, орнына ғайта салыңыз.

4. Планетарлығ механизм детальдарының ғҢрылысын ғарап, оның жҢмыс iстеу әрекетiмен танысыңыз. Трактор тңзу бағытта жңрген кезiнде немесе бҢрылу уағытында оның ғалай әрекет ететiнiне кәңiл аударыңыз. Оғулығтың 183-бетiн ғараңыз, 108-суретке назар салыңыз.

5. Жетекшi мен сателлитердi жиып алып, тәждi шестерня барабанына орнатыңыз да, подшипниктi престеп кiргiзiңiз.

6. Планетарлығ механизмдi орнатыңыз, оны корпусға оңай тңсiру ңшiн монтажды стаканды пайдаланыңыз.

7. Планетарлығ механизмнiң және конусты шестернялардың ғалай майланатынын кәрiңiз. Нығыздағыштардың (38) ғҢрылысымен танысып, оларды кңн шестерняларының кңпшегiне кигiзiңiз.

8. Тежеуiш детальдарының ғҢрылысымен, әрекет ету приципiмен танысыңыз. Оғулығтың 182 және 183 беттерiн оғыңыз. Детальдардың аттарын есiңiзге сағтаңыз.

9. Тежеуiш ленталарын шкивтерге кигiзiп, олардың реттеуiш гайкаларын (7 және 8) тартыңыз.

10. Соңғы берiлiстiң ғҢрылысымен танысыңыз. Оның бекiлген жерiне назар аудара отырып, артғы белдiктiң корпусынан ғалай босатуға болатынын ойлаңыз.

11. Шкивтердi (5) тежеуiш ленталарымен бiрге соңғы берiлiстiң шестернялары (36) мен бiлiктерiн (37) орнатыңыз. Шестерня кңпшектерiне олардың нығыздағыштарын кигiзiңiз.

12. Реттеуiш гайкаларды (7 және 8) 5... 6 обортға босатыңыз да, реттеуiш гайкалар люктерге кiретiндей етiп, тежеуiш ленталарын жайыңыз. Болттарды диагоналды әдiспен тартып, кронштейндердi бекiтiңiз.

13. Тежеуiш жетегiнiң механизмдерiн жалғастырып, артғы белдiк пен соңғы берiлiстiң басға детальдарын орнына ғойыңыз.

14. Кңн шестерняларының тежеуiштерiнiң реттеу әдiсiмен танысыңыз (оғулығтың 184-бетiне ғараңыз).

15. Тоғтап тҢру тежеуiшiнiң реттеу жолдарымен танысыңыз (оғулығтың 184-бетiндегi 109-суретке ғарай отырып жасаңыз).

Бағылау сҢрағтары. 1. ДТ-75М.В тракторының жетекшi белдiгi ғандай механизмдерден тҢрады? 2. Дифференциал не ңшiн керек? 3. ДТ-75МВ тракторының планетарлығ механизмiнiң жҢмысын тңсiндiрiңiз? 4. Жетекшi белдiктердiң ғандай ағауларын бiлесiз? 5. Артғы белдiк механизмдерiнiң iстен шығуын болдырмау мағсатында ғандай ереженi сағтаған жән? 6. Трактор тңзу бағытта жңргенде және ол бҢрылғанда дифференциалдың жҢмыс iстеу принципiн айтып берiңiз? 7. Планетарлығ бҢрылыс механизьмiнiң бҢрылыс муфталарынан ғандай артығшылығтары бар?

VI. Цикл бойынша лабораториялығ-практикалығ сабағтардың жоспары

Тағырыбы: Автомобильдер трансмиссиясы. Гидравликалығ және пневматикалығ тежеуiш жңйелерi.

Сабағтың мағсаты: Автомобильдердiң iлiнiсiн, берiлiс ғорабын және артғы белдiктерiн бәлшектеу, жинау және реттеу жолдарын оғушыларға ңйрету. ЗИЛ-130 автомобилiнiң және Т-150К, К-7Н тракторларының пневматикалығ жетектi тежеуiш жңйелерiмен таныстыру.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ жҢмыс.

Берiлетiн уағыт — 30 сағат.

Звенолар саны — 10

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: ГАЗ-53А автомобилiнiң трансмиссиясы.

2-тапсырма: ЗИЛ-130 автомобилiнiң трансмиссиясы.

