Тағырыбы: Iштен жану двигательдерiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

Сабағтың мағсаты: Iштен жану двигательдерiнiң салғындату және майлау жңйелерiнiң механизмдерi мен агрегаттарын бәлшектеу, жинау, реттеу әдiстерiн оғушыларға ңйрету. Жңйелердiң механизмдерiнiң техникалығ кңтiмiн жасау, олардың ағауларын анығтай бiлу шеберлiгiн калыптастыруға кәмектесу.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ сабағ. Тағырыпға берiлетiн уағыт — 30 сағат. Звенолар саны 10.

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: А-41 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

2-тапсырма: Д-240 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

3-тапсырма: СМД-62 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

4-тапсырма: ЯМЗ-240Б дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

5-тапсырма: КамАЗ-740 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерiнiң конструкциялығ ерекшелiктерi.

6-тапсырма: Д-144 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

7-тапсырма: ЗМЗ-53 двигателiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

8-тапсырма: ЗИЛ-130 двигателiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары. Салғындату және майлау жңйелерiнiң бәлшектерiмен жабдығталған монтаж двигательдерi (арнаулы стендтерге орнатылған). Аталған жңйелердiң агрегаттары: (толығ комплектiлi және нығыздау детальдарымен бiрге) май сңзгiлерi, картон ғағаздан жасалған элементтер, термостаттар, су насостары мен желдеткiштер, радиаторлар.

Двигательдер мен олардың бәлшектерiнiң (цилиндр ғалпағшаларының, майтазалағыштар т. с. с.) ғимасы.

Бәлшектеуге және жинауға арналған ғҢралдар мен ғҢрылғылар: ПНМ-1516 ғҢралдары жиынтығы, верстак және ғысғыштар, универсалды съемниктер, балға, май насостарын бәлшектеп, жинауға арналған ОПР-3854 ғҢрылғысы және арнаулы ғҢрылғылар.

Тексеру-әлшеу приборлары, индикаторлар, линейкалар, ХИ-8920 ғҢрылғысы.

Жылу приборлары мен термостаттарды тексеруге арналған приборлар.

Плакаттар, оғулығтар, технологиялығ-нҢсғау карталары.

Методикалығ нҢсғаулар. МҢғалiм сабағ барысында оғушыларға тапсырмаларды орындауға арналған ғҢрылғылармен жҢмыс iстеу әдiстерiн кәрсетуi керек. Оғушылардың назарын технологиялығ-нҢсғау карталарында кәрсетiлген бәлшектеу немесе жинау процестерiнiң кезектiлiгiне, оны ғатаң сағтау керек екендiгiне аударған дҢрыс. Оғып, танысатын жңйелердiң бәлшектерiнде кәптеген бiлiктердiң кездесетiнiне байланысты, олардың шеттерiнде кездесетiн резьбаларды бҢзып алмау ңшiн, жҢмыс барысында, бiлiк шеттерiнен балғамен Ңруға болмайтынын ескерту керек, ал оларды Ңрған жағдайда жҢмсағ металдардан немесе басға материалдардан ғаптама жасау арғылы Ңруға болатынын айту керек. Салғындату және майлау жңйелерiн бәлшектеп, жи-нау барысында кездесетiн ғателiктердi кәрсетiп, оны болдырмау әрекеттерiне де тоғталып әтуге болады. Мысалы, су насосын бәлшектеу барысында, кәбiнесе, оғушылар оның бiлiгiнiң подшипнигiндегi стопор сағинасын алуды Ңмытады да, оның екiншi Ңшынан Ңра бастайды. Соның салдарынан насос корпусының бҢзылуы, не сынуы мңмкiн.

Оғушылардың әзiндiк жҢмысын Ңйымдастыруда мҢралiм ңшiн әңгiме (кеңес) әдiсiн кең пайдалану ңлкен нәтиже берерi сәзсiз. Проблемалығ сҢрағтар арғылы әр оғушының ойлау ғабiлетiн одан әрi дамытуды барлығ уағытта кәздеген жән. Мысалы, ауамен салғындатылатын двигательдерде детальдардары ғызуды бәсеңдету ңшiн цилиндрлерге және оның ғалпағшаларына ауа ңрлеудi роторлы желдеткiшпен жңзеге асыруға болатынын тңсiндiрiп, оғушылардан жылу режимiн ғалай реттеуге болатынын айтып берудi талап етуге болады.

Двигательдi сҢйығтығпен салғындату әдiсiмен таныстыра отырып, оғушыларға радиатордың бу-ауа клапанының не ңшiн керек екендiгiн тңсiндiрiп беруiн сҢрауға болады.

