Беттерді беттеу (верстка)

3.1 Жаңа құжат құру

Жаңа құжат бастау үшін Файл /Новый командасын орындаңдар немесе CTRL+N басыңдар. Экранда Параметры страницы диалогтік терезесі пайда болады, оның көмегімен құжетті орнатуларды орындауға болады:

а) Өлшем – А4 форматын таңдаңдар

б) Беттің кітаптық бағдарын таңда

в) Екі жақты баспаны қос

г) Бұруды көрсету

д) Беттер саны (Число страниц) алаңында 5-ті енгіз

е) ОК батырмасын бас. Диалогтік терезе жабылады және PageMaker жаңа құжаттың терезесін ашып оның 1-ші бетін монтаждық столда орналастырады.

ж) Файл/Сохранить как … командасын орындау арқылы құжатты сақта.

3.2 Беттік шаблондар

PageMaker құжатында қарапайым беттердің басқа беттер-шаблондар болады. Бұл дегеніміз не? Ереже сияқты құжаттың барлық беттерінің көп ұқсастықтары бар: алаңдар, бағаналар ені мен саны, жоғарғы және төменгі колонтитулдар, беттер нөмірлері. Бұлардың барлығын құжаттың әр беті үшін жеке – жекеқұрмас үшін оны бет-шаблонында құруға болады, ол содан соң шаблонды құжаттың барлық беттеріне немесе олардың кейбіреулеріне қолдануға болады.

Шаблоны бар бетке өту үшін құжаттың сол жақ төменгі бұрышында орналасқан R немесе L пиктограммаларының бірінде шерту қажет. Бір басылымда бірнеше әр түрлі бет-шаблондары қолданылуы мүмкін. Шаблонды белгілі бір беттерге қолдану керек және ашылған диалогтік терезеде беттер диапазонын көрсету керек.

Беттер шаблондарының палитрасы - Палитраның беттер шаблоны/Бетті қалай сақтау керек …/ Шаблон аты/Қолдану/ Беттер нөмірлері (Палитра страниц шаблонов – Меню данной палитры /Сохранить страницу как…/Имя шаблона/Применить/Номера страниц).

Шаблондық беттерді қолдану. PageMaker бағдарламасында үнсіз келісім бойынша тек негізгі шаблондық беттің элементтері автоматты түрде басылымның барлық беттеріне қосылады. Қосымша шаблондық беттерде берілген параметрлер амалдар орындалмайынша құжаттың бірде-бір бетінде бейнеленбейді. Бетке қосымша шаблонды екі тәсілмен тағайындауға болады:

а) Қосымша шаблон тағайындайтын басылымның бетіне көшіңдер. Шаблоны палитрасында керекті шаблон атауында шертіңдер. Бұл тәсіл көп бетті басылыммен жұмыс істеуде ыңғайсыз.

б) Қажетті шаблондық бетті ашу. Шаблоны палитрасында көрсеткіші бар батырмада шертіп және ашылған мәзірде Применить командасын белсенді ет, содан соң экранда Применить страницу-шаблон диалогтік терезесі бейнеленеді.

Қосымша шаблонды басылымның барлық беттеірне және сондай-ақ беттердің берілген бөлігіне ғана қолдануға болады. Аралас емес беттердің нөмірлері үтір арқылы ажыратылады, ал диапазонды белгілеу үшін дефис қолданылады.

3.3 Модульдік тор. Бағыттауыштар

Модульдік тор мәтін мен графиканы туралаудың шекаралары мен сызықтарын беретін бағыттаушы қосымша сызықтардан тұрады.

Бағыттауыштардың үш түрі бар: алаңдарды бағыттаушы, бағаналарды бағыттаушы, бағаналарды бағыттаушы, бағыттауыш сызықтар.

• 
  Алаңдарды бағыттаушылар беттің алаңдарын құру кезінде автоматты түрде құрылады және тік, көлденең болуы мүмкін. Экранда олар қызыл күлгін түзу сызықтармен бейнеленеді.
  
• 
  Бағаналарды бағыттаушылар мәтінді енгізу кезінде шектейді. Бұл бағыттауыштар әрқашан тік, көк түспен бейнеленеді. Олар да бағаналарды құру кезінде автоматты түрде құрылады.
  
• 
  Бағыттаушы сызғыштар мәтінге ешқандай қатысы жоқ, олар бетте объектілерді орналстыруға көмектеседі. Олар қолмен құрылады және көлденең де, тік те болуы мүмкін. Олардың саны бетте 120 жасыл түс болуы мүмкін. Бағыттауыштар баспаға шығарылмайды.
  

PageMaker жүйесінде арнайы режимі бар объектілер бағыттауыштарға тартылады, егер объектілер оларға жеткілікті жақын орналасқан болса.

Бағыттауыштарды жылжытпас үшін Көру (Просмотр) мәзірінен Бағыттауыштарды бекіту (Закрепить направляющие) командасымен бекітуге болады. Бағыттауыштар объектілерді белгілеуге кедергі болмас үшін оларды Көру/Бағыттауыштарды жасыру (Просмотр/Спрятать направляющие) командасының көмегімен артқы жоспарға орналастыруға болады.

3.4 Бағаналарды құру

Бетте немесе шаблонда бағаналар санын беру үшін Макет/Бағаналар жақтаулары (Макет/Границы колонок) командасын орындаңдар. Границы диалогтік терезесінде Бағаналар саны (Количество колонок) алаңында бағана санын және Средник (интервал) алаңында бағаналар арасындағы просветті енгіземіз.

PageMaker бірдей енді бағаналар құрады және оларды беттің ені бойынша біркелкі реттейді. Бір беттегі бағаналардың максимальды саны 20.

Егер бетте мәтін немесе графика бар болса, бағаналардың санын өзгерту оларға еш әсер етпейді.

Бағаналарды туралау. Егер тіркелген мәтіндік блоктар көрші бағаналарда орналасса, олардың арасында мәтінді бірқалыпты орналастырып биіктігі бойынша автоматты түрде туралауға болады. ол үшін “Көрсеткіш” (“Стрелка”) құралын таңдап және Shift пернесін басып ұстап тұрып туралауға қажетті барлық блоктарды ерекшелеңдер. Содан кейін Сервис/Дополнения/Баланс колонок мәзірінің командаларын орындаңдар.

3.5 Мәтінді енгізу және түзету

PageMaker файлдарын басылымдар деп ату қабылданған. PageMaker бағдарламасында мәтіндік объектілердің екі түрі ерекшеленеді: мәтіндік блоктар және мәтіндік фреймдар.

• 
  мәтіндік блоктар тек төртбұрыш пішінде болады, оларға жиек немесе фон беруге болмайды;
  
• 
  мәтіндік фреймдер әр түрлі пішінде болады, олар жақтаулар мен әр түрлі стильдегі фондармен жабдықтауға болады.
  

Мәтін енгізу үшін “Мәтін” (“Текст”) құралы қолданылады. Қалыптау режимінде мәтін мәтіндік объектінің блоктың немесе жақтаудың ішінде тұрады. Мәтіндік блоктар екі түрлі тәсілмен құрылуы мүмкін:

• 
  Мәтін құралын белсендіріп мәтінді бастайтын нүктеде шертуді орындау;
  
• 
  Өлшемі түзілген бағаналардың енінен тәуелсіз мәтіндік блокты алу үшін Текст құралын белсенді етіп тышқанның батырмасын бас және мәтін енгізетіндей етіп төртбұрыш аймақ сыз.
  

Мәтіндік блок барлық материалды құра ма немесе оның бөлігі басқа байланысқан блоктарға жалғасып жатыр ма екендігін мәтіндік блоктың жоғарғы және төменгі бөліктерінде орналасқан белгілегіштер түрінен білуге болады. Белгілегіштер көріну үшін мәтіндік блокты Көрсеткіш (Стрелка) құралымен ерекшелеу керек. Егер жоғарғы ілгек бос болса, онда мәтіндік блок материалдың соңын құрайтындығын білдіреді. Егер жоғарғы да, төменгі де ілгек бос болса, мәтіндік блок барлық орналасқан материалды құрайды. (2 сурет)

Егер мәтіндік блок орналастырылымаған материалды құрайтын болса төмендегі белгілегіш қызыл түске енеді және ішіне үшбұрыш көрсеткіш орналасқан ілгек түріне келеді.