3-тапсырма: КамАЗ-5320 автомобилiнiң трансмиссиясы.

4-тапсырма: ГАЗ-53А автомобилiнiң тежеуiш жңйесi.

5-тапсырма: ЗИЛ-130 автомобилiнiң пневматикалығ тежеуiш жңйесi.

6-тапсырма: Т-150К тракторының пневматикалығ тежеуiш жңйесi.

7-тапсырма: К-701 тракторының пневматикалығ жетеуiш жңйесi.

8-тапсырма: КамАЗ автомобилiнiң тежеуiш жңйесi.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары:

—монтаж жасауға арналған столдар;

—ғысғыштары бар вестактар;

—ПИМ-1516 инструменттер наборы;

—монтажды орналасған ГАЗ-53А автомобилi;

— арнаулы стендке орналасған ЗМЗ-53 двигателi (iлiнiсi, берiлiс ғорабымен бiрге);

— стендке орналасған артғы белдiктер;

— ЗМЗ-53 двигателiнiң маховигi;

— берiлiс ғораптарын бәлшектеп жинауға арналған стенд;

— iлiнiстiң ажырату рычагтарын орналастыруға арналған шаблон;

— берiлiс ғораптарын бәлшектеуге арналған әмбебап съемник;

— диаметрi 8 мм резинкалы шарик;

— iлiнiсi және берiлiс ғорабымен бiрге ғҢрастырылған монтажды орналасған ЗИЛ-130 двигателi;

— редукторы ажыратылған ЗИЛ-130 двигателiнiң артғы белдiгi;

— ЗИЛ-130 двигателiнiң маховикке жалғасған iлiнiсi, берiлiс корабының алғашғы бiлiгi, тәртiншi бiлiктiң жетек шестернясы, IV және V берiлiстiң синхронизаторы;

— КамАЗ-740 двигателi (iлiнiс корпусы және берiлiс ғорабымен бiрге);

— жетекшiбелдiктер (стендтерге орналасған);

— ГАЗ-53А және ЗИЛ-130 автомобильдерiнiң тежеуiш жңйелерiнiң механизмдерi;

— тежеуiш колодкаларын алып-салуға арналған ғҢрылғылар;

— монтажды орналасған Т-150, К-701 тракторлары, КамАЗ-5320 автомобилi;

— автомобильдер мен тракторлардың доңғалағты тежеуiштерiнiң детальдары;

— компрессорды бәлшектеп-жинауға арналған ОПР-647 стендi;

— ПИМ-1928 съемниктерi комплектiсi;

— ГАРО съемнигi (компрессордың поршень саусағтарын алуға арналған);

— 2494 ғңрылғысы (поршеньдi саусағтарымен бiрге компрессор цилиндрiне салу ңшiн);

— динамометрлiк кiлт;

— пинцеттер, шуптар;

— плакаттар, оғулығтар, технологиялығ-нҢсғау карталары, карточка-тапсырмалар.

Методикалығ нҢсғаулар. Сабағ барысында оғушыларға автомобильдердiң трансмиссиясының агрегаттары мен детальдарының бәлшектеу, жинау жҢмыстарының ерекшелiктерiмен таныстыру ғажет. Әсiресе, бәлшектеу-жинау жҢмыстарын орындау ңшiн техника ғауiпсiздiгi ережелерiн еске салуды Ңмытпау керек. ЖҢмыс барысында ғолданылатын съемниктер мен ғҢрылғылардың пайдалану әдiстерiн кәрсеткен дҢрыс.

Берiлiс ғораптарын (ГАЗ-53А және ЗИЛ-130 автомобильдерiнiң) оғып, ңйрену жҢмысын Ңйымдастыру барысында олардың синхронизаторларының жҢмысын оғушыларға толығ тңсiндiрiп берген жән. Себебi бҢл материал кңрделi, тңсiндiрудi оңайлату ңшiн синхронизаторлардың әр тңрлi кезеңдердегi жҢмысын жеке схемалар жасап кәрсету арғылы жңргiзуге болады.

ГАЗ-53А автомобилiнiң тежеуiштерiнiң гидровакуумды кңшейткiшi жетектерiнiң жҢмысы да кңрделi болғандығтан, бҢл материалды да тңсiндiре отырып, оғушылардың дербес жҢмысын дҢрыс Ңйымдастыру ғажет.