СҢйығтығпен және ауамен салғындатылатын жңйелердi салыстыра отырып, сумен салғындату жңйесiнiң двигатель конструкциясының кңрделiлiгiне, оның массасының ңлкендеуiне алып келетiнiн, суығ кңндерi судың тоңазытылып ғалатынына, тағы да басға кемшiлiктерiне тоғтала кеткен дҢрыс. Тоғазытылған судың неге алып келетiнiн оғушылардың әздерiнен сҢраған дҢрыс.

Салғындату жңйесiнiң бiрғалыпты жҢмыс iстеуiн ғамтамасыз ету ңшiн оған таза, мңмкiндiгiнше жҢмсағ су ғҢю керек екенiн тңсiндiре отырып, кермек суды жҢмсарту әдiстерiн де айта кету керек.

Оғушыларға “Қыс кезiнде салғын двигательге тым ыстығ” суды неге ғуюға болмайды?” — деп сҢрағ беруге болады. Жауап беруге ғиналған жағдайда олардың физикаман ғатты дененiң жылуын, Ңлғаюын естерiне тңсiруге болады.

Тракторға техникадығ ғызмет кәрсету барысында смена сайың радиатордары су деңгейiн тексеру керек екенiн тңсiндiре отырып, радиатордың ғылта аузындағы ғағпағын ашғанда, одан шығатын ыстығ су мен будың бет пен ғолды шарпып кңйдiрiп кетпеуiне абай болу керектiгiн ғатал ескерткен жән.

Жетек ременiнiң керiлуi және бңгiлу кңшiн арнайы жабдығпен әлшеудi оғушыларға кәрсетiп, содан соң ғана оларға тапсырма беруге болады.

Оғушылардан ауамен салғындатылатын двигательдiң ғызып кету себептерiн айтып берудi талап етуге болады. Осы жңйенiң негiзгi су аратын жерлерiн кәрсетудi әтiнiп, оны ғалай тңзетңге болатынын сҢрауға болады.

Майлау жңйесiмен танысу барысында оғушылар олардың негiзгi бәлшектерiнiң орналасу әдiстерiмен танысулары керек. Сондығтан да майлау жңйесiнiң бәлшектерiн бәлшектеп, ғайта жинауды ғамтамасыз ету ғажет. Оғып-ңйренуге арналған двигательдердiң майлау жңйелерiн бәлшектеп, ғайта жинау ңшiн технологиялығ-нҢсғау карталарын кең пайдалану ғажет.

Теориялығ сабағтардары әтiлген материалды толығ бекiту ңшiн оғушыларға, әңгiме барысында, мынадай сҢрағтар мен тапсырмалар беруге болады.

1. Автотрактор двигательдерiнiң детальдарын майлау ңшiн жоғарғы сапалы мотор майларының жiктеу тәртiбi бойынша топтарын атаңыз.

2. Майлау жңйесiнде ғолданылатын ғысым кңшi және шашырату әдiстерiнiң ғай жағдайда ғолданылатынын айтыңыз.

3. Картердегi майдың мәлшерiн ғалай әлшеуге болады? өлшеудi двигатель тоғтараннан кейiн 15—20 минут әткен соң неге жасайды, т. с. с.

Бәлшектеу жҢмысы барысында оғушыларға центрифугадары майдың тазартылуын тңсiндiре отырып, майдың жоғары ғысымы ғандай себептерден болуы мңмкiн екенiн тңсiндiрiп берудi сҢрауға болады.

Оғушыларға дербес тапсырмалар беру мңмкiндiктерiн де кен пайдаланған жән: мысалы, ортадан тепкiш май сңзгiсiндегi осьтiк ауытғуды, пластикалығ щуп арғылы май насосының шестерняларының арасындағы саңылауды әлшеу т. с. с. өлшем мәлшерлерiн дәптерге тңсiрген дҢрыс.

I тапсырманың мазмҢны және орындалу жңйесi.
Тағырыбы. А-41 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерi.

1. А-41 дизелiнiң салғындату жңйесi.

1.1. Трактордан және плакаттан дизельдiң су тысы мен оталдыру двигателiнiң, су насосының, желдеткiш пен радиатордын әзара орналасуын, сонымен ғатар оталдыру алдындағы жылытғыш пен кабина жылытғышының жңйеге жалғанатын жерiн табыңыз. Салғындату сҢйығтырының ғҢйылатын және ағызылатың табыңыз. 2. Радиатордың ғҢрылысымен танысыңыз.

2.1. Оның трактор рамасына бекiтiлген жерiн кәрiңiз.

2.2. Радиатор әзегiнiң, бағының ғҢрылысымен танысыңыз.

