ҚММУ Ф 4/3-06/02
2007 ж. 14 маусымдағы
ҚазММА жанындағы ОӘК №6 НХ
Қарағанды мемлекеттік медициналық университеті
Молекулярлық биология және медициналық генетика кафедрасы
Семинар сабаққа арналған әдістемелік ұсыныс
Тақырып 12: Қосқанаттылар отрядының экологиялық сипаттамасы. Олардың медициналық маңызы.
Пәні: Медициналық паразитология
Мамандығы: 5В110200 - «Қоғамдық денсаулық сақтау»
Курс: 2
Құрастырушылар: Есілбаева Б.Т.,
Ыбраймжанова А.Қ.,
Сейілханова А.Ә.
Қарағанды 2012 ж.
Кафедраның отырысында талқыланды.
Хаттама №1 «_31_» ___08___2012 ж.
Каф. меңгерушісі _________________Құлтанов Б.Ж.
Тақырып 12: Қосқанаттылар отрядының экологиялық сипаттамасы. Олардың медициналық маңызы.
Мақсаты: Медициналық маңызы бар қосқанаттылар өкілдерін оқу.
Оқыту мақсаты: Қысқамұрттылар және ұзынмұрттылар өкілдерінің медициналық маңызы.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
-
Қосқанаттылар отрядының морфологиясы және құрылысы.
-
Қосқанаттылардың экологиялық сипаттамасы.
Білім берудің және оқытудың әдістері:
тақырыптық семинар: дәстүрлі оқыту: жұптасып жұмыс істеу, оқулықтармен жұмыс, ситуациялық есептерді шешу, өздік жұмыстарын, тестілеу, препараттарды микроскоппен көру және салу.
Ұсынылған әдебиет:
Негізгі:
1. Әміреев С.Ә., Жаханов А., Құдайбергенұлы Қ. Медициналық паразитология. – Алматы. Кітап баспасы, 2005.
2. Пехов А.П. Биология: мед. биология, генетика и паразитология: учеб. пособие – 2-е изд.- М.: РУДН, 2007.- 664 с.
Қосымша:
1. Биология. В 2 кн.: Учеб. для мед. спец. вузов / В.Н.Ярыгин.- 3-е изд., 7-е изд. стереотип.- М.: Высш. Шк. – 2006.- 448 с.
Бақылау:
-
Бастапқы білім деңгейін бақылау.
-
Сұхбаттасу
-
Студенттердің өзіндік жұмысы: ситуациялық тапсырмалар шешу.
-
Студентттердің өз бетінше жұмысының нәтижесін талдау.
-
Қорытынды білім деңгейін бақылау.
Сұрақтар:
-
Қосқанаттылардың синантропты түрлері.
-
Шыбындардың медициналық маңызы.
-
Қансорғыш қосқанаттылар.
-
Қансорғыштармен күресу жолдары және алдын-алу.
-
Жәндіктер құрылысының жалпы сипаттамасы.
-
Жәндіктердің медико-биологиялық маңызы.
-
Медициналық маңызы бар жәндіктердің экологиялық жіктелуі.
-
Паразитті емес синантропты түрлердің жалпы сипаттамасы, медициналық маңызы.
-
Медициналық маңызы бар тарақандар отрядының өкілдерінің экологиясы және биологиясы.
-
Тарақандардың жалпы сипаттамасы және күресу шаралары.
-
Медициналық маңызы бар қаңдалалар отрядының өкілдерінің экологиясы және биологиясы.
-
Қаңдалалармен күресу шаралары.
-
Қосымша ақпарат : тақырып бойынша негізгі түсініктер
Бөлме шыбыны (Musca domestica) барлық жер шарында таралған. Ааналықтарының мөлшері 7,5 мм-ге дейін. Денесі және табандары күңгірт түсті, қылшықпен қапталған. Табандарында тырнақтары және жабысқақ жастықшалары бар, олар кез-келген жазықтықта қозғалу үшін өте қолайлы. (сурет. 51).
Ауыз аппараты жалап – сору типіне жатады. Шыбындар сұйық қоректі заттармен бірге, қатты тағамдармен қоректенеді. Бұл кезде олар слекейлері арқылы тағамды жұмсартып алады. Аналық шыбындар шіріген органикалық заттарға жұмыртқа салады.
4-8 күннен кейін қоршаған ортаның 17-18 °С температурасының төмен емес кезде шыбынның аналықтары бір дегенде 150 жұмыртқа салады. Негізінен жұмыртқа салатын орын шіріген органикалық заттар, ас үйден шығарылып тасталынған қалдықтар. Оптимальді температурада (35-45 °С) бір тәуліктен кейін жұмыртқадан дернәсіл шығады, ол 1-2 аптадан кейін қуыршақтанады Қуыршақтану негізінен топырақта жүреді төменгі температурада ( 25 °С жоғары емес). Шыбынның жас ұрпақтары шамамен бір айдан кейін пайда болады. Олардың өмір сүру ұзақтығы 1 айдан аса.
Денесінің беті, табандары, ауыз аппараты арқылы шыбындар ішек инфекциясының қоздырғыштарын механикалық тасымалдайды (холерия, дизентерия,), соымен қатар туберкулез, дифтерия, паратиф, сібір жарасын, гельминттердің жұмыртқасын және қарапайымдардың цисталарын. Шыбынның денесінде 6 млн. бактерий жуық бактериялар табылады, ал ішекте —28 млн. дейін.
Рис. 1
Рис.2 Рис.3
1.
Шыбындар: бөлме
(Musca domestica),2. — вольфарт
(Wohlfahrtia magnified) 3. Күзгі жигалка(Stomoxys calcitrans)
Ситуациялық тапсырмалар.
Тапсырма 1
Ауданда сібір жарасы таралды. Бұл аурудың қозырушысысын тасымалдаушы қандай шыбыннан сақтану қажет?
Тапсырма 2
Қыркүйек айында үй шыбындары сияқты (ұқсас), адамдарға шыбындар шабуыл жасады. Бұл қандай шыбындар және аурудың бастамасын тудырады?
Тапсырма 3
Үй иесі ақ түстес шыбын дернәсілімен зақымданған, тамыржеміспен шошқаларын қоректендіреді. Бұдан кейін шошқалары миазоммен зақымдалуы мүмкін бе және қандай?
Тапсырма 4
Ит шыбынның дернәсілімен зақымданған етті жеді. Бұдан кейін онда миаз дамуы мүмкін бе?
Тапсырма 5
Масалардың дернәсілдері бар, шыбындар көктемде көп мөлшерде пайда болды. Бұл факт эпидемиологиялық қорқыныш тудырады ма?
Қосымша: (білім деңгейін бағалауға арналған тесттер
)