Гидровакуумды кңшейткiштiң жҢмысын дҢрыс оғып-ңйрену ңшiн екi плакатты ғатар пайдаланған жән, оның бiрiнде тежеуiш педалының басылу сетiндегi кңшейткiш әрекетi кәрсетiлсе, екiншiсiнде — педальдың алыну сәтiндегi әрекетi кәрсетiлгенi дҢрыс.

Автомобильдердiң трансмиссия жңйелерiнiң детальдары мен механизмдерiмен толығ танысу ңшiн, олардың ғҢрылыстары кәрсетiлген альбомдарды пайдалануға болады.

МҢғалiм лабораториялығ-практикалығ жҢмыстардың тиiмдi әтуiн ғамтамасыз ету ңшiн автомобильдердiң трансмиссиямен тежеуiш механизмдерiнiң толығ комплектiлi болуын тексеруi керек. Әсiресе, сабағ барысында жоғалып кететiн детальдардың бар-жоғтығына назар аудару ғажет. Мысалы, ЗИЛ-130 двигателi компрессорының енгiзу және шығару клапандарының, плунжерлерi мен штоктарының, кңйентелерiнiң бар-жоғтығын алдын ала тексерiп алған дҢрыс.

ГАЗ-53А автомобилiнiң тежеуiш жңйесiнiң детальдарын дҢрыс дайындау ңшiн бас тежеуiш цилиндрiн бәлшектеп, ондағы енгiзу және шығару клапандары, серiппелерi, пластикалығ клапандардың орнында екенiне, поршеннiң нығыздауыш манжеталарының ағауларының жоғтығына назар аударған жән.

Гидровакуумдығ кңшейткiштiң вакуумды және ауа клапандарының бар екенiн, вакуум камерасының диафрагмасы мен басғару клапанының орнында екенiн тексеру.

Автомобильдердiң iлiнiсiн жҢмысға әзiрлеу барысында, олардың басғыш серiппелерiнiң, ажыратғыш рычагтардың саусағтары мен реттеуiш гайкаларының тңгел екенiн де тексерiп алған дҢрыс. Берiлiс ғораптарының ауыстыру механизмдерiнiң комплектiлiгiне де кәңiл аударған абзал.

Артғы белдiктердiң комплектiлiгiн тексере отырып, олардың басты берiлiстерiнiң жетекшi, шестернялары бiлiктерiнiң подшипниктерiнiң реттеуiш тәсемдерiнiң, сателлиттердiң тiрек шайбаларының орындарында екенiн ғарап шыру керек.

ЗИЛ-130 автомобилiнiң берiлiс ғорабын бәлшектеу ңшiн оның ғол тежеуiшiн шығарып алу керек. Ол ңшiн жетектегi бiлiктiң фланецiн бекiтетiн гайканы бҢрап алады да, жалпағ шайбаны және фланецтi барабанымен ғоса шығарады. Қолодка серiппелерiн босатып, серiппелi шайбалары бар болттарды арытып алады. Тежеуiштiң жетек рычагы мен вилка тягасын ғосатын саусағты шплинтiнен босатып, шығарады.

ЗИЛ-130 автомобилiнiң кардан берiлiсiн шығару ңшiн артғы бiлiк вилкасының фланецiн артғы белдiктiң басты берiлiсiнiң жетекшi бiлiгi фланецiне бекiтетiн гайканы арытады да, шайбаларын шығарып, фланец тесiктерiнен болттарды шығарады. Кардан бiлiгiн Ңстап тҢрып, аздап алға жылжытады да, оның артғы шетiн жерге тңсiредi. Аралығ тiректi рамаға бекiтетiн болттарды ағытып, алдыңғы вилканың фланецке бекiтетiн болттарын босатады да, кардан берiлiсiн автомобильден шығарады. Оны бәлшектеу ңшiн монтажды столға орналастыру ғажет. Карданды бәлшектеуден бҢрын оғушыларға, оның балансировкасын бҢзып алмау ңшiн, шлицаның соңы мен втулканың, вилкалар, фланецтердiң әзара орналасуын бояу арғылы белгiлеу керектiгiн ескерту керек.

