Пән Информатика сынып 9____ Күні _._ .

сабақ №: 2 сағ.саны.: 1

Тақырып: Алгоритм түсiнiгi. Алгоритмнiң қасиеттерi. Алгоритмдi бейнелеу тәсiлдерi. Блок-схема.

Мақсат: Оқушылардың алгоритм ұғымы, оның қасиеттері және бейнелеу тәсілдері туралы білімдерін қалыптастыру. Блок-схема құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың алгоритм, алгоритм қасиеттері және блок-схема ұғымдары туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритмдеу тәсілдері мен әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»



Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе.(3-5 мин)
   

3. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)
   

Информатика ғылымында «алгоритм» түсінігі ақпарат түсінігі сияқты негізгі ұғымдардың бірі болып табылады.

«Алгоритм» сөзі атақты араб математигі Әбу Жафар Мухаммед ибн Мұса әл-Хорезми (763—850 жж.) есімінің латындық транскрипциясы болып табылады. Ол санаудың ондық санау жүйесінде көпорынды сандар мен арифметикалық амалдардың орындалу ережесін ұсынған. Бұл ережелер қосынды мен көбейтіндіні табуға арналған амалдарды орындауға қажетті тізбектен құрылған. Сол ереже осы күнге дейін қолданылып келеді.

Алгоритм деп берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар тізбегі түріне келтіруді айтамыз. Кез келген есептің шешу кезеңін қарапайым амалдар тізбегіне бөлектеуге болады. Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны программа түрінде жазып шығу керек.

Программа деп машина тілі түсінетіндей, инструкциялар тізбегі түрінде жазылған алгоритмді айтамыз. Программа командалар тізбегінен тұрады. Командалар тізбегі орындалған кезде есептің нәтижесі шығады. Әрбір компьютер алдын-ала құрылған программа бойынша жұмыс жасайды.

Алгоритм ұғымын толығымен түсіну үшін оның қасиеттерін білу қажет. Және де компьютерде орындалатын алгоритмге қойылатын талаптарды білу керек:

• 
  алгоритм нақты және анық берілуі қажет;
  
• 
  модульдік қасиетке ие болуы керек (яғни, алгоритмді қарапайым кіші бөліктерге бөлу мүмкіндігі болу керек);
  
• 
  белгілі бір уақыт аралығында бір нәтижеге келу, яғни, алгоритм қадамдарының саны шексіз болмауы керек;
  
• 
  бір тектес есептерге жалпы бір ғана алгоритмді қолдану.
  

Сергіту жаттығулары (2 мин)

1. Алгоритмнің айқын, дәл өрнектелу қасиеті. Алгоритмде көрсетілген барлық әрекеттер анық, нақты және белгілі болу керек. Онда көрсетілген қадамдар ғана орындалуы керек.

2. Алгоритмнің дискреттік (үзіктілік) қасиеті. Үлкен алгоритмді кіші модульдерге бөлу мүмкіндігі болу керек. Бұл қасиет бойынша алгоритмді кіші бөліктерге бөліп, аралық нәтижені бақылауға мүмкіндік алуға болады. Алгоритмді 2-3 бөлікке бөліп, оның әрқайсына бөлек алгоритм құруға болады.

3. Алгоритмнің нәтижелілік қасиеті. Кез келген алгоритм белгілі бір нәтижеге әкелуі қажет. Белгілі бір уақыт аралығында белгілі бір қадам орындалған соң біз бір нәтиже алуымыз керек.

4. Алгоритмнің жалпылық немесе ортақтық қасиеті. Алгоритм тек бір ғана есепке емес, бір типті есептерге жалпы болуы керек. Мұндай қасиет жалпылық қасиет деп аталады. Мысалы, квадрат теңдеудің түбірлерін табатын алгоритм тек қана бір есепке емес, барлық квадрат теңдеу есептеріне арналған болуы керек.

Алгоритмді жазу тәсілдері.

Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны белгілі бір заңдылықтарға сәйкес өңдеу керек. Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері бар:

1. Табиғи тілде

2. Арнайы түйінді сөздер – терминдер, псевдокодтар арқылы жазу. Яғни, қарапайым алгоритмдік тілдер қолдану.

3. Блок-схема түрінде графикалық кескіндеу.

4. Программалау тілінде жазу.

Осының ішінде алгоритмді блок-схема түрінде жазу және одан кейін оны программалау тіліне аудару кеңінен қолданылады.

Алгоритмді графикалық кескін түрінде жазу – кеңінен қолданылатын тәсіл. Алгоритм схемасын блок-схема деп атайды.

