1-технологиялық-нұсқау картасы (ңлгi).

Тақырыбы. ГАЗ-53А автомобилiнiң трансмиссиясы.

Сабақтың мақсаты. ГАЗ-53А автомобилiнi4 iлiнiс, берiлiс корабы мен артқы белдiгiнiң құрылысымен танысып, олардың бәлшектеу, жинау, реттеу әдiстерiн ңйрену.

Құрал-жабдықтар: монтажға орналасқан ГАЗ-53А автомобилi, арнаулы стендке орналасқан ЗМЗ-53 двигателi (iлiнiсi, берiлiс қорабымен бiрге), ГАЗ-53А автомобилiнiң артқы белдiгi (стендке орналасқан), верстак, ПИМ-1516 инструменттер наборы, съемник, құрылғылар.

Берiлетiн уақыт — 3 сағат.

N Тапсырманың орындалу жңйесi Тапсырманың орындалуының техникалық шарттары, схемалар Техника қауiпсiздiгi ережесiмен танысыңыз. 1. Iлiнiстiң құрылысын оқып, ңйре- нiңiз (VI цикл сабақтарының мето- калық нұсқауларында толық кәрсе- тiлген) 2.Iлiнiс дискiлерiн алаңыз т.с.с.
Звенолардың алмасу графигiн тақырыптық жоспар тапсырмаларына сәйкес жасайды. Тәменде осындай графиктердi жасаудың екi тңрi кәрсетiлген, оның алғашқысында әр тапсырманы орындауға 3 сағат, ал кейiнгiсiне 6 сағат берiледi. Бiрiншi және екiншi курс оқушыларының лабораториялық-практикалық сабақтарын 3 сағаттан әткiзген тиiмдi, себебi оларға 6 сағат жұмыс iстеу қиындау соғады, ал ңшiншi курс оқушыларына сабақтарды 6 сағаттан әткiзуге болады. Звенолар саны—10. Тапсырмаларды орындау 6 сағаттан жңргiзiлсе, әрбiр жұмыс орнында бiркелкi объектiнiң болуын ұйымдастыру керек (екiншi ңлгiде кәрсетiлгендей).

Звенолардың алмасу графигiнiң бiрiншi ңлгiсi

(II цикл тапсырмаларынан адынған)

сабақ Тапсырмалар тақырыбы Жұмыс Звенолардың алмасу ретi N орыны 1 2 3 4 1. А-41 дизельдiң салқындату және майлау жңйелерi 1 1235678910 2. Д-240 дизельдiң салқындату және майлау жңйелерi 2 23456789101 3. СМД-62 дизельдiң салқында- ту және майлау жңйелерi 3 34567891012 4. ЯМЗ-240Б дизелiнiң салқын- дату және майлау жңйелерi 4 45678910123 5. КамАЗ-740 дизелiнiң салқын- дату және майлау жңйелерi 5 56789101234 6. Д-144 дизельдiң салқындату және майлау жңйелерi 6 67891012345 7. ЗМЗ-53 двигателiнiң салқын- дату және майлау жңйелерi 7 78910123456 8. ЗИЛ-130 двигателiнiң салқын- дату және майлау жңйелерi 8 89101234567 9. Машина-трактор агрегаттарын жұмысқа дайындау 10 10123456789
Звенолардың алмасу графигiнiң екiншi ңлгiсi.

(VI цикл тапсырмалары ңшiн жасалған)

N Тапсырмалар тақырыбы Жұмыс Звенолардың алмасу ретi орыны 1 2 3 4 1. ГАЗ-53А автомобилiнiң транс- 1 сиясы, тежеушi жңйесi (6 сағат) 2 1/2 3/4 5/6 7/8 9/10 2. ЗИЛ-130 автомобилiнiң транс- миссиясы, пневматикалық тежеу- 3 шi жңйесi (6 сағат) 4 3/4 5/6 7/8 9/10 1/2 3. КамАЗ-5320 автомобилiнiң трансмиссиясы, тежеушi жңйе- 5/6 7/8 9/10 1/2 3/4 сi (6 сағат) 5

4. К-701, Т-150 тракторларының пневматикалық тежеушi жңйеле- 7 7/8 9/10 1/2 3/4 5/6 рi (6 сағат) 8

