ҚММУ Ф 4/3-06/02

2007 ж. 14 маусымдағы

ҚазММА жанындағы ОӘК №6 НХ

Қарағанды мемлекеттік медициналық университеті

Молекулярлық биология және медициналық генетика кафедрасы


Семинар сабаққа арналған әдістемелік ұсыныс
Тақырып 12: Қосқанаттылар отрядының экологиялық сипаттамасы. Олардың медициналық маңызы.

Пәні: Медициналық паразитология

Мамандығы: 5В110200 - «Қоғамдық денсаулық сақтау»

Курс: 2

Құрастырушылар: Есілбаева Б.Т.,

Ыбраймжанова А.Қ.,

Сейілханова А.Ә.

Қарағанды 2012 ж.

Кафедраның отырысында талқыланды.

Хаттама №1 «_31_» ___08___2012 ж.
Каф. меңгерушісі _________________Құлтанов Б.Ж.

Тақырып 12: Қосқанаттылар отрядының экологиялық сипаттамасы. Олардың медициналық маңызы.

Мақсаты: Медициналық маңызы бар қосқанаттылар өкілдерін оқу.

Оқыту мақсаты: Қысқамұрттылар және ұзынмұрттылар өкілдерінің медициналық маңызы.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. 
   Қосқанаттылар отрядының морфологиясы және құрылысы.
   
2. 
   Қосқанаттылардың экологиялық сипаттамасы.
   

Білім берудің және оқытудың әдістері:

тақырыптық семинар: дәстүрлі оқыту: жұптасып жұмыс істеу, оқулықтармен жұмыс, ситуациялық есептерді шешу, өздік жұмыстарын, тестілеу, препараттарды микроскоппен көру және салу.

Ұсынылған әдебиет:

Негізгі:

1. Әміреев С.Ә., Жаханов А., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық паразитология. – Алматы. Кітап баспасы, 2005.

2. Пехов А.П. Биология: мед. биология, генетика и паразитология: учеб. пособие – 2-е изд.- М.: РУДН, 2007.- 664 с.

Қосымша:

1. Биология. В 2 кн.: Учеб. для мед. спец. вузов / В.Н.Ярыгин.- 3-е изд., 7-е изд. стереотип.- М.: Высш. Шк. – 2006.- 448 с.

Бақылау:

• 
  Бастапқы білім деңгейін бақылау.
  
• 
  Сұхбаттасу
  
• 
  Студенттердің өзіндік жұмысы: ситуациялық тапсырмалар шешу.
  
• 
  Студентттердің өз бетінше жұмысының нәтижесін талдау.
  
• 
  Қорытынды білім деңгейін бақылау.
  

Сұрақтар:

1. 
   Қосқанаттылардың синантропты түрлері.
   
2. 
   Шыбындардың медициналық маңызы.
   
3. 
   Қансорғыш қосқанаттылар.
   
4. 
   Қансорғыштармен күресу жолдары және алдын-алу.
   
5. 
   Жәндіктер құрылысының жалпы сипаттамасы.
   
6. 
   Жәндіктердің медико-биологиялық маңызы.
   
7. 
   Медициналық маңызы бар жәндіктердің экологиялық жіктелуі.
   
8. 
   Паразитті емес синантропты түрлердің жалпы сипаттамасы, медициналық маңызы.
   
9. 
   Медициналық маңызы бар тарақандар отрядының өкілдерінің экологиясы және биологиясы.
   
10. 
    Тарақандардың жалпы сипаттамасы және күресу шаралары.
    
11. 
    Медициналық маңызы бар қаңдалалар отрядының өкілдерінің экологиясы және биологиясы.
    
12. 
    Қаңдалалармен күресу шаралары.
    
13. 
    
    

Қосымша ақпарат : тақырып бойынша негізгі түсініктер

Бөлме шыбыны (Musca domestica) барлық жер шарында таралған. Ааналықтарының мөлшері 7,5 мм-ге дейін. Денесі және табандары күңгірт түсті, қылшықпен қапталған. Табандарында тырнақтары және жабысқақ жастықшалары бар, олар кез-келген жазықтықта қозғалу үшін өте қолайлы. (сурет. 51).

Ауыз аппараты жалап – сору типіне жатады. Шыбындар сұйық қоректі заттармен бірге, қатты тағамдармен қоректенеді. Бұл кезде олар слекейлері арқылы тағамды жұмсартып алады. Аналық шыбындар шіріген органикалық заттарға жұмыртқа салады.

4-8 күннен кейін қоршаған ортаның 17-18 °С температурасының төмен емес кезде шыбынның аналықтары бір дегенде 150 жұмыртқа салады. Негізінен жұмыртқа салатын орын шіріген органикалық заттар, ас үйден шығарылып тасталынған қалдықтар. Опти­мальді температурада (35-45 °С) бір тәуліктен кейін жұмыртқадан дернәсіл шығады, ол 1-2 аптадан кейін қуыршақтанады Қуыршақтану негізінен топырақта жүреді төменгі температурада ( 25 °С жоғары емес). Шыбынның жас ұрпақтары шамамен бір айдан кейін пайда болады. Олардың өмір сүру ұзақтығы 1 айдан аса.

Денесінің беті, табандары, ауыз аппараты арқылы шыбындар ішек инфекциясының қоздырғыштарын механикалық тасымалдайды (холерия, дизентерия,), соымен қатар туберкулез, дифтерия, паратиф, сібір жарасын, гельминттердің жұмыртқасын және қарапайымдардың цисталарын. Шыбынның денесінде 6 млн. бактерий жуық бактериялар табылады, ал ішекте —28 млн. дейін.

Рис. 1
Рис.2 Рис.3
1. Шыбындар: бөлме (Musca domestica),2. — вольфарт (Wohlfahrtia magnified) 3. Күзгі жигалка(Stomoxys calcitrans)

Ситуациялық тапсырмалар.

Тапсырма 1

Ауданда сібір жарасы таралды. Бұл аурудың қозырушысысын тасымалдаушы қандай шыбыннан сақтану қажет?

Тапсырма 2

Қыркүйек айында үй шыбындары сияқты (ұқсас), адамдарға шыбындар шабуыл жасады. Бұл қандай шыбындар және аурудың бастамасын тудырады?

Тапсырма 3

Үй иесі ақ түстес шыбын дернәсілімен зақымданған, тамыржеміспен шошқаларын қоректендіреді. Бұдан кейін шошқалары миазоммен зақымдалуы мүмкін бе және қандай?

Тапсырма 4

Ит шыбынның дернәсілімен зақымданған етті жеді. Бұдан кейін онда миаз дамуы мүмкін бе?

Тапсырма 5

Масалардың дернәсілдері бар, шыбындар көктемде көп мөлшерде пайда болды. Бұл факт эпидемиологиялық қорқыныш тудырады ма?

Қосымша: (білім деңгейін бағалауға арналған тесттер)