Атауы	Блок-схема түрі	Негізгі әрекеттері
Процесс		Математикалық өрнектерді есептеу
Таңдау		Шартқа сәйкес есептеу жолын таңдау
Модификация		Циклдің басы (қайталау)
Енгізу және шығару		Берілгендерді енгізу және шығару
Басы, соңы		Алгоритмнің басы және соңы
Қосалқы программа		Қосалқы программа шақыру

4) Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Алгоритм қасиеттері?
   
2. 
   Алгоритмнің формальды орындалуы дегеніміз не?
   
3. 
   Алгоритмді жазу тәсілдері?
   
4. 
   Блок-схема дегеніміз не?
   
5. 
   Қандай блок-схема түрлерін білесіңдер?
   
6. 
   Блок-схема құру үшін қандай ережелерді білесің?
   

Тапсырма . Жұмыс дәптеріңе орында.

x – тің кез келген мәні үшін у = (ах³ + b) / (cx³ – d) функциясының блок –схемасын құр.

5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға алгоритм ұғымы және оның қасиеттері туралы мағлұмат беру. Алгоритмге блок-схема құруды үйрету.

6) Үйге тапсырма § 1.1, 1.3, 1.4, 1,5, бет. 4-16

Алгоритм, программа ұғымдары. Алгоритм қасиеттері. Алгоритм жазу тәсілдері. Алгоритм график түрінде кескінделуі.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 3 сағ.саны.: 1

Тақырып: Орындаушы түсiнiгi. Орындаушы командалар жүйесi.

Мақсат: Оқушылардың алгоритмдік тілдегі орындаушы ұғымы, орындаушы командалар жүйесі туралы білімдерін қалыптастыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды орындаушы және орындаушы командалар жүйесі ұғымдарымен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритмді орындаушы әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютер техникасын тілін түсінуге деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5 мин)
   

1. 
   Алгоритм қасиеттері?
   
2. 
   Алгоритмнің формальды орындалуы дегеніміз не?
   
3. 
   Алгоритмді жазу тәсілдері?
   
4. 
   Блок-схема дегеніміз не?
   
5. 
   Қандай блок-схема түрлерін білесіңдер?
   
6. 
   Блок-схема құру үшін қандай ережелерді білесің?
   

3. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе(3-5 мин)
   
4. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)
   

Алгоритм атқарушысының рөлін адам немесе автоматтандырылған құрылғы: компьютер, робот және т.б. орындайды. Мысалы,

у = (ах+b)(сх -d) функциясын есесптеу үшін келесі қарапайым әрекеттерді орындау керек:

1) а- ны х-ке көбейтіп, оны У деп белгілеп аламыз;

2) У – ті b –ға қосып, оны У1 деп белгілейміз;

3) с – ны х – ке көбейтіп, оны У2 деп белгілейміз;

4) У2 –ден d – ны алып тастаймыз, оны У3 деп белгілейміз;

5) У1 –ді У3 –ке көбейтіп, нәтижені У4 деп белгілейміз.

Көрсетілген пункттерді өзгертуге болмайды. Олар дәл осы қалпында орындалуы қажет. Сонда ғана қажетті нәтижеге жетуге болады.

Қалааралық телефонды қолдану алгоритмі.

1. 
   Телефон тұтқасын алу;
   
2. 
   8 санын теру;
   
3. 
   Үзіліссіз үнді күту;
   
4. 
   Керекті қаланың кодын теру;
   
5. 
   Абоненттің телефон нөмірін теру;
   
6. 
   Абонент жауабын күту;
   
7. 
   Сөйлесу батырмасын басу;
   
8. 
   Сөйлесуге болады.
   

Осы мысалдағы әрекеттерді орындау үшін алдын-ала абоненттің телефон нөмірін, тұратын қала кодын білу қажет.

Жалпы алғанда, өміріміздің барлығы алгоритм тізбектерінен тұрады десек те болады.

Алгоритм орындалу барысында атқарушы қандай инструкция келесі орындалу керектігін біледі. Атқарушы орындай алатын командалардың жиынын атқарушы командалар жүйесі деп атаймыз.

Сонымен, алгоритм атқарушысы алдын-ала қойылған әрекеттерді орындап, нәтижеге жететін адам, компьютер немесе техника болуы мүмкін. Егер есепті шешу үшін техникалық құралдар пайдаланылса, орындалатын әрекеттер тізбегі нақты және түсінікті болу керек. Қаншалықты әрекеттер түсінікті де, нақты болса, соншалықты нәтижеге жету тез және дұрыс болады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Алгоритм дегеніміз не? Алгоритм сөзі қайдан шыққан?
   
2. 
   Программа дегеніміз не?
   
3. 
   Атқарушы дегеніміз не? Мысал келтір.
   
4. 
   Алгоритм командасы дегеніміз не?
   
5. 
   Атқарушы – адам мен атқарушы – машина айырмашылығы қандай?
   
6. 
   Атқарушы командалар жүйесі дегеніміз не?
   