5. Машин -трактор агрегаттарын 9 9/10 1/2 3/4 5/6 7/8 жұмысқа дайындау (6 сағат) 10

Лабораториялық-практикалық сабақтарды әткiзуге арналған жалпы методикалық нұсқаулар. Лабораториялық-практикалық сабағтарды 10 звенолық етiп әткiзген тиiмдi. Мұндай жағдайда әр звено 2—3 оқушыдан жасақталады, сондықтан оқып, ңйренуге арналған машиналар мен механизмдердi бәлшектеу жұмысында олардың әздiгiнен жұмыс iстеудi ұйымдастыру мңмкiндiгi арта тңседi. Дегенмен мұндай жңйенi орындау кәп жұмыс орнын талап етедi, ал уақытты тиiмдi пайдалану ңшiн кәптеген жңк кәтергiш механизмдер мен арнаулы құрылрыларды пайдалану керек. Мысалы, двигательдердi, берiлiс қораптарын және артқы белдiктердi бәлшектеп, жинауға 3 сағат аз. Егер арнаулы құрылғылар мен съемниктердi пайдалану ұйымдастырылмаса, оқушылар жұмысы толық орындалмауы мңмкiн, ал 3 сағат бойы плакат арқылы ғана механизмдер мен машиналардың құрылысын оқу—сабақты жоққа шығару.

Лаборатариялық-практикалық сабақтарды әткiзетiн кабинеттердi шеберхананың бiрiншi қабатына орналастырған дұрыс.

Әрбiр жұмыс орнын тапсырмаға қажеттi монтажды тракторлармен, автомобильдермен, агрегаттармен, механизмдермен, натуральды объектiлер және оның тiлмелерiмен, детальдармен жабдықтайды. Кәптеген училищелердiң жұмыс тәжiрибесiнде лабораториялардың бiрнеше тңрлерi ұйымдастырылады.

Мысалы, дербес ұйымдастырылған “Двигательдер”, “Тракторлар мен автомобильдер шассиi”, “Қ-701 тракторың лабораторияларында сабақтарды қатарластыра әткiзуге мңмкiншiлiк бар.

Сабағтың методикалығ тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылуы ңшiн оның жоспарын жасай бiлу керек. Сабағтың әр кезеңiн тиiмдi пайдалануға оның ұйымдастыру бәлiмiнде, кiрiспелiк, кезектегi және ғорытынды нұсғауларында жңргiзiлетiн шаралардың толығ орындалуын кәздеу ғажет. Тәменде, алғашғы цикл сабағының әту кезеңдерiнде жңргiзiлетiн шаралардың ұйымдастырылуын берiп отырмыз.

1. Сабағтың ұйымдастыру бәлiмi (5 минут): оғушыларды сапға тұрғызып, тiзiм бойынша тексеру, олардың киiмдерiнiң техника ғауiпсiздiгi шараларына сай екенiне кәiл бәлу.

2. Кiрiспелiк нұсғау (алғашғы сабағта 25—30 минут, келесi сабағтарда 10—15минут).

2.1. Оғушыларды цикл бойынша тағырыптармен, оның мағсатымен таныстыру.

2.2. Технологиялығ-нұсғау карталарымен жұмыс iстеу жолдарын таныстыру.

2.3. Сабағға ғажет ғұрал-жабдығтар мен ғұрылғыларды пайдалану әдiстерiн тңсiндiру.

2.4. Әрбiр звеноның жұмыс орнына сай тапсырмасымен таныстырып, жұмысты орындау жолдарын тңсiндiру.

2.5. Техника ғауiпсiздiгi ережелерiмен таныстыру.

2.6. Звенолардың алмасу графигiнiң ережесiмен таныстыру.

2.7. Технологиялығ-нұсғау карталарын тарату.

3. Кезектегi нұсғау (оғушылардың әзiндiк жұмысын ұйымдастыру).

Кезектеп нұсғау барысында, оғушылардың әзiндiк жұмысын дұрыс ұйымдастыру ңшiн мұғалiм олардың жұмыс орындарын бiрнеше рет айналып шығуы керек.