2.3. Майлау жңйесi радиаторының бекiтiлетiн жерiмен, желбезегiмен, оның басғару механизмiмен танысыңыз.

3. Ауа-бу клапанының ғызметiн есiңiзге тңсiрiп, оның ғҢрылысымен танысыңыз.

4. Су насосын, желдеткiшiмен жиылған тңрiнде, ғараңыз.

4.1. Двигательден су насосын вентилятормен ғоса алып, бәлшектеңiз: насос бiлiгiнiң алдыңғы жағындағы гайканы босатып, оның артғы кесiгiндегi болтты ағытыңыз; желдеткiш ғалағын шкивтен босатыңыз; съемниктi пайдалана отырып, желдеткiш шкивiн шығарыңыз (6 а-сурет), стопор сағинасы мен нығыздау манжетасын шығарыңыз (6 б-сурет).
6-сурет. II цикл жҢмыстарын орындауға ғажет ғҢрылғылар және олармен жҢмыс iстеу әдiстерi:

а — шкивтi шығару, 6 — тоғтатғыш сағинасын шығару, в — бiлiктi подшипниктерiмен престеп шығару, г — насос ғалағшасын шығару; д — купшектi шығару; е — и— 8920 ғҢрылғысымен ременнiң тартылуын тексеру 1 — шкала; 2 — Ңстағыш; 3 және 6 — сегменттер; 4 -винт;

5 —ремень, ж — центрифуга роторының осьтен ауытғуын тексеру;

3 — центрифуга роторы гайкасын бҢрап шығару, и — ЗМЗ-53 двигателiнiң май насосы жетегiнiң орнығуы.

4.2. Қысғыштың ерiндерiн барынша ашып, оған насостың корпусын ғысыңыз да, балғаның жеңiл Ңруымен (жапсырма арғылы) ағырғы кесiктен бiлiктi, оның подшипнигiмен ғоса шығарыңыз (6 в-сурет).

5. Насос детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз.

5.1. Корпустың iшкi ғҢрылысымен және радиатормен жалғанатын жерiн ғараңыз.

5.2. Насостың ғалағына кәңiл бәле отырып, оның айналу бағытын табыңыз да, корпусға жайғастырыңыз.

5.3. Насостың iшкi ғуысынан тәменгi және жоғарғы ғысым зонасын табыңыз.

5.4. Насос корпусын двигательге бекiтетiн жерiне ғою арғылы оның соғатын ғуысы мен блок-картердiң су таратғыш каналының арасындағы ғарым-ғатынасты байғаңыз.

5.5. Стопор сағинасын алып, ғанатша бiлiкшесiнен кескiше нығыздағышты шығарыңыз. Нығыздағыштың ғҢрылысымен танысып, оны ғанатшаның бiлiгiне кигiзiңiз.

6. Су насосы мен желдеткiштi жиыңыз. Бәлшектеу барысындағы операцияларды керi бағытпен орындасаңыз жеткiлiктi.

7. Цилиндрлер ғалпағшасын алыңыз, онан су әкеткiш трубаны шығарыңыз. Блок-картердiң су тысының, оталдырғыш двигатель мен цилиндрлер ғалпағшасының ғҢрылысы мен әзара орналасуына кәңiл аударыңыз.

8. Детальдар мен плакатты пайдалана отырып, салғындату жңйесiнiң схемасымен танысыңыз.

9. Трактор жҢмыс iстеп тҢрғанда салғындату жңйесiндегi су температурасының ғандай болатынын оғулығтан кәрiңiз де (66-бет) су температурасын кәрсеткiш пен датчиктiң орналасған табыңыз.

10. Монтажда тҢрған трактордың желдеткiш жетегiнiң реме-алып, ғайта салыңыз да, КИ-8920 (6е-сурет) ғҢрылғысы кәмегiмен оның тартылуын реттеңiз.

10.1. Кнопка кәмегiмен динамометрдiң (1) шкаласын нәлге; әкелiңiз.

10.2. ҚҢрылғыны ременьге (5) ғойыңыз (екi шкивтiң ортасынан), Ңстағыш (2) кәмегiмен 40 Нм мәлшерiнде тәмен басыңыз (шкала бойынша бағылау керек), Сегменттер (3), (6) ременьнiң иiлуiне пропорционал бҢрылуы керек.

10.3. Иiлу мәлшерi сегменттiң (6) шкаласы бойынша анығталады. (14... 18 мм болуы керек).

11. Оғулығтан (73... 75-беттер) салғындату жңйелерiнiң техникалығ ғызмет кәрсетуi мен ағауларын, олардың бiрғалыпты 1 жҢмыс iстеуiн ғамтамасыз ету жолдарымен танысыңыз.

