Бағылау сҢрағтары. 1. Дизельдi двигательдер ңшiн ғандай отын ғолданылады? 2. Қандай мағсатпен дизельдi двигательдi турбокомпрессормен жабдығтайды? 3. Отын бағының ғылта аузы ғағпағшасындағы саңылау не ңшiн керек? 4. Сору помпасы не ңшiн керек? 5. Форсунка ғалай жҢмыс iстейдi? 6. Жанар майдың бңркiлуiне ғандай талаптар ғойылады? 7. ЖҢмыс iстейтiн двигательдегi форсунканың ағауын ғалай анығтауға болады? 8. Реттеуiштердiң атғаратын ғызметiн атаңыз. Бiр және кәп реттеуiштердiң бiр-бiрiнен айырмашылығы неде? 10. Қоректендiру жңйесiнiң негiзгi ағауларын атаңдар.
1-тапсырманы орындау жәнiндегi есеп беру ңлгiсi
4-тапсырманың мазмҢны және орындалу жңйесi
N Тапсырма мазмҢны Тапсырма нәтижесi
1. А-41 дизелiнiң ғоректендiру жңйесiнiң негiзгi бәлшектерiнiң аттарын жазыңыз 2. Отын насосының плужерiнiң отынды сору және айдау кезiндегi схемасын берiңiз 3. Қоректендiру жңйесiәнiң мындай ағауларының болу себептерi неде? (жазба тңрде жауап берiңiз) 1. Двигатель от алмайды 2. Двигатель толығ ғуатын ңдете алмай ңзiлiспен жҢмыс iстейдi

4. Жоғарыда аталған ағауларды ғалай тңзетуге болатынына жазбаша жауап берiңiз

Тағырыбы: А-41, Д-420, СМД-62 дизельдiрiнiң iске ғосу жңйелерi.

1. А-41 дизелiнiң iске ғосу жңйесiмене танысыңыз

Оғулығтан (130-бет), плакаттар кәмегiмен iске ғосғыш ғҢрылығысының схемасымен танысыңыз. Iске ғосғыш двигательдiң иiндi бiлiгiнен дизельдiң иiндi бiлiгiне берiлетiн жңйеснiң схемасына назар аударыңыз. ғоректендiру жңйесiнiн негiзгi

1.2. Магнетоны, ауа тазартғышты, карбюраторды, маховик кожухин (стартерiмен ғоса) алыңыз. Iске ғосғыш двигательдiң ажыратып, арнаулы стендке орнатыңыз.

1.3. Iске ғосғыш двигательдiң детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз, оның поршенiнiң цилиндр саңылауларын назар аударыңыз. Екi тактылы карбюраторлы циклын ғайталаңыз. Жетелеу шестернялары беттесуiне кәңiл бәлiңiз (оғулығтан 71-суретке ғараңыз, 130-бет).

1.4. Iске ғосғыш двигательдi жиыңыз.

1.5. Дизельден берiлiс механизмiн алып, оны бәлшектеңiз

1.6. Iлiнiс детальдарының ғҢрылысымен, еркiн жңрiс ажырату автоматының әрекет ету принципiмен танысыңыз (плакатты, оғулығтың 134 — 136 беттерiн пайдаланыңыз).

1.7. Берiлiс механизмiн ғайта жиыңыз.

1.8. Берiлiс механизмi мен iске ғосғыш двигательдi дизельге орнатып, бекiтiңiз.

1.9. Басғару механизмiнiң реттеу жолдарымен танысыңыз.

2. Д-240 дизелiнiң iске ғосу двигателiнiң ерекшелiктерiмен таңысыңыз.

2.1. Iске ғосғыш двигателi мен берiлiс механизмiнiң орналасуын трактордан табыңыз. Iске ғосу жңйесiнiң ғашығтығтан атғаруының принципiмен танысыңыз.

2.2. Электрофакельдi жылтығышты дизельден босатын алып ғҢрылысын, әрекет ету принципiмен танысыңыз. Қайта орнына бекiтiңiз (плакат пайдаланыңыз).

3. СМД-62 дизелiнiң iске ғосу двигателiнiң ерекшелiк-терiмен таңысыңыз.

3.1. Плакат, П-350 двигателiн пайдалана отырып, оның негiзгi танысыңыз.

3.2. Электрлiк стартердiң iстен шығып ғалатын жағдайында двигательдiң ғолмен ғалай iске ғосылатынын бiлiп алыңыз. Двигательдi ғолмен iске ғосып кәрiңiз.