Қардан берiлiсiн бәлшектеп, толығ танысып алған соң оны ғҢрастырады. Жиылған карданды автомобильге ғайта орнату керек. Ол ңшiн кардан бiлiгiнiң артғы жағын басты берiлiстiң жетекшi бiлiгiнiң фланецiне, болттарын тартпай жалғайды. Берiлiстi кәтерiп, аралығ тiректi рамаға бекiткен соң, болттарды ғатайтады.

ЗИЛ-130 автомобилiнiң артғы белдiгiн бәлшектеу ңшiн арнаулы стендтi (моделi 689—00—00) пайдаланған дҢрыс. Егер ол лабораторияда болмаса артғы белдiктi тiреуге орнатып алып, бәлшектеуге болады.

Артғы белдiктiң редукторын да бәлшектеп, оның детальдарымен толығ танысуды кәздеген дҢрыс. Редукторды, әдетте, слесарь верстагында бәлшектейдi. Подшипниктер картерiн бекiтетiн болттарды босатып, балғамен ағырындап Ңру арғылы, жетекшi шестерняның бiлiгiн картерiмен ғоса шығарып алу керек. Реттеуiш тәсемдерiн алып, оғушыларға оның ғызметiн тңсiндiрiп берулерiн талап етуге болады.

Артғы белдiктiң детальдарының ғҢрылысымен толығ танысып болған соң, оны ғайта ғҢрастыру жҢмыстарын Ңйымдастыру ғажет. Жинау барысында артғы белдiк редукторының конусты жетекшi шестернясы бiлiгiнiң подшипниктерiнiң тартылуын реттеудi оғушыларға ңйрету керек. Реттеу жҢмысының ғажет екенiн бiлу ңшiн фланец гайкасын барынша бҢрап, жетекшi шестерня бiлiгiнiң айналуын тексеруге болады. Егер ол оңай айналмаса, бiлiктiң осьтiк ауытғуы байғалса, подшипниктердi реттеу ғажет. Оғушыларға подшипниктiң тартылуын реттеуге ғажет тәсенiштердi кәрсетiп, оның ғалай реттелетiнiн сҢрауға болады.

Автомобильдердiң iлiнiстерiнiң ғҢрылысын оғуға кәп кәңiл бәлген дҢрыс. Оғушылардан сабағ барысында, двигательдiң иiндi бiлiгiнен берiлiс ғорабының жетекшi бiлiгiне айналыстың ғалай баратынын тңсiндiрiп берулерiн талап етуге болады. Iлiнiс педалының толығ жылжымын реттеуден бҢрын ажырату муфтасы мен ажыратғыш рычагтар арасындағы саңылаудың не ңшiн ғажет екенiн, ал саңылау болмаса ғандай жағдай болатынын, оғушылардың әздерiнен тңсiндiрудi талап ету.

Берiлiс ғораптарының ғҢрылысын оғып-ңйрену ңшiн оларды толығ бәлшектеп алып, плакаттарды, оғулығтар мен нҢсғау карталарын пайдалануға болады, ал олардың әрекет ету принципiмен жиналған кңйiнде танысған ғолайлы. Берiлiс ғораптарын жинап болған соң, олардың ғағпағтарын ашып, шестерняларын жылжыту арғылы, тңрлi берiлiстер ғозғалысының комбинациясын жасауға болады.

Қарточка-тапсырмалар ңлгiсi

1. ЗИЛ-130 және ГАЗ-53А автомобильдерiнiң берiлiс ғораптарының екiншi бiлiктерiнiң шлицалығ шетiнде не бар?

2. Олардың спидометрлерiне берiлiс ғалай келедi?

3. Берiлiс ғораптарының шестернялары ғалай майланады? Олардың май ғҢятын, тексеретiн және арызатын жерлерiн кәрсетiңiз.

4. Қандай берiлiстерде синхронизаторлар бар? Олардың ғызметiн тңсiндiрiп берiңiз.

N 2-карточка-тапсырма

1. Автомобильдердiң кардан берiлiсi ғандай ғызмет атғарады?

2. Кардан берiлiсiнiң балансировкасын ғалай тңсiнесiз? Ол бҢзылса не болады?

3. Дифференциалдың әрекет ету принципiн тңсiндiрiп берiңiз.

4. Сателлиттер ғандай жағдайда әр тңрлi жылдамдығпен айналады?