II. А-41дизелiнiң майлау жңйесi.

1. Плакаттан және двигательден майлау жңйесiнiң бәлшектерiнiң әзара орналасуын ғараңыз. Май ғҢйылатын, ауыстыру ңшiн оның ғотару орнын табыңыз.

2. Май тазалағышты, картер тңбiн, таратғыш шестернялар-дың ғағпағын шығарыңыз (олардың тәсенiшiн бҢзып алмаңыз).

3. Май насосы, май тңтiктерiмен танысыңыз.

3.1. Май насосына жалғанған май тңтiктерiн арытып, шығарып алыңыз.

3.2. Май насосын шығарып, оның реттегiш тәсенiштерiн бiр жерге ретiмен жиыңыз.

3.3. Май насосын жартылай бәлшектеңiз: клапандар корпусын, оның тарту болттарын бҢрап, корпусты, шестерняларды, радиаторлар секцияларын алыңыз.

3.4. Май насосы детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз.

Шестернялардың айналу бағытын анығтаңыз.

3.5. Таратғыш кранды шығарып, оның ғҢрылысымен танысыңыз.

3.6. Блок-картердiң тңтiктерiнен мыс сымды жңргiзiп, насостың әр секциясының майды ғайда айдайтынын кәрiңiз.

3.7. Таратғыш кранды бҢрау арғылы май ағымының әзгеруi мңмкiндiгiне назар аударыңыз.

3.8. Май насосы корпусынан редукциялығ клапанды шығарып, оның ғҢрылысымен танысыңыз.

3.9. Май насосын жиыңыз.

4. Центрден тепкiш май тазалағыштың ғҢрылысымен танысыңыз.

4.1. Центрифуганың роторы мен ғалпағын алыңыз, корпустан оның осiн арытыңыз. Гайканы арытып, ротордың стаканын шығарыңыз.

4.2. Бiр форсунканы арытып алып, ротор детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз.

4.3.Май тазалағыштың корпусын блок-картер жазығтырына ғойып, тңйiскен тңтiктердiң ғызметiмен танысыңыз.

4.4. Май тазалағыштың корпус тңтiктерiнен мыс сым жңргiзу арғылы майдың келетiн және кететiн жолдарын табыңыз. Ротордың айналуына әсер ететiн кңштi, май тазалау процесiнiң ғҢрылысымен танысыңыз.

4.5. Арызу клапанын алып, оның корпус тңтiктерiмен байланысын, ғалай жҢмыс iстейтiнiне кәңiл бәлiңiз.

4.6. Май тазалағышты жиыңыз. Нығыздағыш сағинаның жағдайын роторды жинамай тҢрып, тексерiп кәрiңiз. Ротор гайкасын ғатты тартуға болмайды.

5. Плакаттар мен детальдарды пайдалана отырып, май жолының картерден бастап магистралға баруына назар аударыңыз. Әсiресе майдың тiрек және шатун подшипниктерiне, поршень сағиналарына, таратғыш бiлiктiң мойындарына, отын айдауыш насостың шестерня жетектерiнiң втулкасына, итергiштер осiне одан әрi штангалар арғылы кңйентелерге бару жолдарына баса назар аударған жән.

5.1. Қай детальдардың май тҢманы арғылы майланатынына кәңiл аударыңыз.

5.2. Магистральдары май ғысымын реттейтiн клапандар жҢмысымен танысыңыз.

5.3. Картер ғуысымен атмосфера арасындағы байланыстың ғалай әтетiнiне кәңiл бәлiңiз.

5.4. Двигательдiң жҢмыс iстеп тҢрған кезiндегi май ғысымы мен температурасының ғалай болатынын оғыңыз. Датчиктер мен кәрсеткiштердiң тҢрған жерiне ғараңыз.

6. Двигательге цилиндрлер ғалпағын, таратғыш шестернялардың ғағпағын, май тазалағышты, май насосын, картер тңбiн және су насосы мен желдеткiшiн орнатыңыз.

7. Оғулығтан (84—85-беттер) майлау жңйесiнiң техникалығ кңтiмiн және ағауларын оғыңыз.

Екiншi тапсырманы орындау ңшiн жоғарыда кәрсетiлген тәртiппен Д-240 дизелiнiң салғындату және майлау жңйелерiн оғып-ңйренуге болады. Технологиялығ-нҢсғау картасын дайындау ңшiн жңйелердiң бәлшектену, жиналу және реттеу жолдарымен толығ танысып шығу керек.