2 сурет 3 сурет

Е
гер мәтіндік блоктың төменгі және жоғарғы белгілегіші “+” таңбасы бар ілгек түріне енсе, материал басқа мәтіндік блоктарда басталады немесе жалғасады деген сөз (4 сурет).

4 сурет

PageMaker жүйесіндегі мәтінді түзетудің Microsoft Word-тан аз ғана айырмашлығы бар. Мәтіндік бөліктердің ерекшеленуі, символдарды кірістіру, символдарды жою, көшіру және кірістіру тура Word-тағы сияқты орындалады.

3.6 Мәтіндік блоктармен жұмыс

Мәтіндік блоктың орнын ауыстыру. Мәтіндік блоктың орнын ауыстыруға болады. Блоктың орнын ауыстыру үшін «Көрсеткіш» құралын таңдап блокты ерекшелейміз. Содан соң оның ішінде шектеуіштерге түспейтіндей етіп шертіңіз.

Мәтіндік блоктың өлшемдерінің өзгеруі. Мәтіндік блоктың енін де, биіктігін де өзгертуге болады. Бір уақытта ені мен биіктігін өзгерут үшін бұрыштағы шектеуіштердің біріне шертеміз және оны блок қажетті өлшем алғанға дейін диагоналі бойынша тартамыз.

Бағаналарды толтыру. Бағаналарды мәтінмен толтырудың 3 әдісі бар:

• 
  қолмен, мәтінді әрбір бағанаға қолмен орналстыру;
  
• 
  автоматты – PageMaker бағдарламасы мәтінді бағанаға өзі бөледі және қажетінше керекті беттер санын қосады;
  
• 
  жартылай автоматты – алғашқы екеуінің біреуінің комбинациясы.
  

Автотолтыру режимін қосу үшін Макет мәзірінде Автотолтыру командасын белсенді ету керек. Бұдан соң мәтін симайтын мәтіндік блокты ерекшелеңдер және толтыру индикаторында шертіңдер. Нәтижесінде тышқан көрсеткіші ирек сызықты бұрыш түріне енеді. Келесі бағананың сол жақ жоғарғы бұрышында шертіңдер. Барлық мәтін автоматты түрде бағанаға орналасады, сондай-ақ PageMaker өздігінен қажет болса керекті беттер санын қосады. Қолмен де тура сол сияқты, тек қана Автотолтыру командасын өшіріп тастау керек.

Мәтіндік блокты жою. Мәтіндік блокты мәтінмен бірге жою үшін оны «Стрелка» құралымен ерекшелеп Delete пернесіне басыңдар.

Блоктарды жалғастыру. Мәтіндік блокты толтырғанда беттің төменгі бөлігіне жеткенге дейін ұлғаяды. Мәтінді енгізу кезінде төменгі индикаторда қызыл стрелка – блокты қайта толтыру символы пайда болады. Мәтіннің бөлігі сыйған жоқ және де жаңа блок біріктірілген болады, яғни бір материалды құрайды және де блоктардың өлшемдерінің өзгеруі кезінде бірінші блок ылғи да толтырылатындай бір-біріне көшіріледі.

Блоктарды біріктіру. Екі жалғаспаған блокты бір блокқа біріктіру үшін «Текст» құралын таңдап бір блоктағы бүкіл мәтінді ерекшелейміз, Редактирование/Вырезать командасымен оны буферге жоямыз және екінші блоктың ішіне Редактирование/Вклеить командасымен кірістіреміз. Бұл кезде сәйкес материалдар біріктіріледі.

Беттермен жұмыс істеу. Беттерді қосу және жою Макет/Беттерді кірістіру немесе Беттерді жою (Макет/Вставить страницы немесе Удалить страницы) командасымен жүзеге асырылады. Беттердің орнын ауыстыру үшін Макет/Беттерді сұрыптау (Макет/Сортировка страницы) командасы қолданылады.

3.7 Фреймдер

Фреймдер деп мәтіндерді немесе графиктерді орналастыруға арналған әр түрлі пішіндегі объектілерді атаймыз. Фреймнің айқын қасиеттерінің бірі ондағы қиылысқан сызықтардың орналасуы. Үш түрлі фреймдер құруға болады: тік бұрышты, овалдық және көп бұрышты. Сәйкес элементтер құралдар тақтасында бар.

Фреймге дұрыс пішін беру үшін сурет салу процесі кезінде Shift пернесін басып тұру керек. Тік бұрышты фреймдердің пішіндерін әр түрлі өзгерту үшін Элемент – Скругленные углы командасы қолданылады. Көп бұрышты фреймдер құрудың 2 тәсілі бар. Бірінші тәсілі фреймнің төбелері орналасатын позицияларда біртекті шертулердің орындалуы. Құрамын тұйық емес жиекпен немесе түспен фреймді толтыру кезінде бағдарлама жиектің соңғы нүктелерінің арасында шартты сызық жүргізеді.

Екінші тәсілі – көп бұрышты фрейм құралын белсендіріп тышқанмен созамыз.

Фреймдердің қасиеттері. Фреймдер қарапайым объектінің қасиеттерін игереді, олардың өлшемін өзгертуге болады, орнын ауыстыруға, түспен толтыруға және т.с.с. Фреймді айналдыру үшін Айналу (Вращение) құралын қолданамыз. Берілген құралмен сол нүктенің маңайында шерткенде айналу орындалады.

Айналу центрі объектінің центрімен дәл болу үшін фреймнің ішінде сызықтардың қиылысқан жерінде шертуді орындау қажет.

Фреймді жақтаумен қамтамасыз ету керек, яғни жиек сызығының типін өзгерту керек. Бұл мүмкіндік Элемент-Линия командасының көмегімен іске асырылады. Оны белсендіру кезінде экранда әр түрлі қалыңдықтағы сызықтардың нұсқалары көрсетілген бағынышты мәзір шығады. Қалаған үлгіге шертуді орындаса фрейм жақтауға алынады. Бағынышты мәзірдің төменгі жағында жақтауды мөлдір, сондай-ақ инверсті қылуға мүмкіндік беретін екі жалауша орналасқан.

М
әтінді кез келген пішіндегі фреймге орналастыруға болады. Текст құралымен фреймнің шегінде шертуді орындап, содан соң мәтінді енгізуді бастаймыз. Фреймге орналастырылған мәтін блоктағы мәтін сияқты принциптермен түзетіледі. Келесі суреттерде мәтіннің фреймге алынуы көрсетілген. Ол үшін алдымен мәтіндік блок құрылады (5 сурет), овалдық фрейм (6 сурет).

5 сурет Мәтіндік блок 6 сурет Овалдық фрейм

Содан соң төмендегі командалардың тізбегін орындау керек:

а) «Стрелка» құралымен фреймді таңда;

б) Shift пернесін басып тұрып мәтіндік блокты ерекшеле;

в) Элемент мәзірінен Фрейм/Добавить содержимое командасын орында, сонда мәтіндік блок фреймге көшіріледі (7 сурет).

7 сурет фреймге орналастырылған мәтін

3.8 Мәтінді баспаға орналастыру тәсілдері

Мәтінді PageMaker баспаға қосу үшін бірнеше тәсілдермен қолдануға болады: мәтінді тікелей PageMaker-де теріп алып, алмасу буферінің көмегімен мәтіндік процессордан көшіру немесе мәтіндік файлды импорттау. Олардың қайсысын таңдау нақты есепке байланысты, бірақ негізгі болып мәтіндік процессорлардың немесе редакторлардың бірінде басылған мәтіндік файлды импорттау болып табылады.

Кіріктірілген мәтіндік редактор режимінде мәтіндер теру. PageMaker-да мәтінді басу және форматтау үшін 2 режимді: қалыптау режимін және мәтіндік режимді қолдануға болады. Мәтіндік режимде терілетін немесе түзетілетін мәтін арнайы терезеде біркелкі өлшемде берілген гарнитурамен бейнеленеді, абзац немесе сөз үшін қандай гарнитура немесе өлшем таңдалғаннан байланыссыз. Бұл енгізуге қарамастан мәтінде өзгерістерді жасау керек, өйткені ол мәтіннің безендірілуі емес, оның мазмұнына икемделуі керек.