3.1. Бiрiншi айналымда звенолардың двигательдердi, агре-гаттарды бәлшектеуге дайындығына назар аудару, әр оғушының технологиялығ-нҢсғау карталарымен танысғандығын байғау. Олардың әзiндiк жҢмысын Ңйымдастыру ңшiн технологиялығ-нҢсғау карталарының маңызын тңсiндiру.

3.2. Екiншi айналымда двигательдердiң, агрегаттардың бәлшектенуiнiң дҢрыстығын тексеру, ғате болған жағдайда оларға кәмек кәрсету, техника ғауiпсiздiгi ережелерiнiң орындалу, талап ету.

3.3. Үшiншi айналымда оғушылардың жҢмыс барысында материалды Ңрынуына кәңiл аударып, ғиын сҢрағтарға тңсiнiк беру. Агрегаттар, механизмдер детальдарының орналасуына ден ғойдырып, дҢрыс Ңғым ғалыптастыруға кәмектесу.

3.4. Тәртiншi айналымда бәлшектенген механизмдердiң ғайта жиналу әдiстерiнiң орындалуын тексеру, әр оғушының iс-әрекетiне кәңiл аудару, әсiресе олардың ғҢрал-жабдығтар мен ғҢрылғыларды пайдалана бiлуiне кәңiл бәлу. Жиналған механизмдердiң сапасына, техника ғауiпсiздiгi ережелерiнiң сағталуына кәңiл бәле отырып, жiберiлген ғателiктердi тңзету жолдарын тңсiндiру. Бағылау нәтижелерiн дәптерге тңсiру.

3.5. Бесiншi айналымда жиналған агрегаттардың сапасын, комплектiлiгiн тексеру. ҚҢрал-жабдығтарды, жҢмыс орындарын ғабылдап алу. Әрбiр оғушының жҢмысын бағалап, журналға тңсiру.

4. Қорытынды нҢсғау.

4.1. Звенолардың жҢмыстарын ғорытындылай отырып, тиiмдi жҢмыс Ңйымдастырған звеноны, жеке оғушыларды атап әту, әсiресе, жҢмыс сапасына оғушылардың кәңiлiн аудару.

4.2. Жiберiлген ғателiктерге тоғталып, ғажеттi нҢсғаулар беру.

4.3. Оғушылардың сҢрағтарына жауап беру.

4.4. Оғушылардың бағасын естiрту.

4.5. Үйге тапсырма беру. Керектi оғулығтарды, оның тарауларын атап әту.

Лабораториялығ-практикалығ сабағтардың цикл тапсырмаларында да оғушылардың назарын оғулығ бетiндегi суретке немесе ғажеттi тағырыпға аударып, олардың кiтаппен жҢмыс iстей бiлу ғабiлеттiктерiн дамыту ғажет. Негiзгi оғулығ ретiнде В. А. Родичев пен Г. И. Родичеваның “Тракторлар мен автомобильдер” кiтабын алдығ. Орысша тңпнҢсғасын СССР кәсiптiк-техникалығ бiлiм жәнiндегi мемлекеттiк комитетiнiң ғылыми советi селолығ орта кәсiптiк-техникалығ училищелерге арналған оғулығ реттде мағҢлдаған. Қазағша аудармасын “Мектеп” баспасы 1987 жылы шырарған.
I Цикл бойынша лабороториялық-практикалық сабақтардың жоспары
Тағырыбы: Дизельдi және карбюраторлы двигательдердiн, кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi

Сабағтың мағсаты: дизельдi және карбюраторлы двигательдердiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерiнiң ғҢрылысымен, әрекет ету принциптерiмен оғушыларды толығ таныстырып, олардың теориялығ бiлiмдерiн нығайту. Механизмдердiң бәлшектеу, жинау, реттеу жолдарын ңйрете отырып, оғушылардың дҢрыс дағды ғалыптастыруын кәздеу.

Оғушылардың техникаға деген сңйiспеншiлiгiн, жҢмысға деген талапкерлiгiн тәрбиелеу.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ сабағ. Оғушылардың әздiгiнше жҢмысын Ңйымдастыру.

Тағырыпша берiлетiн уағыт — 30 сағат.

Звенолар саны — 10.

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: А-41 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

2-тапсырма: Д-240 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

3-тапсырма: Д-144 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

4-тапсырма: СМД-62 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

5-тапсырма: КамАЗ-740 дизелiндегi осы механизмдердiң ерекшелiктерi.