I. Тапсырманың мазмҢны және орындалу жңйесi.

Тағырыбы: ГАЗ-53А автомобилiнiң трансмиссиясы.

Автомобильден iлiнiстiң, берiлiс ғорабының және артғы белдiктiң орналасған жерiне ғарап, олардың бекiтiлу әдiстерiне назар салыныңыз. Плакат кәмегiмен, двигательден жетекшi доңғалағтарға айналмалы ғозғалыстың ғалай берiлетiнiне назар аударып, ол детальдардың аттарын бiлiп алыңыз.

1. Iлiнiстiң ғҢрылысын оғып, ңйренiңiз.

1.1. Iлiнiстiң ажырату вилкасын, май сауытын және iлiнiс корпусының желдеткiш люгiн алыңыз. Қозғалысты ауыстыру рычагын шығарыңыз, ол ңшiн резинкалы калпағты алып, рычагын тәмен басыңыз да, бекiткiш ғалпағты сағат тiлiне ғарсы бҢрай отырып, рычагты шығарыңыз. Жоғарғы ғағпағтың болттарына скоба бекiтiп, кәтергiш кәмегiмен, берiлiс ғорабын iлiнiс корпусынан ажыратыңыз да, бәлшектеп-жинауға арналған стендке орнатыңыз.

1.2. Iлiнiс дискiлерiн алыңыз: iлiнiс корпусының тәменгi бәлiгiн ажыратып, иiндi бiлiктi бiрнеше рет айналдыра отырып, iлiнiс кожухын бекiтетiн болттарды бҢрап шығарыңыз; жетектегi дискiнi жоғары жылжытып, кожухты тәмен ғарай бҢрай отырып, оны басғыш дискiсiмен ғоса шығарыңыз; жетектегi дискiнi алыңыз.

1.3. Кожух пен басғыш дискiнiң беттесетiн таңбаларын тексерiңiз, егер жоғ болса — кернердi пайдаланып, белгi сорыңыз. Iлiнiс серiппелерiн арнаулы съемникпен ғыса отырып, гайкаларды шығару арғылы серiппелердi ағырын босатыңыз да, кожух пен басғыш дискiнi ажыратыңыз.

1.4. Басғыш дискадан бiр ажыратғыш рычагты ағырындап (роликтерiн жоғалтпау ңшiн) шығарып алыңыз да, ғҢрылыспен танысып, орнына ғайта бекiтiңiз. Роликтердi трансмиссиялығ маймен майлаңыз.

1.5. Iлiнiс жетегiмен танысыңыз. Ажырату вилкалары мен педальдарды ғараңыз.

1.6. Iлiнiстi жиып, орнына ғойыңыз. Жию барысында кожух пен басғыш дискiнiң таңбаларының беттесуiне кәңiл аударыңыз.

1.7. Автомобильден оның iлiнiс педалының толығ жылжымын тексерiңiз, реттеуiш гайканы пайдалана отырып, оны 35—45 мм шамасына жеткiзiңiз.

2. Берiлiс ғорабының ғҢрылысымен танысыңыз.

2.1. Берiлiс ғорабының ғағпағын алыңыз. Оның бiлiктерi мен шестерняларының орналасуына назар салыңыз. Шестернялар мен тiстi муфтаны ғосу, ажырату арғылы берiлiстiң бiрнеше тңрiне ауысуын ғараңыз. Ауысу барысында берiлiс ғорабының екiншi бiлiгiнiң айналу жылдамдығының ғалай әзгеретiнiне назар аударыңыз.

2.2. Берiлiс ғорабын бәлшектеңiз.(9-суреттегi съемниктердi пайдаланыңыз).

2.3. Бiлiктер мен шестерняларды ғараңыз. Синхронизаторды бәлшектеп, ғҢрылысы мен жҢмысын оғыңыз. Синхронизаторды ғайта жиып, оны екiншi бiлiкке жалғастырыңыз.

2.4. Бiлiктер мен шестерняларды корпусға орнатып, бiрiншi бiлiктi айналдыра, жылжымалы шестерняларды ғозғай отырып, ғораптың ағаусыз жҢмысға ғосылуын тексерiңiз.

2.5. Ажырату механизмiн бәлшектеңiз.

2.6. Ажырату механизмiнiң детальдарымен танысыңыз. ҚҢлыптың ғҢрылысын, оның екi берiлiске ғатар тңспеушiлiк әрекетiмен танысыңыз.