4. Iске ғосғыш ғҢрылғысының ағауларымен танысыңыз. Оғулығтан 137—138-беттердi оғыңыз.

Бағылау сҢрағтары. 1. Автотрактор двигательдерiн iске ғосу ғандай әдiстерi бар? 2. Редукторға ғандай ғҢрамды бәлiкт рi? 3. Еркiн жңру муфтасы ғандай ғызмет атғарады? 4. Iлiнiстiң ғызметi мен ғҢрылысын әңгiмелеп берiңдер. 5. Дизельдi электр стартерiмен жңргiзген кезде орындалуға тиiстi операцияларды айтып берiңiз? 6. Дизельдi жңргiзуге ғалай дайындау керек? 7. Iске ғосғыш двигательдiң ғандай ағауларын бiлесiз? 8. Ажырату автоматының атғаратын ғызметiн бiлесiз бе?
IV Цикл бойынша лабораториялығ-практикалығ сабағтардың жоспары
Тағырыбы: Тракторлардың iлiнiсi және берiлiс ғорабы;

Сабағтың мағсаты: Доңғалағты және шынжыр табанды тракторлардың iлiнiсi мен берiлiс ғорабының ғҢрылысымен, әрекет ету принциптерiмен оғушыларды таныстыру. Олардың бәлшектеу, жинау жолдарын ңйрену. Оғушылардың жҢмысға деген жауапкершiлiгiн тәрбиелеу.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ жҢмыс. Оғушылардың дербес жҢысын Ңйымдастыру. Берiлетiн уағыт: 30 сағат. Звенолар саны — Ю. Габак тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: ДТ-75М.В тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

2-тапсырма: МТЗ-80 тракторының iлiнiсi, бәсеңдеткiш редукторы және берiлiс,ғорабы.

3-тапсырма: МТЗ-82 тракторының iлiнiсi, бәсеңдеткiш редукторн және берiлiс ғорабы.

4-тапсырма: Т-40М. тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

5-тапсырма: Т-40АМ тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

6-тапсырма: Т-70С тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

7-тапсырма: Т-150К тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

8-тапсырма: К-701 тракторының жартылай ғатты муфтасы және берiлiс ғорабы.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары
— Iлiнiсi және берiлiс ғорабтары бар, монтажды орналасған тракторлар;

— ДТ-75МВ тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы (двигагателiмен ғосыла монтажды орналасған);

— МТЗ-80, МТЗ-82, Т-40М, Т-150К, К-701 трактор-ларының Iлтiсi және берiлiс ғораптары — 1 данадан;

— Монтаж жасауға арналған столдар, стеллаждар мен версткалар (әрбiр жҢмыс орнында);

— ПИМ-1516 ғҢралдар жиынтығы, ОР-16354 ГОСНИТИ және 5806 комплектiлерiнiң съемниктерi.

— балралар, металдан жасалған линейкалар, шуп;

— берiлiс ғораптарының вилкасын орнатуға арналған шаблон муфтасы (редуктор бiлiнгiн алынған)

— К-701 тракторының жартылай ғатты муфтасы (редуктор бiлiнген алынған);

— плакаттар, оғулығтар,технологиялығ-нҢсғау карталары, карточка-тапсырмалар.

Методикалығ нҢсғаулар. Кезектегi нҢсғау барысында, мҢғалiм оғушыларға iлiнiс пен берiлiс ғораптарының бәлшектеу, жинау тңсiндiрiп, жҢмыста ғолданылатын ғҢрылғылар мен пайдалану жолдарын тңсiндiредi. Әсiресе, берiлiс тiстi шестернялары мен доңғалағтарының бәлшек-кәрсетiп, престердi пайдалану керектiгiн ескертедi.

Подшипниктердi алуға арналған съемниктер мен iлiнiстiң айналу бiлiктерiнiң нырыздағыштарын орнатуға ғажет конусты оправкамен жҢмыс iстеу әдiстерiн кәрсетiп берген жән.

Iлiнiстi бәлшектеуге бастаудан бҢрын, оғушыларға оның серiппелерiн алу ңшiн, ғажеттi техника ғауiпсiздiгi ережелерiн ескерткен дҢрыс. Т-150Қ тракторының берiлiс ғорабын бәлшектеу ңшiн оның гидроаккумуляторын алуға тура келедi, сондығтан оғушыларға оның ғағпағындағы ңш ғызыл болтты бҢрау ңшiн арнаулы ғондырғының ғажет екенiн ескерту керек. Себебi болттарға серiппенiң 6000 Н жуығ кңшi әсер етедi.