Тапсырма №1.

Өзіңе таныс бірнеше (3) алгоритмді мысалға келтір. Жұмыс дәптеріңе пункттер бойынша жаз.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

У функциясының мәнін табу алгоритмдерін жаз:

а) y=(5x² – 4)(x² + 7);

b) y=(4x + 2)² + x³;

Тапсырма №3. Жұмыс дәптеріңе орында.

Келесі алгоритм бойынша У функциясының формуласын тап.

а)

1) х – ті х – ке көбейтіп, нәтижені а₁ деп белгілеу;

2) а₁ – ді 5 –ке көбейтіп, нәтижені а₂ деп белгілеу;

3) а₂ – ден 6 – ны алып тастап, нәтижені а₃ деп белгілеу;

4) а₁ – ге 4-ті қосып, нәтижесін а₄ деп белгілеу;

5) а₂ – ні а₄ – ке бөліп, нәтижені У деп белгілеу.

б)

1) х – ке 1-ді қосып, нәтижені b₁ деп белгілеу;

2) 1 – ді b₁- ге бөліп, нәтижені b₂ деп белгілеу;

3) b₂ – ден 1 –ді алып тастап, нәтижені b₃ деп белгілеу;

4) b₂ –ге 1 –ді қосып, нәтижені b₄ деп белгілеу;

5) b₃ – ті b₄ – ке бөліп, нәтижені b₅ деп белгілеу;

6) b₅ – тен 1-ді алып тастап, нәтижені У деп белгілеу.

6)Сабақты қорытындылау және бақылау

Оқушыларға орындаушы және орындаушы командалар жүйесі туралы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 1.2, бет. 5-8

Алгоритмдердің орындалуы.
Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 4 сағ.саны.: 1

Тақырып: Алгоритмнiң түсiнiгi: сызықтық, тармақталу, циклдiк. Көмекшi алгоритм түсiнiгi.

Мақсат: Оқушылардың сызықтық, тармақталу және циклдік алгоритм типтері туралы білімдерін қалыптастыру. Көмекші алгоритмдер түсінігімен таныстыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды алгоритмнің типтерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритм типтерін құру дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың алгоритм құру қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)
   

1. 
   Алгоритм дегеніміз не? Алгоритм сөзі қайдан шыққан?
   
2. 
   Программа дегеніміз не?
   
3. 
   Атқарушы дегеніміз не? Мысал келтір.
   
4. 
   Алгоритм командасы дегеніміз не?
   
5. 
   Атқарушы – адам мен атқарушы – машина айырмашылығы қандай?
   
6. 
   Атқарушы командалар жүйесі дегеніміз не?
   

3. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)
   
4. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)
   

Алгоритм құрылымына қарай оны келесі типтерге бөлуге болады:

1. 
   Сызықтық алгоритмдер. Сызықтық алгоритм қарапайым командалар тізбегінен тұрады. Әрекеттердің тізбектей орындалуын сипаттайтын алгоритм – сызықтық алгоритм деп аталады.
   
2. 
   Тармақталу алгоритмі. Күнделікті өмірде алгоритмдер негізінен тармақтарға бөлінеді. Бұл тармақтардың орындалуы шарттың орындалуына байланысты болады. Тармақталу алгоритмінде біріншіден, арифметикалық теңсіздік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Егер шарт орындалса, алгоритм бір тармақ бойынша (1-ші серия) , ал егер орындалмаса, екінші тармақ бойынша (2-ші серия) орындалады.
   

3. 
   Циклдік алгоритмдер. Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер бірнеше рет орындалады. Математикада, есеп шығару барысында айнымалы мәні өзгеруіне байланысты бір теңдеудің көмегімен бірнеше рет есептеледі. Алгоритмнің белгілі бір бөлігі бірнеше қайталанатын болса, ондай процессті цикл деп атайды. Қайталанатын бөлігі бар алгоритмдер циклдік алгоритм деп аталады. Циклдік алгоритмдер қолдану арқылы программаны қысқа да нұсқа жазуға болады. Қайталану бөлігіне қайталану (циклдік) командалары қолданады. Қайталану саны белгілі немесе белгісіздігіне байланысты циклдар екі түрге бөлінеді. Қайталану саны белгілі болса, ондай цикл арифметикалық, ал егер белгісіз болса, итерациялық деп аталады.
   

Арифметикалық цикл Итерациялық цикл

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Алгоритмнің типтері?
   
2. 
   Сызықтық алгоритм дегеніміз не? Мысал келтір.
   
3. 
   Тармақталу алгоритмі дегеніміз не? Мысал келтір.
   
4. 
   Циклдік алгоритм дегеніміз не? Мысал еклтір.
   