2.7. Ажырату механизмiн ғайта жиыңыз.

2.8. Берiлiс ғорабын орнына бекiтiңiз.

3. Кардан берiлiсiнiң ғҢрылысымен танысыңыз.

3.1. Кардан берiлiсiн автомобильден шығарып алыңыз, ол ңшiн кардан шарнирлерi фланецi мен аралығ тiрек кронштейнiң ажыратыңыз. Шлицалығ жалғастыру таңбаларының әзара беттесуiн тексерiңiз.

9-сурет. ГАЗ-53А автомобилi трансмиссиясын монтаждауға ғажет ғҢрылғылар және олармен жҢмыс iстеу әдiстерi:

а — аралығ бiлiктi престеп шығару; б — аралығ бiлiктен подшипниктi шығару; в — екiншi бiлiктен синхронизатор кңпшегiн шығару.
3.2. Бiр карданды шарнирдi бәлшектеп, оғып, танысып, ғайта жиыңыз.

3.3. Аралығ тiрекпен танысыңыз.

3.4. Кардан берiлiсiн жиып, автомобильге бекiтiңiз.

3 5. Кардан берiлiсiнiң техникалығ кңтiмiмен танысыңыз.

4. Артғы белдiктiң ғҢрылысымен танысыңыз.

4.1. Шпильканың гайкаларын бҢрап шығарып, екi монтажды болт арғылы жартылай осьтi орнынан ғозғалтып, оларды артғы белдiктен суырып алыңыз.

4.2. Редукторды шығарып, оның ғҢрылысымен танысыңыз. Жетекшi конусты шестерняны стаканымен ғоса шығарыңыз.

4.3.Тежеуiш барабанымен ғоса бiр кңпшектi шығарыңыз, алдын-ала гайкасын және контргайкасын арыту керек. Кңпшектi орнатып, оның подшипниктерiн реттеудi ңйренiңiз. Ол ңшiн кңпшек ауыр айналатындай етiп, оның гайкасын тартады, оның 8 айналымға босатады, содан соң стопор шайбасын штифтiсiмен ғосылатындай етiп орнатады да, контргайканы тартады.

4.4. Жартылай осьтердi орнатыңыз.

Бағылау сҢрағтары: I. Синхронизатор не ңшiн ғажет? 2 ГАЗ-53А автомобилiнiң iлiнiс педалының толығ жылжымының мәлшерi ғалай? 3. Оның реттеу жолын тңсiндiрiп берiңiз. 4. ГАЗ-53А автомобилiнiң артғы белдiгiндегi конусты шестерняның аты ғалай? 5. Оны ғандай маймен майлайды?

VII Цикл бойынша лабораториялығ-практикалығ сабағтардың жоспары

Тағырыбы: Доңғалағты тракторлар мен автомобильдердiң жңрiс бәлiгi және рульдiк басғару органдары.

Сабағтың мағсаты: Тракторлар мен автомобильдердiң жңрiс бәлiгi мен рульдiк басғару механизмдерiнiң бәлшектеу, жинау, реттеу әдiстерiн оғушыларға ңйрету. Олардың осы механизмдер ғҢрылысы және жҢмысы туралы теориялығ бiлiмдерiн нығайту.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ жҢмыс.

Берiлетiн уағыт — 30 сағат.

Звенолар саны— 10

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: МТЗ-80 тракторының жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

2-тапсырма: МТЗ-82 тракторының жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

3-тапсырма: Т-40М тракторының жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

4-тапсырма: Т-150К тракторының жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

5-тапсырма: К-701 тракторының жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

6-тапсырма: ГАЗ-53А автомобилiнiң жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

7-тапсырма: ЗИЛ-130 автомобильiнiң жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

8-тапсырма: КамАЗ-5320 автомобилiнiң жңрiс бәлiгi және рульдiк басғаруы.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары:

— тiреулерге монтажды орналасған автомобильдер мен тракторлар;

— ГАЗ-53А автомобилi және МТЗ-80 тракторы (доңғалағ подшипниктерiн реттеу ңшiн койылған);

— ГАЗ-53А автомобилiнiң рульдiк басғару механизмi (май ғҢйылған және реттеу жҢмыстарын орындау ңшiн ғойылған);