6-тапсырма: ЯМЗ-240Б дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

7-тапсырма: ЗМЗ-53 двигателiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

8-тапсырма: ЗИЛ-130 двигателiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.
Звеноларды алмасу графигi.
Сабағ Тапсырмалар ЖҢмыс Звенолар нәмiрi

нәмiрi орыны 1. 1-тапсырма 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2. 2-тапсырма 2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 3. 3-тапсырма 3 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 4. 4-тапсырма 4 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 5. 5-тапсырма 5 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 6. 6-тапсырма 6 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 7. 7-тапсырма 7 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 8. 8-тапсырма 8 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 9. 9-тапсырма 9 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 10. 10-тапсырма 10 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары
1-тапсырманың жҢмыс орны. А-41 дизелi; — технологиялығ-нҢсғау карта, плакаттар, оғулығ, ғҢрылрылар мен ғҢралдар, съемниктер, динамометрлiк кiлт, монтаж столы, ПИМ-1516 жиынтығ ғҢралдары, N 1 жҢп жиынтығы, жҢмсағ сым, бор, ғысғаш, балға

2-тапсырма жҢмыс орны. Д-240 дизелi және бiрiншi тапсырма жҢмыс орнында кәрсетiлген ғҢрал-саймандар мен оғу ғҢралдары.

3-тапсырманың жҢмыс орны. Д-144 дизелi және басға ғҢралдар.

4-тапсырманың жҢмыс орны. СМД-62 дизелi және басға ғҢралдар.

5-тапсырманың жҢмыс орны. КамАЗ-740 дизелi және басға ғҢралдар.

6-тапсырманың жҢмыс орны. ЯМЗ-240Б дизелi және басға ғҢралдар.

7-тапсырманың жҢмыс орны. ЗМЗ-53 двигателi және басға ғҢралдар

8-тапсырманың жҢмыс орны. ЗИЛ-130 двигателi және басға ғҢралдар.

Методикалығ нҢсғаулар. Тапсырмалар бойынша әрбiр жҢмыс орнында оғып-ңйренуге ғажеттi двигательдердi (монтажды) картер тңбiмен тәмен ғаратып, арнаулы айналатын стендке жайғастыру керек (5-сурет). Двигательден оның сырт жағында орналасған жңйе (ғоректендiру, майлау, салғындату, оталу) приборлары мен агрегаттарын, iске ғосғыш двигатель не стартер, иiндi бiлiк шкивiн, iлiнiстi және басға да тағырыпға ғажет емес тңтiктер мен детальдарды алып тастаған дҢрыс. Двигательде орналасған кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдердiң детальдарының бәрi (жҢмысға жарамды болмаса да) ағаусыз және толығ комплектiлi болуға тиiс.

Тапсырмалардың орыңдалуын толығ ғамтамасыз ету ңшiн 6-суретте кәрсетiлiен ғҢрылрылар мен приборларды пайдалану ғажет.

Кiрiспе нҢсғау жңргiзу барысында, оғушыларға механизмдердi бәлшектегенде, технологиялығ нҢсғау картасында кәрсетiлген жҢмыс операцияларының орындалуының кезектiгiн катаң сағтау керектiгiн тңсiндiру ғажет. Орындалу кезегiнiң бҢзылуы аталған механизмдердiң онан ары бәлшектеу мңмкiндiгiн жоғалтатынына, детальдардың сынуына алып келетiнiн тңсiндiрген жән. ЖҢмыс барысында детальдарды балғамен Ңруға болмайтынын, ғажет болған жағдайда жҢмсағ металдардан (алюминий немесе мыс) ғаптама жасау арғылы, ал алюминий ғоспасынан жасалған поршень тңбiн тек ғана ағаштан жасалған брусок арғылы Ңруға бо-латынын тңсiндiрген дҢрыс.

Бәлшектеу барысында алынған болаттар мен гайкаларды бiр жерге жиюға болмайтынын да оғушылардың есiне салу керек. Әрбiр детальдан алынған болаттар мен гайкаларды шайбасымен бiрге жекеше жинауға дағдыландырған дҢрыс. Детальдарды жинау барысында резьбаларды бҢзып алмау ңшiн гайкалар мен болаттардың резьба ғадамдарының бiрге болуын тңсiндiру ғажет, сондығтан мҢғалiмде резьбомер болу керек, онымен ғалай жҢмыс iстеу керектiгiн де тңсiндiрген жән.

Кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдердi бәлшектеп болған соң оғушылар олардың детальдарының ғҢрылысымен танысулары керек. Олардың назарын, поршень тңбiндегi, шатун мен оның тәменгi ғалпағшасындағы тарататын шестернялардары таңбаларға аудару керек.

Механизмдердi жиғанда осы таңбалардың бiр-бiрiне дҢрыс келмеуi неге әкеп соғтыратындығын тңсiндiре отырып, проблемалығ сҢрағтар беруге болады.

Мысалы, гильзаға поршеньдi ғалай дҢрыс таңдауға болады? Шатунды оның тәменгi ғалпағшасымен ғалай жиюға болады т. с. с.

Үшiншi айналым барысында мҢғалiм арнаулы съемниктi пайдалана отырып, блок-картерден бiр гильзаны шығарып алуды кәрсетiп, оның блокға ғалай тығыз орналасуын тңсiндiруi керек. Арнаулы щупты пайдалана отырып, гильзаның блоктан ғаншалығты жоғарыда жататынын әлшеп берiп, басға да жоғарыда айтылған ғҢрылғыларды пайдалану әдiстерiн кәрсеткен дҢрыс.

ЖҢмыс барысында пайдаланылатын приборлар мен әлшеу ғҢралдарын дҢрыс пайдалануды әр оғушыға жеке тапсырма беру арғылы ңйымдастыруға болады: бiреуiне поршень мен гильзаның арасындағы саңылауды щуп арғылы әлшеудi, екiншiсiне — поршень сакннасының жапғышының мәлшерiн әлшеудi, т. с. с.

Әр оғушының жеке тапсырмасының орындалуын есеп беру ретiнде дайындауға болады. Тәменде осындай есеп берудiң ңлгiсi кәрсетiлген.

N 1 тапсырманы орындау жәнiнде есеп беру.

А-41 двигателiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi

Оғушының фамилиясы тобы
N Тапсырма мазмҢны өлшеу нәтижесi Норма бойынша

1 I-шi цилиндрдiң ком- прессиялығ сағинасы жапғыншының мәлшерi: бiрiншi сағина 0,6-0,9 екiншi сағина 0,7-1,0 ңшiншi сағина 0,5-0,6 2. Поршеньтңбiдегi таңба таңба Б₁ Б,С, М таңбасы табыңыз стрелка және -вперед жазуы 3. Штангенциркль кәмегi Енгiзу -60 мм Енгiзу клапанының енгiзу, шығар клапандары- Шығару-48мм тарелка диаметрi ның тарелка диаметрiн клапаннан ңлкен 4. т.с.с

Оғушылардың бiлiмiн ауызша сҢрағтар беру арғылы немесе программаланған карточка-тапсырмалар кәмегiмен тексеруге болады. Егер оғушы берiлген тапсырма бойынша әз жҢмысын ғиналмай жңргiзе алса сабағтың нәтижелi болғалы сәзсiз. Сондығтан да нҢсғауларда берiлетiн тапсырмаларды орындаранда, әр оғушының творчестволығ еңбек етуiн ғарастырған жән. МҢғалiм әр тапсырмаға дҢрыс нҢсғау жасау ңшiн оның орындалу жңйелiлiгiн Ңйымдастыруы керек.

Осы мағсатпен, технологиялығ — нҢсғау картасын жасауға кәмек ретiнде бiрiншi тапсырманың мазмҢнын және оның орындалу жңйесiн берiп отырмыз.

1-тапсырма. А-41 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерi.

1. Плакат кәмегiмен А-41 дизелiнiң кривошиптi-шатунды және газ тарататын механизмдерiнiң жалпы ғҢрылысымен танысыңыз. Детальдардың аттарын есiңiзге сағтаңыз.

2. Дизель механизмдерiн бәлшектеңiз.

2.1. Цилиндрлер ғалпағшасын, оның тәсемiн және декомпрессиялығ механизмдi дизельден ажыратыңыз. Кңйенте бәлiгiн тiреуiмен, серiппесiмен ғоса босатыңыз.

Кңйентелердiң штангаларын шығарып алыңыз.