Мәтіндік режимде экранды бояу әлдеқайда тез жүреді, өйткені онда графикалық объектілер және мәтіннің шынайы пішіні бейнеленбейді, сондай-ақ мәтінді ауыстыру жеңілдейді.

Редакторлеу мен түзетуді берілген режимде орындау ыңғайлы, өйткені Орфография, Найти, Заменить командалары тек осы режимде ғана мүмкіндігі бар.

Алмасу буферін қолдану. Егер терілген мәтін болса (мысалы, Microsoft Word құжаты) оны Түзету/Көшіру (Правка/Копировать) командасымен көшірмесін алуға болады. PageMaker-ге көшіп Текст құралын таңдап және жұмыс аймағының кез келген жеірнде шертеміз, содан соң Редактирование/Вклеить командасын орындаймыз.

«Поместить» командасын қолдану. Берілген бұл тәсіл PageMaker-де мәтінді орналастыруда негізі тәсіл болып табылады. Ол дегеніміз басылымның баспаға дейінгі дайындығымен бірнеше адам айналысады, олардың әрқайсысы өзінің міндеттерін атқарады: Қалыптаушыға мәтін терушімен алдын ала басылған корректорлармен оқылған және керекті түзетулермен мәтіндік файл ретінде түседі. Сондықтан беттеушіге басылымға барлық мәтіндік файлды орналастыруға ыңғайлы, бұдан кейін ол оны орналастыру жұмысын бастайды. Мәтіндік файлды импорттау үшін Файл/Орналастыру (Файл/Поместить) командасын қолдану керек. Орналастыру (Поместить) командасының диалогтік терезесінде кейбір қосымша орнатуларды беруге болады. Поместить терезесінде параметрлерді алу қандай объектіні: мәтінді, кестені, деректер қорын немесе бейнені импорттау көзделетініне байланысты, сондай-ақ Файл/Орналастыру (Файл/Поместить) командасын таңдағанда объект немесе фрейм ерекшеленуіне байланысты.

3 тарау PageMaker

Бақылау сұрақтары

1. 
   Шаблондық беттердің қолданылуы
   
2. 
   Бағыттауыштар, олардың түрлері және құру
   
3. 
   Бағаналарды құру
   
4. 
   Мәтіндік блок дегеніміз не?
   
5. 
   Мәтіндік блоктарды құру тәсілдері
   
6. 
   Мәтіндік блоктың элементтері
   
7. 
   Тіркескен блок
   
8. 
   Мәтіндік блоктармен қандай амалдар орындауға болады?
   
9. 
   Фреймдер? Фреймдер қасиеттері
   
10. 
    Мәтінді басылымға орналастыру тәсілдері
    
11. 
    Беттермен жұмыс
    

IV тарау
Символдар мен абзацтарды пішімдеу

4.1 Атрибуттарды беру тәсілдері

Символдардың атрибуттарын өзгертудің үш тәсілі бар: Мәтін мәзірі, басқарушы палитра және Мәтін/Шрифт (Текст/Шрифт) мәзірінің Шрифт параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесі.

1 – қолдану батырмасы, атрибуттың енгізілген сандық мәнін ерекшеленген мәтінге қолдану

2 – жоғарғы батырма палитраны символдық режимге, төменгісі – абзацтық режимге ауыстырады

3 – шрифтің гарнитурасы

4 – шрифтің начертаниесін таңдау бастырмасы

5 – шрифтің кеглі (өлшемі)

6 – интерлиньяж (жоларалық қашықтық)

7 – трекинг

8 – символдарды көлденең масштабтау

9 – кернинг (2 нақты символдардың ара қашықтығы)

10 – базалық сызыққа қатысты символды жылжыту, жол үсті және жол асты символдарын енгізу кезінде қолданылады.

8 сурет Символдық режимдегі басқарушы палитра

Шрифт параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесі. Егер сізге символдардың бірнеше атрибуттарын бірден өзгерту керек болса, оны Шрифт параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесінің көмегімен жасаған ыңғайлы. Терезені шаыру үшін Мәтін/Шрифт (Текст/Шрифт) командасын орында немесе Ctrl+T (Т – латын әрпі) пернелерін басыңыз. Онда символдардың барлық атрибуттарын беруге болады, соның ішінде басқарушы палитра немесе мәзірдің көмегімен бере алмайтын: символдардың түсі мен дақтары, базалық сызыққа қатысты жол үсті және жол асты символдарды жылжыту, капителийлердің өлшемі.

4.2 Символдардың атрибуттары

Гарнитура және кегль. Гарнитура мен кегльді үш тәсілдіің көмегімен таңдауға болады. Орыс тілінде жұмыс істеу үшін Cyr (кириллица) жалғауы бар гарнитураны таңдаңыз.

Шрифтің кескіні. Шрифтің кескіні басқарушы палитраның көмегімен беріледі, сондай-ақ Мәтін мәзірінің Кескін командасы (Текст/Начертание)

Регистрді өзгерту. Қандай да бір символдардың регистрін өзгерту үшін оларды ерекшелеп мына батырмаларының біріне басыңыз: С – барлық баспа әріптер, с – барлық кішу жазба әріптер (капитель) және де Параметры шрифта диалогтік терезесінің көмегімен де регистрді өзгертуге болады. Қалауыңызша сіз капителидің биіктігін Параметры шрифта терезесінде Другие батырмасына басып өзгерте аласыз.

Жол үсті және жол асты индекстері. Басқарушы палитраның батырмаларының көмегімен. Диалогтік терезеде Позиция свитогы.

Интерлиньяж. Бұл жолдардың арасындағы ара қашықтық немесе дәлірек айтқанда әріптердің биіктігінен (кегльден) және жолдардың арасындағы бос аралықтардан құралатын терілген жолдардың биіктігі. Сандық мәнді басқарушы палитраның көмегімен не болмаса Текст мәзірінің Интерлиньяж командасымен беруге болады. Сондай-ақ қажетті мәнді Шрифт параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесіндегі Интерлиньяж таңдауға болады.

Трекинг. Пайдаланылған кегльге байланысты мәтін массивінде символаралық қашықтықтарды автоматты түзету тәсілі. Ол дегеніміз символаралық интервалдың мәнін емес, оны тек қана есептеу тәсілін таңдайсыз деген сөз. Таңдаудың үш тәсілі бар: Мәтін/Трекинг мәзірі; Мәтін/Шрифт/Шрифт параметрлері диалогтік терезесі, басқарушы батырманың палитрасы.

Кернинг. Екі нақты символдың аралығын жабысып тұрмас үшін немесе алыстап кетпес үшін қолмен подгонка жасау.

Негізінде кернинг кесек кегльмен терілген тақырыптарда немесе мәтіндерле қолданылады. Базалық сызықты жылжыту. Базалық сызықты жылжыту көмегімен жолға қатысты символдарды түсіруге немесе көтеруге болады. Басқарушы палитрадан басқа жылжытуда Текст/Шрифт/Параметры диалогтік терезесінде Другие…/Дополнительные параметры шрифта батырмасын басу арқылы орындауға болады. Базалық сызықты ығыстыру (Смещение базовой линии) өрісінде жылжытудың мәнін таңдап, Жоғары немесе Төмен қосқышын қосыңдар.

4.3 Абзацтарды пішімдеу

1 – қолданылу батырмасы, берілген пішімдеуді ерекшеленген мәтінге қолдану үшін;

2 – жоғарғы батырма палитраны символдық режимге, төменгі – абзацтық режимге ауыстырады;

3 – абзацтың стилі;

4 – абзацты туралау батырмалары;

5 – құжаттың бетіндегі меңзер позициясының индикаторы;

6 – сол жақ шегініс;

7 – қызыл жол позициясы;

8 – оң жақ шегініс;

9 – абзац алдындағы;

10 – абзацтан кейінгі отбивка;

11 – қосылған опцияда қолданылатын тор қадамы (тор бойынша туралау);

12 – тор бойынша туралау үшін оң жақ батырмасын басыңдар.