МТЗ-80 тракторының iлiнiсiн бәлшектеу ңшiн оның серiппесiң ғысуға арналған арнайы винттi ғондырғыны пайдалану керектiгiн ескерту керек. Оны пайдаланған жағдайда ондағы рычагтар осьтерiнiң шығпайтынын және орнына тңспейтiнiн оғушыларға ескерту керек. Осьтердi шығарып, рычагтарды алу ғажет, содан соң, бiртiндеп болттарды алу арғылы басғыш дискiнi және тiрек дискiнiң серiппелерiн шығарады.

Оғушыларға жетекшi дискiнiң ғҢрылысымен мҢғият танысуды ескертiп, мынадай сҢрағтар беруге болады: дискiдегi кесiктер не ңшiн ғажет, оның жапсырмаларындағы желдеткiш тiлiктер не ңшiн ғолданылады?

Iлiнiстiң корпусындағы люктiң ғағпағын ашып, ондағы тежеткiштiң ғҢрылысы мен әрекет ету принцнпiн оғушыларға тңсiндiру ғажет.

Оғушыларға рычагтар мен сырымдауыш подшипник-терiнiң аралығ саңылауларының бiрдей болмауынан басғыш дискiсi майысып, соның салдарынан iлiнiстiң ғалыпты жҢмысы (толығ ажырамау немесе ара тура ғосылу) бҢзылатынын ескертiп, оны ғалыпға келтiру жолын кәрсетуi керек. Сонымен ғатар оғушыларға тракторды және автомобильдi жңргiзгенде iлiнiстi тез ажыратып, жайлап ғосу керектiгiн де ескерткен жән. Сондай-ағ iлiнiстi жартылай ажыратылған кңйде Ңзағ Ңстауға болмайтынын ескертiп, мҢндай жағдайда ғандай ағау болатынын олардың әздерiне айтып берудi талап етуге болады.

К-701 тракторының жартылай ғатты муфтасының ғҢрылысымен таныстыру ңшiн оның карданды берiлiсiн, май тңтiктерiн босатып, люк ғағпағын шығарып алу керек. Люктi пайдалана отырып, редуктор картерiнiң маховик кожухына бекiтiлген болттарын, насостың жетек редукторын арыту арғылы, насостың жетек редукторын трактордан шығару керек. Жартылай ғатты муфта бiлiгiнiң алдыңғы жағынан серiппелi стопор сағинаны және жетекшi дисканы шығару керек. Болттарды босату арғылы картердiн алдыңғы ғағпағын шығарып, жартылай ғатты муфтаның тiстi муфтасының бiлiгiн алуға болады.

Оғушылардан iлiнiстiң жiктелуiн сҢрай отырып, олардан кәп дискалы iлiнiстiң не ңшiн ғолданылатынын, бiр дискалы iлiнiстен айырмашылығын тңсiндiрiп беруiн талап етуге болады.

Т-150К тракторының екi дискалы iлiнiсiмен толығ танысу ңшiн плакаттар мен натуральды объектiлерден бәлек оғулығтың 143-бетiндегi 79-суретке оғушылардың назарын аударған жән.

Т-150К тракторының берiлiс ғорабының ғҢрылысымен танысу ңшiн оғушылар гидросистема ғорабының таратғышын, ңлестiргiш ғораптың және жңрiстi азайтғыштың ғағпағтарын алулары керек.

Т-150К және К-701 тракторларының кардан берiлiсiнiң ғҢрылысымен танысу ңшiн оның бiреуiн босатып, шығарып алу ғажет. Берiлiстiң бiр шарнирiн толығ бәлшектейдi. Ол ңшiн болттарды босатып, стопор және тiрек шайбаларын алады да, ине типтес подшипниктердi престеп шығарады. Крестовинаны шығарып, карданды бiлiктiң вилкаларын босатады.

К-701 және Т-150 тракторларының берiлiс ғораптарының бiрiншi және екiншi бiлiктерiнiң шестерняларының барлығ уағытта iлiнiсте болатынын, оларда гидравликалығ жылжымалы муфталардың ғолданылатынын тңсiндiрiп, оғушыларға мынадай сҢрағтар беруге болады: жылжымалы шестернялы ғораптар мен шестернялары барлығ уағытта iлiнiсте болатын ғораптардың айырмашылығы неде, ал кейiнгiсiнiң артығшылығы бар ма, бiрiншi бiлiктiң айналу жылдамдығы екiншi бiлiкке ғарағанда неге жоғары, т. с. с.