Цилиндрлер ғалпағшасын бекiтетiн барлығ гайкаларды босатып, шығарып алыңыз. Цилиндрлердiң ғалпағшасын шпилькалардан, тәсемiмен ғоса, шығарып алыңыз.

Цилиндрлер ғалпағшасын монтаж жасайтын столға жатғызыңыз.

2.2. Дизельдi 90⁰-ға бҢрыңыз. Қартер тңбiн, оның тәселiмiн, май насосын, оның май ғабылдағышымен, теңгеретiн механизмдерiн алыңыз.

2.3. Бiрiншi және тәртiншi цилиндрдiң кривошипiн тәменгi әлi нңкте ғалпына келтiрiңiз. Шатундер мен оның ғалпағтарының нәмерлерiне сәйкес таңбаларын тексерiңiз. Болттарды бҢрап, бiр шатунның ғалпағын алыңыз. Балғаның жеңiл соғғысымен цилиндрдегi поршеньдi блоктың жоғарғы жағына ағырындап (цилиндр айнасына зағым келмейтiндей етiп) алып келiңiз де, оны шатунымен ғоса, суырып алыңыз. Осы әдiспен басға поршендердi де цилиндрлерiнен шығарыңыз.

2.4. Бәлгiш шестернялардың ғағпарын, маховиктi, оның картерiн алыңыз.

2.5. Таңбаларын тексере отырып, тңпкi подшипниктердi 1—5— 2—4—3 ретiмен шығарыңыз. Арнаулы ғҢрылғы кәмегiмен блок тәсенiшiнен иiндi бiлiктi суырып шығарыңыз.

2.6. Таратғыш бiлiктiң фланецiн Ңстап тҢрған екi болтты бҢрап алып, оны блоктан шығарыңыз.

Итергiштердiң тңйiнiн, осi мен кронштейндерiмен ғоса, шығарып алыңыз.

2.7. Блокты, картерiн тәмен ғаратып, аударыңыз. Съемниктi пайдаланып (56 сурет) бiр не екi цилиндр гильзасын шығарып алыңыз.

2.8. Шатун мен поршендi ғысғыштың кәмегiмен бекiтiп, поршень сағиналары мен бәгеткiш сағиналарды шығарыңыз (5в-суретте кәрсетiлген ғҢрылғы кәмегiмен). Балға кәмегiмен поршеннен оның саусағын шығарып алыңыз.

2.9. Цилиндр ғалпағшасына бормен клапандар нәмiрiн жазып ғойыңыз, кейiн әз орындарына ғою ңшiн оңай табылады. ҚҢрылғы кәмегiмен (5з-сурет) сухариктердi, содан соң тарелкенi, клапандар мен серiппелердi де алыңыз.

5-а, б, в, г, д, е-суреттер. 1 цикл тапсырмаларын орындауға

ғҢрылғылар;

а — двигательдердi орнатуға арналған стенд; б — цилиндрлер гильзасын шығару ңшiн ғолданылатын босатғыш; в —поршеньдер сағинасын алып, салуға арналған ғҢрылғы, г — тңрткiштердi босатғыш, д, е — поршень сағиналарын ғысып, шеньдi цилиндрге кигiзепн ғҢрылғы
3. Блок-картердiң және кривошиптi-шатунды механизмнiң конструкциясымен танысыңыз.

3.1. Блок-картердiң тңтiктерiнен сым жңргiзiп, иiндi тңпкi подшипниктерi мен бәлгiш бiлiгiнiң мойындарына май жолын байғаңыз.

3.2. Цилиндр гильзасының ғҢрылысымен, ондағы белгiлермен танысыңыз. Гильзаның тәменгi жағы блок-картерге ғалай бекiтiлетiнiне кәңiл аударыңыз.

3.3. Цилиндр ғалпағшасының тәсенiшiне назар аудара отырып, оны блокға ғай жағынан жатғызатынын байғаңыз.

3.4. Поршеннiң ғҢрылғысын оғып, ондағы таңбалардың ғызметiне кәңiл аударыңыз. Поршень сағиналарының ғҢрылысымен танысып, бiр поршендегi сағиналардың бiр-бiрiнен айырмашылығын табыңыз. Поршень саусағын гильзара кигiзiп, оны поршеньнiң басымен тәмен ғарай 30... 40 мм тңсiрiп, щуп арғылы сағина тiлiмiндегi саңылауды әлшеңiз.