9 сурет Абзацтық режимдегі басқарушы палитра

Параметры абзаца диалогтік терезесі. Диалогтік терезені экранға шақыру үшін Мәтін мәзірінен Мәтін/Абзац командасын орындаңдар. Диалогтік терезеде абзацтардың атрибуттарын бірден беруге болады, сонымен қоса басқа тәсілмен беруге болмайтындарды да.

Сонымен, терезенің төмендегі жағындағы жолаушалардың көмегімен сіз бетте абзацтардың орындалуын бақылай аласыз.

• 
  Барлық жолдар бірге – егер жолауша орнатылса, басқа бетке көшкенде абзац бөлінбейді, тек түгелімен көшіріледі;
  
• 
  Жаңа бет – бұл режимді абзацтар үшін қосу керек, жаңа бетті міндетті түрде бастайтын, мысалы тараулардың тақырыптары.
  
• 
  Жаңа бағана – тура сол сияқты жалауша, бірақ абзац жаңа бетте емес, жаңа бағанадан бастайды.
  
• 
  Келесісіне үзбеу – жаңа бетке көшкенде оның артындағы келесілерді үзбеу керек, мысалы, тақырыптарынан.
  

Абзацтарды пішімдеудің басқа командаларын атап өтейік:

• 
  Абзацты айыру (абзацты шеті бойынша туралау);
  
• 
  Сөздердің арасындағы интервалдар (Мәтін/Абзац/Абзац параметрлері мәзіріндегі Интервалы диалогтік терезесі, Интервалы батырмасы);
  
• 
  Сөздерді тасымалдау (Мәтін мәзіріндегі Тасымалдау (Переносы) диалогтік терезесі);
  
• 
  Шегіністер мен табуляциялар позициясы (Параметры абзаца диалогтік терезесінің басқарушы палитрасы). Шегіністер сызғышын пайдалану табуляцияны тиімді. Мәтін/Шегіністер/Табуляция (Текст/Отступы/Табуляция) командасын орындау арқылы.
  
• 
  Табуляция. TAB PageMaker батырмасын басқан кезде мәтінге табуляция символы қойылады. Сызғышта сіз табуляция позициясын қоясыз, яғни сіздің бағаналарыңыз тураланатын орындар.
  
• 
  Қайрау (Отточия). Табуляцияның кез келген позициясына қайрау (отточия) стилін беруге болады, яғни табуляция символы мен алдыңғы мәтінді қосатын нүктелер мен сызықтардың қатары. Мысалы ретінде мына мазмұнды алуға болады:
  

1 бөлім ---------------------------1

1 тарау. Абзац -----------2

Формат --------3

Қайрау стилін беру үшін сәйкес сызғыш маркерінде шертіңіздер, содан кейін Мәтін/Шегіністер/Табуляциялар (Текст/Отступы/Табуляции) мәзіріндегі Қайрау батырмасына шертіңіз және түсіп қалатын тізімнен қажетті қайрауды таңдаңыз.

Табуляция. Табуляция деп мәтіннің туралануы жүзеге асырылатын сызғыштағы белгіні айтады. Тізімдерді, кестелерді құру үшін қолданылады. Табуляцияның келесі позициясына өту Tab пернесімен орындалады. Табуляцияның белгісін орнату – Мәтін/Шегіністер/Табуляция (Текст/Отступы/Табуляция) мәзірі. Белгілер диалогтік терезенің төменгі бөлігінде орналасқан сызғышта орнатылады. Сызғышты экранға шығарғанда PageMaker бағдарламасы сызғыштың нөлдік белгісін мәтін бағанының сол жағымен қосады. Табулятордың төрт түрі, олардың пиктограммалары диалогтік терезенің сол жақ бөлігінде орналасқан. Белгіні таңдап, тышқанмен сызғышта шертіп, Применить батырмасына басамыз.

Қайрауды пайдалану. PageMaker бағдарламасында қайрау деп табуляция белгісіне қатысты тураланған мәтіннің үзінділерінің арасындағы кеңістікті толтыратын символдардың тізбегін айтады. Қайрау құру үшін табуляция белгісін ерекшелеп және Қайрау батырмасына шертуді орындаңыздар. Нәтижесінде отточиенің түрін таңдауға болатын мәзір пайда болады. Бапталатын (Настраиваемая) мәнін таңдау арқылы отточия негізіне кез келген символ қоюға болады. Символдарды енгізу Қайрау өрісінде жүзеге асырылады.

4 тарау PageMaker

Бақылау сұрақтары

1. 
   Символдарды пішімдеу
   
2. 
   Абзацтарды пішімдеу
   
3. 
   Атрибуттарды беру тәсілдері
   
4. 
   Мәтіндік процессордағы мәтіндік блоктармен жұмыс баспа жүйесіндегі жұмыстан айырмашылығы неде?
   
5. 
   Табуляция белгілерін пайдалану
   

V тарау
Графикалық объектілер. Объектілермен жұмыс

5.1 PageMaker көмегімен графикалық объектілерді құру

PageMaker жұмыс істей алатын объектілер үш типке бөлінеді: мәтіндік блоктар, импортталған графикалық объектілер және тікелей PageMaker –де құрылған объектілер. Бағдарламаның жұмыс аймағы екі негізгі бөліктерге бөлінеді – басу аймағы және монтаждық стол. Объектілер басу аймағының негізінде де және монтаждық столда да орналасуы мүмкін, бірақ баспаға басу аймағының шегінде орналасқандары ғана шығарылады.

PageMaker-дің графикалық құралдары басылымдарда шекаралардың әр түрлі типтерін және ішкі облыстарды тағайындауға болатын қарапайым объектілерді құруға және түзетуге мүмкіндік береді. Қарапайым геометриялық фигураларды салу үшін келесі құралдар қолданылады:

Түзу сызықтар.

Келтірілген сызықты салу үшін, яғни қатаң көлденец, тік немесе 45⁰ бұрылған, «Келтірілген» («Приведенная») құралын таңдаңыз. Көрсеткіш крест түріне енеді. Тышқанды тартып қажетті сызықты саламыз.

Дербес бағыттағы сызықты тура сол сияқты салады, бірақ «прямая» құралын таңдау қажет. Бұл құралдардың көмегімен тек қана жалғыз қиындылар салуға болады.

PageMaker бағдарламасында сыртқы түрі фреймдерге ұқсас, бірақ оларға мәтінді немесе графиканы орналастыруға болмайтын объектілерді құруға мүмкіндік беретін құралдар тобы бар. Олардың фреймдерден айырмашылығы қиылысатын сызықтардың болмауында.

Сынық сызық.

Сынық сызықты «көпбұрыш» құралының көмегімен салуға болады. Бірінші, екінші, үшінші т.с.с нүктелерінде шертіңдер. Бұл нүктелердің барлығы сынық сызықтармен байланысқан. Сынықты аяқтау үшін соңғы нүктеде екі рет шертіңдер.

Тұйық жиекті құру үшін оның соңғы нүктесін бастапқы нүктемен қосу керек. Сіз оған түскеніңізді көрсеткіштің жанында пайда болған төртбұрыш түрінен білесіз. Сол кезде жиек автоматты түрде аяқталады.

Габариттік жақтау. Сіз сынықты аяқтаған кезде назар аударсаңыз оның жанында қара төртбұрыш аршылармен және қабырғаларының ортасында – шектеуіштер – көрінбейтін төртбұрыш габариттік жақтау пайда болады. Бұл жақтау объектінің өлшемдерін анықтайды. Сондай-ақ габариттік жақтау ерекшеленген объектілердің жанында пайда болады.

Төртбұрыштар мен шаршылар.

«Төртбұрыш» құралын таңдаңдар. Келешек төртбұрыштың жоғарғы бұрышына меңзерді орналастырып көрсеткішті қарсы бұрышқа шертіп тартыңдар. Шаршы салу үшін көрсеткішті Shift пернесін басып тұрып тартыңдар.

Төртбұрышты немесе шаршыны салып оның бұрыштарын дөңгелектеуге болады. «Көрсеткіш» құралымен оны шертіп ерекшелейміз және Элемент/Дөңгеленген бұрыштар (Элемент/Скругленные углы) командасын орындаймыз. Диалогтік терезеде қажетті дөңгелектеуді таңдаңыз.

Эллипстер мен шеңберлер.