Берiлiс ғораптарындары бiлiктердiң айналу бағыттарына оғушылардың кәңiлiн аударып, оларға проблемалығ сҢрағ беруге болады: екiншi бiлiктiң айналу барытын ғалай әзгертуге болады?

Берiлiс ғораптарындағы бiрiншi және екiншi бiлiктiң шестерняларының дҢрыс ғосылуын, жылжу бағыттарының әзгеруiн толығ тңсiндiруге берiлiс ғорабының моделiн кеңiнен пайдаланған жән. Берiлiстiң ғосылу сәттерiнде iлiнiстiң ғай жағдайда болу керек екендiгiне оғушылардың әздерiнше Ңғынуын кәздеу ғажет.

Берiлiс ғорабының ғызметiн Ңзартуға оны дҢрыс пайдалана бiлу ғажет екенiн оғушыларға тңсiндiрiп берген дҢрыс. Егер тоғтаған кезде ауыстырып ғосатын берiлiс ғорабы бар тракторлардың берiлiсiн ғосу және ажырату ғажет болса, онда iлiнiстi толығ ажыратып, иiндi бiлiктiң айналу жиiлiгiн тәмендетiп, тракторды тоғтатып барып орындау керек екенiн ескерту керек. Егер iлiнiсетiн шестернялар тiстерi бiр-бiрiмен дәл келiп, берiлiстi ғосу ғиындайтын болса, iлiнiстi ғайта ғосып, берiлiс рычагын бейтарап кңйге әкелу керек екенiн тңсiндiру ғажет. Содан кейiн жетекшi шестерняны айналдырып, берiлiстi ғосу керек екенiн, ғосу рычагын жҢлғыламай жайлап ғозғалту шартын оғушылардың есiне тңсiрген жән.

1 тапсырманың мазмҢны және орындалу жңйесi.

Тағырыбы. ДТ-75МВ тракторының iлiнiсi және берiлiс ғорабы.

1. Iлiнiстiң ғҢрылысымен танысыңыз.

1.1. Плакат арғылы, двигательден жетекшi доңғалағтарға (жҢлдызшаларға) ғозғалыстың ғандай детальдар арғылы берiлетiнiне назар аударыңыз. Трактордары iлiнiстiң орналасуын ғараңыз.

1.2. Iлiнiс жетегiнiң сыртғы рычагтарын және гидро-кңшейткiшiн, карданы берiлiс пен тежеткiш колоткасын шығарыңыз.

1.3. Iлiнiс корпусын, бiлiгiмен ғоса шығарыңыз.

1.4. Iлiнiс дискiлерiн және кожухын шығарып алыңыз.

1.5. Басғыш дискiсiн кожухтан ажыратыңыз.Сығу рычагының бiреуiн шығарыңыз.

1.6. Кожухтың, жетекшi және жетектегi дискiлердiң ғҢрылысымен танысыңыз.

Қожухға бекiтiлген жапсырмалардың, оған бҢрап бекiтiлген болттардың ғызметiмен танысыңыз.

1.7. Кожухты дискаларымен бiрге, керi тәртiппен, жиыңыз. Жинау барысында, кожух пен жетекшi дискiлер таңбаларының беттесуiне назар аударыңыз.

1.8. Белдiктi бҢру аспабын шығарып, оның ғҢрылысымен және сыру рычагтарымен байланыс әрекетiмен танысыңыз. БҢрау аспабы мен бiлiктiң подшипниктерi ғалай майлана-тынына назар аударыңыз.

1.9. Iлiнiс корпусын орнына ғойып, сығу рычагтары мен втулка арасындағы саңылауды реттейдi. Ол ңшiн муфта картерiнiң ғағпағтары тесiгi арғылы реттеуiш гайкаларды бҢрай отырып, сығу рычагтардың Ңштағы мен жылжымалы муфтаның втулкасы арасындағы саңылауды реттейдi, бҢл кезде втулканы артға ғарай шегiне жеткiзе ығыстырады. Саңылау 2,5—3,0 мм болуы керек. Жеке рычагтар ңшiн бҢл мәлшерден 0,3 милиметрден артығ ауытғуға жол берiлмейдi.

БҢдан кейiн әрбiр тiреуiш винт пен алдыңғы жетекшi дискiнiн арасындары саңылаудың 2 миллиметрге жетуiн ғамтамасыз етедi. Оның ңшiн ғосалғы гайкасы бос тҢрған тiреуiш винттi дискiге жеткенше бҢрайды, бҢдан соң екi айналым кейiн бҢрап, ғосалғы гайкамен бекiтедi.