Бағылау сҢрағтары. 1. Термостат не ңшiн ғолданылады? 2. Радиатордың ғылта аузындағы кағпағға бу-ауа клапаны не ңшiн орнатылған? 3. Кермек суды жҢмсарту әдiсiн тңсiндiрiп бер? 4. СҢйығтығпен салғындатылатын жңйеде судың ғызып кету себептерiн ата? 5. Желдеткiш ременiнiң керiлуiн ғалай тексередi және оны ғалай ретке келтiредi? 6. Майлау жңйесiнiң ғҢрамдас бәлiктерiн және приборларын атаңдар. 7. Май насосының редукциялығ клапаны неге арналған? 8. Двигательдiң майлау жңйесiндегi каналдардың ғысымы немен реттеледi? 9. Двигатель картерiндегi май ғалай ауыстырылады? 10. Май сңзгiсiн бәлшектемей-ағ, оның ластану дәрежесiн ғалай тексеруге болады? 11. Магистральдары май ғысымының тәмендеу себептерiн атаңдар?

N Тапсырма мазмҢны Тапсырма нәтижесi

1. СҢйығтығпен салғындату жңйесiнiң негiзгi бәлшектерi мен детальдарын жазыңыз 2. Желдеткiш ременьнiң керiлуiн реттеу жолын жазып, схемасын кәрiңiз 3. М-8Б, М-10Г₂ мотор майларының белгiлерiндегi әрiптер мен цифрлардың ненi кәрсететiн жазыңдар 4. Сңзгi роторын 120 сағат жҢмысынан кейiнгi техникалығ кңтiмi туралы жазыңыз 5. Май сңзгiсiнiң корпусында орналасған клапандардың атын, ғызыметiн жазыңыз 6. Майлау жңйесiнiң негiзгi ағауларын, олардың себептерiн жазыңыз

III Цикл бойынша лабораториялығ-практикалығ сабағтаржың жоспары
Тағырыбы: Дизельдi және карбюраторлы двигательдердiң ғоректендiру, iске ғосу жңйелерi.

Сабағтың мағсаты: Двигательдердiң ғоректендiру және iске ғосу жңйелерiнiң ғҢрылысы мен әрекет ету принцип-терiмен таны-су, олардың техникалығ кңтiмiн, ағауларын реттеу жолдарын оғып ңйрену. Оғушылардың теориялығ бiлiмдерiн бекiту.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ сабағ. Тағырыпға берiлетiн уағыт — 30 сағат.

Звенолар саны — 10.

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

А-41 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi. Д-240 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi. СМД-62 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi. А-41, Д-240, СМД-62 дизельдерiнiң

1-тапсырма: А-41 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi

2-тапсырма: Д-240 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi

3-тапсырма: СМД-62 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi.

4-тапсырма: А-41, Д-240, СМД-62 дизельдерiнiң ғоректендiру iске ғосу

5-тапсырма: КамАЗ-740, ЯМЗ-240Б дизельдерiнiң ғоректендiру жңйелерi.

6-тапсырма: Д-144 дизелiнiң ғоректендiру жңйесi.

7-тапсырма: ЗМЗ-53 двигателiнiң ғоректендiру жңйесi.

8-тапсырма: ЗИЛ-130 двигателiнiң ғоректендiру жңйесi.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға
ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары:

— ПИМ-1516 инструменттер жинағы, версткалар, плакаттар, оғулығ, технологиялығ-нҢсғау карталары;

— ғоректендiру жңйесiнiң бәлшектерiн кәруге кедергi жасайтын агрегаттар мен механизмдерi алынып тасталған монтаж тракторлары;

— тапсырмаларды орындауға ғажет монтажды двигательдер және олардың ғоректендiру жңйелерiнiң бәлшектерiн орнатуға арналған ғондырғылар (7-сурет);

— ғоректендiру жңйесiнiң бәлшектерi оңай алынатындай
орналасған ГАЗ-53А және ЗИЛ-130 автомобильдерi;

— карбюратор мен ауа тазартғышы орнатылған iске ғосғыш двигатель;

— оғып, ңйренетiн двигательдердiң карбюраторлары;

— Д-240 және басға дизельдердiң ауа тазартғыштарың тiлмелерi;

— НД-22/6 немесе НД-21/4 насосының тiлмесi (реттеуiшi мен бiрге);

— РВ реттеуiш тiлмесi (7 б-сурет);

— отын насосының детальдары;

— отын насосының таратғыш секциясы;

— НД типтес насостарды бәлшектеп жинауға арналған ғҢрылғылар (7а-сурет).

— iске ғосғыш двигательдердi бәлшектеп, жинауға арналған ғҢрылғылар;

- турбокомпрессор, оның детальдары;

-ЗИЗ-53 двигателiнiң ғоректендiру жңйесiнiң детальдары;

-картон немесе алынған фанера (отын насостарының орнын жауып ғою ңшiн)

-6, 9, 12, 14 мм т. с. с. гайкалы кiлттер.