Эллипстер мен шеңберлер тура төртбұрыштар сияқты салынады. Shift пернесін басса шеңбер салынады.

Көпбұрыштар мен жұлдыздар.

Симметриялық және дұрыс көпбұрыштар және жұлдыздар бір құралмен «Көпбұрыш» («Многоугольник») салынады. Фигураны салмас бұрын Көпбұрыш диалогтік терезесінде оның параметрлерін беру керек. терезені шақыру үшін құралда екі рет шерт немесе Элемент/Көпбұрыш (Элемент/Многоугольник) командасын орындаңдар.

Жақтар саны (Число сторон) өрісінде көпбұрыштың немесе жұлдыздың санын енгізіңдер, Сәулелердің тереңдігі (Глубина лучей) өрісінде – жұлдыздың сәулелерінің тереңдігін енгізіңдер. Келесі суретте төбелерінің саны 3, 4, 5 және 6 үш көпбұрыш және төбелерінің саны бірдей, бәрақ сәулелерінің тереңдіктері 30% және 50 % әр түрлі екі жұлдыз салынған.

Д
иалогтік терезеден шығып осы фигураларды салыңдар. Егер бұл кезде Shift пернесін басып ұстап тұрсақ, дұрыс фигура салынады.

Бояу мен жиектің атрибуттары. Фигураны салып болған соң Элемент/Түс және Сызық (Элемент/Фон и Линия) командасын орындау арқылы оның бояуы мен жиектерінің атрибуттарын таңдаңдар.

Түстік палитра. Жиектің түсі мен объектілердің бояуын беру үшін түс палитрасы қызмет атқарады. Терезе (Окно) мәзірінен Түстерді көрсету (Показать цвета) командасын орындаңдар.

5.2 Басқарушы палитраны қолдану

Басқарушы палитра объектілерді қолдан манипуляция жасаудан құтылуға мүмкіндік беретін альтернативті құрал болып табылады. Басқарушы палитраға графикалықжәне мәтіндік блоктармен өте ұқыпты жұмыс істеуге және бір құралдан екінші құралға өтпей, меню командаларын қолданбай бірнеше түрлендірулерді орындауға мүмкіндік беретін дәл сандық мәндерді енгізуге болады. Графикалық объект ерекшеленген кезде немесе графикамен жұмыс істеудің бір құралын таңдаған кезде палитра осы режимге өзі ауысады.

Түрлендірулердің екі түрі қиық және айналық шағылысу тек қана басқарушы палитраның көмегімен орындалады.

1 - қолдану батырмасы

2 – ерекшеленген объектінің сызбасы, белсенді нүктені таңдау үшін онда шертіңдер.

3 – Х және У белсенді нүктелерінің немесе тышқан көрсеткішінің координаттары

4 – Ерекшеленген объектінің ені мен биіктігі

5 – Көлденеңі мен тігінен бойынша масштабтау коэффициенттері

6 – Пропорционал масштабтаудың батырмасы

7 – Объектіні айналдыру бұрышы

8 – Көлденеңі бойынша айналық шағылысу

9 – Объектіні қию бұрышы

10 – Тік айналық шағылысу

10 сурет Графика пішіміндегі басқарушы палитра

5.3 Графикалық объектілермен жұмыс

PageMaker объектілермен көптеген амаладар орындауға мүмкіндік береді. Сіз олардың орындарын ауыстыру, өлшемдерін өзгерту, сондай-ақ өзгеру (трансформация) амалдарын: айналдыру, қию және айналық шағылысу және т.с.с орындай аласыз.

Объектілерді ерекшелеу. Объектімен қандай да бір амал орындау үшін оны «Көрсеткіш» («Стрелка») құралын таңдау арқылы ерекшелеу қажет. Бірнеше объектіні ерекшелеу үшін Shift пернесін басып тұрыңыз. Бір немесе бірнеше объектілерді ерекшелеудің тағы бір түрі – жақтау көмегімен ерекшелеу.

Объектілерді көшіру және кірістіру. Объектілерді көшірудің бірнеше тәсілдері бар. Олардың ішіндегі ең ыңғайлысы – олардың көшірмесін экранның шегінде орналастыру. Ол үшін объектіні ерекшелеп Ctrl+Alt пернесін басып ұстап тұрып көшірмесін жаңа орынға көшіріңіз. Алдымен тышқанның батырмасын, содан кейін пернелерді босатыңыз. Егер сіз бірнеше көшірме құратын болсаңыз бұл пернелерді мүлдем жіберіп босатыңыз, өйткені тура сол ерекшеленіп тұрғандықтан әркез жаңа көшірмені көшірмей-ақ қоюға болады.

Ол үшін қажетті объектіні немесе объектілерді ерекшелеп Түзету/Көшіру (Редактирование/Скопировать) командасын орындаңыз, содан кейін (Түзету/Жабыстыру) Редактирование/Вклеить командасымен көшірмені кішкентай шегініспен сол орынға кірістіреміз.

Бетте белгіленген ретте бірнеше көшірмелерді кірістіруге болады. Ол үшін Түзету (Редактирование) мәзірінен бірнеше рет Жабыстыру (Вклеить) диалогтік терезесі қолданылады.

Бекітілген объектіде оның орналасуы мен өлшеміне әсер етпейтін кез келген атрибуттарын өзгертуге болады. Осылай оның жиегін және бояуын өзгертуге болады, бірақ оны айналдыруға және айналық бейнелеуге болмайды.

Ол үшін оны алдымен Элемент/Болдырмау (Элемент/Отменить) закрепление командасымен бекіту керек.

Объектілерді трансформациялау. Объектілерді трансформациялау командаларына айналдыру, қию (перекос) командалары, объектіні айналық бейнелеу жатады. Бұл командалардың орындалуына басқарушы палитраны пайдалануға болады.

Объектілерді позициялау (позиционирование объектов) және реттеу. Объектілердің орналасу ретін өзгерту үшін Элемент/Монтаж мәзірінен 4 командасы қарастырылады (алдыңғы жоспарға қою, алдыға жылжыту, кейінгіге жылжыту, артқы жоспарға қою).

Объектілерді туралау және бөлу. Элемент/Объектілерді орналастыру (Элемент/Разместить объекты) командасымен орындалады. Аталған команда егер кем дегенде екі объекті ерекшеленсе ғана доступна болады. Диалогтік терезе батырмалардың екі қатарын құрайды. Ішкі қатардың батырмалары объектілерді туралауға арналған, ал сыртқы қатардың батырмалары объектілерді бөлуге арналған.

Объектілерді топтастыру және объектілерді блоктау. Барлық объектілерді ерекшелеп Элемент/Топтастыру (Элемент/Сгруппировать) мәзірін қолданамыз. Объектілерді өзгерістерден қорғаудың өзіндік тәсілі Элемент/Бекіту (Элемент/Закрепить) мәзірінің блоктау командасы болып табылады.

5.4 Қабаттарды қолдану

Қабаттар – PageMaker бағдарламасындағы материалды ұйымдастырудың бір тәсілі. Қабатты мөлдір пленканың парағымен салыстыруға болады. Жоғарғы қабаттың сыртында төменгі қабатта орналасқан объектілер көрінеді. Қабаттар жариялымдарда объектілердің көп санымен жұмыс істеуде өте ыңғайлы. Осыған байланысты басылымның элементтерін тәуелсіз құру және түзету мүмкіндігі пайда болады, тек қана оларды әр түрлі қабаттарда орналастыру қажет. Мысалы, мәтіндік материалды бір қабатта, ал бейнелерді – басқа қабатта орналастырып бейнелері бар қабатты уақытша өшіруге болады және оның есебінен мәтінді өңдеуді жеңілдетеміз.

11 сурет Қабаттар палитрасы

Қабаттар (Слои) палитрасының (11 сурет) жанама мәзірінде орналасқан Жаңа қабат (Новый слой) командасы жаңа қабатты құруға мүмкіндік береді. Қабаттың атауын және оған түс таңдауға болатын диалогтік терезе ашылады.