1.10. Тежеткiштiң ғҢрылысы, iс-әрекетiмен танысыңыз.

1.11. Плакат арғылы iлiнiстiң жетегiмен танысыңыз. Кңштiң педальдан белдiктi бҢру аспабына ғалай берiлуiн байғаңыз.

1.12. Iлiнiс жетегiнiң гидрокңшейткiшi мен гидрожңйесiнiи бағы және насосының жалғануын ғараңыз. Гидрокңшейткiштi бәлшектеп, оның детальдарының ғҢрылысымен танысыңыз. Гидро-кңшейткiштi жиып, тракторға орнатыңыз.

1.13. Тракторға iлiнiс жетегiнiң басға да детальдарын орнатыңыз.

2. Берiлiс ғорабы мен карданы берiлiстiң ғҢрылысымен танысыңыз.

2.1. Трактордан берiлiс ғорабы мен карданды берiлiстiң орналасған жерiн кәрiңiз. Берiлiс ғорабының ғағпағын алыңыз.

2.2. Қораптары бiлiктер мен шестерняларының әзара орналасуын ғараңыз, плакатты пайдалана отырып, олардың аттарын бiлiп алыңыз. Жылжымалы шестерняларды ғозғалта отырып, бiрiншi бiлiктен басға бiлiктерге ғозғалыстың ғалай баратынына назар аударыңыз.

2.3. Корпустан осьтi шығарыңыз, алдын ала оның шпонкасын алу керек.

2.4. Бiрiншi бiлiктiң гайкасын бҢрап шығарыңыз да, орнына арнаулы съемник штангасын кигiзiп, бiлiктi подшипнигiнен шығарыңыз. Бiлiктi корпустан шығарып, шестерняларын кезегiмен алыңыз.

2.5. Артға жңрiс бiлiгiн подшипник стаканымен ғоса шығарып алыңыз. Содан соң ғосымша бiлiктi де шығарыңыз.

2.6. Қораптың фланец стаканының астыңғы жағынан реттеуiш тәбенiштердi алып, әр пакетiн жекеше байлап ғойыңыз. Екiншi бiлiктi алдына ғарай жылжытып, корпустың жонып әңделген жерiнен конусты шестерняны, содан соң бiлiктiң әзiн шығарыңыз.

2.7. Бiлiктердiң ғҢрылысын, олардың корпусға бекiтiлуiн, шестернялардың ғҢрылысын мҢғият ғараңыз. Детальдардың ғалай майланатынын, май ғҢятын жердi, оның деңгейiн ғалай тексеретiнiн байғаңыз.

2.8. Берiлiс ғорабын жиыңыз.

2.9. Берiлiстердi ауыстырып ғосу ңшiн ғораптың арнайы механизмiнiң ғҢрылысымен танысыңыз.

Берiлiстiң ауыстырып ғосу рычагын бейтарап кңйден белгiлi бiр берiлiске сәйкес келетiн әр тңрлi кңйiне косып, ажыратып кәрiңiз.

2.10. Блокировка механизмiнiң жҢмысымен (плакат кәмегiмен) танысыңыз.

2.11. Карданды берiлiстiң ғҢрылысымен танысып, оны тракторға орнатыңыз.

Бағылау сҢрағтары. 1. ДТ-75М тракторы берiлiс корабының негiзгi бәлшектерiн атап кәрсетiңiз. 2. Берiлiс саны деген не? 3. Берiлiстi ауыстырып ғосу механизмiнде бекiткiш ғандай роль атғарады? 4. Берiлiс ғорабында ғандай ағаулар болуы мңмкiн? 5. Кәлденең жазығтығта рычагтың тәменгi Ңшының кңйi ғандай тетiкпен бекiтiледi?

Қейбiр тапсырмалардың орындау жңйесiн тексеру ңшiн бағылау сҢрағтарынан бәлек, карточка-тапсырмалар жасаған тиiмдi. Олардың бағылау сҢрағтарынан айырмашылығы болуы тиiс. МҢндай тапсырмаларды орындауда оғушылар оның жауабын оғулығтан ғана iздемей, логикалығ ойлау әдiсiмен табуын кәздеген дҢрыс. Әрине, ол ңшiн проблемалы сҢрағтар жңйесiн ойластыра-бiлу керек. Тәменде осындай карточка-тапсырманың ңлгiсi берiлiп, оған жазбаша жауап беру талап етiлген. Тапсырманы есеп беру ретiнде ғабылдауға болады.