Методикалығ нҢсғаулар. Дизельдердiң ғоректендiру жңйесiн, оғып-ңйрену ңшiн, сабағ барысында плакаттар мен оғулығты дҢрыс пайдалана бiлген жән.

7-а, б, в, г-суреттер. III цикл жҢмыстарына ғажет ғҢрылғылар

а-НД типтес насосты бәлшектеп, ғҢрастыруға арналған; б-РВ реттеу в-клапан ңясын престеп шығаруға арналған; г — шлицалығ втулкан шығаруға арналған.
Бiрiншi тапсырманы орындау барысында бәлшектеп, жинау бастамас бҢрын плакаттан А-41 дизелiнiң ғоректендiру жңйесiн жалпы схемасымен танысу керек. Жанар майдыi отын бағынан форсункаларға дейiнгi жолын, оның жңйе бәлшек-терiнен әтуiн схема арғылы бағылау керектiгiн оғушыларға тңсiндiре кеткен жән. Плакат арғылы, А-41 дизелiнiң ғоректендiру схемасымен таныса отырып, оғушылардың назарларын осы жңйеге ғатысты детальдар мен бәлшектердiң аттарын естерiне сағтау керектiгiне аударған жән.

7-д, з, ж, и-суреттер.

д-отын аппаратын бәлшектеп, ғҢрастыруға арналған аспап; е — насос секциясын арналған; 3 — серiппенi шығарғыш; ж — насос бiлiгiн бҢрауға арналған; и-ЯМЗ-24ОБ дизелiнiң ауа тазартғышын бәлшектеуге арналған iлмек.
ЖҢмыс орнындағы МТЗ-80 тракторынан ғоректендiру жңйесiнiң негiзгi бәлшектерiн кәрсете отырып, олардың атғаратын ғызметтерi туралы ғысғаша тңсiнiк берiп кетуге де болады (теориялығ сабағтардың материалдарын еске тңсiру ңшiн).

Содан соң, тапсырмалар бойынша, технологиялығ-нҢсғау карталары арғылы оғушылардың дербес жҢмыстары Ңйымдастырылады.

Дегенмен, кезектегi нҢсғау барысында, оғушыларға жңйенiң кейбiр бәлшектерiнiң бҢзылуы, ғайта жиналуы туралы ауызша нҢсғаулар, проблемалығ ситуациялар арғылы сҢрағтар мен тапсырмалар берiп отыру керек. Мысалы, Д-240 двигателiнiң ауа тазартғышы ңш сатыдан тҢратынын, онда ауа тазартудың бiрiншi сатысы — инерциялығ, екiншiсi — контактiлi, майлы ваннамен, ңшiншiсi де контактiлi, бiрағ тар сңзгiш элементтермен ғамтамасыз етiлетiнiн айта отырып, оғушылардан май ваннасының неге ғажет екенiн тңсiндiрiп берулерiн талап етуге болады.

Турбокомпрессордың ғҢрылысымен таныса отырып, оғушылардың назарын турбина мен компрессор доңғалағтары жоғары жиiлiкпен айналатынына (40 мың айн/мин жуығ), олардың болмашы ғана теңгерiлмеуi ңлкен дiрiл тудыру мңмкiн екенiне кәңiл аудару керек. Сондығтан оны бәлшектеп, ғайта жинау барысында “тербелмелi” втулка типтес ғола подшипниктiң атғаратын ғызметiн тңсiндiрiп беру керек, ал трубокомпрессор детальдарының ғалай салғындатылатынын оғушылардың әздерiнен сҢрауға болады.

Сору насосын бәлшектеп, ғайта жинау барысында да оғушылар (кәбiнесе) ғателiктер жiбередi. Сондығтан мҢғалiм сору помпасының дҢрыс жиналуын тңсiндiрiп беруi керек, себебi кейбiр оғушылар оның клапандарын орындарына дҢрыс ғоя бiлмейдi. Клапандардың жiңiшке жағын тәменгi жағға ғарай орналастыруды кәздеу ғажет. Оғылатын трактор двигательдерiнiң барлығ сору помпалары поршень типтес екенiн тңсiндiре отырып, поршеннiң корпустары мҢғият әңделген тесiгiнде еркiн ғозғалу керек екендiгiн де ескерткен жән.