Суретте «Қызыл» және «Жасыл» қабаттардың атауы енгізілген, кез келген атты енгізуге болады. Сіздің көрсеткен түсіңізбен палитрадағы қабаттар атауының сол жағындағы шаршы боялады. Қабаттың түсі ондағы ерекшелеу маркерлерін бояуға қолданылады. Базалық қабаттың артында қара түс бекітілген, сондықтан ондағы ерекшелеу маркері қара. Мұндай түстік деңгейлеу дәл осы мезетте сіз жұмыс істеп жатқан объект қай қабатта орналасқанын анықтау үшін қажет. Қабаттарды қолдану мүмкіндігі үлкен көлемді құжаттар дайындауды жылдамдатып графикалық және мәтіндік блоктарды жекелей өңдеуге мүмкіндік береді.

Қабаттардың режимдері. Қабат атауының жанында орналасқан пиктограмманы онымен жұмыс істеу режимін өзгертуге мүмкіндік береді және сол немесе басқа режимнің индикаторын белсендіруге қызмет етеді.

• 
  «Глаз» пиктограммасы экраннан қабаттардың объектілерін Бейнелеу/Жою (Отражение/Удалить) режиміне сәйкес келеді. Палитрада бұл пиктограмманың болуы берілген қабаттың көрінетінін куәландырады. Егер алаң бос болса, онда қабаттың объектілері экранға шығарылмайды.
  
• 
  «Асты сызылған қарындаш» («Подчеркнутый карандаш») пиктограммасы берілген қабат редактілеуге недоступный көрсетеді. Қабатты қайта блоктау үшін осы пиктограммада шерту қажет, нәтижесінде ол жоғалады, ал объектілер өңдеуге доступный болады.
  
• 
  «Қарындаш» пиктограммасы – белсенді қабаттың белгісі.
  
• 
  Кішкентай шаршы түріндегі пиктограмма қабатта ерекшеленген объект орналасқандығын қуәландырады.
  

Кез келген уақытта қабаттардың орналасу ретін өзгертуге болады. Ол қабаттар (Слои) палитрасында қабаттардың аттары бар жолдарды көшірумен жүзеге асырылады.

5.5 Графика мен мәтінді біріктіріп орналастыру

Графика мен мәтінді орналастырудың негізгі бірнеше тәсілдері бар:

а) графика мен мәтіндік блоктардың тәуелсіз орналасуы;

б) мәтін графиканың үстіне орналасады;

в) графиканың мәтінмен жанасуы.

Екінші және үшінші жағдайларда Элемент мәзірінен Мәтінмен жанасу (Обтекание текстом) командасы қолданылады.

Суреттердің мәтіндермен сүйірлеу. Кез келген (графикалық) бейнеге мәтінмен жанасу режимін қосуға болады. Бейненің маңында мәтін «итерілетін» жанасу жиегі пайда болады. Бастапқыда бұл жиек төртбұрыш пішінде болады, содан кейін оған аса күрделі пішін беруге болады. Сүйірлеу (Обтекание) режимін қосу үшін объектіні ерекшелеп Элемент мәзірінен Мәтінмен сүйірлеу командасын орындау керек, диалогтік терезе пайда болады.

Жоғарғы үш пиктограмма жанасу режимін анықтайды.

• 
  Сол жақ пиктограмма мәтінді суреттің үстінен орналастыруды рұқсат етеді, бұл режим үнсіз келісім бойынша берілген төртбұрыш жиегін қалыптастырады.
  
• 
  Оң жақ пиктограмма – бұл жиек өзгерді ме, соны көрсететін индикатор.
  

Мәтінді орналастыру (Размещение текста) бөлімінің пиктограммасы мәтінді суреттің маңына орналастыру тәсілін анықтайды.

• 
  Сол жақ пиктограмма мәтінді суреттен төмен орналасуын және оны жаңа бетке және бағанаға лақтыруға тыйым салады.
  
• 
  Ортаңғы пиктограмма мәтінді суреттен жоғары және төмен орналастырдаы, бірақ оның бүйір жағынан емес (ашық беттеу).
  
• 
  Оң жақ пиктограмма суреттің барлық жақтарынан мәтінмен жанасуды береді (жабық беттеу). Терезенің төменгі жағында графикалық бейненің габариттік шаршысының арасындағы және сүйірлеу жиегімен шегіністерін беруге болады.
  

Мәтінмен жанасудың дербес нұсқасы. Бұл функция бірнеше кезеңдермен іске асырылады. Алдымен қарапайым (төртбұрышты) жанасудың параметрлері беріледі және аралық нүктелерді кірістіру (шекараның және созу сызығының үстінде тышқанмен бір рет шерту) қолмен бапталады.

5.6 Суреттемелерді қосу

Беттеудің барлық жүйелері (соның ішінде Microsoft Word) мәтіндік материалға суреттемелерді біріктірудің дамыған тәсілдерімен игерілген. Оның ішіне PageMaker-де енеді. Ол мәтінге объектілерді орналастырудың және интеграциялар қосудың толық еркіндігін береді.

Кез келген объект басылымда салынған және еркін бейне сияқты орналаса алады.

Салынған бейне тікелей мәтіндік блокқа орналасып оның бөлігі болып табылады, яғни, Мәтін құралымен ерекшелеп, мәтінмен бірге өшіруге және абзац сияқты оған да қосқыштар тәсілін (способ выключки) тәсілдерді беруге болады.

Еркін бейне жолаққа мәтіннен тәуелсіз орналасады.

Салынған бейнелерді пайдаланудың преимуществасы олардың мәтіннің белгіленген абзацына қатты жабысуында.

Салынған болып топтастырылған объектілерден басқа кез келген бейне болып табылады. Бейнені салынған етіп орналастыру үшін Мәтін құралын таңдап бейнені мәтіндік блоктың кірістіретін орнында шертуді орындаймыз, содан кейін Файл/Орналастыру (Файл/Поместить) командасын орындаймыз.

Еркін бейнені салынған етіп түрлендіру үшін келесі амалдарды орындау керек:

• 
  Бейнені ерекшелеп онда Стрелка құралымен шерту керек;
  
• 
  Бейнені алмасу буферінде сақтау үшін Түзету/ Қиып алу (Редактирование/Вырезать) немесе Көшіру (Скопировать) командаларының бірін таңдаймыз.
  
• 
  Мәтін құралын таңдаймых;
  
• 
  Мәтіндік блокта тышқанмен шертіп енгізу нүктесін орнатамыз.
  
• 
  Түзету/Жабыстыру (Редактирование/Вклеить) командасын орындаймыз.
  

Салынған бейнені еркін ету үшін керісінше процедура орындау керек: Стрелка құралының көмегімен салынған бейнені ерекшелеп Ctrl+X пернелерін басып алмасу буферіне қиып аламыз, содан кейін оны басылымының кез келген жерінде кірістіруге болады (ол кезде Көрсеткіш құралы белсенді болып қалу керек).

Маскалар. Маска – бұл объект, оның көмегімен бейненің бөлігін жасыруға болады. Маска есебінде PageMaker тәсілдерімен салынған кез келген объектіні қолдануға болады.

Маска құру.

а) Маска етіп жасайтын объектіні салыңдар немесе ерекшелеңдер.

б) Оны бөліктеп жасыруға қажетті объектіні немесе объектілердің үстіне орналастырыңдар.

в) Масканы және объектілерді ерекшелеңдер

г) Элемент/Масканы қолдану (Элемент/Применить маску) командасын орындаңдар.

5 тарау PageMaker

Бақылау сұрақтары

1. 
   PageMaker-де қандай графикалық объектілер құрылады?
   
2. 
   Графика режимінде басқарушы палитраны қолдану
   
3. 
   Графикалық объектілермен қандай амалдар орындалады?
   
4. 
   Қабаттар қалай құрылады және олардың қызметі?
   
5. 
   Графика мен мәтіннің бірлесіп орналасуы
   
6. 
   Масканы қалай құруға болады?
   
7. 
   Графиканы мәтінмен дербес сүйірлеуін қалай орындауға болады?
   
8. 
   Қандай құралдың көмегімен айналық шағылысуды орындауға болады?
   

VI тарау
Толықтырулар

PageMaker бағдарламасына тұрғызылған толықтырулар оның мүмкіндіктерінің шеңберін мәнді өзгертеді.