3.5. Шатунның, оның подшипникiнiң тәсемдерiнiң ғҢрылысымен танысығыз. Шатунның тәменгi жағтағы бас ғағпарындағы және подшипник тәсемдерiндегi белгiлерге назар аударыңыз.

3.6. Иiндi бiлiктiң ғҢрылысымен танысыңыз. Оның шатундығ мойнындағы тығынды шығарып алыңыз. Бiлiктiң тңтiктерiнен сым жңргiзiп, оны тексерiп кәрiңiз. Май ғайтарғышты, таза май тңтiгiн табыңыз.

3.7. Теңгергiш механизмiнiң ғҢрылысымен танысың, оның жҢмысын теңгеру схемасы арғылы оғыңыз (оғулығтан 52-беттi ғараңыз).

4. Таратғыш бiлiктiң конструкциясымен танысыңыз.

4.1. Цилиндрдiң ғалпағшасымен танысыңыз. Сымды пайдалана отырып, ауа жолы мен пайдаланылған газдың шығатын тңтiктерiн табыңыз. Басға да тңтiктер мен тесiктердiң атғаратын ғызметiмен танысыңыз. Енгiзу және шығару клапандарының орналасған жерiн табыңыз.

4.2. Енгiзу және шырару клапандарының айырмашылы-ғына кәңiл бәлiңiз, клапандардың ғырының ғалай екенiн анығтаңыз.

4.3. Таратғыш бiлiктiң және оның тiрегiнiң ғҢрылысымен танысып, бiлiк осiнiң люфтiк шектеуiн ғалай реттеуге болатынын тңсiнiңiз. Барлығ енгiзу клапандардың жҢдырығшаларын бормен белгiлеңiз.

4.4. Барлығ таратғыш шестернялардың ғызметiмен, ғҢрылысымен, орналасу реттерiмен танысыңыз, олардағы таңбаларды табыңыз.

4.5. Берiлiс детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз: штанға, итергiш, кңйенте, осьтер мен серiппелер.

4.6. Декомпрессиялығ механизмiнiң ғҢрылысы, жҢмыс әрекетi мен реттеу амалдағын оғыңыз (63-беттi ғараңыз).

5. Кривошиптi-шатунды және газ таратғыш механизмдердi жинаңыз.

5.1. ҚҢрылғы кәмегiмен (5-ж, з, и, к-сурет) клапанды механизмдi жиыңыз.

5-ж, з, и, к-суреттер.

ж — поршеньдi ғысғыш; з, и — клапандар сухариктерiн алуга және орнатура арналган ғурылры; к — динамометрлiк юлтт^ пайдалану эдiсi.

5.2. Цилиндр гильзаларын блок-картерге орнатыңыз. Гильзаның кертепегi блок жазығтығынан 0,07... 0,17 мм жоғары орналасуы керек.

5.3. Таратғыш бiлiктi орнына ғойыңыз, содан соң итергiштердi осьтерiмен бiрге орнатыңыз.

5.4. Иiндi бiлiктi блок тәсенiшiне орнатыңыз. Бiлiктi блок-картерге орнатпастан бҢрын ондағы май жңретiн тңтiкер мен резьбалы тесiктердiң бәрiн ауа ғысымымен ңрлейдi, сонымен ғатар шатун мойындарын тазалап, тңпкi подшипниктердiң тәсенiшiне май (моторлы) жағады.

Тңпкi подшипниктердiң ғағпағын шпилькаларға кигiзiп, шпилька гайкаларын тартыңыз. Динамометрлiк кiлттi пайдалана отырып, алғаш ңшiншi, содан соң бесiншi, екiншi, тәртiншi және бiрiншi тңпкi подшипниктердiң гайкаларын тартыңыз. Тарту момент кңшi 410... 440 Нм. содан соң бiлiктiң айналуын тексерiп, гайканы бекiтiңiз.

5.5. Поршендердi, шатундарымен ғоса жиыңыз: поршеннiң бобышкасына бекiту сағинасын орнатып, поршень мен шатунды поршень саусағы арғылы ғосыңыз да, бобышкаға екiншi бекiту сағинаны орнатыңыз.