4-тапсырманы орындау ңшiн берiлген карточка-тапсырма

N Тапсырма мазмҢны Тапсырма нәтижесi

1. Берiлiс ғорабының фильтрi бiтелiп ғалады. Берiлiс ғорабының гидросистемасы ғалай жҢмыс iстейдi? 2. К-701 тракторының берiлiс ғорабының редукциялығ клапаны iстен шығып ғалады БҢл неге әкелiп соғады? Қалай тңзетуге болады?

3. Берiлiстi ауыстыру рычагы Н-тек ғана тоғтағаннан кейiн жағдайында тҢр делiк. Қораптың гидросистемасы ғалай жҢмыс iстейдi?

V Цикл бойынша лабораториялығ-практикалығ сабағтардың жоспары

Тағырыбы: Доңғалағты және шынжыр табанды тракторлардың ңлестiргiш ғораптары, кардан берiлiстерi және жетекшi белдiктерi.

Сабағтың мағсаты: Тракторлардың ңлестiргiш ғораптары, кардан берiлiстерi және жетекшi белдiктерiнiң ғҢрылысымен оғушыларды толығ таныстыра отырып, олардың теориялығ бiлiмдерiн нығайту. Тракторлардың жетекшi белдiктерiн жартылай бәлшектеудi ңйрете отырып, болашағ жҢмысшылардың мамандығға сай шеберлiктерiн арттыру.

Сабағ әдiсi: Лабораториялығ жҢмыс.

Берiлетiн уағыт — 30 сағат.

Звенолар саны — 10.

Сабағ тағырыбына арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: ДТ-75МВ тракторының жетекшi белдiгi.

2-тапсырма: МТЗ-80 тракторының ңлестiргiш ғорабы, кардан берiлiсi және жетекшi белдiгi.

3-тапсырма: МТЗ-82 тракторының ңлестiргiш ғорабы, кардан берiлiсi және жетекшi белдiгi.

4-тапсырма: Т-40М тракторының ңлестiргiш ғорабы және жетекшi белдiгi.

5-тапсырма: Т-40АМ тракторының ңлестiргiш ғорабы және жетекшi белдiгi.

6-тапсырма: Т-70С тракторының жетекшi белдiгi.

7-тапсырма: Т-150К тракторының кардан берiлiсi және жетекшi белдiгi.

8-тапсырма: К-701 тракторының кардан берiлiсi және жетекшi белдiгi.

9-10-тапсырма: Машина-трактор агрегаттарын жҢмысға дайындау.

ЖҢмыс орындарының ғҢрал-жабдығтары:

— монтажды орналасған тракторлар;

— арнаулы стендтерге орнатылған жетекшi белдiктер. Шынжыр табанды тракторлардың жетекшi белдiктерiн рамасымен бiрге орнатып ғойған дҢрыс (кабинасын және басға агрегаттары алынып тасталынған);

— бәлшектеу, жинау жҢмыстарына ғажет ғҢрал-саймандар: монтажды столдар, ғысғыштары бар вестактар, детальдарды ғоюға арналған стеллаждар, ПИМ-1516 инструмент наборлары, динамометрлiк кiлт, ОР-16354, 4806 съемниктер комплектiсi, серiппелердi шығару, кигiзуге арналған ғҢрылғылар, стопор сағиналарды алып-салуға арналған ғондырғылар, ағаштан жасалған жапсырмалар, балалар;

— тексеру-әлшеу ғҢралдары: металдан жасалған линейкалар, пластинкалы шуптар, индикаторлар, серiппелi таразылар;

— оғу плакаттары, технологиялығ-нҢсғау карталары, оғулығтар, карточка-тапсырмалар;

— ғосымша ғҢрал-жабдығтар: МТЗ-80 және Т-40 тракторларының артғы белдiгiнiң дифференциалдары, штангенциркуль, бҢрылу муфтасын бәлшектеп, жиюра арналған ғҢралғы т. с. с.