Бағдарламадағы орнатылған толықтырулардың тізімін сіз Сервис мәзірінің Қосымшалар бағынышты мәзірінен табасыз, ол – модульдік тор, сырғымалы колонтитулдар, жолақтарды түсіру және т.с.с.

6.1 Жолақтарды түсіру

Жолақтарды түсіру. Басылымдарды құру олардың беттерін қажетті ретте, типографияда тираждауға дайын түрде орналастырумен аяқталады.

Бұл толықтыру әрбір парақта түпнұсқаның белгіленген ретпен орналасатын басылымның көшірмесін құрады. Баспаға шығарылу және одан кейінгі процестер– бүктеу, кітапшалау және қию орындалған кезде тізбектелген беттері бар кітап шығатындай етіп беттерді орналастыру таңдалады.

Беттерді түсіру қосымшасын белсенді еткеннен кейін Сервис/Толықтырулар/Жолақтарды түсіру (Сервис/Дополнения/Спуск полос) мәзірінің командасымен диалогтік терезе ашылады. Бірінші кезекте Макет өрісінде түсетін макеттің типін таңдау қажет. Келесі нұсқалар болуы мүмкін:

• 
  2, 3, және 4 – жолақты буклет – «бүкпемен» қосылған көп бетті басылым. Бұл жағдайда шығатын басылымның 2, 3 немесе 4-ші тізбекті беттерінің әрбір тобы бір баспа бетінде құрастырылады.
  
• 
  Кітап - әрқайсысына кітапшалау орындалатын басып шығарылған басылым беттері дәптерге жинақталады.
  
• 
  Кітапшалау – бұл нұсқаға екі жағынан да басылып шығарылған беттер жарты-жартыдан бүктеліп және бүктеу сызығынан тігілген беттердің орналасуы сәйкес келеді. Бұл кезде бірінші бет соңғы бет сияқты сол басылған бетте орналасады, екінші алдыңғысы соңғысы сияқты сол бетте орналасады және т.с.с.
  
• 
  Қағаздың қалыңдығы есебіне сай жолақтарды жинақтау үшін Компенсациялау «жылжу» режимін беру қажет және Припуск параметрінің мәнін енгізу керек. Бұл параметр қағаз бетінің өлшеміне қатысты емес.
  

6.2 Кітапша құру тәртібі

Айталық, бізде А5 пішінінің 8 бетінде орналастыруға қажет мәтіндік құжат болсын және оларды кітапшала түрінде топтастыру керек. Кітапшалауды принтерде А4 пішінің екі жағынан да шығару қажет. Файл/Жаңа/Пішім (А5), Кітаптық, Екі жақты/Бұру, 8 бет (Файл/Новый/Формат (А5), Книжный, Двусторонняя/Разворот, Страниц 8) орындаймыз. Онымен келешектегі кітапшалаудың макеті мен өлшемдеріне тапсырыс бердік. Айталық, құжат басқа редакторда құрылсын (Word-та) және онда алмасу буферіне жазылсын. Түзету/Жабыстыру/Макет/Автотолтыру Редактирование/ Вклеить/ Макет/ втозаполнение) орындаймыз, бірінші бетте төменгі қызыл пердені шертіп екінші бетке өтеміз және бұрыштық жыланмен (змейка) беттің сол жақ жоғарғы бұрышына шертіңіз. Бүкіл құжат автоматты түрде басылымның беттеріне ауыстырылады. Егер бос беттер қажет болса Сервис/Толықтырулар/ Жолақтарды түсіру /Макет/ (Кітапша) (Сервис/Дополнения/Спуск полос /Макет (Брошюра)) командасын орындап қосыңдар, олардың саны төртке еселі болу үшін тізбектеп Бос бет (Пустая страница) батырмасына басыңдар. Сақтау (Сохранить) сөйлеміне иә деп басып, қапшықты таңдап басылымға ат береміз және ОК батырмасына басамыз. Кітапшалау түрінде топтастырылған төрт парақ пайда болады, яғни 1-ші бет 8-ші бетпен, 2-ші 7-мен және т.с.с біріктіріледі. Баспаға шығару үшін Файл/Басып шығару (Файл/Распечатать) командасын орындаймыз. Таңдап 1-ші нөмірлі бетті баспаға шығаруды тапсырыңыз. Алынған бетті принтерде келесі жағына ауыстырып 2-ші бетті шығару, жаңа бет қойып 3-ші бетті, бетті ауыстырып 4-ші бетті шығару. Екі жақты баспаның 2 бетін жайып бірінің үстіне бірін қойып бүктеу сызығының бойымен степлермен тігу қажет.

6.3 Басылымдарды басып шығару

Баспа алды дайындығының соңғы кезеңі басылымдарды баспаға шығару болып табылады. Сондықтан технологиялық үрдіс пен PageMaker-дің баспаға шығару функцияларын білу табысты және сапалы жұмыстың кепілдігі болып табылады.

PageMaker құжаты баспаға шығару үшін сол дербес компьютерде PageMaker бағдарламасының принтері және файлы бар дискетаның болуы қажет. Немесе басқа тәсілі: сол құжат шығарылатын қосымшаның болуы міндетті емес.

Тек қана PageMaker ортасында жұмыс істеген кезде постскрип-файл құру қажет, ол үшін:

Файл/Баспа (Файл/Печать) мәзірі, файлды баспаға жібереді, файлдың атын сұрайды, қалған параметрлері міндетті емес (көшірмелер саны, беттер т.с.с), бұл кезде құжаттың кеңейтілуі өзгереді немесе Eps-файл нұсқасы.

6.4 Кестелермен жұмыс істеудің қосымша тәсілдері

Adobe Table қосымшасы PageMaker бағдарламасының басылымдарына енгізу мақсатында кестелерді құруда және редактілеуде қуатты және бір уақытта ыңғайлы тәсілі болып табылады. Жаңа кестені құру жұмысы Жаңа кесте (Новая таблица) диалогтік терезесінен басталады. Түзету амалдары тура Word-тағы сияқты: жолдардың, бағандардың ұяшықтарын ерекшелеу, ұяшықтарды қосу, жою, біріктіру, ұяшықтарды бөлу, жолдар мен бағандардың енін өзгерту, мәтінді пішімдеу, кестені безендіру және т.с.с.

Кестелерді басылымдарға ендіру. Adobe Table бағдарламасында дайындалған кестелерді PageMaker басылымдарына ендірудің бірнеше тәсілдері бар.

Бірінші тәсілі: Adobe Table қосымшасында кесте Редактирование/Скопировать командасымен көшірмеленеді, ал PageMaker бағдарламасында оны кірістіру Түзету/ Жабыстыру (Редактирование/Вклеить) в формате командасымен орындалады. Диалогтік терезеде Adobe Table 3.0 объектісі немесе Windows Metafile позициясын таңдау қажет.

Екінші тәсілі сыртқы файлды Файл/Орналастыру (Файл/Поместить) командасымен импорттау. Сондықтан бұл жағдайда Adobe Table-де құрылған кестені Файл/Экспорттау/Бейне (Файл/Экспортировать/Изображение) командасымен Eps пішімінде сақтау керек.

6.5 Word және Excel бағдарламаларында құрылған кестелерді PageMaker-де импорттау

Екі тәсілмен: алмасу буфері арқылы немесе бос бейне ретінде (бұл жерде бастапқы кестені графиктік бейнеге түрлендіру қажет)

Бірінші тәсілі – осы бағдарламада Түзету /Көшірмелеу (Правка/Копировать) командасы, ал PageMaker басылымының терезесінде редактирование/Вклеить командасы.

Екінші тәсілі – сол бағдарламада Түзету /Көшірмелеу (Правка/Копировать) командасы. Содан соң графикалық редактордың біреуінде Түзету/Арнайы кірістіру (Правка/Специальная вставка) командасымен кірістіру командасын орындап, диалогтік терезеде Бейне (Изображение) позициясын таңда.

Кестені Word-тан ауыстыру - Word-та бүкіл кестені ерекшелеп оны алмасу буферіне көшір (Түзету/Көшірмелеу). PageMaker бағдарламасының-де ерекшелеудің қара стрелкасына шерт және Түзету/ Пішімде жабыстыру/ Microsoft Word құжаты (Редактирование/Вклеить в формате/Документ Microsoft Word) Объект/Иә (Объект/Да) командасын орында. Кесте тәуелсіз объект (сурет) ретінде өзгеріссіз түседі. Мұндай кестені PageMaker-де өзгертуге болмайды. Егер оны 2 рет шертсек Word-қа түсеміз, мұнда кестені өзгертуге болады.