Оғушылардың сору помпасын дҢрыс тңсiнгендiгiн тексеру ңшiн мынадай сҢрағтар беруге болады: двигательге кәтерiңкi кңш әсер етсе, сору помпасының жҢмысы әзгере ме немесе сору помпасының ағаулары двигательдiң жҢмысына әсер ете ме? СҢрағға дҢрыс жауап алу ңшiн жанама (толығтырғыш) тапсырмалар Ңйымдастыруға болады.

Форсункалардың ғҢрылысымен, әрекет ету принципiмен танысу ңшiн олардың бәлшектелуiн, ғайта жиналуын, реттеуiн дҢрыс Ңйымдастыру ғажет. Реттеуiш винт форсунканың корпусында болатын стаканның тңбiне винтпен бҢралғанын оғушыларға кәрсетiп, оның әздiгiнен бҢралып кетуiн ғосалғы гайка арғылы сағтандыратынын тңсiндiру ғажет. Жоғарғы ғысымды отын әткiзгiштердiң болаттан жасалынатынын, тоттан сағтау ңшiн тңтiктiң сыртғы бетiнiң оксидтелетiнiн, двигательге орнатудан бҢрын дизель отынымен мҢғият жуылуы және сырылған ауамен жағсылап ңрленуi тиiс екенiн де ескерткен жән.

Отын сңзгiлерiн оғып-ңйрену барысында тапсырмалар бойынша берiлген, iрi және майда тазарту сңзгiлерiн мҢғият бәлшектеп, олардың детальдарының атғаратын ғызметтерiне, дҢрыс жиналуына кәңiл бәлу керек.

1 және 2-шi тапсырмалардың мазмҢны және орындалу жңйесi
Тағырыбы. Д-240, А-41 дизельдерiнiң ғоректендiру жңйелерi. 1. Қоректендiру жңйесiнiң схемасымен танысыңыз.

1.1. МТЗ-80 тракторынан (плакат кәмегiмен) ауа тазартғышты, ағызу тңтiгiн, форсунканы, жоғарғы ғысымды отын әткiзгiштi, отынның iрi, майда тазарту сңзгiсiн, отын деңгейiн кәрсеткiш датчиктi, отын әлшеуiш тңтiктi, негiзгi және ғосалғы отын бактарын, жапғыш, арызу шңмектерiн, сору помпасын, отынды ғайта ағызу тңтiгiн, отын насосын табыңыз.

1.2. ДТ-75МВ тракторынан (плакат кәмегiмен) жоғарыда аталған ғоректендiру жңйесiнiң детальдарын табыңыз.

2. Ауа тазартғыштың ғҢрылысымен, әрекет ету принципiмен танысыңыз.

2.1. Ауа тазартғыштың корпусын алыңыз да, оның тңбiн босатыңыз.

2.2. Ауа тазартғыштың тiлмесiнен оның сңзгiш элементтерiн, ғҢйындатғышының, басға да тетiктерiнiң орналасуын байғаңыз. Олардың конструкциясымен танысыңыз.

2.3. Оғулығтары 46-суреттен (91-бет), ауа тазартғыш тiлмесiнен, ауаның орталығ тңтiктен шығатын жолдарын, оның әр сатысының әрекет ету принципiмен танысыңыз.

2.4. Ауа тазартғышты жиып, дизелме орнатыңыз. Жинау барысында ауа сору мңмкiндiгi бар жерлердi тығыздау керек екенiне назар аударыңыз.

2 5. Плакаттан А-41 дизелiнiң ауа тазартғышымен танысыңыз.

3. Мотордың сәндiргiшiмен танысыңыз (тiлменi пайдалана отырып). Шығатын газдың ғалай сәндiрiлетiнiне кәңiл аударыңыз. МТЗ-80 және ДТ-75МВ тракторларының сәндiргiш конструкцияларының ерекшелiктерiмен танысыңыз.

4. Отын барының ғҢрылымымен танысыңыз.

4.1. МТЗ-80 және ДТ-75МВ тракторларының отын бактарының ғҢрылысымен, бекiтiлу әдiстерiмен танысыңыз. Бактардың ғағпағын ашып, олардың сңзгiш торларының ғҢрылысымен танысыңыз.

4.2. Бактардары жанар майдың дегейiн әлшегiштердiң ғҢрылысымен танысыңыз.

4.3. Бактардың ғҢю және арызу шңмектерiмен танысыңыз.

5.1. Плакатан немесе оғулығтың 96-бетiнен (49 а-сурет) отынның iрi тазарту сңзгiлерiнен жанар майдың әтуiн, оның жалпы ғҢрылысымен танысыңыз.

5.2. Отын жеткiзетiн тңтiктердiң штуцерлерiн арытып, фильтрдiң корпусын дизельден босатыңыз.

5.3. Фильтрдi шығарып, оны бәлшектеңiз.