— 1136 жылжымалы компрессор және шинаға жел беруге арналған ғол насосы;

— рессорлар, гидроамортизаторлар МТЗ-80, МТЗ-82 тракторларының рульдiк механизмдерi, ЗИЛ-130, КамАЗ-5320 автомобильдерiнiң рульдiк басғару насостары;

— МТЗ-80, К-701, Т-150К тракторларының рульдiк механизмдерi мен гидрокңшейткiштерiнiң ғималары;

— доңғалағтар ғимасы не тiлмелерi;

— рессорларды бәлшектеп, жинауға арналған стенд (10а-сурет);

— ғысғыштары бар верстактар;

— индикатор, серiппелi динамометр, доңғалағтардың тңйiсуiн тексеруге арналған линейка, арнаулы кiлттер (10б және е-сурет), оправка (10в-сурет);

— май ғҢтылары;

— жылжымалы лампа (автомобильдердiң подвескаларына жарығ тңсiру ңшiн ғажет);

— плакаттар, оғулығтар, технологиялығ-нҢсғау карталары;

— карточка-тапсырмалар.

Методикалығ нҢсғаулар. Автомобильдердiң жңрiс бәлiгiмен толығ танысу ңшiн, алдымен олардың рессорларының, амортизаторлары мен доңғалағтарының орналасуы мен бекiтiлуiн анығтап ғарап шығу керек.

Рессорлардың ғҢрылысымен танысу ңшiн, оларды арнаулы стендке немесе ғысғыштарға орнатып алып, бәлшектеуге кiрiседi.

Гидроамортизаторлардың ғҢрылысымен танысу ңшiн оларды жартылай бәлшектесе де болады. Бәлшектенген детальдардын ғҢрылысымен толығ танысып болған соң, амортизаторды ғайта жинау керек.

Автомобильдердiң алдыңғы доңғалағтарын шығару ңшiн олардың кңпшектерiне бекiтетiн гайкаларын арыту керек, содан соң домкроат арғылы алдыңғы белдiктi кәтеру арғылы шығаруға болады. Техника ғауiпсiздiгiн сағтау ңшiн оғушыларға алдыңғы белдiктi кәтерген соң, оны арнайы тiрекке отырғызу керек екендiгiн ескерткен жән жҢмысты дҢрыс орындау ңшiн доңғалағтардың гайкаларын арытудан бҢрын оғушылардың есiне ондағы Iнпилкалардың сол резьбалы болу мңмкiндiгiн тңсiрген жән.

Доңғралағ тоғанынан шинасын босату ңшiн плакатта кәрсетiлген ереже мен ғҢрылғыларды пайдалана бiлудi оғушыларға тңсiндiрiп берген дҢрыс. Шинаны доңғалағға орнатып болған соң компрессор кәмегiмен оған ауа толтыру керек. МҢнда да техника ғауiпсiздiгiн ғатаң сағтау керектiгiн ескерту керек. Толтырылған ауа ғысымы мәлшерi 0,1 5 МПа аспауы тиiс, оны әлшеу ңшiн маномердi пайдалану әдiсiн оғушыларға кәрсеткен жән.

Доңғалағтарды цапфаларына кигiзiп, олардың подшипниктерiн реттеудi Ңйымдастыру барысында әрбiр оғушының жҢмысын бағылап, ғажет болса кәмек кәрсеткен дҢрыс.

Автомобильдердiң рульдiк механизмiн оғып ңйрену ңшiн, рульдiк доңғалағты бҢрай отырып, оң немесе сол доңғалағтарға айнау ғозғалысының ғандай детальдар арғылы берiлетiнiн кәрудең бастаған тиiмдi.

10-сурет. VII цикл жҢмысын орындау барысындағы әдiстердi ғолдану:

а — рессорды стендке орнату; б — гидроамортизаторды бәлшектеу әдiсi, в — клапандар корпусын шығару әдiстерi; г — ғҢлыпты сағинаны Кiшкене сңйменмен Ңстап тңру әдiсi, д — реттеу тесемдерт алу, е — червяк жҢбының iлiтсш реттеу, ж, з — люфттердi әлшеу, и —рулдiк дәңгелек бҢрылуын әлшеу, 1 — жоғарғы ғҢлағша; 2 — ғҢндағ 3 — имек шлт, 4 — резервуар; 5 — тәменгi ғҢлағша, 6 — ғысғыш, 7 — гайка, 8 — оправка, 9 — клапандар корпусы, 10 — сңймен, 11—ғағпағ; 12 —тәсенiш, 13 — тәменгi ғағпағ; 14 —сигнал сымы; I5—арнаулы кiлт, 16 — тоғтатғыш шайба; 17-гайка; 18 — реттеуiшвинт.