Методикалығ нҢсғаулар. МТЗ-80 және МТЗ-82 тракторларының артғы белдiктерiнiң ғҢрылысымен танысу ңшiн олардың тракторға ғалай орналасғанын ғарап шығу керек. Олардың ғағпағтарын алып, берiлiстiң ғорабтардан доңғалағтарға ғалай келетiнiн ғарауға болады. Материалды толығ тңсiну ңшiн плакаттарды немесе оғулығтың 173-бетiндегi 101-суреттi пайдалану ғажет. Оғушылардың кәңiлiн артғы белдiктiң басты берiлiсiне, дифференциалына, соңғы берiлiсiне, тежеуiшi мен дифференциалды блоктау механизмiне аудара отырып, олардың детальдарының аттарын есте сағтауларын кәздеген жән.

МТЗ-80 және МТЗ-82 тракторларының дифференциалдарын шығарып алу ңшiн, олардың артғы белдiктерiн бәлшектеуге тура келедi. Дегенмен, кәбiнесе, уағыттың жетiспеушiлiгiне байланысты дифференциалды шығарып алу мңмкiндiгi ғиындай тңседi. МҢндай жағдайда оғушыларға оның алынуын ауызша тңсiндiрiп, ал ғҢрылысымен танысу ңшiн алдын ала дайындалып ғойылған (арнаулы стендке бекiтiлген) дифференциалды пайдалану тиiмдi.

Отамалы тракторлардың жетекшi белдiгiн оғып, ңйрену барысында олардың тежегiштерiнiң реттелу әдiсiнiң толығ меңгерiлуiн кәздеу ғажет. Ол ңшiн алдымен тежеуiш педалының толығ жылжымын әлшеу ғажет (оғулығтың 174-бетiне караңыз). Педальдың толығ жылжымының мәлшерi 110 мм-ден артығ болмау керек екендiгiн оғушылардың есiне салған дҢрыс. Реттеу жҢмысын дҢрыс жңргiзу ңшiн ашаны (7) бҢрау арғылы педальдың жылжымын 70... 90 мм мәлшерiне жеткiзу керек. Трактор ғозғалғанда жалғастырушы дискiлер жетекшi шестернямен бiрге айналатынын, тежеуiш педалын (9) басғанда басғыш дискiлердi тартғыш (4) екi жағға бҢрып, бiр-бiрiнен алшағтауын, жҢмысында, трактордың натуральды тңрiнен кәрсету ғажет.

МТЗ-80 тракторының жетекшi белдiгiн бәлшектеу барысында оғушыларға дифференциалды блоктау механизмiнiң әрекет ету принципiмен таныстырған дҢрыс, оның автоматты жҢмыс iстеуiне айрығша кәңiл бәлдiрген жән.

Тапсырмаларды орындау барысында, оғушыларға тракторлардың жетекшi белдiктерiнде болатын ағауларды, оларды тңзету жолдарын толығ таныстыруды кәздеген жән. Мысалы, май ағу, тежеуiштiң нашар жҢмысы, жетекшi белдiк механизмдерiнiң шуылы артуы және ғызып кетуiне себепшi детальдардың тозуы немесе олардың сынуы туралы тңсiнiктердi оғушыларға тңсiндiруге болады. Таза корпус детальдарында ағған май бiрден байғалатындығтан, трактордың сыртын кңн сайын шаңтозаңнан тазартып отыру керектiгiн оғушыларға ескертiп әткен жән. Май аруды тоғтату ңшiн ғолданылатын шараларды айтып берудi оғушылардың әздерiнен талап етуге болады.

Нығыздауыш ғҢрылыда ағау болғанда май тежеуiштiң фрикциялығ ғаптамаларына әтетiнiн, оның жҢмыс iстеуге кедергi келтiретiнiн тңсiндiре отырып, оғушыларға мынадай сҢрағ беруге болады: майланған ғаптаманы ғалай тазартады?

Басты берiлiстiң конустың шестернялары олардың бастапғы конустығ тәбелерi бәлiктерiнiң геометриялығ осьтерiнiң ғиылысу нңктесiмен сәйкес келгенде дҢрыс жҢмыс iстейтiнiн тңсiндiру ғажет. БҢл ғҢбылысты дҢрыс тңсiну ңшiн оғушыларға материалтану негiздерi бойынша. Тiстi берiлiстер тағырыбын ғайталау керек екендiгiн ескертiп әткен жән.

Оғушыларға: “Конустығ шестернялардың арасында саңылау кеңейiп кетсе ғандай ағау болады? Оны калай байғауға болады?”— деп сҢрағтар беруге болады.

Корпуста май аз болғанда, шестернялар мен подшипниктер тозғанда не тiсi сынғанда да шуыл пайда болатынын тңсiндiре отырып, оларды болдырмау жолдарына да тоғталған жән.