Тапсырма №1. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бес сан берілген: a, b, c, d, f. Осы сандардың қосындысын, көбейтіндісін және орташа мәнін есептейтін алгоритм блок-схемасын құр. Сызықтық алгоритм.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бағдаршам алгоритміне блок-схема құр. Тармақталу алгоритмін пайдаланыңдар.

Тапсырма №3. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бес сан берілген: a = 2, b = -6, c = -49, d = 94, f = 0.

Осы сандарды енгізу және шығару алгоритмін құр. Циклдік алгоритмін пайдаланыңдар.
6)Сабақты қорытындылау және бағалау.

Оқушыларға алгоиртнің типтері туралы жалпы мағлұмат беру.
7) Үйге тапсырма § 1.9, бет. 22-30

Алгоритм құрылымы.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 5 сағ.саны.: 1

Тақырып: ЭЕМ-да есеп шығару кезеңдерi: Қадам бөлiктерi.

Мақсат: Оқушылардың ЭЕМ көмегімен есеп шығару кезеңдері туралы білімдерін қалыптастыру. ЭЕМ көмегімен есеп шығарудың тәсілдерін үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды электронды-есептеуіш машина арқылы есеп шығару кезеңдерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың компьютермен есеп шығару тәсілдері мен әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде есеп шығару жолдарын білуге және әрі қарай қолдануға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)
   

1. 
   Алгоритмнің типтері?
   
2. 
   Сызықтық алгоритм дегеніміз не? Мысал келтір.
   
3. 
   Тармақталу алгоритмі дегеніміз не? Мысал келтір.
   
4. 
   Циклдік алгоритм дегеніміз не? Мысал еклтір.
   

3. 
   Жаңа тақырыптқа кіріспе (3-5 мин)
   
4. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)
   

Компьютерде есеп шығару процессі өте күрделі болып табылады. Оны келесі кезеңдерге бөлу қабылданған:

1. 
   Есептің ауызша анықталуы.
   
2. 
   Есептің қойылымы. Есепті математикалық түрде анықтау.
   
3. 
   Есепті ЭЕМ-де шешу үшін қолданатын әдісті таңдау және анықтау.
   
4. 
   Есепті шешу алгоритмін құру.
   
5. 
   Компьютерде есепті шешу программасын құру. Программаны баптау (қатесін жөндеу).
   
6. 
   Қажетті берілгендерді дайындау.
   
7. 
   Есепті компьютерде шешу, талдау және нәтижесін қолдану.
   

Есепті математикалық түрде анықтау дегеніміз есепті шешу үшін қажетті математикалық формулалар мен өрнектерді анықтауды айтамыз. Яғни, бұл дегеніміз – есепті математикалық күйге келтіру керек, математикалық символдар мен белгілер арқылы есепті анықтау керек.

Алгоритмді құру барысында есепті шешу тәсілдері тізбектелген әрекеттердің схемасы түрінде бейнеленеді.

Программа құру деп – белгілі бір программалау тілінде алгоритмді жазуды атаймыз. Қазіргі таңда көбінесе, Бейсик, С++, Паскаль программалау тілдері қолданылады. Құрылған программаның қателерін компьютерде дұрыстау еш қиындық тудырмайды. Өйткені, компьютер қателерді бірден байқап, оны пайдаланушыға көрсетеді.

Қажетті берілгендерді дайындау – бұл алдын-ала таңдалып алынған берілгендерді магниттік дискке жазып, компьютер жадына ретімен енгізуді айтамыз.

Есептің нәтижесін алу және оны талдау – бұл арнайы мамандардың жұмысы.

Осы көрсетілген 6 кезең көбінесе үлкен өнеркәсіптік есептерді шешу кезінде пайдаланылады. Ал қарапайым есептерге көбінесе 3-ші, 4-ші және 6-шы кезеңдер қолданылады.

Алгоритм командалары есеп шартына қарай күрделі немесе қарапайым болып бөлінеді. Қарапайым командаларға: меншіктеу, берілгендерді енгізу, шығару командалары жатады. Күрделі командалар сызықтық, тармақталу және циклдық құрылымдардан тұрады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Есептің шешу кезеңдерін атап шық?
   
2. 
   Әр кезеңді түсіндір?
   
3. 
   Мысал негізінде есептің шешу кезеңдерін түсіндіріп шық?
   

Тапсырма №1. Жұмыс дәптеріңе орында.

Екі санның үлкенін табатын алгоритм құру (a және b). Есепті шешу кезеңдері бойынша орында.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

Квадрат теңдеудің түбірлерін табу алгоритмін құру. Есепті шешу кезеңдері бойынша орында.

1-нұсқа 2-нұсқа

2x² + 20x -1 =0 x² – 4x +8 =0

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері туралы нақты мағлұмат беру.

7. Үйге тапсырма
следующая страница>