ЖҢмыс дизелiне жаңа поршень ғою ңшiн оны алдын ала май ваннасында 80... 100⁰С дейiн ғыздырып, содан соң саусағын кигiзедi.

5.6. ҚҢрылғы кәмегiмен (5в-сурет) поршенге май сыдырғыш сағиналар мен кеңейткiштердi, содан соң тәменгi екi компрессиялығ сағиналарды және жоғарғы хромдалған сағинаны кигiзiңiз. Сағиналардың тңйiскен жерiндегi саңылау мәлшерi 0,45... 0,75 мм болуы керек.

5.7. Бiрге жиылған поршеньдер мен шатундарды гильзаға орнатыңыз.

Сағиналары жиылған поршенге монтаж жасайтын ғҢрылғыны (7д-сурет) кигiзiп, ағырын ғана поршендi шатунымен бiрге гильзаға тәменгi май сыдырғыш сағинаға дейiн кигiзiңiз. Шатун ғағпағы таратғыш бiлiк жағында болатындай етiп, поршендi бҢрыңыз да, оның бар сағинасы гильзаға тңсетiндей етiп, тәмен жылжытыңыз.

Шатунды иiндi бiлiкке дейiн тартыңыз. Шатунның ғағпағшасын бiлiктiң мойнына кигiзiп, оның ғағпаған орнатыңыз. Динамо-метрлiк кiлттi пайдаланып, болттарды бiрғалыпты етiп, екi-ңш рет тартыңыз. Тарту моментi — 180... 200 Нм.

5.8. Теңгеру механизмдi орнатыңыз. Оның шестернялары бiр-бiрiмен таңбалары бойынша ғосылуы керек.

5.9. Шестернялар картерiн, маховик пен оның картерш орнына бекiтiңiз. Аралығ шестерняны осiне отырғызып, басға шестерняларды таңбалары арғылы ғосыңыз.

Май ғабылдағышымен бiрге май насосын орнатыңыз да, картер тңбiн тәсенiшiмен бiрге бекiтiңiз.

5.10. Блокты картерiмен тәмен ғарата бҢрыңыз. Блок тәсенiшiн орнатып, оның ңстiндегi шпилькелерге цилиндрлер ғалпағшасын кигiзiңiз.

5.11. Цилиндрлер ғалпағшасын бекiтетiн шпилькелерге гайкаларды кигiзiп, оларды плакатта кәрсетiлгендей етiп, рет-ретiмен тартыңыз. Динамометрлiк кiлттi пайдалана отырып, тарту моментiн 160... 180 Нм шамасында болуын ғадағалаңыз.

5.12. Кңйенте мен штангаларды тiреуiмен бiрге орнына бекiтiңiз. Декомпрессиялығ механизмдi жинаңыз.

6. Оғулығтың 64—65-беттерiнен клапандар мен кңйентелерiнiң аралығындағы саңылауды ретке келтiру жолымен танысыңыз. Ретке келтiруге кiрiсiңiз.

Клапандар мен кңйентелердiң және декомпрессиялығ механизмдердiң аралығындағы саңылауларды ретке келтiргеннен кейiн цилиндрлер басының ғалпағын орнына ғойыңыз.

7. ЖҢмысты орындап болған соң, есеп беруге (формасы берiлген) дайындалаңыз.

Бағылау сҢрағтары. 1. Қривошиптi-шатунды механизм ғандай детальдардан тҢрады? 2. Сапун не ңшiн ғажет? 3. Поршень сағиналары не ңшiн ғолданылады? 4. Иiндi бiлiктiң осьтiк ығысуы немен шектеледi? 5. Иiндi бiлiктiң подшипниктерi ғандай материалдардан жасалады? 6. Газ тарататын механизм не ңшiн ғолданылады? 7. Клапандар мен кңйентелер арасындағы саңылау не ңшiн ғажет? 8. Таратғыш шестерняларды таңбасы бойынша орнатудары мағсат неде? 9. Клапандарды ғалайша ретке келтiредi? 10. Декомпрессиялығ механизмдердi ретке келтiрудiң кезегi ғандай?

II Цикл бойынша лабораториялығ - практикалығ сабағтардың жоспары
<предыдущая страница | следующая страница>