Рульдiк тяганың шарнирiн бәлшектеп, оның ғҢрылысымен танысуыға болады. Рульдiк басғарудың реттеу әдiстерiн әрбiр оғушының меңгеруiн кәздеу ғажет.

Автомобильдiң алдыңғы доңғалағтарының тңйiсу мәлшерiн тексеру, реттеу барысыкда арнаулы линейканы пайдалану әдiсiн оғушыларға ңйрете отырып, оларға мынадай сҢрағ беруге болады: алдыңғы доңғалағтардың тңйiсу мәлшерi нормадан тыс болса, ғандай ағаулар пайда болуы мңмкiн?

Автомобильдер мен тракторларда ғолданылатын ғос әрекеттi сҢйығ телескоптың амортизаторлардың жҢмысымен танысу ңшiн оның бiреуiн бәлшектеуге болады. Амортизатор резервуарына 50 (трансформатор майынан және 50) турбиналы не амортизатор сҢйығынан жасалған ғоспа ғҢйылатынын оғушыларға тңсiндiре отырып, оның әрекет ету принципiн әздерiнен сҢрауға болады.

Оғушыларға, жҢмыс барысында, кейбiр отамалы тракторлардың артғы доңғалағының дискiнi доңғалағ ғҢрсауының кронштейнiңе болтпен бҢралып кiргiзiлетiнiн тңсiндiрiп, оларға:

”Артғы жетекшi доңғалағтар колеясын ғалай әзгертуге болады? —деп сҢрағ ғоюға болады.

Автомобиль доңғалағтарының айналуы ортадан тепкiш кңштi тудыратынын, егер доңғалағ шеңберiнiң массасы бiркелкi болмаса, сорылу салдарынан покрышка тез iстен шығатынын, оларды теңестiру ңшiн жңктердi пайдаланылатынын тңсiндiре отырып, оғулығтың 189-бетiндегi 120-суреттегi схема бойынша доңғалағтарды ауыстыру жҢмысын Ңйымдастыруға болады.

Доңғалағты тракторлар мен автомобильдердiң алдыңғы басғару доңғалағтары бҢлғағтап, дҢрыс айналмайтындығын, шиналардың тесiлгендiгiн, алдыңғы осьтiң майысғандығын байғаған жағдайда, олардың жҢмысға шығуларына тиым салынатынын оғушыларға тңсiндiрiп берген жән. МҢндай ағаулардың аварияға Ңшыратуы мңмкiн екенiн ғатаң ескерткен дҢрыс.

Лабораториялығ жҢмыс барысында оғушыларға тесiлген камераларды жамау әдiстерiн ңйреткен де дҢрыс. Салғын әдiстi (жамауды желiмдеу) немесе ыстығ әдiстi (дымғыл резеңкенi вулканизациялау) пайдалану жолдарын ңйрену болашағ механизаторлар ңшiн аса маңызды.

К-701 Т-150К тракторларының рульдiк механизмдерiнiң ғҢрылысымен танысу ңшiн оларды бәлшектеп, ғайта жию жҢмысын Ңйымдастыру ғажет. ҚҢрылысымен танысып, жиылған рульдiк механизмдi тракторға таратғышымен бiрге орнатады. Бiлiктегi золотниктiң дҢрыс тартылуын оғушыларға тңсiндiрген жән, ол iшiн бiрiншi гайканы барынша тартып, содан соң 1/32—1/16 айналымға керi бҢрайды да, екiншi гайкамен ғатайтады.

Әрбiр технологиялығ-нңсғау картасына карточка-тапсырмалар жасау арғылы оғушылардың тапсырмаларды дҢрыс меңгергендерiн тексеруге болады. Тәменде осы цикл жҢмыстарын орындау барысында ғолданылатын карточка-тапсырмалар ңлгiсi кәрсетiлген.

<предыдущая страница | следующая страница>