6.6 Беттеу мәдениеті және қиыстыру ұстанымдары

Компьютерлік беттеу қолданбалы бағдарламаларды білумен қатар жұмыстың жақсы нәтижелерінің кепілдігі болып табылатын өз ережелері бар. Қазіргі уақытта бағдарламалардың барлық мүмкіндіктерін оқып білу аз, олармен білікті мамандар қолдана білу керек, өлшемін білу керек, жұмысқа шығармашылықпен кірісу қажет.

Реттілік. Әр түрлі типтегі құжаттар әр түрлі болып безендірілетінін ұғыну қажет. мысалы, арнайы ақпараты бар бет жарнамалық даңғылға қарағанда басқадай болу керек. Финанстік есепте шрифтердің көпбейнелілігін пайдалану орынды емес. Ал егер кішігірім жарнамалық блокты көрінетін графикалық элементпен безендірмесек, онда оны көрмейді. Яғни, безендіру сапасының негізгі алғышарты болып баспа өнімі оқырманға ондағы қорытылған ақпаратты қаншалықты анық және ыңғайлы етіп жеткізуі табылады.

Пропорцияларды ескеру. Жұмыстың сыртқы түрі көп жағдайда оның элементтерінің пропорционалдығына байланысты, негізгі мәтін, тақырыптар мен суреттемелер бір-бірімен және басылымның пішімімен қаншалықты сәйкес келуінде.

Қарама-қарсылық. Егер басылымның беті бір жақты безендірілген материалға сай болса, онда ол оны қабылдауды мәнді қиындатады. Ашық, есте қалатын басылымдар ереже сияқты ылғи да қарама-қарсылықта құрылады. Әлсіз қарама-қарсылықты безендіру әдетте құжаттың безендірілуінің салмақтылығын көрсететін арнайы құжаттарда пайдаланылады. Қарама-қарсылықты құжатта бос кеңістіктер құрып қана емес, өлшемдері бойынша айрықшаланатын қарама-қарсылықты шрифтерді пайдалану арқылы да күшейтуге болады.

Қараның, сұрдың және ақтың баланстары. Реңдері бойынша үш әр түрлі аймақтарды атап көрсетуге болады. қара аймақтар – бұл фотосуреттер, суреттер және т.с.с. Ақ облыстар мәтінді де, суреттемені де құрамайды. Сұр аймақта – бұл мәтін. Ең бірінші қара облысқа қарағандықтан олар көп болмауы керек. Сұр облыстар ақпаратты негізгі тасушылар болып табылады, бірақ та артық болса жариялымды қызықсыз етеді. Сызғыштарды тақырыптардың әр түрлі түрлерін қосып ақ облыстарды қайта бөліңдер. Бұл құжаттың қарама-қарсылығын күшейтуге әкеледі және тартымды болады. Ақ облыстар безендірудің маңызды тәсілі болып табылады және қарама-қарсылықты жоғарылатады. олар келесі элементтердің көмегімен: беттің өрістері, мәтін жолдарының арасындағы кеңістік, бағаналар арасындағы кеңістік тақырыптар маңайындағы кеңістіктер, абзацтар арасындағы (отбивки) құрылады.

Тұтастылық. Құжат ақпараттар үзіндісінің жиынтығына емес, біртұтас болып көрінуі үшін талаптану қажет. Басылымның стилистикалық тұтастылығы біркелкі безендірілу есебінен жүзеге асырылады.

Бағаналар. Бағаналар мәтінді, графикалық объектілерді орналастырудың ыңғайлы тәсілі болып табылады. Көп бағаналы жолақтарды композицияларды даярлауда бағаналардың ені құжаттың ыңғайлы оқылуына мәнді әсер ететінін ескеру қажет. Бағаналардың ені шрифтің гарнитурасы мен кеглімен анықталады. Басылымның сыртқы түріне сондай-ақ бағаналардың арасындағы интервалдың шамасы мәнді әсер етеді.

6 тарау PageMaker

Бақылау сұрақтары

1. 
   Жолақтарды түсіру дегеніміз не?
   
2. 
   Кітапша қалай құрылады?
   
3. 
   PageMaker-де кестелермен жұмыс
   
4. 
   Компьютерлік қалыптауда құрылымдаудың қандай принциптері пайдаланылады?
   
5. 
   Word пен PageMaker-де беттерді беттеудің айырмашылығы неде?
   

PageMaker бойынша тест тапсырмалары

1. 
   Столүстілік баспа жүйесіне:
   

1. 
   Adobe Illustrator
   

b) Adobe PageMaker

c) Adobe Photoshop

2. 
   Монтаждық үстел – бұл
   

а) экранның беті

b) PageMaker құжатының беті

с) қалыптаудың әр түрлі материалдары орналасқан арнайы өріс

3. 
   Модульдік тор – бұл
   

а) графикалық объект

b) автофигура

с) бетте ақпараттар блогының орналасу тірек-сызбасы

4. 
   Мәтіндік фрейм – бұл
   

а) мәтіндік объектінің типі

b) графикалық жақтау

с) мәтіндік блок

5. 
   Мәтіндік блок мына жағдайлардың біреуінде барлық орналасқан материалды құрайды
   

а) төменгі және жоғарғы ілгек бос болса

2. 
   тек жоғарғы ілгек бос болса
   

с) тек төменгі ілгек бос болса

6. Мәтіндік блоктың элементі

а) жақтау

2. 
   жартылай дөңгелек ілгек
   

с) тек төменгі ілгек бос болса (“құлақша”)

7. Блоктардың тіркесуі …. анықталады

а) ілгектегі (+) таңбасының болуымен

2. 
   ілгектегі қызыл стрелканың болуымен
   

с) бос ілгектермен

8. Беттерге автоматты түрде нөмірлеу … жүзеге асырылады

а) Ctrl+3 батырмаларының басылуымен

2. 
   Shift+3 батырмаларының басылуымен
   

с) бет-шаблонында Ctrl+ Shift+3 пернелерінің басылуымен

9. 
   Кернинг … командасы болып табылады
   

а) символаралық қашықтықты автоматты корректировка жасау

2. 
   нақты екі сөздің арасындағы қашықтықты қолмен подгонка жасау
   

с) сөздердің арасындағы қашықтықты өзгеру

10. 
    Жолақтарды түсіру – бұл
    

а) басылымда беттерді қажетті ретте орналастыру

2. 
   беттерді сорттау
   

с) беттерді ауыстыру

11. 
    Бағыттауыштардың әр түрлері қалай ерекшеленеді?
    

а) бағыттауыштардың түсімен

2. 
   бағытауыштардың сызықтарының қалыңдығымен
   

с) бағыттауыштардағы сызықтардың типімен

12. 
    Мәтіндік блоктармен амалдар
    

а) жылжыту, бұру

2. 
   масштабтау, көлбеу
   

с) жоғарыдағы атлғандардың барлығы

13. 
    Сынық сызық құралдың көмегімен салынады
    

а) түзу сызық

2. 
   келтірілген сызық
   

с) көпбұрыш

14. 
    Дұрыс фигураларды құрған кезде қай пернені басып ұстап тұру керек?
    

а) Alt

2. 
   Shift
   

с) Ctrl

15. Материалдар редакторының қызметі

а) макеттті безендіру

2. 
   үлкен көлемді мәтіндерді енгізу және редакторлеу
   

с) жоғарыда аталғандардың барлығы

16. 
    Қабаттың түсі не үшін қолданылады?
    

а) объектіні ерекшелеудің белгілегіштер бояулары

2. 
   бет фонының бояуы
   

с) бағыттауыштардың бояуы

Векторлық бейнелермен жұмысқа арналған бағдарламаны векторлық графикалық редактор деп атайды. Осы бағдарламалардың көмегімен сызбалар мен безендіру жұмыстарын орындайды. Векторлық редакторлар баспа ісі мен жарнамалық кәсіпкерлікте кең қолданыс тапты.

І тарау


<предыдущая страница | следующая страница>