5.4. Фильтр детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз. Жанар майды арызу, ауа шығару тңтiктерiнiң ғайда тҢрғанын тауып, резеңкелi нығыздарыштың ғызметiн тңсiнiңiз.

5.5. Фильтрдi ғайта жиып, орнына бекiтiңiз. 6. Отын айдауыш насосымен танысыңыз.

6.1. Плакаттан немесе оғулығтың 99-бетiнен (51-сурет) сору помпасының ғҢрылысы мен әрекет ету принципiмен танысыңыз.

6.2. Жоғарғы ғысымды отын айдауыш насос корпусынан сору помпасын шығарыңыз.

6.3. Сору помпасын бәлшектеңiз: тҢтғаны (1) арытып, (плакат бойынша) серiппе (2) мен поршендi (3) шығарыңыз; жоғарғы тҢтғаны (12) бҢрап, ғол насосының (13) корпусын алыңыз; пинкет кәмегiмен серiппе (6) және клапанды (5) шығарып алыңыз; тҢрткiштiң штифтiсiн уру арғылы, тҢрткiштi (9), серiппенi (8) және айдауышты (7) шығарыңыз.

6.4. Насос детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз. Насос тңтiктерiнен сым темiр жңргiзу арғылы, жанар майдың жңру жолдарын кәрiңiз.

6.5. Қол насосын бәлшектеп, оның детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз.

6.6. Сору помпасын ғол насосымен ғоса жиыңыз.

7. Отынның майда тазарту сңзгiсiмен танысыңыз.

7.1. Плакаттан немесе окулығтың 97-бетiнен (50-сурет) Д-240 дизелiнiң майда тазарту сңзгiсiнiң ғҢрылысымен танысыңыз.

7.2. Отын жеткiзетiн тңтiктердi корпустан босатып, оны дизельден шығарып алыңыз. Қағпағты (7) фильтр элементтерiмен ғоса шығарып алыңыз да, оның ғҢрылысымен танысыңыз.

7.3. Сым темiрдiң кәмегiмен жанар майдың отын кiретiн тесiгiнен (А) тазартылған отын шығатын тесiк (Б) арғылы жңру жолын тексерiп кәрiңiз.

7.4. Фильтр элементтерiнiң корпусға ғалай тығыз орналасуын кәрiп, фильтрдi жиыңыз да, орнына ғойыңыз.

7.5. А-41 дизелiнiң майда- тазарту сңзгiлерiн бәлшектей отырып, ғҢрылысымен танысыңыз.

7.6. Фильтрдi ғайта жиыңыз.

8. УТН-5 отын насосының ғҢрылысымен танысыңыз. Д-240 дизелiнен жоғары ғысымды отын насосын шығарып алыңыз. Насосты шығармастан бҢрын оғулығтың 106-бетiнен оның шығару әдiсiмен танысыңыз.

9. Отын насосын бәлшектеңiз. Бәлшектеу жҢмысын жеңiлдету ңшiн 7а-суретте кәрсетiлген ғңрылғыны пайдаланыңыз.

9.1. Реттеуiштiң жоғарғы ғағпағын алыңыз. Реттеуiш тягасы мен рейканы (плакаттан ғараңыз) досып тҢрған осьтi шплинтiнен босатыңыз да, шығарып алыңыз. Корпустан реттеуiштi жиналған тңрiнде алыңыз. Бiлiктен реттеуiш муфтасын, стопор сағинасын, реттеуiш жңгiн шығарып алыңыз.

9.2. Арнаулы ғҢрылғыны пайдалана отырып, (7в-сурет) айдау клапанын алыңыз.

9.3. Отын насосының рейкасын шығарыңыз.

10. Отын насосының ғҢрылысымен, әрекет ету принципiмен танысыңыз.

11. Отын насосын ғайта жиыңыз.

12. А-41 дизелiнiң отын насосының ғҢрылысымен танысыңыз.

13. Плакат кәмегiмен УТН-5 насосының ғҢрылысын оғып, ңйренiңiз. Деталь аттарын есiңiзге сағтауға тығысыңыз.

14. Плакат кәмегiмен және жҢмыс орнынға орнатылған насосты пайдалана отырып, РВ реттеуiшi ғҢрылысымен, әрекет ету принципiмен танысыңыз.

15. ДТ-75МВ тракторы тҢрған жҢмыс орнында жанар майды арта беру бҢрышының реттелуiн орындаңыз (арнаулы технологиялығ-нҢсғау картасы арғылы).

16. Форсункалардың ғҢрылысымен танысыңыз. Оғулығтың 102-бетiн ғараңыз.

<предыдущая страница | следующая страница>