Оғушыларға дифференциал детальдарының тозғанын оңай анығтау ңшiн ондағы шуыл тек бҢрылыста туындайтынын айта кету ғажет.

Артғы белдiк механизмдерi детальдарының iстен шығуын болдырмау мағсатында белгiлi бiр ереженi сағтау ғажеттiгiн тңсiндiру керек. Ол ңшiн трактормен шуғыл бҢрылыс жасағанда тежеуiш педальды жайлап басу керек. Үлкен жылдамдығпен шҢғыл бҢрылыс жасауға болмайтынын ескерткен дҢрыс.

Отамалы тракторлардың дифференциалды блоктау механизмiнiң ғҢрылысын, әрекет ету принципiн оғушылардың дҢрыс тңсiнгенiн тексеру ңшiн мынадай сҢрағтар беруге болады: доңғалағтың бiрi жермен жеткiлiктi iлiнiсте болмаса, ол айнала ма, екiншi доңғалағ ше, дифференциалды ғалай iске ғосуға болады, т. с. с.

МТЗ-82 тракторының кардан берiлiсiмен танысу ңшiн, оны трактордан шығару керек. Кардан ғҢрылысымен, оны бәлшектемей-ағ танысуға болады. Кардан ашалары мен крестовиналардың әзара орналасуына оғушылардың кәңiлiн аудара отырып, олардың ғалай майланатынын тңсiндiрiп беру. Крестовиналардың май сауытына ғҢйылатын ТАП-15В немесе N 158 майдың жҢмыс орнында болғаны дҢрыс.

Карданы бiлiктердiң арнайы станоктарда теңгерiлетiнiн тңсiндiре отырып, оғушылардан: дҢрыс теңгерiлмеген кезде пайда болатын дiрiл неге алып келедi?,— деп сҢрауға болады.

К-701 және Т-150К тракторларының жетекшi белдiктерiмен толығ танысу ңшiн олардың соңғы берiлiстерi мен кардан берiлiстерiн бәлшектеу жҢмыстарын Ңйымдастыру ғажет.

Т-150К тракторының кардан берiлiсiн оның алдыңғы жетекшi белдiгiнен босату керек. Содан соң болттарды арыту арғылы доңғалағты редукторлардың ғағпағын алады. Белдiктiң корпусын демонтаж жасау ңшiн (басты берiлiсi мен дифференциалымен ғоса) оның жартылай осiн шығарып алуды Ңйымдастырады. Жартылай осьтi оңай шығарып алу ңшiн екiншi Ңшындағы М16 болтына арналған резьбалы тесiктi пайдалануға болады. Кесiктегi тесiкке М16Х70 болтын бҢрайды да, жартылай осьтi болтымен ғоса әзiне ғарай тарту, сонда белдiктiң картерiнен алынады.

Гайкаларды босатып, гидрокәтергiштi тележка кәмегiмен алдыңғы белдiктiң картерiнен, басты берiлiстiң корпусын шығарура болады. Жетекшi шестерня бiлiгiнiң фланецiн престеп шығарып алу керек, содан соң шестернялар мен тiрек шайбалары да алынады. Берiлiс корпусының ғағпарын шығару ңшiн де N 12 екi болтты арнаулы резьбалы тесiктерге бҢрау арғылы шығарады; роликтi подшипниктердiң стаканын жетекшi шестернямен ғоса корпустан престеп шығаруға болады. Содан соң стаканнан реттеуiш тәсенiштердi алу ғажет. Оғушылардың материалды дҢрыс бекiтуiн тексеру ңшiн мынадай сҢрағтар беруге болады: басты берiлiстiң жетекшi шестернясының подшипник стаканының фланецi мен корпус аралығындаңы тәсенiштер не ңшiн ғажет, доңғалағты және шынжыр табанды тракторларының жетекшi белдiктерiнде айырмашылығтар бар ма, т. с. с.

К-701 тракторының редукторын бәлшектеп болған соң оның жетекшi белдiгiнiң басты берiлiсiн бәлшектеудi бастайды. Ол ңшiн ленталы тежеуiштi шығарып, болттарды бҢрау арғылы ғысғыш шайбаны алу керек те, жетекшi шестерня бiлiгiнен тежегiштiң барабанын престеп шығарады.

Тапсырмаларды орындау жңйесiн тиiмдi ойластыру ңшiн проблемалығ карточка-тапсырмалар жасауға болады. Осындай карточка-тапсырмалардың ңлгiсiн тәменде берiп отырмыз.

<предыдущая страница | следующая страница>